| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / วินยวินิจฺฉย-ฎีกา • Vinayavinicchaya-ṭīkā |
สมุฎฺฐานสีสกถาวณฺณนา
Samuṭṭhānasīsakathāvaṇṇanā
๓๒๕-๖. มเหสินา ทฺวีสุ วิภเงฺคสุ ปญฺญตฺตานิ ยานิ ปาราชิกาทีนิ สิกฺขาปทานิ อุโปสเถ อุทฺทิสนฺติ, เตสํ สิกฺขาปทานํ สมุฎฺฐานํ ภิกฺขูนํ ปาฎวตฺถาย อิโต ปรํ ปวกฺขามิ, ตํ สมาหิตา สุณาถาติ โยชนาฯ
325-6. Mahesinā dvīsu vibhaṅgesu paññattāni yāni pārājikādīni sikkhāpadāni uposathe uddisanti, tesaṃ sikkhāpadānaṃ samuṭṭhānaṃ bhikkhūnaṃ pāṭavatthāya ito paraṃ pavakkhāmi, taṃ samāhitā suṇāthāti yojanā.
๓๒๗. กาโย จ วาจา จ กายวาจา จาติ อจิตฺตกานิ ยานิ ตีณิ สมุฎฺฐานานิ, ตาเนว จิเตฺตน ปเจฺจกํ โยชิตานิ สจิตฺตกานิ ตีณิ สมุฎฺฐานานิ โหนฺตีติ เอวเมว สมุฎฺฐานํ ปุริมานํ ทฺวินฺนํ วเสน เอกงฺคิกํ, ตติยจตุตฺถปญฺจมานํ วเสน ทฺวงฺคิกํ, ฉฎฺฐสฺส วเสน ติวงฺคิกญฺจาติ เอวํ ฉธา สมุฎฺฐานวิธิํ วทนฺตีติ โยชนาฯ กาโย, วาจาติ เอกงฺคิกํ ทฺวยํ, กายวาจา , กายจิตฺตํ, วาจาจิตฺตนฺติ ทุวงฺคิกตฺตยํ, กายวาจาจิตฺตนฺติ องฺคเภเทน ติวิธมฺปิ อวยวเภเทน สมุฎฺฐานเภทวิธิํ ฉปฺปการํ วทนฺตีติ อธิปฺปาโยฯ
327. Kāyo ca vācā ca kāyavācā cāti acittakāni yāni tīṇi samuṭṭhānāni, tāneva cittena paccekaṃ yojitāni sacittakāni tīṇi samuṭṭhānāni hontīti evameva samuṭṭhānaṃ purimānaṃ dvinnaṃ vasena ekaṅgikaṃ, tatiyacatutthapañcamānaṃ vasena dvaṅgikaṃ, chaṭṭhassa vasena tivaṅgikañcāti evaṃ chadhā samuṭṭhānavidhiṃ vadantīti yojanā. Kāyo, vācāti ekaṅgikaṃ dvayaṃ, kāyavācā , kāyacittaṃ, vācācittanti duvaṅgikattayaṃ, kāyavācācittanti aṅgabhedena tividhampi avayavabhedena samuṭṭhānabhedavidhiṃ chappakāraṃ vadantīti adhippāyo.
๓๒๘. เตสุ ฉสุ สมุฎฺฐาเนสุ เอเกน วา สมุฎฺฐาเนน ทฺวีหิ วา ตีหิ วา จตูหิ วา ฉหิ วา สมุฎฺฐาเนหิ นานา อาปตฺติโย ชายเรติ สมฺพโนฺธฯ
328.Tesu chasu samuṭṭhānesu ekena vā samuṭṭhānena dvīhi vā tīhi vā catūhi vā chahi vā samuṭṭhānehi nānā āpattiyo jāyareti sambandho.
๓๒๙. ตตฺถ ตาสุ นานาปตฺตีสุฯ ปญฺจ สมุฎฺฐานานิ เอติสฺสาติ ปญฺจสมุฎฺฐานา, เอวรูปา กาจิ อาปตฺติ น วิชฺชติฯ เอกเมกํ สมุฎฺฐานํ ยาสนฺติ วิคฺคโหฯ ปจฺฉิเมเหว ตีหิปีติ สจิตฺตเกเหว ตีหิ สมุฎฺฐาเนหิ, ยา อาปตฺติ เอกสมุฎฺฐานา โหติ, สา สจิตฺตกานํ ติณฺณมญฺญตเรน โหตีติ อธิปฺปาโยฯ
329.Tattha tāsu nānāpattīsu. Pañca samuṭṭhānāni etissāti pañcasamuṭṭhānā, evarūpā kāci āpatti na vijjati. Ekamekaṃ samuṭṭhānaṃ yāsanti viggaho. Pacchimeheva tīhipīti sacittakeheva tīhi samuṭṭhānehi, yā āpatti ekasamuṭṭhānā hoti, sā sacittakānaṃ tiṇṇamaññatarena hotīti adhippāyo.
๓๓๐-๑. ตติยจฺฉฎฺฐโตปิ จาติ กายวาจโต, กายวาจาจิตฺตโต จฯ จตุตฺถจฺฉฎฺฐโต เจวาติ กายจิตฺตโต กายวาจาจิตฺตโต จฯ ปญฺจมจฺฉฎฺฐโตปิ จาติ วาจาจิตฺตโต กายวาจาจิตฺตโต จฯ ‘‘กายโต กายจิตฺตโต’’ติ ปฐมํ ทฺวิสมุฎฺฐานํ, ‘‘วาจโต วาจาจิตฺตโต’’ติ ทุติยํ, ‘‘กายวาจโต กายวาจาจิตฺตโต’’ติ ตติยํ, ‘‘กายจิตฺตโต กายวาจาจิตฺตโต’’ติ จตุตฺถํ, ‘‘วาจาจิตฺตโต กายวาจาจิตฺตโต’’ติ ปญฺจมํ ทฺวิสมุฎฺฐานนฺติ เอวํ ปญฺจธา เอว ฐิเตหิ ทฺวีหิ สมุฎฺฐาเนหิ เอสา ทฺวิสมุฎฺฐานาปตฺติ ชายเต สมุฎฺฐาติฯ น อญฺญโตติ กายโต วาจโตติ เอกํ, วาจโต กายวาจโตติ เอกนฺติ เอวํ ยถาวุตฺตกฺกมวิปริยาเยน โยชิเตหิ อเญฺญหิ สมุฎฺฐาเนหิ น สมุฎฺฐาติฯ
330-1.Tatiyacchaṭṭhatopi cāti kāyavācato, kāyavācācittato ca. Catutthacchaṭṭhato cevāti kāyacittato kāyavācācittato ca. Pañcamacchaṭṭhatopi cāti vācācittato kāyavācācittato ca. ‘‘Kāyato kāyacittato’’ti paṭhamaṃ dvisamuṭṭhānaṃ, ‘‘vācato vācācittato’’ti dutiyaṃ, ‘‘kāyavācato kāyavācācittato’’ti tatiyaṃ, ‘‘kāyacittato kāyavācācittato’’ti catutthaṃ, ‘‘vācācittato kāyavācācittato’’ti pañcamaṃ dvisamuṭṭhānanti evaṃ pañcadhā eva ṭhitehi dvīhi samuṭṭhānehi esā dvisamuṭṭhānāpatti jāyate samuṭṭhāti. Na aññatoti kāyato vācatoti ekaṃ, vācato kāyavācatoti ekanti evaṃ yathāvuttakkamavipariyāyena yojitehi aññehi samuṭṭhānehi na samuṭṭhāti.
๓๓๒. ปฐเมหิ จ ตีหีติ ‘‘กายโต, วาจโต, กายวาจโต’’ติ ปฐมํ นิทฺทิเฎฺฐหิ ตีหิ อจิตฺตกสมุฎฺฐาเนหิฯ ปจฺฉิเมหิ จาติ ‘‘กายจิตฺตโต, วาจาจิตฺตโต, กายวาจาจิตฺตโต’’ติ เอวํ ปจฺฉา วุเตฺตหิ สจิตฺตเกหิ ตีหิ สมุฎฺฐาเนหิฯ น อญฺญโตติ ‘‘กายโต, วาจโต, กายจิตฺตโต, วาจโต, กายวาจโต, กายจิตฺตโต’’ติ เอวํ วุตฺตวิปลฺลาสโต อเญฺญหิ ตีหิ สมุฎฺฐาเนหิ น สมุฎฺฐาติฯ
332.Paṭhamehi ca tīhīti ‘‘kāyato, vācato, kāyavācato’’ti paṭhamaṃ niddiṭṭhehi tīhi acittakasamuṭṭhānehi. Pacchimehi cāti ‘‘kāyacittato, vācācittato, kāyavācācittato’’ti evaṃ pacchā vuttehi sacittakehi tīhi samuṭṭhānehi. Na aññatoti ‘‘kāyato, vācato, kāyacittato, vācato, kāyavācato, kāyacittato’’ti evaṃ vuttavipallāsato aññehi tīhi samuṭṭhānehi na samuṭṭhāti.
๓๓๓-๔. ปฐมา ตติยา เจว, จตุตฺถจฺฉฎฺฐโตปิ จาติ กายโต, กายวาจโต, กายจิตฺตโต, กายวาจาจิตฺตโตติ เอเตหิ จตูหิ สมุฎฺฐาเนหิ เจวฯ ทุติยา…เป.… จฺฉฎฺฐโตปิ จาติ วาจโต, กายวาจโต, วาจาจิตฺตโต, กายวาจาจิตฺตโตติ อิเมหิ จตูหิ จาติ จตุสมุฎฺฐาเนนาปตฺติฯ
333-4.Paṭhamā tatiyā ceva, catutthacchaṭṭhatopi cāti kāyato, kāyavācato, kāyacittato, kāyavācācittatoti etehi catūhi samuṭṭhānehi ceva. Dutiyā…pe… cchaṭṭhatopi cāti vācato, kāyavācato, vācācittato, kāyavācācittatoti imehi catūhi cāti catusamuṭṭhānenāpatti.
สา เอวํ ทฺวิธา ฐิเตหิ จตูหิ สมุฎฺฐาเนหิ ชายเตฯ น ปนญฺญโตติ ‘‘กายโต, วาจโต, กายวาจโต, กายจิตฺตโต’’ติ เอวมาทินา วิปลฺลาสนเยน โยชิเตหิ จตูหิ สมุฎฺฐาเนหิ น สมุฎฺฐาติฯ ฉ สมุฎฺฐานานิ ยสฺสา สา ฉสมุฎฺฐานาฯ สจิตฺตเกหิ ตีหิ, อจิตฺตเกหิ ตีหีติ ฉหิ เอว สมุฎฺฐาเนหิ สมุฎฺฐาตีติฯ ปการนฺตราภาวา อิธ ‘‘น อญฺญโต’’ติ น วุตฺตํฯ
Sā evaṃ dvidhā ṭhitehi catūhi samuṭṭhānehi jāyate. Na panaññatoti ‘‘kāyato, vācato, kāyavācato, kāyacittato’’ti evamādinā vipallāsanayena yojitehi catūhi samuṭṭhānehi na samuṭṭhāti. Cha samuṭṭhānāni yassā sā chasamuṭṭhānā. Sacittakehi tīhi, acittakehi tīhīti chahi eva samuṭṭhānehi samuṭṭhātīti. Pakārantarābhāvā idha ‘‘na aññato’’ti na vuttaṃ.
อาห จ อฎฺฐกถาจริโย มาติกฎฺฐกถายํฯ
Āha ca aṭṭhakathācariyo mātikaṭṭhakathāyaṃ.
๓๓๕. สมุฎฺฐาติ เอตสฺมาติ สมุฎฺฐานํ, กายาทิ ฉพฺพิธํ, เอกํ สมุฎฺฐานํ การณํ ยสฺสา สา เอกสมุฎฺฐานาฯ ปการนฺตราภาวา ติธาฯ กถํ? สจิตฺตกานํ ติณฺณํ สมุฎฺฐานานํ วเสน ติวิธาฯ ทฺวีหิ สมุฎฺฐาเนหิ สมุฎฺฐิตา ทฺวิสมุฎฺฐิตา, ทฺวิสมุฎฺฐานาปตฺตีติ อโตฺถฯ ปญฺจธาติ วุตฺตนเยน ปญฺจปฺปการาฯ ตีณิ สมุฎฺฐานานิ ยสฺสา สา ติสมุฎฺฐานา, จตฺตาริ สมุฎฺฐานานิ ยสฺสา สา จตุรุฎฺฐานา, ติสมุฎฺฐานา จ จตุรุฎฺฐานา จ ติจตุรุฎฺฐานาติ เอกเทสสรูเปกเสโส, ติสมุฎฺฐานา ทฺวิธา วิภตฺตา, จตุสมุฎฺฐานา จ ทฺวิธา เอว วิภตฺตาติ อโตฺถฯ ฉหิ สมุฎฺฐาเนหิ สมุฎฺฐิตา ฉสมุฎฺฐิตา, ฉสมุฎฺฐานาติ อโตฺถฯ เอกธาติ ปการนฺตราภาวา เอกธาว ฐิตาติ อธิปฺปาโยฯ
335. Samuṭṭhāti etasmāti samuṭṭhānaṃ, kāyādi chabbidhaṃ, ekaṃ samuṭṭhānaṃ kāraṇaṃ yassā sā ekasamuṭṭhānā. Pakārantarābhāvā tidhā. Kathaṃ? Sacittakānaṃ tiṇṇaṃ samuṭṭhānānaṃ vasena tividhā. Dvīhi samuṭṭhānehi samuṭṭhitā dvisamuṭṭhitā, dvisamuṭṭhānāpattīti attho. Pañcadhāti vuttanayena pañcappakārā. Tīṇi samuṭṭhānāni yassā sā tisamuṭṭhānā, cattāri samuṭṭhānāni yassā sā caturuṭṭhānā, tisamuṭṭhānā ca caturuṭṭhānā ca ticaturuṭṭhānāti ekadesasarūpekaseso, tisamuṭṭhānā dvidhā vibhattā, catusamuṭṭhānā ca dvidhā eva vibhattāti attho. Chahi samuṭṭhānehi samuṭṭhitā chasamuṭṭhitā, chasamuṭṭhānāti attho. Ekadhāti pakārantarābhāvā ekadhāva ṭhitāti adhippāyo.
๓๓๖. สพฺพา อาปตฺติโย สมุฎฺฐานวิเสสโต เอวํ เตรสธา ฐิตานํ สมุฎฺฐานเภทานํ นานตฺตโต เตหิ สมุฎฺฐิตานํ ปฐมํ ปญฺญตฺตตฺตา สีสภูตานํ สิกฺขาปทานํ วเสน เตรเสว นามานิ ลภนฺติ, ตานิ อิโต ปรํ วกฺขามีติ โยชนาฯ
336.Sabbā āpattiyo samuṭṭhānavisesato evaṃ terasadhā ṭhitānaṃ samuṭṭhānabhedānaṃ nānattato tehi samuṭṭhitānaṃ paṭhamaṃ paññattattā sīsabhūtānaṃ sikkhāpadānaṃ vasena teraseva nāmāni labhanti, tāni ito paraṃ vakkhāmīti yojanā.
