| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਮਿਲਿਨ੍ਦਪਞ੍ਹਪਾਲ਼ਿ • Milindapañhapāḷi |
੧੦. ਸਮੁਦ੍ਦਙ੍ਗਪਞ੍ਹੋ
10. Samuddaṅgapañho
੧੦. ‘‘ਭਨ੍ਤੇ ਨਾਗਸੇਨ, ‘ਸਮੁਦ੍ਦਸ੍ਸ ਪਞ੍ਚ ਅਙ੍ਗਾਨਿ ਗਹੇਤਬ੍ਬਾਨੀ’ਤਿ ਯਂ વਦੇਸਿ, ਕਤਮਾਨਿ ਤਾਨਿ ਪਞ੍ਚ ਅਙ੍ਗਾਨਿ ਗਹੇਤਬ੍ਬਾਨੀ’’ਤਿ? ‘‘ਯਥਾ, ਮਹਾਰਾਜ, ਮਹਾਸਮੁਦ੍ਦੋ ਮਤੇਨ ਕੁਣਪੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਨ ਸਂવਸਤਿ, ਏવਮੇવ ਖੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਯੋਗਿਨਾ ਯੋਗਾવਚਰੇਨ ਰਾਗਦੋਸਮੋਹਮਾਨਦਿਟ੍ਠਿਮਕ੍ਖਪਲ਼ਾਸਇਸ੍ਸਾਮਚ੍ਛਰਿਯਮਾਯਾਸਾਠੇਯ੍ਯਕੁਟਿਲવਿਸਮਦੁਚ੍ਚਰਿਤਕਿਲੇਸਮਲੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਨ ਸਂવਸਿਤਬ੍ਬਂ। ਇਦਂ, ਮਹਾਰਾਜ, ਸਮੁਦ੍ਦਸ੍ਸ ਪਠਮਂ ਅਙ੍ਗਂ ਗਹੇਤਬ੍ਬਂ।
10. ‘‘Bhante nāgasena, ‘samuddassa pañca aṅgāni gahetabbānī’ti yaṃ vadesi, katamāni tāni pañca aṅgāni gahetabbānī’’ti? ‘‘Yathā, mahārāja, mahāsamuddo matena kuṇapena saddhiṃ na saṃvasati, evameva kho, mahārāja, yoginā yogāvacarena rāgadosamohamānadiṭṭhimakkhapaḷāsaissāmacchariyamāyāsāṭheyyakuṭilavisamaduccaritakilesamalehi saddhiṃ na saṃvasitabbaṃ. Idaṃ, mahārāja, samuddassa paṭhamaṃ aṅgaṃ gahetabbaṃ.
‘‘ਪੁਨ ਚਪਰਂ, ਮਹਾਰਾਜ, ਮਹਾਸਮੁਦ੍ਦੋ ਮੁਤ੍ਤਾਮਣਿવੇਲ਼ੁਰਿਯਸਙ੍ਖਸਿਲਾਪવਾਲ਼ਫਲਿਕਮਣਿવਿવਿਧਰਤਨਨਿਚਯਂ ਧਾਰੇਨ੍ਤੋ ਪਿਦਹਤਿ, ਨ ਬਹਿ વਿਕਿਰਤਿ। ਏવਮੇવ ਖੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਯੋਗਿਨਾ ਯੋਗਾવਚਰੇਨ ਮਗ੍ਗਫਲਝਾਨવਿਮੋਕ੍ਖਸਮਾਧਿਸਮਾਪਤ੍ਤਿવਿਪਸ੍ਸਨਾਭਿਞ੍ਞਾવਿવਿਧਗੁਣਰਤਨਾਨਿ ਅਧਿਗਨ੍ਤ੍વਾ ਪਿਦਹਿਤਬ੍ਬਾਨਿ, ਨ ਬਹਿ ਨੀਹਰਿਤਬ੍ਬਾਨਿ। ਇਦਂ, ਮਹਾਰਾਜ, ਸਮੁਦ੍ਦਸ੍ਸ ਦੁਤਿਯਂ ਅਙ੍ਗਂ ਗਹੇਤਬ੍ਬਂ।
‘‘Puna caparaṃ, mahārāja, mahāsamuddo muttāmaṇiveḷuriyasaṅkhasilāpavāḷaphalikamaṇivividharatananicayaṃ dhārento pidahati, na bahi vikirati. Evameva kho, mahārāja, yoginā yogāvacarena maggaphalajhānavimokkhasamādhisamāpattivipassanābhiññāvividhaguṇaratanāni adhigantvā pidahitabbāni, na bahi nīharitabbāni. Idaṃ, mahārāja, samuddassa dutiyaṃ aṅgaṃ gahetabbaṃ.
