| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / संयुत्तनिकाय (टीका) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
८. समुग्घातसारुप्पसुत्तवण्णना
8. Samugghātasāruppasuttavaṇṇanā
३०. मञ्ञितं नाम तण्हामानदिट्ठीहि गहेतब्बं मञ्ञितं। सब्बस्मिं मञ्ञितन्ति सब्बमञ्ञितं, तस्स समुग्घातो सेतुघातो, तदावहं सब्बमञ्ञितसमुग्घातसारुप्पं। अट्ठकथायं पन ‘‘मञ्ञितं नाम चक्खादीसु एव उप्पज्जति, नाञ्ञस्मि’’न्ति दुतियनयो वुत्तो। अनुच्छविकन्ति अनुरूपं अविलोमं। इधाति इधेव सासने अञ्ञत्थ तदभावतो। ‘‘तण्हा-मानदिट्ठिमञ्ञितान’’न्ति वुत्तं मञ्ञितत्तयं सपरसन्तानेसु पटिपक्खवसेन योजेत्वा दस्सेतुं ‘‘चक्खुं अहन्ति वा’’तिआदि वुत्तं। तत्थ ‘‘चक्खुं अह’’न्ति इमिना अज्झत्तविसयं दिट्ठिमञ्ञितञ्च दस्सेति अत्ताभिनिवेसाहंकारदीपनतो। ‘‘मम’’न्ति इमिना तण्हामञ्ञितं मानमञ्ञितम्पि वा, परिग्गहमुखेनपि सेय्यादितो मानुप्पज्जनतो। सेसपदद्वयेपि इमिना नयेन मञ्ञितविभागो वेदितब्बो। अहन्ति अत्ताव, सो च चक्खुस्मिं तदधीनवुत्तित्ता ‘‘परो’’ति न मञ्ञति। मम किञ्चनपलिबोधो चक्खुस्मिं सति लब्भनतो, असति न मञ्ञति तथामञ्ञितस्स पच्चयघाततो। सेसपदद्वयेपि एसेव नयो।
30. Maññitaṃ nāma taṇhāmānadiṭṭhīhi gahetabbaṃ maññitaṃ. Sabbasmiṃ maññitanti sabbamaññitaṃ, tassa samugghāto setughāto, tadāvahaṃ sabbamaññitasamugghātasāruppaṃ. Aṭṭhakathāyaṃ pana ‘‘maññitaṃ nāma cakkhādīsu eva uppajjati, nāññasmi’’nti dutiyanayo vutto. Anucchavikanti anurūpaṃ avilomaṃ. Idhāti idheva sāsane aññattha tadabhāvato. ‘‘Taṇhā-mānadiṭṭhimaññitāna’’nti vuttaṃ maññitattayaṃ saparasantānesu paṭipakkhavasena yojetvā dassetuṃ ‘‘cakkhuṃ ahanti vā’’tiādi vuttaṃ. Tattha ‘‘cakkhuṃ aha’’nti iminā ajjhattavisayaṃ diṭṭhimaññitañca dasseti attābhinivesāhaṃkāradīpanato. ‘‘Mama’’nti iminā taṇhāmaññitaṃ mānamaññitampi vā, pariggahamukhenapi seyyādito mānuppajjanato. Sesapadadvayepi iminā nayena maññitavibhāgo veditabbo. Ahanti attāva, so ca cakkhusmiṃ tadadhīnavuttittā ‘‘paro’’ti na maññati. Mama kiñcanapalibodho cakkhusmiṃ sati labbhanato, asati na maññati tathāmaññitassa paccayaghātato. Sesapadadvayepi eseva nayo.
अहं चक्खुतो निग्गतोति ‘‘अह’’न्ति वत्तब्बो अयं सत्तो चक्खुतो निग्गतो तत्थ सुखुमाकारेन उपलब्भनतो। मम किञ्चनपलिबोधो चक्खुतो निग्गतो तस्मिं सति एव उपलब्भनतो । सेसद्वयेपि एसेव नयो। तत्थ परोति परो सत्तो। मम चक्खूति न मञ्ञति यस्स तं चक्खु, तस्स ‘‘अह’’न्ति वत्तब्बस्सेव अभावतो। ममत्तभूतन्ति मम कारणं। सेसं उत्तानमेव। एवमेतस्मिं सुत्ते चक्खुरूप-चक्खुविञ्ञाण-चक्खुसम्फस्स-सुखदुक्खादुक्खमसुखवसेन सत्त वारा चक्खुद्वारे, तथा सोतद्वारादीसूति छ सत्तका द्वेचत्तालीस। पुन सक्कायवसेन ‘‘सब्बं न मञ्ञती’’तिआदिना वुत्तं, तेन तेचत्तालीस। पुन तेभूमकवट्टं ‘‘लोको’’ति गहेत्वा ‘‘न किञ्चि लोके उपादियती’’ति वुत्तं, तेन चतुचत्तालीस होन्ति। एवं सब्बथापि चतुचत्तालीसाय ठानेसु अरहत्तं पापेत्वा विपस्सना कथिताति वेदितब्बा। ‘‘चतुचत्तालीसाधिकसतेसू’’ति केसुचि पोत्थकेसु लिखन्ति, सा च पमादलेखा।
Ahaṃ cakkhuto niggatoti ‘‘aha’’nti vattabbo ayaṃ satto cakkhuto niggato tattha sukhumākārena upalabbhanato. Mama kiñcanapalibodho cakkhuto niggato tasmiṃ sati eva upalabbhanato . Sesadvayepi eseva nayo. Tattha paroti paro satto. Mama cakkhūti na maññati yassa taṃ cakkhu, tassa ‘‘aha’’nti vattabbasseva abhāvato. Mamattabhūtanti mama kāraṇaṃ. Sesaṃ uttānameva. Evametasmiṃ sutte cakkhurūpa-cakkhuviññāṇa-cakkhusamphassa-sukhadukkhādukkhamasukhavasena satta vārā cakkhudvāre, tathā sotadvārādīsūti cha sattakā dvecattālīsa. Puna sakkāyavasena ‘‘sabbaṃ na maññatī’’tiādinā vuttaṃ, tena tecattālīsa. Puna tebhūmakavaṭṭaṃ ‘‘loko’’ti gahetvā ‘‘na kiñci loke upādiyatī’’ti vuttaṃ, tena catucattālīsa honti. Evaṃ sabbathāpi catucattālīsāya ṭhānesu arahattaṃ pāpetvā vipassanā kathitāti veditabbā. ‘‘Catucattālīsādhikasatesū’’ti kesuci potthakesu likhanti, sā ca pamādalekhā.
समुग्घातसारुप्पसुत्तवण्णना निट्ठिता।
Samugghātasāruppasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / संयुत्तनिकाय • Saṃyuttanikāya / ८. समुग्घातसारुप्पसुत्तं • 8. Samugghātasāruppasuttaṃ
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / संयुत्तनिकाय (अट्ठकथा) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ८. समुग्घातसारुप्पसुत्तवण्णना • 8. Samugghātasāruppasuttavaṇṇanā