๓๓๗. ปฐมนฺติมวตฺถุญฺจาติ ปฐมปาราชิกสมุฎฺฐานํฯ ทุติยนฺติ อทินฺนาทานสมุฎฺฐานํฯ สญฺจริตฺตกนฺติ สญฺจริตฺตสมุฎฺฐานํฯ สมนุภาสนนฺติ สมนุภาสนสมุฎฺฐานํฯ ‘‘กถินํ เอฬกโลมก’’นฺติ ปทเจฺฉโท, กถินสมุฎฺฐานํ เอฬกโลมสมุฎฺฐานญฺจฯ
337.Paṭhamantimavatthuñcāti paṭhamapārājikasamuṭṭhānaṃ. Dutiyanti adinnādānasamuṭṭhānaṃ. Sañcarittakanti sañcarittasamuṭṭhānaṃ. Samanubhāsananti samanubhāsanasamuṭṭhānaṃ. ‘‘Kathinaṃ eḷakalomaka’’nti padacchedo, kathinasamuṭṭhānaṃ eḷakalomasamuṭṭhānañca.
๓๓๘. ปทโสธมฺมนฺติ ปทโสธมฺมสมุฎฺฐานํฯ อทฺธานํ เถยฺยสตฺถนฺติ อทฺธานสมุฎฺฐานํ เถยฺยสตฺถสมุฎฺฐานํฯ เทสนาติ ธมฺมเทสนาสมุฎฺฐานํฯ ภูตาโรจนกนฺติ ภูตาโรจนสมุฎฺฐานํฯ โจริวุฎฺฐาปนนฺติ โจริวุฎฺฐาปนสมุฎฺฐานํฯ
338.Padasodhammanti padasodhammasamuṭṭhānaṃ. Addhānaṃ theyyasatthanti addhānasamuṭṭhānaṃ theyyasatthasamuṭṭhānaṃ. Desanāti dhammadesanāsamuṭṭhānaṃ. Bhūtārocanakanti bhūtārocanasamuṭṭhānaṃ. Corivuṭṭhāpananti corivuṭṭhāpanasamuṭṭhānaṃ.
๓๓๙. อนนุญฺญาตกญฺจาติ อนนุญฺญาตกสมุฎฺฐานญฺจาติ เอตานิ เตรส เตหิ สมุฎฺฐาเนหิ สมุฎฺฐิตานํ เตสํ สิกฺขาปทานํ ปฐมํ ปฐมํ นิทฺทิฎฺฐานํ ปฐมปาราชิกาทิสิกฺขาปทสมุฎฺฐานานํ อิตเรสํ ปุพฺพงฺคมภาวโต ‘‘สีสานี’’ติ วุตฺตานิฯ ยถาห ปริวารฎฺฐกถายํ ‘‘ปฐมปาราชิกํ นาม เอกํ สมุฎฺฐานสีสํ, เสสานิ เตน สทิสานี’’ติอาทิ (ปริ. อฎฺฐ. ๒๕๘)ฯ เตรเสเต สมุฎฺฐานนยาติ เอเต สีสวเสน ทสฺสิตา เตรส สมุฎฺฐานนยาฯ วิญฺญูหิ อุปาลิเตฺถราทีหิฯ
339.Ananuññātakañcāti ananuññātakasamuṭṭhānañcāti etāni terasa tehi samuṭṭhānehi samuṭṭhitānaṃ tesaṃ sikkhāpadānaṃ paṭhamaṃ paṭhamaṃ niddiṭṭhānaṃ paṭhamapārājikādisikkhāpadasamuṭṭhānānaṃ itaresaṃ pubbaṅgamabhāvato ‘‘sīsānī’’ti vuttāni. Yathāha parivāraṭṭhakathāyaṃ ‘‘paṭhamapārājikaṃ nāma ekaṃ samuṭṭhānasīsaṃ, sesāni tena sadisānī’’tiādi (pari. aṭṭha. 258). Terasete samuṭṭhānanayāti ete sīsavasena dassitā terasa samuṭṭhānanayā. Viññūhi upālittherādīhi.
๓๔๐. ตตฺถ เตรสสุ สมุฎฺฐานสีเสสุฯ ยาติ ยา ปน อาปตฺติฯ อาทิปาราชิกุฎฺฐานาติ ปฐมปาราชิกสมุฎฺฐานาฯ
340.Tattha terasasu samuṭṭhānasīsesu. Yāti yā pana āpatti. Ādipārājikuṭṭhānāti paṭhamapārājikasamuṭṭhānā.
๓๔๑. อทินฺนาทาน-สโทฺท ปุพฺพโก ปฐโม เอติสฺสา ตํสมุฎฺฐานาปตฺติยาติ อทินฺนาทานปุพฺพกา, อทินฺนาทานสมุฎฺฐานาติ อุทฺทิฎฺฐาติ โยชนาฯ
341. Adinnādāna-saddo pubbako paṭhamo etissā taṃsamuṭṭhānāpattiyāti adinnādānapubbakā, adinnādānasamuṭṭhānāti uddiṭṭhāti yojanā.
๓๔๒. ชาตูติ เอกํเสนฯ
342.Jātūti ekaṃsena.
๓๔๓. อยํ สมุฎฺฐานวเสน ‘‘สมนุภาสนาสมุฎฺฐานา’’ติ วุตฺตาติ โยชนาฯ
343. Ayaṃ samuṭṭhānavasena ‘‘samanubhāsanāsamuṭṭhānā’’ti vuttāti yojanā.
๓๔๔. กถิน-สโทฺท อุปปโท ยสฺสา ตํสมุฎฺฐานาย อาปตฺติยา สา กถินุปปทา, กถินสมุฎฺฐานาติ มตา ญาตา, อยํ สมุฎฺฐานวเสน ‘‘กถินสมุฎฺฐานา’’ติ ญาตาติ อโตฺถฯ
344. Kathina-saddo upapado yassā taṃsamuṭṭhānāya āpattiyā sā kathinupapadā, kathinasamuṭṭhānāti matā ñātā, ayaṃ samuṭṭhānavasena ‘‘kathinasamuṭṭhānā’’ti ñātāti attho.
๓๔๕. เอฬกโลม-สโทฺท อาทิ ยสฺสา ตํสมุฎฺฐานาปตฺติยา สา เอฬกโลมาทิสมุฎฺฐานาติ อโตฺถฯ
345. Eḷakaloma-saddo ādi yassā taṃsamuṭṭhānāpattiyā sā eḷakalomādisamuṭṭhānāti attho.
๓๔๙. เอตฺถ สมุฎฺฐาเนสุฯ
349.Ettha samuṭṭhānesu.
๓๕๐. ภูตาโรจน-สโทฺท ปุพฺพภาโค เอติสฺสา ตํสมุฎฺฐานาย อาปตฺติยาติ ภูตาโรจนปุพฺพกา, ภูตาโรจนสมุฎฺฐานาติ อโตฺถฯ
350. Bhūtārocana-saddo pubbabhāgo etissā taṃsamuṭṭhānāya āpattiyāti bhūtārocanapubbakā, bhūtārocanasamuṭṭhānāti attho.
๓๕๑. สมุฎฺฐานํ สมุฎฺฐิตํ, โจริวุฎฺฐาปนํ สมุฎฺฐิตํ ยสฺสา สา โจริวุฎฺฐาปนสมุฎฺฐิตา, โจริวุฎฺฐาปนสมุฎฺฐานาติ อโตฺถฯ
351. Samuṭṭhānaṃ samuṭṭhitaṃ, corivuṭṭhāpanaṃ samuṭṭhitaṃ yassā sā corivuṭṭhāpanasamuṭṭhitā, corivuṭṭhāpanasamuṭṭhānāti attho.
๓๕๓. ตตฺถาติ เตรสสมุฎฺฐานสีเสสุ, ‘‘สมุฎฺฐานํ สจิตฺตก’’นฺติ อิทํ ‘‘ปฐม’’นฺติอาทีหิ ปเจฺจกํ โยเชตพฺพํฯ ปฐมํ สมุฎฺฐานนฺติ ปฐมปาราชิกสมุฎฺฐานํฯ ทุติยํ สมุฎฺฐานนฺติ อทินฺนาทานสมุฎฺฐานํฯ จตุตฺถํ สมุฎฺฐานนฺติ สมนุภาสนสมุฎฺฐานํฯ นวมํ สมุฎฺฐานนฺติ เถยฺยสตฺถสมุฎฺฐานํฯ ทสมํ สมุฎฺฐานนฺติ ธมฺมเทสนาสมุฎฺฐานํฯ ทฺวาทสมํ สมุฎฺฐานนฺติ โจริวุฎฺฐาปนสมุฎฺฐานํฯ
353.Tatthāti terasasamuṭṭhānasīsesu, ‘‘samuṭṭhānaṃ sacittaka’’nti idaṃ ‘‘paṭhama’’ntiādīhi paccekaṃ yojetabbaṃ. Paṭhamaṃ samuṭṭhānanti paṭhamapārājikasamuṭṭhānaṃ. Dutiyaṃ samuṭṭhānanti adinnādānasamuṭṭhānaṃ. Catutthaṃ samuṭṭhānanti samanubhāsanasamuṭṭhānaṃ. Navamaṃ samuṭṭhānanti theyyasatthasamuṭṭhānaṃ. Dasamaṃ samuṭṭhānanti dhammadesanāsamuṭṭhānaṃ. Dvādasamaṃ samuṭṭhānanti corivuṭṭhāpanasamuṭṭhānaṃ.
๓๕๔. สมุฎฺฐาเนติ สมุฎฺฐานสีเสฯ สทิสาติ เตน เตน สมุฎฺฐานสีเสน สมุฎฺฐานา อาปตฺติโยฯ อิธาติ อิมสฺมิํ สมุฎฺฐานวินิจฺฉเยฯ ทิสฺสเรติ ทิสฺสเนฺต, ทิสฺสนฺตีติ อโตฺถฯ อถ วา อิธ ทิสฺสเรติ อิธ อุภโตวิภเงฺค เอเตสุ เตรสสมุฎฺฐาเนสุ เอเกกสฺมิํ อญฺญานิปิ สทิสานิ สมุฎฺฐานานิ ทิสฺสนฺตีติ อโตฺถฯ อิทานิ ตานิ สรูปโต นิทเสฺสตุมาห ‘‘สุกฺกญฺจา’’ติอาทิฯ ตตฺถ สุกฺกนฺติ สุกฺกวิสฺสฎฺฐิสิกฺขาปทํฯ เอส นโย ‘‘กายสํสโคฺค’’ติอาทีสุปิฯ ยเทตฺถ ทุวิเญฺญยฺยํ, ตํ วกฺขามฯ
354.Samuṭṭhāneti samuṭṭhānasīse. Sadisāti tena tena samuṭṭhānasīsena samuṭṭhānā āpattiyo. Idhāti imasmiṃ samuṭṭhānavinicchaye. Dissareti dissante, dissantīti attho. Atha vā idha dissareti idha ubhatovibhaṅge etesu terasasamuṭṭhānesu ekekasmiṃ aññānipi sadisāni samuṭṭhānāni dissantīti attho. Idāni tāni sarūpato nidassetumāha ‘‘sukkañcā’’tiādi. Tattha sukkanti sukkavissaṭṭhisikkhāpadaṃ. Esa nayo ‘‘kāyasaṃsaggo’’tiādīsupi. Yadettha duviññeyyaṃ, taṃ vakkhāma.
๓๕๕. ปุพฺพุปปริปาโก จาติ ‘‘ชานํ ปุพฺพุปคตํ ภิกฺขุ’’นฺติ (ปาจิ. ๑๒๐) สิกฺขาปทญฺจ ‘‘ภิกฺขุนิปริปาจิต’’นฺติ (ปาจิ. ๑๙๒, ๑๙๔) ปิณฺฑปาตสิกฺขาปทญฺจฯ รโห ภิกฺขุนิยาสหาติ ภิกฺขุนิยา สทฺธิํ รโห นิสชฺชสิกฺขาปทญฺจฯ สโภชเน, รโห เทฺว จาติ สโภชเน กุเล อนุปขชฺชสิกฺขาปทญฺจ เทฺว รโหนิสชฺชสิกฺขาปทานิ จฯ องฺคุลี อุทเก หสนฺติ องฺคุลิปโตทญฺจ อุทกหสธมฺมสิกฺขาปทญฺจฯ
355.Pubbupaparipāko cāti ‘‘jānaṃ pubbupagataṃ bhikkhu’’nti (pāci. 120) sikkhāpadañca ‘‘bhikkhuniparipācita’’nti (pāci. 192, 194) piṇḍapātasikkhāpadañca. Raho bhikkhuniyāsahāti bhikkhuniyā saddhiṃ raho nisajjasikkhāpadañca. Sabhojane, raho dve cāti sabhojane kule anupakhajjasikkhāpadañca dve rahonisajjasikkhāpadāni ca. Aṅgulī udake hasanti aṅgulipatodañca udakahasadhammasikkhāpadañca.
๓๕๖. ปหาเร อุคฺคิเร เจวาติ ปหารทานสิกฺขาปทญฺจ ตลสตฺติอุคฺคิรณสิกฺขาปทญฺจฯ เตปญฺญาสา จ เสขิยาติ ปญฺจสตฺตติเสขิยาสุ วกฺขมานานิ อุชฺชคฺฆิกาทีนิ สมนุภาสนสมุฎฺฐานานิ ทส, ฉตฺตปาณิอาทีนิ ธมฺมเทสนาสมุฎฺฐานานิ เอกาทส, เถยฺยสตฺถสมุฎฺฐานํ , สูโปทนวิญฺญตฺติสิกฺขาปทญฺจาติ พาวีสติ สิกฺขาปทานิ ฐเปตฺวา ปริมณฺฑลนิวาสนาทีนิ อิตรานิ เตปญฺญาส เสขิยสิกฺขาปทานิ จฯ อธกฺขกุพฺภชาณุญฺจาติ ภิกฺขุนีนํ อธกฺขกอุพฺภชาณุสิกฺขาปทญฺจฯ คามนฺตรมวสฺสุตาติ คามนฺตรคมนํ, อวสฺสุตสฺส หตฺถโต ขาทนียคฺคหณสิกฺขาปทญฺจฯ
356.Pahāre uggire cevāti pahāradānasikkhāpadañca talasattiuggiraṇasikkhāpadañca. Tepaññāsā ca sekhiyāti pañcasattatisekhiyāsu vakkhamānāni ujjagghikādīni samanubhāsanasamuṭṭhānāni dasa, chattapāṇiādīni dhammadesanāsamuṭṭhānāni ekādasa, theyyasatthasamuṭṭhānaṃ , sūpodanaviññattisikkhāpadañcāti bāvīsati sikkhāpadāni ṭhapetvā parimaṇḍalanivāsanādīni itarāni tepaññāsa sekhiyasikkhāpadāni ca. Adhakkhakubbhajāṇuñcāti bhikkhunīnaṃ adhakkhakaubbhajāṇusikkhāpadañca. Gāmantaramavassutāti gāmantaragamanaṃ, avassutassa hatthato khādanīyaggahaṇasikkhāpadañca.
๓๕๗-๘. ตลมฎฺฐุทสุทฺธิ จาติ ตลฆาตํ, ชตุมฎฺฐํ, อุทกสุทฺธิกาทิยนญฺจฯ วสฺสํวุตฺถาติ ‘‘วสฺสํวุตฺถา…เป.… ฉปฺปญฺจโยชนานี’’ติ (ปาจิ. ๙๗๔) สิกฺขาปทญฺจฯ โอวาทาย น คจฺฉนฺตีติ โอวาทาย อคมนสิกฺขาปทญฺจฯ นานุพเนฺธ ปวตฺตินินฺติ ‘‘วุฎฺฐาปิตํ ปวตฺตินิํ เทฺว วสฺสานิ นานุพเนฺธยฺยา’’ติ (ปาจิ. ๑๑๑๒) สิกฺขาปทญฺจาติ อุภโตวิภเงฺค นิทฺทิฎฺฐา อิเม ปญฺจสตฺตติ ธมฺมา กายจิตฺตสมุฎฺฐิตา เมถุเนน สมา เอกสมุฎฺฐานา มตาติ โยชนาฯ
357-8.Talamaṭṭhudasuddhi cāti talaghātaṃ, jatumaṭṭhaṃ, udakasuddhikādiyanañca. Vassaṃvutthāti ‘‘vassaṃvutthā…pe… chappañcayojanānī’’ti (pāci. 974) sikkhāpadañca. Ovādāya na gacchantīti ovādāya agamanasikkhāpadañca. Nānubandhe pavattininti ‘‘vuṭṭhāpitaṃ pavattiniṃ dve vassāni nānubandheyyā’’ti (pāci. 1112) sikkhāpadañcāti ubhatovibhaṅge niddiṭṭhā ime pañcasattati dhammā kāyacittasamuṭṭhitā methunena samā ekasamuṭṭhānā matāti yojanā.
เอตฺถ จ ปาฬิยํ ‘‘ฉสตฺตตี’’ติ คณนปริเจฺฉโท สมุฎฺฐานสิกฺขาปเทน สห ทสฺสิโตฯ อิธ ปน ตํ วินา ตํสทิสานเมว คณนา ทสฺสิตาฯ เตเนว ปฐมํ สมุฎฺฐานสีสํ ปาฬิยํ คณนายปิ ทสฺสิตํ, อิเธว น ทสฺสิตํฯ อุปริ กตฺถจิ สมุฎฺฐานสีสสฺส ทสฺสนํ ปเนตฺถ วกฺขมานานํ ตํสทิสภาวทสฺสนตฺถํ, คณนาย วกฺขมานาย อโนฺตคธภาวทสฺสนตฺถํฯ เตเนว ตตฺถปิ ตํ วินา คณนํ วกฺขติฯ
Ettha ca pāḷiyaṃ ‘‘chasattatī’’ti gaṇanaparicchedo samuṭṭhānasikkhāpadena saha dassito. Idha pana taṃ vinā taṃsadisānameva gaṇanā dassitā. Teneva paṭhamaṃ samuṭṭhānasīsaṃ pāḷiyaṃ gaṇanāyapi dassitaṃ, idheva na dassitaṃ. Upari katthaci samuṭṭhānasīsassa dassanaṃ panettha vakkhamānānaṃ taṃsadisabhāvadassanatthaṃ, gaṇanāya vakkhamānāya antogadhabhāvadassanatthaṃ. Teneva tatthapi taṃ vinā gaṇanaṃ vakkhati.
ปฐมปาราชิกสมุฎฺฐานวณฺณนาฯ
Paṭhamapārājikasamuṭṭhānavaṇṇanā.
๓๕๙. วิคฺคหนฺติ มนุสฺสวิคฺคหสิกฺขาปทํฯ อุตฺตริ เจวาติ อุตฺตริมนุสฺสธมฺมสิกฺขาปทญฺจฯ ทุฎฺฐุลฺลนฺติ ทุฎฺฐุลฺลวาจาสิกฺขาปทํฯ อตฺตกามตาติ อตฺตกามปาริจริยสิกฺขาปทญฺจฯ ทุฎฺฐโทสา ทุเว เจวาติ เทฺว ทุฎฺฐโทสสิกฺขาปทานิ จฯ ทุติยานิยโตปิ จาติ ทุติยอนิยตสิกฺขาปทญฺจฯ
359.Viggahanti manussaviggahasikkhāpadaṃ. Uttari cevāti uttarimanussadhammasikkhāpadañca. Duṭṭhullanti duṭṭhullavācāsikkhāpadaṃ. Attakāmatāti attakāmapāricariyasikkhāpadañca. Duṭṭhadosā duve cevāti dve duṭṭhadosasikkhāpadāni ca. Dutiyāniyatopi cāti dutiyaaniyatasikkhāpadañca.
๓๖๐. อจฺฉินฺทนญฺจาติ สามํ จีวรํ ทตฺวา อจฺฉินฺทนญฺจฯ ปริณาโมติ สงฺฆิกลาภสฺส อตฺตโน ปริณามนญฺจฯ มุสาโอมสเปสุณาติ มุสาวาโท จ โอมสวาโท จ ภิกฺขุเปสุญฺญญฺจฯ ทุฎฺฐุลฺลาโรจนเญฺจวาติ ทุฎฺฐุลฺลาปตฺติอาโรจนสิกฺขาปทญฺจฯ ปถวีขณนมฺปิ จาติ ปถวีขณนสิกฺขาปทญฺจฯ
360.Acchindanañcāti sāmaṃ cīvaraṃ datvā acchindanañca. Pariṇāmoti saṅghikalābhassa attano pariṇāmanañca. Musāomasapesuṇāti musāvādo ca omasavādo ca bhikkhupesuññañca. Duṭṭhullārocanañcevāti duṭṭhullāpattiārocanasikkhāpadañca. Pathavīkhaṇanampi cāti pathavīkhaṇanasikkhāpadañca.
๓๖๑. ภูตคามญฺจ วาโท จาติ ภูตคามสิกฺขาปทํ, อญฺญวาทกสิกฺขาปทญฺจฯ อุชฺฌาปนกเมว จาติ อุชฺฌาปนกสิกฺขาปทญฺจฯ นิกฺกโฑฺฒ สิญฺจนเญฺจวาติ วิหารโต นิกฺกฑฺฒนญฺจ อุทเก ติณาทิสิญฺจนญฺจฯ อามิสเหตุ จาติ อามิสเหตุ ภิกฺขุนิโย โอวาทสิกฺขาปทญฺจฯ
361.Bhūtagāmañcavādo cāti bhūtagāmasikkhāpadaṃ, aññavādakasikkhāpadañca. Ujjhāpanakameva cāti ujjhāpanakasikkhāpadañca. Nikkaḍḍho siñcanañcevāti vihārato nikkaḍḍhanañca udake tiṇādisiñcanañca. Āmisahetu cāti āmisahetu bhikkhuniyo ovādasikkhāpadañca.
๓๖๒. ภุตฺตาวินฺติ ภุตฺตาวิํ อนติริเตฺตน ขาทนียาทินา ปวารณสิกฺขาปทญฺจฯ เอหนาทรินฺติ ‘‘เอหาวุโส, คามํ วา’’ติ (ปาจิ. ๒๗๕) วุตฺตสิกฺขาปทญฺจ อนาทริยสิกฺขาปทญฺจฯ ภิํสาปนเมว จาติ ภิกฺขุภิํสนกญฺจฯ อปนิเธยฺยาติ ปตฺตาทิอปนิธานสิกฺขาปทญฺจฯ สญฺจิจฺจ ปาณนฺติ สญฺจิจฺจ ปาณํ ชีวิตาโวโรปนญฺจฯ สปฺปาณกมฺปิ จาติ ชานํ สปฺปาณกอุทกสิกฺขาปทญฺจฯ
362.Bhuttāvinti bhuttāviṃ anatirittena khādanīyādinā pavāraṇasikkhāpadañca. Ehanādarinti ‘‘ehāvuso, gāmaṃ vā’’ti (pāci. 275) vuttasikkhāpadañca anādariyasikkhāpadañca. Bhiṃsāpanameva cāti bhikkhubhiṃsanakañca. Apanidheyyāti pattādiapanidhānasikkhāpadañca. Sañcicca pāṇanti sañcicca pāṇaṃ jīvitāvoropanañca. Sappāṇakampi cāti jānaṃ sappāṇakaudakasikkhāpadañca.
๓๖๓. อุโกฺกฎนญฺจาติ ปุนกมฺมาย อุโกฺกฎนญฺจฯ อูโนติ อูนวีสติวสฺสสิกฺขาปทญฺจฯ สํวาโสติ อุกฺขิตฺตเกน สทฺธิํ สํวาสสิกฺขาปทญฺจฯ นาสเน จาติ นาสิตกสามเณรสโมฺภคสิกฺขาปทญฺจฯ สหธมฺมิกนฺติ สหธมฺมิกํ วุจฺจมานสิกฺขาปทญฺจฯ วิเลขา จาติ ‘‘วิเลขาย สํวตฺตนฺตี’’ติ (ปาจิ. ๔๓๙) อาคตสิกฺขาปทญฺจฯ โมหนาติ โมหนสิกฺขาปทญฺจฯ อมูลเกน จาติ อมูลเกน สงฺฆาทิเสเสน อนุทฺธํสนสิกฺขาปทญฺจฯ
363.Ukkoṭanañcāti punakammāya ukkoṭanañca. Ūnoti ūnavīsativassasikkhāpadañca. Saṃvāsoti ukkhittakena saddhiṃ saṃvāsasikkhāpadañca. Nāsane cāti nāsitakasāmaṇerasambhogasikkhāpadañca. Sahadhammikanti sahadhammikaṃ vuccamānasikkhāpadañca. Vilekhā cāti ‘‘vilekhāya saṃvattantī’’ti (pāci. 439) āgatasikkhāpadañca. Mohanāti mohanasikkhāpadañca. Amūlakena cāti amūlakena saṅghādisesena anuddhaṃsanasikkhāpadañca.
๓๖๔. กุกฺกุจฺจํ ขียนํ ทตฺวาติ กุกฺกุจฺจอุปฺปาทนญฺจ ธมฺมิกานํ กมฺมานํ ฉนฺทํ ทตฺวา ขียนญฺจ จีวรํ ทตฺวา ขียนญฺจฯ ปริณาเมยฺย ปุคฺคเลติ สงฺฆิกํ ลาภํ ปุคฺคลสฺส ปริณามนสิกฺขาปทญฺจฯ กิํ เต, อกาลํ, อจฺฉิเนฺทติ ‘‘กิํ เต, อเยฺย, เอโส ปุริสปุคฺคโล กริสฺสตี’’ติ (ปาจิ. ๗๐๕) อาคตสิกฺขาปทญฺจ อกาลจีวรํ ‘‘กาลจีวร’’นฺติ อธิฎฺฐหิตฺวา ภาชนสิกฺขาปทญฺจ ภิกฺขุนิยา สทฺธิํ จีวรํ ปริวเตฺตตฺวา อจฺฉินฺทนสิกฺขาปทญฺจฯ ทุคฺคหนิรเยน จาติ ทุคฺคหิเตน ทุปธาริเตน ปรํ อุชฺฌาปนสิกฺขาปทญฺจ นิรเยน วา พฺรหฺมจริเยน วา อภิสปนสิกฺขาปทญฺจฯ
364.Kukkuccaṃ khīyanaṃ datvāti kukkuccauppādanañca dhammikānaṃ kammānaṃ chandaṃ datvā khīyanañca cīvaraṃ datvā khīyanañca. Pariṇāmeyya puggaleti saṅghikaṃ lābhaṃ puggalassa pariṇāmanasikkhāpadañca. Kiṃ te, akālaṃ, acchindeti ‘‘kiṃ te, ayye, eso purisapuggalo karissatī’’ti (pāci. 705) āgatasikkhāpadañca akālacīvaraṃ ‘‘kālacīvara’’nti adhiṭṭhahitvā bhājanasikkhāpadañca bhikkhuniyā saddhiṃ cīvaraṃ parivattetvā acchindanasikkhāpadañca. Duggahanirayena cāti duggahitena dupadhāritena paraṃ ujjhāpanasikkhāpadañca nirayena vā brahmacariyena vā abhisapanasikkhāpadañca.
๓๖๕. คณสฺส จาติ ‘‘คณสฺส จีวรลาภํ อนฺตรายํ กเรยฺยา’’ติ (ปาจิ. ๙๐๘) วุตฺตสิกฺขาปทญฺจฯ วิภงฺคญฺจาติ ‘‘ธมฺมิกํ จีวรวิภงฺคํ ปฎิพาเหยฺยา’’ติ (ปาจิ. ๙๑๒) วุตฺตสิกฺขาปทญฺจฯ ทุพฺพลาสา ตเถว จาติ ‘‘ทุพฺพลจีวรปจฺจาสาย จีวรกาลสมยํ อติกฺกาเมยฺยา’’ติ (ปาจิ. ๙๒๑) วุตฺตสิกฺขาปทญฺจฯ ธมฺมิกํ กถินุทฺธารนฺติ ‘‘ธมฺมิกํ กถินุทฺธารํ ปฎิพาเหยฺยา’’ติ (ปาจิ. ๙๒๘) วุตฺตสิกฺขาปทญฺจฯ สญฺจิจฺจาผาสุเมว จาติ ‘‘ภิกฺขุนิยา สญฺจิจฺจ อผาสุํ กเรยฺยา’’ติ (ปาจิ. ๙๔๒) วุตฺตสิกฺขาปทญฺจฯ
365.Gaṇassa cāti ‘‘gaṇassa cīvaralābhaṃ antarāyaṃ kareyyā’’ti (pāci. 908) vuttasikkhāpadañca. Vibhaṅgañcāti ‘‘dhammikaṃ cīvaravibhaṅgaṃ paṭibāheyyā’’ti (pāci. 912) vuttasikkhāpadañca. Dubbalāsā tatheva cāti ‘‘dubbalacīvarapaccāsāya cīvarakālasamayaṃ atikkāmeyyā’’ti (pāci. 921) vuttasikkhāpadañca. Dhammikaṃ kathinuddhāranti ‘‘dhammikaṃ kathinuddhāraṃ paṭibāheyyā’’ti (pāci. 928) vuttasikkhāpadañca. Sañciccāphāsumeva cāti ‘‘bhikkhuniyā sañcicca aphāsuṃ kareyyā’’ti (pāci. 942) vuttasikkhāpadañca.
๓๖๖. สยํ อุปสฺสยํ ทตฺวาติ ‘‘ภิกฺขุนิยา อุปสฺสยํ ทตฺวา กุปิตา อนตฺตมนา นิกฺกเฑฺฒยฺยา’’ติ (ปาจิ. ๙๕๑) วุตฺตสิกฺขาปทญฺจฯ อโกฺกเสยฺย จาติ ‘‘ภิกฺขุํ อโกฺกเสยฺย วา ปริภาเสยฺย วา’’ติ (ปาจิ. ๑๐๒๙) วุตฺตสิกฺขาปทญฺจฯ จณฺฑิกาติ ‘‘จณฺฑีกตา คณํ ปริภาเสยฺยา’’ติ (ปาจิ. ๑๐๓๔) วุตฺตสิกฺขาปทญฺจฯ กุลมจฺฉรินี อสฺสาติ ‘‘กุลมจฺฉรินี อสฺสา’’ติ (ปาจิ. ๑๐๔๓) วุตฺตสิกฺขาปทญฺจฯ คพฺภินิํ วุฎฺฐาเปยฺย จาติ ‘‘คพฺภินิํ วุฎฺฐาเปยฺยา’’ติ (ปาจิ. ๑๐๖๘) วุตฺตสิกฺขาปทญฺจฯ
366.Sayaṃ upassayaṃ datvāti ‘‘bhikkhuniyā upassayaṃ datvā kupitā anattamanā nikkaḍḍheyyā’’ti (pāci. 951) vuttasikkhāpadañca. Akkoseyya cāti ‘‘bhikkhuṃ akkoseyya vā paribhāseyya vā’’ti (pāci. 1029) vuttasikkhāpadañca. Caṇḍikāti ‘‘caṇḍīkatā gaṇaṃ paribhāseyyā’’ti (pāci. 1034) vuttasikkhāpadañca. Kulamaccharinī assāti ‘‘kulamaccharinī assā’’ti (pāci. 1043) vuttasikkhāpadañca. Gabbhiniṃ vuṭṭhāpeyya cāti ‘‘gabbhiniṃ vuṭṭhāpeyyā’’ti (pāci. 1068) vuttasikkhāpadañca.
๓๖๗. ปายนฺตินฺติ ‘‘ปายนฺติํ วุฎฺฐาเปยฺยา’’ติ (ปาจิ. ๑๐๗๓) วุตฺตสิกฺขาปทญฺจฯ เทฺว จ วสฺสานีติ ‘‘เทฺว วสฺสานิ ฉสุ ธเมฺมสุ อสิกฺขิตสิกฺขํ สิกฺขมานํ วุฎฺฐาเปยฺยา’’ติ (ปาจิ. ๑๐๘๐) วุตฺตสิกฺขาปทญฺจฯ สเงฺฆนาสมฺมตนฺติ ‘‘สิกฺขิตสิกฺขํ สิกฺขมานํ สเงฺฆน อสมฺมตํ วุฎฺฐาเปยฺยา’’ติ (ปาจิ. ๑๐๘๖) วุตฺตสิกฺขาปทญฺจฯ ติโสฺส คิหิคตา วุตฺตาติ ‘‘อูนทฺวาทสวสฺสํ คิหิคตํ (ปาจิ. ๑๐๙๑), ปริปุณฺณทฺวาทสวสฺสํ คิหิคตํ เทฺว วสฺสานิ ฉสุ ธเมฺมสุ อสิกฺขิตสิกฺขํ (ปาจิ. ๑๐๙๗), เทฺววสฺสานิ สิกฺขิตสิกฺขํ สเงฺฆน อสมฺมต’’นฺติ (ปาจิ. ๑๑๐๓) วุตฺตสิกฺขาปทานิ จฯ ติโสฺสเยว กุมาริกาติ ‘‘อูนวีสติวสฺสํ กุมาริภูต’’นฺติอาทินา (ปาจิ. ๑๑๒๐) นเยน วุตฺตา ติโสฺส จฯ
367.Pāyantinti ‘‘pāyantiṃ vuṭṭhāpeyyā’’ti (pāci. 1073) vuttasikkhāpadañca. Dve ca vassānīti ‘‘dve vassāni chasu dhammesu asikkhitasikkhaṃ sikkhamānaṃ vuṭṭhāpeyyā’’ti (pāci. 1080) vuttasikkhāpadañca. Saṅghenāsammatanti ‘‘sikkhitasikkhaṃ sikkhamānaṃ saṅghena asammataṃ vuṭṭhāpeyyā’’ti (pāci. 1086) vuttasikkhāpadañca. Tisso gihigatā vuttāti ‘‘ūnadvādasavassaṃ gihigataṃ (pāci. 1091), paripuṇṇadvādasavassaṃ gihigataṃ dve vassāni chasu dhammesu asikkhitasikkhaṃ (pāci. 1097), dvevassāni sikkhitasikkhaṃ saṅghena asammata’’nti (pāci. 1103) vuttasikkhāpadāni ca. Tissoyeva kumārikāti ‘‘ūnavīsativassaṃ kumāribhūta’’ntiādinā (pāci. 1120) nayena vuttā tisso ca.
๓๖๘. อูนทฺวาทสวสฺสา เทฺวติ ‘‘อูนทฺวาทสวสฺสา วุฎฺฐาเปยฺย (ปาจิ. ๑๑๓๗), ปริปุณฺณทฺวาทสวสฺสา สเงฺฆน อสมฺมตา วุฎฺฐาเปยฺยา’’ติ (ปาจิ. ๑๑๔๒) วุตฺตานิ เทฺว สิกฺขาปทานิ จฯ อลํ ตาว เตติ ‘‘อลํ ตาว เต, อเยฺย, วุฎฺฐาปิเตนา’’ติ (ปาจิ. ๑๑๔๗) วุตฺตสิกฺขาปทญฺจฯ โสกาวสฺสาติ ‘‘จณฺฑิํ โสกาวาสํ สิกฺขมานํ วุฎฺฐาเปยฺยา’’ติ (ปาจิ. ๑๑๕๙) วุตฺตสิกฺขาปทญฺจฯ ปาริวาสิกจฺฉนฺททานโตติ ‘‘ปาริวาสิกฉนฺททาเนน สิกฺขมานํ วุฎฺฐาเปยฺยา’’ติ (ปาจิ. ๑๑๖๗) วุตฺตสิกฺขาปทญฺจฯ
368.Ūnadvādasavassā dveti ‘‘ūnadvādasavassā vuṭṭhāpeyya (pāci. 1137), paripuṇṇadvādasavassā saṅghena asammatā vuṭṭhāpeyyā’’ti (pāci. 1142) vuttāni dve sikkhāpadāni ca. Alaṃ tāva teti ‘‘alaṃ tāva te, ayye, vuṭṭhāpitenā’’ti (pāci. 1147) vuttasikkhāpadañca. Sokāvassāti ‘‘caṇḍiṃ sokāvāsaṃ sikkhamānaṃ vuṭṭhāpeyyā’’ti (pāci. 1159) vuttasikkhāpadañca. Pārivāsikacchandadānatoti ‘‘pārivāsikachandadānena sikkhamānaṃ vuṭṭhāpeyyā’’ti (pāci. 1167) vuttasikkhāpadañca.
๓๖๙. อนุวสฺสํ ทุเว จาติ ‘‘อนุวสฺสํ วุฎฺฐาเปยฺย (ปาจิ. ๑๑๗๑), เอกํ วสฺสํ เทฺว วุฎฺฐาเปยฺยา’’ติ (ปาจิ. ๑๑๗๕) วุตฺตสิกฺขาปทานิ จาติ เอกูนสตฺตติ สิกฺขาปทานิฯ อทินฺนาทานตุลฺยตฺตาติ อทินฺนาทาเนน สมานสมุฎฺฐานตฺตาฯ ติสมุฎฺฐานิกา กตาติ สจิตฺตเกหิ ตีหิ สมุฎฺฐาเนหิ สมุฎฺฐหนฺตีติ วุตฺตาฯ
369.Anuvassaṃ duve cāti ‘‘anuvassaṃ vuṭṭhāpeyya (pāci. 1171), ekaṃ vassaṃ dve vuṭṭhāpeyyā’’ti (pāci. 1175) vuttasikkhāpadāni cāti ekūnasattati sikkhāpadāni. Adinnādānatulyattāti adinnādānena samānasamuṭṭhānattā. Tisamuṭṭhānikā katāti sacittakehi tīhi samuṭṭhānehi samuṭṭhahantīti vuttā.
ทุติยปาราชิกสมุฎฺฐานวณฺณนาฯ
Dutiyapārājikasamuṭṭhānavaṇṇanā.
๓๗๐. สญฺจริกุฎิมหลฺลกนฺติ สญฺจริตฺตํ, สญฺญาจิกาย กุฎิกรณํ, มหลฺลกวิหารกรณญฺจฯ โธวาปนญฺจ ปฎิคฺคโหติ อญฺญาติกาย ภิกฺขุนิยา ปุราณจีวรโธวาปนญฺจ จีวรปฎิคฺคหณญฺจฯ จีวรสฺส จ วิญฺญตฺตินฺติ อญฺญาตกํ คหปติํ วา คหปตานิํ วา จีวรวิญฺญาปนสิกฺขาปทญฺจฯ คหณญฺจ ตทุตฺตรินฺติ ตทุตฺตริสาทิยนสิกฺขาปทญฺจฯ
370.Sañcarikuṭimahallakanti sañcarittaṃ, saññācikāya kuṭikaraṇaṃ, mahallakavihārakaraṇañca. Dhovāpanañca paṭiggahoti aññātikāya bhikkhuniyā purāṇacīvaradhovāpanañca cīvarapaṭiggahaṇañca. Cīvarassa ca viññattinti aññātakaṃ gahapatiṃ vā gahapatāniṃ vā cīvaraviññāpanasikkhāpadañca. Gahaṇañca taduttarinti taduttarisādiyanasikkhāpadañca.
๓๗๑. อุปกฺขฎทฺวยเญฺจวาติ ‘‘จีวรเจตาปนฺนํ อุปกฺขฎํ โหตี’’ติ (ปารา. ๕๒๘) อาคตสิกฺขาปททฺวยญฺจฯ ตถา ทูเตน จีวรนฺติ ทูเตนจีวรเจตาปนฺนปหิตสิกฺขาปทญฺจฯ โกสิยนฺติ โกสิยมิสฺสกสิกฺขาปทญฺจฯ สุทฺธกาฬานนฺติ ‘‘สุทฺธกาฬกาน’’นฺติอาทิสิกฺขาปทญฺจ (ปารา. ๕๔๘)ฯ เทฺว ภาคาทานเมว จาติ ‘‘เทฺว ภาคา อาทาตพฺพา’’ติ (ปารา. ๕๕๓) วุตฺตสิกฺขาปทญฺจฯ
371.Upakkhaṭadvayañcevāti ‘‘cīvaracetāpannaṃ upakkhaṭaṃ hotī’’ti (pārā. 528) āgatasikkhāpadadvayañca. Tathā dūtena cīvaranti dūtenacīvaracetāpannapahitasikkhāpadañca. Kosiyanti kosiyamissakasikkhāpadañca. Suddhakāḷānanti ‘‘suddhakāḷakāna’’ntiādisikkhāpadañca (pārā. 548). Dve bhāgādānameva cāti ‘‘dve bhāgā ādātabbā’’ti (pārā. 553) vuttasikkhāpadañca.
๓๗๒. ฉพฺพสฺสานีติ ฉพฺพสฺสานิ ธารณสิกฺขาปทญฺจฯ ปุราณสฺสาติ ‘‘ปุราณสนฺถตสฺสา’’ติ (ปารา. ๕๖๗) วุตฺตสิกฺขาปทญฺจฯ โลมโธวาปนมฺปิ จาติ เอฬกโลมโธวาปนสิกฺขาปทญฺจฯ รูปิยสฺส ปฎิคฺคาโหติ รูปิยปฎิคฺคหณสิกฺขาปทญฺจฯ อุโภ นานปฺปการกาติ รูปิยสํโวหารกยวิกฺกยสิกฺขาปทานิ จฯ
372.Chabbassānīti chabbassāni dhāraṇasikkhāpadañca. Purāṇassāti ‘‘purāṇasanthatassā’’ti (pārā. 567) vuttasikkhāpadañca. Lomadhovāpanampi cāti eḷakalomadhovāpanasikkhāpadañca. Rūpiyassa paṭiggāhoti rūpiyapaṭiggahaṇasikkhāpadañca. Ubho nānappakārakāti rūpiyasaṃvohārakayavikkayasikkhāpadāni ca.
๓๗๓. อูนพนฺธนปโตฺต จาติ อูนปญฺจพนฺธนปตฺตสิกฺขาปทญฺจฯ วสฺสสาฎิกสุตฺตกนฺติ วสฺสิกสาฎิกสิกฺขาปทญฺจ สุตฺตํ วิญฺญาเปตฺวา จีวรการาปนสิกฺขาปทญฺจฯ วิกปฺปาปชฺชนนฺติ ตนฺตวาเย อุปสงฺกมิตฺวา จีวเร วิกปฺปาปชฺชนญฺจฯ ยาว ทฺวารทานญฺจ สิพฺพนนฺติ ‘‘ยาว ทฺวารโกสา อคฺคฬฎฺฐปนายา’’ติ (ปาจิ. ๑๓๕) วุตฺตสิกฺขาปทญฺจ ‘‘อญฺญาติกาย ภิกฺขุนิยา จีวรํ ทเทยฺย (ปาจิ. ๑๗๑), จีวรํ สิเพฺพยฺยา’’ติ (ปาจิ. ๑๗๖) วุตฺตสิกฺขาปททฺวยญฺจฯ
373.Ūnabandhanapatto cāti ūnapañcabandhanapattasikkhāpadañca. Vassasāṭikasuttakanti vassikasāṭikasikkhāpadañca suttaṃ viññāpetvā cīvarakārāpanasikkhāpadañca. Vikappāpajjananti tantavāye upasaṅkamitvā cīvare vikappāpajjanañca. Yāva dvāradānañca sibbananti ‘‘yāva dvārakosā aggaḷaṭṭhapanāyā’’ti (pāci. 135) vuttasikkhāpadañca ‘‘aññātikāya bhikkhuniyā cīvaraṃ dadeyya (pāci. 171), cīvaraṃ sibbeyyā’’ti (pāci. 176) vuttasikkhāpadadvayañca.
๓๗๔. ปูเวหีติ ปูเวหิ วา มเนฺถหิ วา อภิหฎฺฐุํ ปวารณสิกฺขาปทญฺจฯ ปจฺจโยติ จตุมาสปจฺจยปวารณสิกฺขาปทญฺจฯ โชตีติ โชติยา สมาทหนสิกฺขาปทญฺจฯ รตนนฺติ รตนสิกฺขาปทญฺจฯ สูจิ…เป.… สุคตสฺส จาติ สูจิฆรสิกฺขาปทาทีนิ สตฺต สิกฺขาปทานิ จฯ
374.Pūvehīti pūvehi vā manthehi vā abhihaṭṭhuṃ pavāraṇasikkhāpadañca. Paccayoti catumāsapaccayapavāraṇasikkhāpadañca. Jotīti jotiyā samādahanasikkhāpadañca. Ratananti ratanasikkhāpadañca. Sūci…pe… sugatassa cāti sūcigharasikkhāpadādīni satta sikkhāpadāni ca.
๓๗๕. อญฺญวิญฺญตฺติสิกฺขา จาติ ‘‘อญฺญํ วิญฺญาเปยฺยา’’ติ (ปาจิ. ๗๔๙) วุตฺตสิกฺขาปทญฺจฯ อญฺญํ เจตาปนมฺปิ จาติ ‘‘อญฺญํ เจตาเปตฺวา อญฺญํ เจตาเปยฺยา’’ติ (ปาจิ. ๗๔๙) วุตฺตสิกฺขาปทญฺจฯ สงฺฆิเกน ทุเว วุตฺตาติ ‘‘สงฺฆิเกน อญฺญํ เจตาเปยฺย (ปาจิ. ๗๕๙), สงฺฆิเกน สญฺญาจิเกน อญฺญํ เจตาเปยฺยา’’ติ (ปาจิ. ๗๖๔) วุตฺตานิ เทฺว สิกฺขาปทานิ จฯ เทฺว มหาชนิเกนาติ ‘‘มหาชนิเกน อญฺญํ เจตาเปยฺย (ปาจิ. ๗๖๙), มหาชนิเกน สญฺญาจิเกน อญฺญํ เจตาเปยฺยา’’ติ (ปาจิ. ๗๗๔) วุตฺตานิ เทฺว สิกฺขาปทานิ จฯ
375.Aññaviññattisikkhā cāti ‘‘aññaṃ viññāpeyyā’’ti (pāci. 749) vuttasikkhāpadañca. Aññaṃ cetāpanampi cāti ‘‘aññaṃ cetāpetvā aññaṃ cetāpeyyā’’ti (pāci. 749) vuttasikkhāpadañca. Saṅghikena duve vuttāti ‘‘saṅghikena aññaṃ cetāpeyya (pāci. 759), saṅghikena saññācikena aññaṃ cetāpeyyā’’ti (pāci. 764) vuttāni dve sikkhāpadāni ca. Dve mahājanikenāti ‘‘mahājanikena aññaṃ cetāpeyya (pāci. 769), mahājanikena saññācikena aññaṃ cetāpeyyā’’ti (pāci. 774) vuttāni dve sikkhāpadāni ca.
๓๗๖. ตถา ปุคฺคลิเกเนกนฺติ ‘‘ปุคฺคลิเกน สญฺญาจิเกน อญฺญํ เจตาเปยฺยา’’ติ (ปาจิ. ๗๗๙) วุตฺตเมกสิกฺขาปทญฺจฯ ครุปาวุรณนฺติ ครุปาวุรณเจตาปนสิกฺขาปทญฺจฯ ลหุนฺติ ลหุปาวุรณเจตาปนสิกฺขาปทํฯ ‘‘วิฆาสา อุทสาฎิ จา’’ติ ปทเจฺฉโทฯ เทฺว วิฆาสาติ ‘‘อุจฺจารํ วา ปสฺสาวํ วา สงฺการํ วา วิฆาสํ วา ติโรกุเฎฺฎ วา ติโรปากาเร วา ฉเฑฺฑยฺย วา ฉฑฺฑาเปยฺย วา (ปาจิ. ๘๒๕), หริเต ฉเฑฺฑยฺย วา ฉฑฺฑาเปยฺย วา’’ติ (ปาจิ. ๘๒๙) เอวํ วุตฺตานิ เทฺว วิฆาสสิกฺขาปทานิ จฯ อุทสาฎิ จาติ อุทกสาฎิกสิกฺขาปทญฺจฯ ตถา สมณจีวรนฺติ ตถา ‘‘สมณจีวรํ ทเทยฺยา’’ติ (ปาจิ. ๙๑๗) วุตฺตสิกฺขาปทญฺจาติฯ
376.Tathāpuggalikenekanti ‘‘puggalikena saññācikena aññaṃ cetāpeyyā’’ti (pāci. 779) vuttamekasikkhāpadañca. Garupāvuraṇanti garupāvuraṇacetāpanasikkhāpadañca. Lahunti lahupāvuraṇacetāpanasikkhāpadaṃ. ‘‘Vighāsā udasāṭi cā’’ti padacchedo. Dve vighāsāti ‘‘uccāraṃ vā passāvaṃ vā saṅkāraṃ vā vighāsaṃ vā tirokuṭṭe vā tiropākāre vā chaḍḍeyya vā chaḍḍāpeyya vā (pāci. 825), harite chaḍḍeyya vā chaḍḍāpeyya vā’’ti (pāci. 829) evaṃ vuttāni dve vighāsasikkhāpadāni ca. Udasāṭi cāti udakasāṭikasikkhāpadañca. Tathā samaṇacīvaranti tathā ‘‘samaṇacīvaraṃ dadeyyā’’ti (pāci. 917) vuttasikkhāpadañcāti.
๓๗๗. อิติ เอเต เอกูนปณฺณาส ธมฺมา ทุกฺขนฺตทสฺสินา ภควตา ฉสมุฎฺฐานิกา เตเยว สญฺจริตฺตสมา สญฺจริตฺตสิกฺขาปเทน สมา กตา อนุมตา ปญฺญตฺตาติ โยชนาฯ
377. Iti ete ekūnapaṇṇāsa dhammā dukkhantadassinā bhagavatā chasamuṭṭhānikā teyeva sañcarittasamā sañcarittasikkhāpadena samā katā anumatā paññattāti yojanā.
สญฺจริตฺตสมุฎฺฐานวณฺณนาฯ
Sañcarittasamuṭṭhānavaṇṇanā.
๓๗๘. สงฺฆเภโทติ สงฺฆเภทสิกฺขาปทญฺจฯ เภทานุวตฺตทุพฺพจทูสกาติ เภทานุวตฺตกทุพฺพจกุลทูสกสิกฺขาปทานิ จฯ ทุฎฺฐุลฺลจฺฉาทนนฺติ ทุฎฺฐุลฺลปฎิจฺฉาทนสิกฺขาปทญฺจฯ ทิฎฺฐีติ ทิฎฺฐิอปฺปฎินิสฺสชฺชนสิกฺขาปทญฺจ ฯ ฉนฺทอุชฺชคฺฆิกา ทุเวติ ฉนฺทํอทตฺวาคมนสิกฺขาปทญฺจ อุชฺชคฺฆิกาย อนฺตรฆเร คมนนิสีทนสิกฺขาปททฺวยญฺจฯ
378.Saṅghabhedoti saṅghabhedasikkhāpadañca. Bhedānuvattadubbacadūsakāti bhedānuvattakadubbacakuladūsakasikkhāpadāni ca. Duṭṭhullacchādananti duṭṭhullapaṭicchādanasikkhāpadañca. Diṭṭhīti diṭṭhiappaṭinissajjanasikkhāpadañca . Chandaujjagghikā duveti chandaṃadatvāgamanasikkhāpadañca ujjagghikāya antaraghare gamananisīdanasikkhāpadadvayañca.
๓๗๙. อปฺปสทฺทา ทุเว วุตฺตาติ ‘‘อปฺปสโทฺท อนฺตรฆเร คมิสฺสามิ, นิสีทิสฺสามี’’ติ (ปาจิ. ๕๘๘, ๕๘๙) วุตฺตานิ เทฺว สิกฺขาปทานิ จฯ น พฺยาหเรติ ‘‘น สกพเฬน มุเขน พฺยาหริสฺสามี’’ติ (ปาจิ. ๖๑๙) วุตฺตสิกฺขาปทญฺจฯ ฉมา, นีจาสเน, ฐานนฺติ ‘‘ฉมายํ นิสีทิตฺวา (ปาจิ. ๖๔๕), นีเจ อาสเน นิสีทิตฺวา (ปาจิ. ๖๔๗), ฐิโต นิสินฺนสฺสา’’ติ (ปาจิ. ๖๔๘) วุตฺตสิกฺขาปทญฺจฯ ปจฺฉโต อุปฺปเถน จาติ ‘‘ปจฺฉโต คจฺฉโนฺต ปุรโต คจฺฉนฺตสฺส (ปาจิ. ๖๔๙), อุปฺปเถน คจฺฉโนฺต ปเถน คจฺฉนฺตสฺสา’’ติ (ปาจิ. ๖๕๐) วุตฺตสิกฺขาปททฺวยญฺจฯ
379.Appasaddā duve vuttāti ‘‘appasaddo antaraghare gamissāmi, nisīdissāmī’’ti (pāci. 588, 589) vuttāni dve sikkhāpadāni ca. Na byāhareti ‘‘na sakabaḷena mukhena byāharissāmī’’ti (pāci. 619) vuttasikkhāpadañca. Chamā, nīcāsane, ṭhānanti ‘‘chamāyaṃ nisīditvā (pāci. 645), nīce āsane nisīditvā (pāci. 647), ṭhito nisinnassā’’ti (pāci. 648) vuttasikkhāpadañca. Pacchato uppathena cāti ‘‘pacchato gacchanto purato gacchantassa (pāci. 649), uppathena gacchanto pathena gacchantassā’’ti (pāci. 650) vuttasikkhāpadadvayañca.
๓๘๐. วชฺชจฺฉาทาติ วชฺชโต ปฎิจฺฉาทนสิกฺขาปทญฺจฯ อนุวตฺตา จาติ อุกฺขิตฺตานุวตฺตนสิกฺขาปทญฺจฯ คหณนฺติ ‘‘หตฺถคฺคหณํ วา สาทิเยยฺยา’’ติ (ปาจิ. ๖๗๕) วุตฺตสิกฺขาปทญฺจฯ โอสาเรยฺย จาติ ‘‘อนปโลเกตฺวา การกสงฺฆํ อนญฺญาย คณสฺส ฉนฺทํ โอสาเรยฺยา’’ติ (ปาจิ. ๖๙๕) วุตฺตสิกฺขาปทญฺจฯ ปจฺจกฺขามีติ สิกฺขา จาติ ‘‘พุทฺธํ ปจฺจาจิกฺขามี’’ติ (ปาจิ. ๗๑๐) วุตฺตสิกฺขาปทญฺจฯ ตถา กิสฺมิญฺจิเทว จาติ ‘‘กิสฺมิญฺจิเทว อธิกรเณ ปจฺจากตา’’ติ (ปาจิ. ๗๑๖) วุตฺตสิกฺขาปทญฺจฯ
380.Vajjacchādāti vajjato paṭicchādanasikkhāpadañca. Anuvattā cāti ukkhittānuvattanasikkhāpadañca. Gahaṇanti ‘‘hatthaggahaṇaṃ vā sādiyeyyā’’ti (pāci. 675) vuttasikkhāpadañca. Osāreyya cāti ‘‘anapaloketvā kārakasaṅghaṃ anaññāya gaṇassa chandaṃ osāreyyā’’ti (pāci. 695) vuttasikkhāpadañca. Paccakkhāmīti sikkhā cāti ‘‘buddhaṃ paccācikkhāmī’’ti (pāci. 710) vuttasikkhāpadañca. Tathā kismiñcideva cāti ‘‘kismiñcideva adhikaraṇe paccākatā’’ti (pāci. 716) vuttasikkhāpadañca.
๓๘๑. สํสฎฺฐา เทฺว จาติ ‘‘ภิกฺขุนิโย ปเนว สํสฎฺฐา วิหรนฺตี’’ติ (ปาจิ. ๗๒๒) จ ‘‘ยา ปน ภิกฺขุนี เอวํ วเทยฺย สํสฎฺฐาว, อเยฺย, ตุเมฺห วิหรถา’’ติอาทิวจนํ (ปาจิ. ๗๒๘) ปฎิจฺจ วุตฺตสิกฺขาปททฺวยญฺจฯ วธิตฺวา จาติ ‘‘อตฺตานํ วธิตฺวา วธิตฺวา โรเทยฺยา’’ติ (ปาจิ. ๘๘๐) วุตฺตสิกฺขาปทญฺจฯ วิสิเพฺพตฺวา จาติ ‘‘ภิกฺขุนิยา จีวรํ วิสิเพฺพตฺวา วา วิสิพฺพาเปตฺวา วา’’ติ (ปาจิ. ๘๙๓) วุตฺตสิกฺขาปทญฺจฯ ทุกฺขิตนฺติ ‘‘ทุกฺขิตํ สหชีวินิ’’นฺติ (ปาจิ. ๙๔๗) วุตฺตสิกฺขาปทญฺจฯ ปุนเทว จ สํสฎฺฐาติ ‘‘สํสฎฺฐา วิหเรยฺย คหปตินา วา คหปติปุเตฺตน วา’’ติ (ปาจิ. ๙๕๖) เอวํ ปุน วุตฺตสํสฎฺฐสิกฺขาปทญฺจฯ เนว วูปสเมยฺย จาติ ‘‘‘เอหาเยฺย, อิมํ อธิกรณํ วูปสเมหี’ติ (ปาจิ. ๙๙๕) วุจฺจมานา ‘สาธู’ติ ปฎิสฺสุณิตฺวา สา ปจฺฉา อนนฺตรายิกินี เนว วูปสเมยฺยา’’ติ วุตฺตสิกฺขาปทญฺจฯ
381.Saṃsaṭṭhā dve cāti ‘‘bhikkhuniyo paneva saṃsaṭṭhā viharantī’’ti (pāci. 722) ca ‘‘yā pana bhikkhunī evaṃ vadeyya saṃsaṭṭhāva, ayye, tumhe viharathā’’tiādivacanaṃ (pāci. 728) paṭicca vuttasikkhāpadadvayañca. Vadhitvā cāti ‘‘attānaṃ vadhitvā vadhitvā rodeyyā’’ti (pāci. 880) vuttasikkhāpadañca. Visibbetvā cāti ‘‘bhikkhuniyā cīvaraṃ visibbetvā vā visibbāpetvā vā’’ti (pāci. 893) vuttasikkhāpadañca. Dukkhitanti ‘‘dukkhitaṃ sahajīvini’’nti (pāci. 947) vuttasikkhāpadañca. Punadeva ca saṃsaṭṭhāti ‘‘saṃsaṭṭhā vihareyya gahapatinā vā gahapatiputtena vā’’ti (pāci. 956) evaṃ puna vuttasaṃsaṭṭhasikkhāpadañca. Neva vūpasameyya cāti ‘‘‘ehāyye, imaṃ adhikaraṇaṃ vūpasamehī’ti (pāci. 995) vuccamānā ‘sādhū’ti paṭissuṇitvā sā pacchā anantarāyikinī neva vūpasameyyā’’ti vuttasikkhāpadañca.
๓๘๒. ชานํ สภิกฺขุการามนฺติ ‘‘ชานํ สภิกฺขุกํ อารามํ อนาปุจฺฉา ปวิเสยฺยา’’ติ (ปาจิ. ๑๐๒๔) วุตฺตสิกฺขาปทญฺจฯ ตเถว น ปวารเยติ ‘‘อุภโตสเงฺฆ ตีหิ ฐาเนหิ น ปวาเรยฺยา’’ติ (ปาจิ. ๑๐๕๑) วุตฺตสิกฺขาปทญฺจฯ ตถา อนฺวทฺธมาสญฺจาติ ‘‘อนฺวทฺธมาสํ ภิกฺขุนิยา ภิกฺขุสงฺฆโต เทฺว ธมฺมา ปจฺจาสีสิตพฺพา’’ติ (ปาจิ. ๑๐๕๙) วุตฺตสิกฺขาปทญฺจฯ สหชีวินิโย ทุเวติ ‘‘สหชีวินิํ วุฎฺฐาเปตฺวา เทฺว วสฺสานิ เนว อนุคฺคเณฺหยฺย (ปาจิ. ๑๑๐๘), สหชีวินิํ วุฎฺฐาเปตฺวา เนว วูปกาเสยฺยา’’ติ (ปาจิ. ๑๑๑๖) วุตฺตสิกฺขาปททฺวยญฺจฯ
382.Jānaṃsabhikkhukārāmanti ‘‘jānaṃ sabhikkhukaṃ ārāmaṃ anāpucchā paviseyyā’’ti (pāci. 1024) vuttasikkhāpadañca. Tatheva na pavārayeti ‘‘ubhatosaṅghe tīhi ṭhānehi na pavāreyyā’’ti (pāci. 1051) vuttasikkhāpadañca. Tathā anvaddhamāsañcāti ‘‘anvaddhamāsaṃ bhikkhuniyā bhikkhusaṅghato dve dhammā paccāsīsitabbā’’ti (pāci. 1059) vuttasikkhāpadañca. Sahajīviniyo duveti ‘‘sahajīviniṃ vuṭṭhāpetvā dve vassāni neva anuggaṇheyya (pāci. 1108), sahajīviniṃ vuṭṭhāpetvā neva vūpakāseyyā’’ti (pāci. 1116) vuttasikkhāpadadvayañca.
๓๘๓-๔. สเจ เม จีวรํ อเยฺยติ ‘‘สเจ เม ตฺวํ, อเยฺย, จีวรํ ทสฺสสิ, เอวาหํ ตํ วุฎฺฐาเปสฺสามี’’ติ (ปาจิ. ๑๑๕๑) วุตฺตสิกฺขาปทญฺจฯ อนุพนฺธิสฺสสีติ ‘‘สเจ มํ ตฺวํ, อเยฺย, เทฺว วสฺสานิ อนุพนฺธิสฺสสิ, เอวาหํ ตํ วุฎฺฐาเปสฺสามี’’ติ (ปาจิ. ๑๑๕๕) วุตฺตสิกฺขาปทญฺจฯ อสเมน สมฺพุเทฺธน ปกาสิตา อิเม สตฺตติํส ธมฺมา สเพฺพ กายวาจาทิโต กายวาจาจิตฺตโต เอกสมุฎฺฐานา กตา สมนุภาสนา สิยุํ สมุฎฺฐานโต สมนุภาสนสิกฺขาปเทน สทิสา สิยุนฺติ โยชนาฯ
383-4.Sace me cīvaraṃ ayyeti ‘‘sace me tvaṃ, ayye, cīvaraṃ dassasi, evāhaṃ taṃ vuṭṭhāpessāmī’’ti (pāci. 1151) vuttasikkhāpadañca. Anubandhissasīti ‘‘sace maṃ tvaṃ, ayye, dve vassāni anubandhissasi, evāhaṃ taṃ vuṭṭhāpessāmī’’ti (pāci. 1155) vuttasikkhāpadañca. Asamena sambuddhena pakāsitā ime sattatiṃsa dhammā sabbe kāyavācādito kāyavācācittato ekasamuṭṭhānā katā samanubhāsanā siyuṃ samuṭṭhānato samanubhāsanasikkhāpadena sadisā siyunti yojanā.
สมนุภาสนสมุฎฺฐานวณฺณนาฯ
Samanubhāsanasamuṭṭhānavaṇṇanā.
๓๘๕. กถินานิ จ ตีณีติ ‘‘นิฎฺฐิตจีวรสฺมิํ ภิกฺขุนา อุพฺภตสฺมิํ กถิเน’’ติ (ปารา. ๔๖๒) วุตฺตานิ อาทิโต ตีณิ สิกฺขาปทานิฯ ปโตฺตติ ‘‘ทสาหปรมํ อติเรกปโตฺต’’ติ (ปารา. ๖๐๑) วุตฺตสิกฺขาปทญฺจฯ เภสชฺชเมว จาติ ‘‘ปฎิสายนียานิ เภสชฺชานี’’ติ (ปารา. ๖๒๒) วุตฺตสิกฺขาปทญฺจฯ อเจฺจกมฺปิ จาติ อเจฺจกสิกฺขาปทญฺจฯ สาสงฺกนฺติ ตทนนฺตรเมว สาสงฺกสิกฺขาปทญฺจฯ ปกฺกมนฺตทฺวยมฺปิ จาติ ‘‘ตํ ปกฺกมโนฺต เนว อุทฺธเรยฺยา’’ติ (ปาจิ. ๑๐๙, ๑๑๕) ภูตคามวเคฺค วุตฺตสิกฺขาปททฺวยญฺจฯ
385.Kathināni ca tīṇīti ‘‘niṭṭhitacīvarasmiṃ bhikkhunā ubbhatasmiṃ kathine’’ti (pārā. 462) vuttāni ādito tīṇi sikkhāpadāni. Pattoti ‘‘dasāhaparamaṃ atirekapatto’’ti (pārā. 601) vuttasikkhāpadañca. Bhesajjameva cāti ‘‘paṭisāyanīyāni bhesajjānī’’ti (pārā. 622) vuttasikkhāpadañca. Accekampi cāti accekasikkhāpadañca. Sāsaṅkanti tadanantarameva sāsaṅkasikkhāpadañca. Pakkamantadvayampi cāti ‘‘taṃ pakkamanto neva uddhareyyā’’ti (pāci. 109, 115) bhūtagāmavagge vuttasikkhāpadadvayañca.
๓๘๖. ตถา อุปสฺสยํ คนฺตฺวาติ ‘‘ภิกฺขุนุปสฺสยํ อุปสงฺกมิตฺวา ภิกฺขุนิโย โอวเทยฺยา’’ติ (ปาจิ. ๑๕๘) วุตฺตสิกฺขาปทญฺจฯ ปรมฺปรํ โภชนนฺติ ‘‘ปรมฺปรโภชเน ปาจิตฺติย’’นฺติ (ปาจิ. ๒๒๑) วุตฺตสิกฺขาปทญฺจฯ อนติริตฺตนฺติ ‘‘อนติริตฺตํ ขาทนียํ วา โภชนียํ วา’’ติ (ปาจิ. ๒๓๘) วุตฺตสิกฺขาปทญฺจฯ สภโตฺตติ ‘‘นิมนฺติโต สภโตฺต สมาโน’’ติ (ปาจิ. ๒๙๙) วุตฺตสิกฺขาปทญฺจฯ วิกเปฺปตฺวา ตเถว จาติ ‘‘จีวรํ วิกเปฺปตฺวา’’ติ (ปาจิ. ๓๗๓) วุตฺตสิกฺขาปทญฺจฯ
386.Tathā upassayaṃ gantvāti ‘‘bhikkhunupassayaṃ upasaṅkamitvā bhikkhuniyo ovadeyyā’’ti (pāci. 158) vuttasikkhāpadañca. Paramparaṃ bhojananti ‘‘paramparabhojane pācittiya’’nti (pāci. 221) vuttasikkhāpadañca. Anatirittanti ‘‘anatirittaṃ khādanīyaṃ vā bhojanīyaṃ vā’’ti (pāci. 238) vuttasikkhāpadañca. Sabhattoti ‘‘nimantito sabhatto samāno’’ti (pāci. 299) vuttasikkhāpadañca. Vikappetvā tatheva cāti ‘‘cīvaraṃ vikappetvā’’ti (pāci. 373) vuttasikkhāpadañca.
๓๘๗. รโญฺญติ ‘‘รโญฺญ ขตฺติยสฺสา’’ติ (ปาจิ. ๔๙๘) วุตฺตสิกฺขาปทญฺจฯ วิกาเลติ ‘‘วิกาเล คามํ ปวิเสยฺยา’’ติ (ปาจิ. ๕๐๙-๕๑๒) วุตฺตสิกฺขาปทญฺจฯ โวสาสาติ ‘‘โวสาสมานรูปา ฐิตา’’ติ (ปาจิ. ๕๕๘) วุตฺตสิกฺขาปทญฺจฯ ‘‘อารญฺญเก อุสฺสยวาทิกา’’ติ ปทเจฺฉโทฯ อารญฺญเกติ ‘‘ตถารูเปสุ อารญฺญเกสุ เสนาสเนสุ ปุเพฺพ อปฺปฎิสํวิทิต’’นฺติ (ปาจิ. ๕๗๐) วุตฺตสิกฺขาปทญฺจฯ อุสฺสยวาทิกาติ ‘‘อุสฺสยวาทิกา วิหเรยฺยา’’ติ (ปาจิ. ๖๗๙) วุตฺตสิกฺขาปทญฺจฯ ปตฺตสนฺนิจยเญฺจวาติ ‘‘ปตฺตสนฺนิจยํ กเรยฺยา’’ติ (ปาจิ. ๗๓๔) วุตฺตสิกฺขาปทญฺจฯ ปุเร, ปจฺฉา, วิกาลเกติ ‘‘ยา ปน ภิกฺขุนี ปุเรภตฺตํ กุลานิ อุปสงฺกมิตฺวา’’ติ (ปาจิ. ๘๕๕) จ ‘‘ปจฺฉาภตฺตํ กุลานิ อุปสงฺกมิตฺวา’’ติ (ปาจิ. ๘๖๐) จ ‘‘วิกาเล กุลานิ อุปสงฺกมิตฺวา’’ติ (ปาจิ. ๘๖๕) จ วุตฺตสิกฺขาปทตฺตยญฺจฯ
387.Raññoti ‘‘rañño khattiyassā’’ti (pāci. 498) vuttasikkhāpadañca. Vikāleti ‘‘vikāle gāmaṃ paviseyyā’’ti (pāci. 509-512) vuttasikkhāpadañca. Vosāsāti ‘‘vosāsamānarūpā ṭhitā’’ti (pāci. 558) vuttasikkhāpadañca. ‘‘Āraññake ussayavādikā’’ti padacchedo. Āraññaketi ‘‘tathārūpesu āraññakesu senāsanesu pubbe appaṭisaṃvidita’’nti (pāci. 570) vuttasikkhāpadañca. Ussayavādikāti ‘‘ussayavādikā vihareyyā’’ti (pāci. 679) vuttasikkhāpadañca. Pattasannicayañcevāti ‘‘pattasannicayaṃ kareyyā’’ti (pāci. 734) vuttasikkhāpadañca. Pure, pacchā, vikālaketi ‘‘yā pana bhikkhunī purebhattaṃ kulāni upasaṅkamitvā’’ti (pāci. 855) ca ‘‘pacchābhattaṃ kulāni upasaṅkamitvā’’ti (pāci. 860) ca ‘‘vikāle kulāni upasaṅkamitvā’’ti (pāci. 865) ca vuttasikkhāpadattayañca.
๓๘๘-๙. ปญฺจาหิกนฺติ ‘‘ปญฺจาหิกํ สงฺฆาฎิจารํ อติกฺกเมยฺยา’’ติ (ปาจิ. ๘๙๘) วุตฺตสิกฺขาปทญฺจฯ สงฺกมนินฺติ ‘‘จีวรสงฺกมนียํ ธาเรยฺยา’’ติ (ปาจิ. ๙๐๓) วุตฺตสิกฺขาปทญฺจฯ ตถา อาวสถทฺวยนฺติ ‘‘อาวสถจีวรํ อนิสฺสชฺชิตฺวา ปริภุเญฺชยฺย (ปาจิ. ๑๐๐๔), อาวสถํ อนิสฺสชฺชิตฺวา จาริกํ ปกฺกเมยฺยา’’ติ (ปาจิ. ๑๐๐๙) เอวํ อาวสเถน สทฺธิํ วุตฺตสิกฺขาปททฺวยญฺจฯ ปสาเขติ ‘‘ปสาเข ชาตํ คณฺฑํ วา’’ติ (ปาจิ. ๑๐๖๓) วุตฺตสิกฺขาปทญฺจฯ อาสเน จาติ ‘‘ภิกฺขุสฺส ปุรโต อนาปุจฺฉา อาสเน นิสีเทยฺยา’’ติ (ปาจิ. ๑๒๑๕) วุตฺตสิกฺขาปทญฺจาติ อิเม ปน เอกูนติํส ธมฺมา กายวาจโต, กายวาจาจิตฺตโต จ สมุฎฺฐานโต สเพฺพ ทฺวิสมุฎฺฐานิกา, ตโตเยว กถินสมฺภวา กถินสมุฎฺฐานา โหนฺตีติ โยชนาฯ
388-9.Pañcāhikanti ‘‘pañcāhikaṃ saṅghāṭicāraṃ atikkameyyā’’ti (pāci. 898) vuttasikkhāpadañca. Saṅkamaninti ‘‘cīvarasaṅkamanīyaṃ dhāreyyā’’ti (pāci. 903) vuttasikkhāpadañca. Tathā āvasathadvayanti ‘‘āvasathacīvaraṃ anissajjitvā paribhuñjeyya (pāci. 1004), āvasathaṃ anissajjitvā cārikaṃ pakkameyyā’’ti (pāci. 1009) evaṃ āvasathena saddhiṃ vuttasikkhāpadadvayañca. Pasākheti ‘‘pasākhe jātaṃ gaṇḍaṃ vā’’ti (pāci. 1063) vuttasikkhāpadañca. Āsane cāti ‘‘bhikkhussa purato anāpucchā āsane nisīdeyyā’’ti (pāci. 1215) vuttasikkhāpadañcāti ime pana ekūnatiṃsa dhammā kāyavācato, kāyavācācittato ca samuṭṭhānato sabbe dvisamuṭṭhānikā, tatoyeva kathinasambhavā kathinasamuṭṭhānā hontīti yojanā.
กถินสมุฎฺฐานวณฺณนาฯ
Kathinasamuṭṭhānavaṇṇanā.
๓๙๐. เทฺว เสยฺยาติ เทฺว สหเสยฺยสิกฺขาปทานิ จฯ อาหจฺจปาโท จาติ อาหจฺจปาทกสิกฺขาปทญฺจฯ ปิณฺฑญฺจาติ อาวสถปิณฺฑโภชนสิกฺขาปทญฺจฯ คณโภชนนฺติ คณโภชนสิกฺขาปทญฺจ ฯ วิกาเลติ วิกาลโภชนสิกฺขาปทญฺจฯ สนฺนิธิเญฺจวาติ สนฺนิธิการกสิกฺขาปทญฺจฯ ทนฺตโปนนฺติ ทนฺตโปนสิกฺขาปทญฺจฯ อเจลกนฺติ อเจลกสิกฺขาปทญฺจฯ
390.Dve seyyāti dve sahaseyyasikkhāpadāni ca. Āhaccapādo cāti āhaccapādakasikkhāpadañca. Piṇḍañcāti āvasathapiṇḍabhojanasikkhāpadañca. Gaṇabhojananti gaṇabhojanasikkhāpadañca . Vikāleti vikālabhojanasikkhāpadañca. Sannidhiñcevāti sannidhikārakasikkhāpadañca. Dantaponanti dantaponasikkhāpadañca. Acelakanti acelakasikkhāpadañca.
๓๙๑. อุยฺยุตฺตญฺจาติ ‘‘อุยฺยุตฺตํ เสนํ ทสฺสนาย คเจฺฉยฺยา’’ติ (ปาจิ. ๓๑๑) วุตฺตสิกฺขาปทญฺจฯ ‘‘วเส อุโยฺยธิ’’นฺติ ปทเจฺฉโทฯ วเสติ ‘‘เสนาย วเสยฺยา’’ติ (ปาจิ. ๓๑๘) วุตฺตสิกฺขาปทญฺจฯ อุโยฺยธินฺติ ‘‘อุโยฺยธิกํ วา…เป.… อนีกทสฺสนํ วา คเจฺฉยฺยา’’ติ (ปาจิ. ๓๒๓) วุตฺตสิกฺขาปทญฺจ ฯ สุราติ สุราปานสิกฺขาปทญฺจฯ โอเรน นฺหายนนฺติ โอเรนทฺธมาสนหายนสิกฺขาปทญฺจฯ ทุพฺพณฺณกรณเญฺจวาติ ‘‘ติณฺณํ ทุพฺพณฺณกรณาน’’นฺติ (ปาจิ. ๓๖๘) วุตฺตสิกฺขาปทญฺจฯ ปาฎิเทสนียทฺวยนฺติ วุตฺตาวเสสํ ปาฎิเทสนียทฺวยญฺจฯ
391.Uyyuttañcāti ‘‘uyyuttaṃ senaṃ dassanāya gaccheyyā’’ti (pāci. 311) vuttasikkhāpadañca. ‘‘Vase uyyodhi’’nti padacchedo. Vaseti ‘‘senāya vaseyyā’’ti (pāci. 318) vuttasikkhāpadañca. Uyyodhinti ‘‘uyyodhikaṃ vā…pe… anīkadassanaṃ vā gaccheyyā’’ti (pāci. 323) vuttasikkhāpadañca . Surāti surāpānasikkhāpadañca. Orena nhāyananti orenaddhamāsanahāyanasikkhāpadañca. Dubbaṇṇakaraṇañcevāti ‘‘tiṇṇaṃ dubbaṇṇakaraṇāna’’nti (pāci. 368) vuttasikkhāpadañca. Pāṭidesanīyadvayanti vuttāvasesaṃ pāṭidesanīyadvayañca.
๓๙๒. ลสุณนฺติ ลสุณสิกฺขาปทญฺจฯ อุปติเฎฺฐยฺยาติ ‘‘ภิกฺขุสฺส ภุญฺชนฺตสฺส ปานีเยน วา วิธูปเนน วา อุปติเฎฺฐยฺยา’’ติ (ปาจิ. ๘๑๖) วุตฺตสิกฺขาปทญฺจฯ นจฺจทสฺสนเมว จาติ ‘‘นจฺจํ วา คีตํ วา วาทิตํ วา ทสฺสนาย คเจฺฉยฺยา’’ติ (ปาจิ. ๘๓๔) วุตฺตสิกฺขาปทญฺจฯ นคฺคนฺติ ‘‘นคฺคา นหาเยยฺยา’’ติ (ปาจิ. ๘๘๔) วุตฺตสิกฺขาปทญฺจฯ อตฺถรณนฺติ ‘‘เอกตฺถรณปาวุรณา ตุวเฎฺฎยฺยุ’’นฺติ (ปาจิ. ๙๓๗) วุตฺตสิกฺขาปทญฺจฯ มเญฺจติ ‘‘เอกมเญฺจ ตุวเฎฺฎยฺยุ’’นฺติ (ปาจิ. ๙๓๓) วุตฺตสิกฺขาปทญฺจฯ อโนฺตรเฎฺฐติ ‘‘อโนฺตรเฎฺฐ สาสงฺกสมฺมเต’’ติ (ปาจิ. ๙๖๒) วุตฺตสิกฺขาปทญฺจฯ ตถา พหีติ ‘‘ติโรรเฎฺฐ สาสงฺกสมฺมเต’’ติ (ปาจิ. ๙๖๖) วุตฺตสิกฺขาปทญฺจฯ
392.Lasuṇanti lasuṇasikkhāpadañca. Upatiṭṭheyyāti ‘‘bhikkhussa bhuñjantassa pānīyena vā vidhūpanena vā upatiṭṭheyyā’’ti (pāci. 816) vuttasikkhāpadañca. Naccadassanameva cāti ‘‘naccaṃ vā gītaṃ vā vāditaṃ vā dassanāya gaccheyyā’’ti (pāci. 834) vuttasikkhāpadañca. Nagganti ‘‘naggā nahāyeyyā’’ti (pāci. 884) vuttasikkhāpadañca. Attharaṇanti ‘‘ekattharaṇapāvuraṇā tuvaṭṭeyyu’’nti (pāci. 937) vuttasikkhāpadañca. Mañceti ‘‘ekamañce tuvaṭṭeyyu’’nti (pāci. 933) vuttasikkhāpadañca. Antoraṭṭheti ‘‘antoraṭṭhe sāsaṅkasammate’’ti (pāci. 962) vuttasikkhāpadañca. Tathā bahīti ‘‘tiroraṭṭhe sāsaṅkasammate’’ti (pāci. 966) vuttasikkhāpadañca.
๓๙๓. อโนฺตวสฺสนฺติ ‘‘อโนฺตวสฺสํ จาริกํ จเรยฺยา’’ติ (ปาจิ. ๙๗๐) วุตฺตสิกฺขาปทญฺจฯ อคารญฺจาติ ‘‘ราชาคารํ วา จิตฺตาคารํ วา…เป.… โปกฺขรณิํ วา ทสฺสนาย คเจฺฉยฺยา’’ติ (ปาจิ. ๙๗๘) วุตฺตสิกฺขาปทญฺจฯ อาสนฺทินฺติ ‘‘อาสนฺทิํ วา ปลฺลงฺกํ วา ปริภุเญฺชยฺยา’’ติ (ปาจิ. ๙๘๓) วุตฺตสิกฺขาปทญฺจฯ สุตฺตกนฺตนนฺติ ‘‘สุตฺตํ กเนฺตยฺยา’’ติ (ปาจิ. ๙๘๗) วุตฺตสิกฺขาปทญฺจฯ เวยฺยาวจฺจนฺติ ‘‘คิหิเวยฺยาวจฺจํ กเรยฺยา’’ติ (ปาจิ. ๙๙๑) วุตฺตสิกฺขาปทญฺจฯ สหตฺถา จาติ ‘‘อคาริกสฺส วา ปริพฺพาชกสฺส วา ปริพฺพาชิกาย วา สหตฺถา ขาทนียํ วา โภชนียํ วา ทเทยฺยา’’ติ (ปาจิ. ๑๐๐๐) วุตฺตสิกฺขาปทญฺจ ฯ อาวาเส จ อภิกฺขุเกติ ‘‘อภิกฺขุเก อาวาเส วสฺสํ วเสยฺยา’’ติ (ปาจิ. ๑๐๔๗) วุตฺตสิกฺขาปทญฺจฯ
393.Antovassanti ‘‘antovassaṃ cārikaṃ careyyā’’ti (pāci. 970) vuttasikkhāpadañca. Agārañcāti ‘‘rājāgāraṃ vā cittāgāraṃ vā…pe… pokkharaṇiṃ vā dassanāya gaccheyyā’’ti (pāci. 978) vuttasikkhāpadañca. Āsandinti ‘‘āsandiṃ vā pallaṅkaṃ vā paribhuñjeyyā’’ti (pāci. 983) vuttasikkhāpadañca. Suttakantananti ‘‘suttaṃ kanteyyā’’ti (pāci. 987) vuttasikkhāpadañca. Veyyāvaccanti ‘‘gihiveyyāvaccaṃ kareyyā’’ti (pāci. 991) vuttasikkhāpadañca. Sahatthā cāti ‘‘agārikassa vā paribbājakassa vā paribbājikāya vā sahatthā khādanīyaṃ vā bhojanīyaṃ vā dadeyyā’’ti (pāci. 1000) vuttasikkhāpadañca . Āvāse ca abhikkhuketi ‘‘abhikkhuke āvāse vassaṃ vaseyyā’’ti (pāci. 1047) vuttasikkhāpadañca.
๓๙๔. ฉตฺตนฺติ ‘‘ฉตฺตุปาหนํ ธาเรยฺยา’’ติ (ปาจิ. ๑๑๗๘) วุตฺตสิกฺขาปทญฺจฯ ยานญฺจาติ ‘‘ยาเนน ยาเยยฺยา’’ติ (ปาจิ. ๑๑๘๖) วุตฺตสิกฺขาปทญฺจฯ สงฺฆาณินฺติ ‘‘สงฺฆาณิํ ธาเรยฺยา’’ติ (ปาจิ. ๑๑๙๑) วุตฺตสิกฺขาปทญฺจฯ อลงฺการนฺติ ‘‘อิตฺถาลงฺการํ ธาเรยฺยา’’ติ (ปาจิ. ๑๑๙๕) วุตฺตสิกฺขาปทญฺจฯ คนฺธวาสิตนฺติ ‘‘คนฺธวณฺณเกน นหาเยยฺย (ปาจิ. ๑๑๙๙), วาสิตเกน ปิญฺญาเกน นหาเยยฺยา’’ติ (ปาจิ. ๑๒๐๓) วุตฺตสิกฺขาปททฺวยญฺจฯ ‘‘ภิกฺขุนี…เป.… คิหินิยา’’ติ เอเตน ‘‘ภิกฺขุนิยา อุมฺมทฺทาเปยฺยา’’ติอาทีนิ (ปาจิ. ๑๒๐๗) จตฺตาริ สิกฺขาปทานิ วุตฺตานิฯ
394.Chattanti ‘‘chattupāhanaṃ dhāreyyā’’ti (pāci. 1178) vuttasikkhāpadañca. Yānañcāti ‘‘yānena yāyeyyā’’ti (pāci. 1186) vuttasikkhāpadañca. Saṅghāṇinti ‘‘saṅghāṇiṃ dhāreyyā’’ti (pāci. 1191) vuttasikkhāpadañca. Alaṅkāranti ‘‘itthālaṅkāraṃ dhāreyyā’’ti (pāci. 1195) vuttasikkhāpadañca. Gandhavāsitanti ‘‘gandhavaṇṇakena nahāyeyya (pāci. 1199), vāsitakena piññākena nahāyeyyā’’ti (pāci. 1203) vuttasikkhāpadadvayañca. ‘‘Bhikkhunī…pe… gihiniyā’’ti etena ‘‘bhikkhuniyā ummaddāpeyyā’’tiādīni (pāci. 1207) cattāri sikkhāpadāni vuttāni.
๓๙๕. ตถาสํกจฺจิกาติ ‘‘อสํกจฺจิกา คามํ ปวิเสยฺยา’’ติ (ปาจิ. ๑๒๒๕) เอวํ วุตฺตสิกฺขาปทญฺจฯ อิเม ปน เตจตฺตาลีส ธมฺมา สเพฺพ กายจิตฺตวเสน ทฺวิสมุฎฺฐานิกาฯ เอฬกโลเมน สมุฎฺฐานโต สมา โหนฺตีติ โยชนาฯ
395.Tathāsaṃkaccikāti ‘‘asaṃkaccikā gāmaṃ paviseyyā’’ti (pāci. 1225) evaṃ vuttasikkhāpadañca. Ime pana tecattālīsa dhammā sabbe kāyacittavasena dvisamuṭṭhānikā. Eḷakalomena samuṭṭhānato samā hontīti yojanā.
เอฬกโลมสมุฎฺฐานวณฺณนาฯ
Eḷakalomasamuṭṭhānavaṇṇanā.
๓๙๖-๗. อญฺญตฺราติ ‘‘มาตุคามสฺส อุตฺตริฉปฺปญฺจวาจาหิ ธมฺมํ เทเสยฺย อญฺญตฺร วิญฺญุนา ปุริสวิคฺคเหนา’’ติ (ปาจิ. ๖๓) วุตฺตสิกฺขาปทญฺจฯ อสมฺมโต เจวาติ ‘‘อสมฺมโต ภิกฺขุนิโย โอวเทยฺยา’’ติ (ปาจิ. ๑๔๖) วุตฺตสิกฺขาปทญฺจฯ ตถา อตฺถงฺคเตน จาติ ‘‘อตฺถงฺคเต สูริเย ภิกฺขุนิโย โอวเทยฺยา’’ติ (ปาจิ. ๑๕๔) วุตฺตสิกฺขาปทญฺจฯ ติรจฺฉานวิชฺชา เทฺว วุตฺตาติ ‘‘ติรจฺฉานวิชฺชํ ปริยาปุเณยฺย, วาเจยฺยา’’ติ (ปาจิ. ๑๐๑๔, ๑๐๑๘) เอวํ วุตฺตานิ เทฺว สิกฺขาปทานิ จฯ อโนกาสกตมฺปิ จาติ ‘‘อโนกาสกตํ ภิกฺขุํ ปญฺหํ ปุเจฺฉยฺยา’’ติ (ปาจิ. ๑๒๒๐) วุตฺตสิกฺขาปทญฺจาติ อิเม ปน สเพฺพ ฉ ธมฺมา วาจโต, วาจาจิตฺตโต จาติ อิเมหิ ทฺวีหิ สมุฎฺฐาเนหิ สมุฎฺฐานิกา โหนฺติฯ ปทโสธมฺมตุลฺยตา อยเมเตสํ ปทโสธเมฺมน สทิสภาโวติ โยชนาฯ
396-7.Aññatrāti ‘‘mātugāmassa uttarichappañcavācāhi dhammaṃ deseyya aññatra viññunā purisaviggahenā’’ti (pāci. 63) vuttasikkhāpadañca. Asammato cevāti ‘‘asammato bhikkhuniyo ovadeyyā’’ti (pāci. 146) vuttasikkhāpadañca. Tathā atthaṅgatena cāti ‘‘atthaṅgate sūriye bhikkhuniyo ovadeyyā’’ti (pāci. 154) vuttasikkhāpadañca. Tiracchānavijjā dve vuttāti ‘‘tiracchānavijjaṃ pariyāpuṇeyya, vāceyyā’’ti (pāci. 1014, 1018) evaṃ vuttāni dve sikkhāpadāni ca. Anokāsakatampi cāti ‘‘anokāsakataṃ bhikkhuṃ pañhaṃ puccheyyā’’ti (pāci. 1220) vuttasikkhāpadañcāti ime pana sabbe cha dhammā vācato, vācācittato cāti imehi dvīhi samuṭṭhānehi samuṭṭhānikā honti. Padasodhammatulyatā ayametesaṃ padasodhammena sadisabhāvoti yojanā.
ปทโสธมฺมสมุฎฺฐานวณฺณนาฯ
Padasodhammasamuṭṭhānavaṇṇanā.
๓๙๘-๙. เอกนฺติ ‘‘ภิกฺขุนิยา สทฺธิํ สํวิธาย เอกทฺธานมคฺคํ ปฎิปเชฺชยฺยา’’ติ (ปาจิ. ๑๘๐) วุตฺตสิกฺขาปทญฺจฯ นาวนฺติ ‘‘เอกนาวํ อภิรุเหยฺยา’’ติ (ปาจิ. ๑๘๘) วุตฺตสิกฺขาปทญฺจฯ ปณีตญฺจาติ ‘‘ปณีตโภชนานิ อคิลาโน อตฺตโน อตฺถาย วิญฺญาเปตฺวาภุเญฺชยฺยา’’ติ (ปาจิ. ๒๕๙) วุตฺตสิกฺขาปทญฺจฯ สํวิธานญฺจาติ มาตุคาเมน สทฺธิํ สํวิธาย คมนสิกฺขาปทญฺจฯ สํหเรติ ‘‘สมฺพาเธ โลมํ สํหราเปยฺยา’’ติ (ปาจิ. ๗๙๙) วุตฺตสิกฺขาปทญฺจฯ ธญฺญนฺติ ‘‘อามกธญฺญํ วิญฺญตฺวา วา’’ติ (ปาจิ. ๘๒๑) วุตฺตสิกฺขาปทญฺจฯ นิมนฺติตา เจวาติ ‘‘นิมนฺติตา วา ปวาริตา วา ขาทนียํ วา โภชนียํ วา ขาเทยฺย วา ภุเญฺชยฺย วา’’ติ (ปาจิ. ๑๐๓๘) วุตฺตสิกฺขาปทญฺจฯ ปาฎิเทสนิยฎฺฐกนฺติ ภิกฺขุนีนํ วุตฺตา อฎฺฐ ปาฎิเทสนียา เจติ พุทฺธเสเฎฺฐน ปญฺญตฺตา เอตา จุทฺทส สิกฺขา จตุสมุฎฺฐานา กายโต, กายวาจโต, กายจิตฺตโต, วาจาจิตฺตโต จาติ จตูหิ สมุฎฺฐาเนหิ สมุฎฺฐหนฺติฯ สมุฎฺฐานโต อทฺธาเนน อทฺธานสิกฺขาปเทน สมา โหนฺตีติ มตาติ โยชนาฯ
398-9.Ekanti ‘‘bhikkhuniyā saddhiṃ saṃvidhāya ekaddhānamaggaṃ paṭipajjeyyā’’ti (pāci. 180) vuttasikkhāpadañca. Nāvanti ‘‘ekanāvaṃ abhiruheyyā’’ti (pāci. 188) vuttasikkhāpadañca. Paṇītañcāti ‘‘paṇītabhojanāni agilāno attano atthāya viññāpetvābhuñjeyyā’’ti (pāci. 259) vuttasikkhāpadañca. Saṃvidhānañcāti mātugāmena saddhiṃ saṃvidhāya gamanasikkhāpadañca. Saṃhareti ‘‘sambādhe lomaṃ saṃharāpeyyā’’ti (pāci. 799) vuttasikkhāpadañca. Dhaññanti ‘‘āmakadhaññaṃ viññatvā vā’’ti (pāci. 821) vuttasikkhāpadañca. Nimantitā cevāti ‘‘nimantitā vā pavāritā vā khādanīyaṃ vā bhojanīyaṃ vā khādeyya vā bhuñjeyya vā’’ti (pāci. 1038) vuttasikkhāpadañca. Pāṭidesaniyaṭṭhakanti bhikkhunīnaṃ vuttā aṭṭha pāṭidesanīyā ceti buddhaseṭṭhena paññattā etā cuddasa sikkhā catusamuṭṭhānā kāyato, kāyavācato, kāyacittato, vācācittato cāti catūhi samuṭṭhānehi samuṭṭhahanti. Samuṭṭhānato addhānena addhānasikkhāpadena samā hontīti matāti yojanā.
อทฺธานสมุฎฺฐานวณฺณนาฯ
Addhānasamuṭṭhānavaṇṇanā.
๔๐๐-๑. สุตินฺติ อุปสฺสุติติฎฺฐนสิกฺขาปทญฺจฯ สูปาทิวิญฺญตฺตินฺติ สูโปทนวิญฺญตฺติสิกฺขาปทญฺจฯ อนฺธกาเรติ ‘‘รตฺตนฺธกาเร อปฺปทีเป’’ติ (ปาจิ. ๘๓๙) วุตฺตสิกฺขาปทญฺจฯ ตเถว จ ปฎิจฺฉเนฺนติ ‘‘ปฎิจฺฉเนฺน โอกาเส’’ติ (ปาจิ. ๘๔๓) วุตฺตสิกฺขาปทญฺจฯ โอกาเสติ ‘‘อโชฺฌกาเส ปุริเสน สทฺธิ’’นฺติ (ปาจิ. ๘๔๗) เอวํ วุตฺตสิกฺขาปทญฺจฯ พฺยูเห จาติ ตทนนฺตรเมว ‘‘รถิกาย วา พฺยูเห วา สิงฺฆาฎเก วา ปุริเสน สทฺธิ’’นฺติ (ปาจิ. ๘๕๑) อาคตสิกฺขาปทญฺจาติ อิเม สเพฺพปิ อาทิจฺจพนฺธุนา เทสิตา ฉ ธมฺมา จตุตฺถจฺฉฎฺฐโต กายจิตฺตโต, กายวาจาจิตฺตโต จ สมุฎฺฐหนฺตา เถยฺยสตฺถสมุฎฺฐานา เถยฺยสตฺถสิกฺขาปเทน สมานสมุฎฺฐานา สิยุนฺติ โยชนาฯ
400-1.Sutinti upassutitiṭṭhanasikkhāpadañca. Sūpādiviññattinti sūpodanaviññattisikkhāpadañca. Andhakāreti ‘‘rattandhakāre appadīpe’’ti (pāci. 839) vuttasikkhāpadañca. Tatheva ca paṭicchanneti ‘‘paṭicchanne okāse’’ti (pāci. 843) vuttasikkhāpadañca. Okāseti ‘‘ajjhokāse purisena saddhi’’nti (pāci. 847) evaṃ vuttasikkhāpadañca. Byūhe cāti tadanantarameva ‘‘rathikāya vā byūhe vā siṅghāṭake vā purisena saddhi’’nti (pāci. 851) āgatasikkhāpadañcāti ime sabbepi ādiccabandhunā desitā cha dhammā catutthacchaṭṭhato kāyacittato, kāyavācācittato ca samuṭṭhahantā theyyasatthasamuṭṭhānā theyyasatthasikkhāpadena samānasamuṭṭhānā siyunti yojanā.
เถยฺยสตฺถสมุฎฺฐานวณฺณนาฯ
Theyyasatthasamuṭṭhānavaṇṇanā.
๔๐๒. ฉตฺต, ทณฺฑกรสฺสาปีติ ‘‘น ฉตฺตปาณิสฺส ทณฺฑปาณิสฺสา’’ติ (ปาจิ. ๖๓๕) วุตฺตสิกฺขาปททฺวยญฺจฯ สตฺถาวุธกรสฺสาปีติ ‘‘น สตฺถปาณิสฺส (ปาจิ. ๖๓๖), น อาวุธปาณิสฺสา’’ติ (ปาจิ. ๖๓๗) วุตฺตสิกฺขาปททฺวยญฺจฯ ปาทุกูปาหนา, ยานนฺติ ‘‘น ปาทุการุฬฺหสฺส (ปาจิ. ๖๓๘), น อุปาหนารุฬฺหสฺส (ปาจิ. ๖๓๙), น ยานคตสฺสา’’ติ (ปาจิ. ๖๔๐) วุตฺตสิกฺขาปทตฺตยญฺจฯ เสยฺยา, ปลฺลตฺถิกาย จาติ ‘‘น สยนคตสฺส (ปาจิ. ๖๔๑), น ปลฺลตฺถิกาย นิสินฺนสฺสา’’ติ (ปาจิ. ๖๔๒) วุตฺตสิกฺขาปททฺวยญฺจฯ
402.Chatta, daṇḍakarassāpīti ‘‘na chattapāṇissa daṇḍapāṇissā’’ti (pāci. 635) vuttasikkhāpadadvayañca. Satthāvudhakarassāpīti ‘‘na satthapāṇissa (pāci. 636), na āvudhapāṇissā’’ti (pāci. 637) vuttasikkhāpadadvayañca. Pādukūpāhanā, yānanti ‘‘na pādukāruḷhassa (pāci. 638), na upāhanāruḷhassa (pāci. 639), na yānagatassā’’ti (pāci. 640) vuttasikkhāpadattayañca. Seyyā, pallatthikāya cāti ‘‘na sayanagatassa (pāci. 641), na pallatthikāya nisinnassā’’ti (pāci. 642) vuttasikkhāpadadvayañca.
๔๐๓. เวฐิโตคุณฺฐิโต จาติ ‘‘น เวฐิตสีสสฺส (ปาจิ. ๖๔๓), น โอคุณฺฐิตสีสสฺสา’’ติ (ปาจิ. ๖๔๔) วุตฺตสิกฺขาปททฺวยญฺจาติ นิทสฺสิตา สเพฺพ เอกาทส ธมฺมา วาจาจิตฺตสงฺขาเตน เอเกน สมุฎฺฐาเนน สมุฎฺฐิตา ธมฺมเทสนสมุฎฺฐานาติ สญฺญิตา สลฺลกฺขิตาติ โยชนาฯ
403.Veṭhitoguṇṭhito cāti ‘‘na veṭhitasīsassa (pāci. 643), na oguṇṭhitasīsassā’’ti (pāci. 644) vuttasikkhāpadadvayañcāti nidassitā sabbe ekādasa dhammā vācācittasaṅkhātena ekena samuṭṭhānena samuṭṭhitā dhammadesanasamuṭṭhānāti saññitā sallakkhitāti yojanā.
ธมฺมเทสนสมุฎฺฐานวณฺณนาฯ
Dhammadesanasamuṭṭhānavaṇṇanā.
๔๐๔. เอวํ ตาว สมฺภินฺนสมุฎฺฐานํ เวทิตพฺพํ, นิยตสมุฎฺฐานํ ติวิธํ, ตํ เอกเสฺสว สิกฺขาปทสฺส โหตีติ วิสุํเยว ทเสฺสตุมาห ‘‘ภูตาโรจนกเญฺจวา’’ติอาทิฯ ภูตาโรจนกเญฺจวาติ ตีหิ อจิตฺตกสมุฎฺฐาเนหิ สมุฎฺฐิตํ ภูตาโรจนสิกฺขาปทญฺจฯ โจริวุฎฺฐาปนมฺปิ จาติ วาจาจิตฺตโต, กายวาจาจิตฺตโต จาติ ทฺวีหิ สมุฎฺฐิตํ โจริวุฎฺฐาปนสิกฺขาปทญฺจฯ อนนุญฺญาตเมว อนนุญฺญาตมตฺตํฯ อนนุญฺญาตมตฺตนฺติ วาจโต, กายวาจโต, วาจาจิตฺตโต, กายวาจาจิตฺตโต จาติ จตูหิ สมุฎฺฐิตํ อนนุญฺญาตสิกฺขาปทญฺจาติฯ อิทํ ตยนฺติ อิทํ สิกฺขาปทตฺตยํฯ อสมฺภินฺนนฺติ เกนจิ อเญฺญน สิกฺขาปเทน อสมฺมิสฺสสมุฎฺฐานํฯ
404. Evaṃ tāva sambhinnasamuṭṭhānaṃ veditabbaṃ, niyatasamuṭṭhānaṃ tividhaṃ, taṃ ekasseva sikkhāpadassa hotīti visuṃyeva dassetumāha ‘‘bhūtārocanakañcevā’’tiādi. Bhūtārocanakañcevāti tīhi acittakasamuṭṭhānehi samuṭṭhitaṃ bhūtārocanasikkhāpadañca. Corivuṭṭhāpanampi cāti vācācittato, kāyavācācittato cāti dvīhi samuṭṭhitaṃ corivuṭṭhāpanasikkhāpadañca. Ananuññātameva ananuññātamattaṃ. Ananuññātamattanti vācato, kāyavācato, vācācittato, kāyavācācittato cāti catūhi samuṭṭhitaṃ ananuññātasikkhāpadañcāti. Idaṃ tayanti idaṃ sikkhāpadattayaṃ. Asambhinnanti kenaci aññena sikkhāpadena asammissasamuṭṭhānaṃ.
อิติ อุตฺตเร ลีนตฺถปกาสนิยา
Iti uttare līnatthapakāsaniyā
สมุฎฺฐานสีสกถาวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Samuṭṭhānasīsakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