‘‘ਪੁਨ ਚਪਰਂ, ਮਹਾਰਾਜ, ਮਹਾਸਮੁਦ੍ਦੋ ਮਹਨ੍ਤੇਹਿ ਮਹਾਭੂਤੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਸਂવਸਤਿ। ਏવਮੇવ ਖੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਯੋਗਿਨਾ ਯੋਗਾવਚਰੇਨ ਅਪ੍ਪਿਚ੍ਛਂ ਸਨ੍ਤੁਟ੍ਠਂ ਧੁਤવਾਦਂ ਸਲ੍ਲੇਖવੁਤ੍ਤਿਂ ਆਚਾਰਸਮ੍ਪਨ੍ਨਂ ਲਜ੍ਜਿਂ ਪੇਸਲਂ ਗਰੁਂ ਭਾવਨੀਯਂ વਤ੍ਤਾਰਂ વਚਨਕ੍ਖਮਂ ਚੋਦਕਂ ਪਾਪਗਰਹਿਂ ਓવਾਦਕਂ ਅਨੁਸਾਸਕਂ વਿਞ੍ਞਾਪਕਂ ਸਨ੍ਦਸ੍ਸਕਂ ਸਮਾਦਪਕਂ ਸਮੁਤ੍ਤੇਜਕਂ ਸਮ੍ਪਹਂਸਕਂ ਕਲ੍ਯਾਣਮਿਤ੍ਤਂ ਸਬ੍ਰਹ੍ਮਚਾਰਿਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ વਸਿਤਬ੍ਬਂ। ਇਦਂ, ਮਹਾਰਾਜ, ਮਹਾਸਮੁਦ੍ਦਸ੍ਸ ਤਤਿਯਂ ਅਙ੍ਗਂ ਗਹੇਤਬ੍ਬਂ।
‘‘Puna caparaṃ, mahārāja, mahāsamuddo mahantehi mahābhūtehi saddhiṃ saṃvasati. Evameva kho, mahārāja, yoginā yogāvacarena appicchaṃ santuṭṭhaṃ dhutavādaṃ sallekhavuttiṃ ācārasampannaṃ lajjiṃ pesalaṃ garuṃ bhāvanīyaṃ vattāraṃ vacanakkhamaṃ codakaṃ pāpagarahiṃ ovādakaṃ anusāsakaṃ viññāpakaṃ sandassakaṃ samādapakaṃ samuttejakaṃ sampahaṃsakaṃ kalyāṇamittaṃ sabrahmacāriṃ nissāya vasitabbaṃ. Idaṃ, mahārāja, mahāsamuddassa tatiyaṃ aṅgaṃ gahetabbaṃ.
‘‘ਪੁਨ ਚਪਰਂ, ਮਹਾਰਾਜ, ਮਹਾਸਮੁਦ੍ਦੋ ਨવਸਲਿਲਸਮ੍ਪੁਣ੍ਣਾਹਿ ਗਙ੍ਗਾਯਮੁਨਾਅਚਿਰવਤੀਸਰਭੂਮਹੀਆਦੀਹਿ ਨਦੀਸਤਸਹਸ੍ਸੇਹਿ ਅਨ੍ਤਲਿਕ੍ਖੇ ਸਲਿਲਧਾਰਾਹਿ ਚ ਪੂਰਿਤੋਪਿ ਸਕਂ વੇਲਂ ਨਾਤਿવਤ੍ਤਤਿ। ਏવਮੇવ ਖੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਯੋਗਿਨਾ ਯੋਗਾવਚਰੇਨ ਲਾਭਸਕ੍ਕਾਰਸਿਲੋਕવਨ੍ਦਨਮਾਨਨਪੂਜਨਕਾਰਣਾ ਜੀવਿਤਹੇਤੁਪਿ ਸਞ੍ਚਿਚ੍ਚ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦવੀਤਿਕ੍ਕਮੋ ਨ ਕਰਣੀਯੋ। ਇਦਂ, ਮਹਾਰਾਜ, ਮਹਾਸਮੁਦ੍ਦਸ੍ਸ ਚਤੁਤ੍ਥਂ ਅਙ੍ਗਂ ਗਹੇਤਬ੍ਬਂ। ਭਾਸਿਤਮ੍ਪੇਤਂ, ਮਹਾਰਾਜ, ਭਗવਤਾ ਦੇવਾਤਿਦੇવੇਨ –
‘‘Puna caparaṃ, mahārāja, mahāsamuddo navasalilasampuṇṇāhi gaṅgāyamunāaciravatīsarabhūmahīādīhi nadīsatasahassehi antalikkhe saliladhārāhi ca pūritopi sakaṃ velaṃ nātivattati. Evameva kho, mahārāja, yoginā yogāvacarena lābhasakkārasilokavandanamānanapūjanakāraṇā jīvitahetupi sañcicca sikkhāpadavītikkamo na karaṇīyo. Idaṃ, mahārāja, mahāsamuddassa catutthaṃ aṅgaṃ gahetabbaṃ. Bhāsitampetaṃ, mahārāja, bhagavatā devātidevena –
‘ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ, ਮਹਾਰਾਜ 1, ਮਹਾਸਮੁਦ੍ਦੋ ਠਿਤਧਮ੍ਮੋ વੇਲਂ ਨਾਤਿਕ੍ਕਮਤਿ, ਏવਮੇવ ਖੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਯਂ ਮਹਾ ਸਾવਕਾਨਂ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦਂ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਂ, ਤਂ ਮਮ ਸਾવਕਾ ਜੀવਿਤਹੇਤੁਪਿ ਨਾਤਿਕ੍ਕਮਨ੍ਤੀ’ਤਿ।
‘Seyyathāpi, mahārāja 2, mahāsamuddo ṭhitadhammo velaṃ nātikkamati, evameva kho, mahārāja, yaṃ mahā sāvakānaṃ sikkhāpadaṃ paññattaṃ, taṃ mama sāvakā jīvitahetupi nātikkamantī’ti.
‘‘ਪੁਨ ਚਪਰਂ, ਮਹਾਰਾਜ, ਮਹਾਸਮੁਦ੍ਦੋ ਸਬ੍ਬਸવਨ੍ਤੀਹਿ ਗਙ੍ਗਾਯਮੁਨਾਅਚਿਰવਤੀਸਰਭੂਮਹੀਹਿ ਅਨ੍ਤਲਿਕ੍ਖੇ ਉਦਕਧਾਰਾਹਿਪਿ ਨ ਪਰਿਪੂਰਤਿ। ਏવਮੇવ ਖੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਯੋਗਿਨਾ ਯੋਗਾવਚਰੇਨ ਉਦ੍ਦੇਸਪਰਿਪੁਚ੍ਛਾਸવਨਧਾਰਣવਿਨਿਚ੍ਛਯਅਭਿਧਮ੍ਮવਿਨਯਗਾਲ਼੍ਹਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤવਿਗ੍ਗਹਪਦਨਿਕ੍ਖੇਪਪਦਸਨ੍ਧਿ ਪਦવਿਭਤ੍ਤਿਨવਙ੍ਗਜਿਨਸਾਸਨવਰਂ ਸੁਣਨ੍ਤੇਨਾਪਿ ਨ ਤਪ੍ਪਿਤਬ੍ਬਂ। ਇਦਂ, ਮਹਾਰਾਜ, ਮਹਾਸਮੁਦ੍ਦਸ੍ਸ ਪਞ੍ਚਮਂ ਅਙ੍ਗਂ ਗਹੇਤਬ੍ਬਂ। ਭਾਸਿਤਮ੍ਪੇਤਂ, ਮਹਾਰਾਜ, ਭਗવਤਾ ਦੇવਾਤਿਦੇવੇਨ ਸੁਤਸੋਮਜਾਤਕੇ –
‘‘Puna caparaṃ, mahārāja, mahāsamuddo sabbasavantīhi gaṅgāyamunāaciravatīsarabhūmahīhi antalikkhe udakadhārāhipi na paripūrati. Evameva kho, mahārāja, yoginā yogāvacarena uddesaparipucchāsavanadhāraṇavinicchayaabhidhammavinayagāḷhasuttantaviggahapadanikkhepapadasandhi padavibhattinavaṅgajinasāsanavaraṃ suṇantenāpi na tappitabbaṃ. Idaṃ, mahārāja, mahāsamuddassa pañcamaṃ aṅgaṃ gahetabbaṃ. Bhāsitampetaṃ, mahārāja, bhagavatā devātidevena sutasomajātake –
‘‘‘ਅਗ੍ਗਿ ਯਥਾ ਤਿਣਕਟ੍ਠਂ ਦਹਨ੍ਤੋ, ਨ ਤਪ੍ਪਤਿ ਸਾਗਰੋ વਾ ਨਦੀਹਿ।
‘‘‘Aggi yathā tiṇakaṭṭhaṃ dahanto, na tappati sāgaro vā nadīhi;
ਏવਮ੍ਪਿ ਚੇ 3 ਪਣ੍ਡਿਤਾ ਰਾਜਸੇਟ੍ਠ, ਸੁਤ੍વਾ ਨ ਤਪ੍ਪਨ੍ਤਿ ਸੁਭਾਸਿਤੇਨਾ’’’ਤਿ॥
Evampi ce 4 paṇḍitā rājaseṭṭha, sutvā na tappanti subhāsitenā’’’ti.
ਸਮੁਦ੍ਦਙ੍ਗਪਞ੍ਹੋ ਦਸਮੋ।ਸਮੁਦ੍ਦવਗ੍ਗੋ ਦੁਤਿਯੋ।
Samuddaṅgapañho dasamo.Samuddavaggo dutiyo.
ਤਸ੍ਸੁਦ੍ਦਾਨਂ –
Tassuddānaṃ –
ਲਾਬੁਲਤਾ ਚ ਪਦੁਮਂ, ਬੀਜਂ ਸਾਲਕਲ੍ਯਾਣਿਕਾ।
Lābulatā ca padumaṃ, bījaṃ sālakalyāṇikā;
ਨਾવਾ ਚ ਨਾવਾਲਗ੍ਗਨਂ, ਕੂਪੋ ਨਿਯਾਮਕੋ ਤਥਾ।
Nāvā ca nāvālagganaṃ, kūpo niyāmako tathā;
ਕਮ੍ਮਕਾਰੋ ਸਮੁਦ੍ਦੋ ਚ, વਗ੍ਗੋ ਤੇਨ ਪવੁਚ੍ਚਤੀਤਿ॥
Kammakāro samuddo ca, vaggo tena pavuccatīti.
Footnotes:
