| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / पाचित्यादियोजनापाळि • Pācityādiyojanāpāḷi |
समुट्ठानसीसवण्णना
Samuṭṭhānasīsavaṇṇanā
२५७. तदनन्तरायाति तेसं द्वत्तिंसवारानं अनन्तरं वुत्ताय समुट्ठानकथाय एवमत्थो वेदितब्बोति योजना। अनत्ता इति निच्छिताति अनत्तात्वेव विनिच्छिता। इमिना अनत्ता इति निच्छयाति एत्थ चिधातुया विनिच्छयत्थं दस्सेति। ‘‘अनिच्चाकारादीही’’ति इमिना सभागधम्मानन्ति एत्थ अनिच्चाकारादीहि समानो भागो एतेसन्ति सभागा, तेयेव धम्मा सभागधम्माति वचनत्थं दस्सेति। नाममत्तम्पीति अनिच्चादिनाममत्तम्पि। पिसद्देन पगेव नामिको अनिच्चादिसभावोति दस्सेति। न पञ्ञायतीति न खायति। इमिना न नायतीति एत्थ ञाधातुया खायनत्थं दस्सेति। दुक्खहानिन्ति एत्थ दुक्खं जहातीति दुक्खहानीति दस्सेन्तो आह ‘‘दुक्खघातन’’न्ति। दुक्खं हनतीति दुक्खघातनो, सद्धम्मो, तं। ‘‘खन्धका या च मातिका’’ति वत्तब्बे सुखुच्चारणत्थाय रस्सवसेन पाठो अत्थीति आह ‘‘खन्धका य च मातिका’’ति। समुट्ठानं नियतोकतन्ति (सं॰ नि॰ १.२१६) एत्थ ‘‘समुट्ठानं नियतकत’’न्ति वत्तब्बे ‘‘परोसहस्स’’न्तिआदीसु विय ओकारागमवसेन ‘‘समुट्ठाननियतोकत’’न्ति वुत्तन्ति आह ‘‘समुट्ठानं नियतकत’’न्ति। एतेनाति ‘‘समुट्ठानं नियतोकत’’न्ति पाठेन। पच्चेतब्बोति पति एतब्बो, पटिमुखं ञातब्बोति अत्थो। अञ्ञेहीति तीहि सिक्खापदेहि अञ्ञेहि सिक्खापदेहि।
257.Tadanantarāyāti tesaṃ dvattiṃsavārānaṃ anantaraṃ vuttāya samuṭṭhānakathāya evamattho veditabboti yojanā. Anattā iti nicchitāti anattātveva vinicchitā. Iminā anattā iti nicchayāti ettha cidhātuyā vinicchayatthaṃ dasseti. ‘‘Aniccākārādīhī’’ti iminā sabhāgadhammānanti ettha aniccākārādīhi samāno bhāgo etesanti sabhāgā, teyeva dhammā sabhāgadhammāti vacanatthaṃ dasseti. Nāmamattampīti aniccādināmamattampi. Pisaddena pageva nāmiko aniccādisabhāvoti dasseti. Na paññāyatīti na khāyati. Iminā na nāyatīti ettha ñādhātuyā khāyanatthaṃ dasseti. Dukkhahāninti ettha dukkhaṃ jahātīti dukkhahānīti dassento āha ‘‘dukkhaghātana’’nti. Dukkhaṃ hanatīti dukkhaghātano, saddhammo, taṃ. ‘‘Khandhakā yā ca mātikā’’ti vattabbe sukhuccāraṇatthāya rassavasena pāṭho atthīti āha ‘‘khandhakā ya ca mātikā’’ti. Samuṭṭhānaṃ niyatokatanti (saṃ. ni. 1.216) ettha ‘‘samuṭṭhānaṃ niyatakata’’nti vattabbe ‘‘parosahassa’’ntiādīsu viya okārāgamavasena ‘‘samuṭṭhānaniyatokata’’nti vuttanti āha ‘‘samuṭṭhānaṃ niyatakata’’nti. Etenāti ‘‘samuṭṭhānaṃ niyatokata’’nti pāṭhena. Paccetabboti pati etabbo, paṭimukhaṃ ñātabboti attho. Aññehīti tīhi sikkhāpadehi aññehi sikkhāpadehi.
तत्थाति सम्भेदनिदानवचनेसु। सम्भेदवचनेन पच्चेतब्बन्ति सम्बन्धो। हीति सच्चं। तानि तीणि सिक्खापदानि ठपेत्वाति सम्बन्धो। पञ्ञत्तिदेससङ्खातन्ति पञ्ञत्तिट्ठानभूतदेससङ्खातं। ‘‘इमानि तीणी’’ति इमिना ‘‘दिस्सन्ती’’ति किरियाय कत्तारं दस्सेति। ‘‘पञ्ञायन्ती’’ति इमिना दिसधातुया खायनत्थं दस्सेति। तत्थाति समुट्ठाननियमसम्भेदनिदानसङ्खातेसु तीसु, निद्धारणे भुम्मं। इतरं पनाति समुट्ठाननियमसम्भेदेहि अञ्ञं पन।
Tatthāti sambhedanidānavacanesu. Sambhedavacanena paccetabbanti sambandho. Hīti saccaṃ. Tāni tīṇi sikkhāpadāni ṭhapetvāti sambandho. Paññattidesasaṅkhātanti paññattiṭṭhānabhūtadesasaṅkhātaṃ. ‘‘Imāni tīṇī’’ti iminā ‘‘dissantī’’ti kiriyāya kattāraṃ dasseti. ‘‘Paññāyantī’’ti iminā disadhātuyā khāyanatthaṃ dasseti. Tatthāti samuṭṭhānaniyamasambhedanidānasaṅkhātesu tīsu, niddhāraṇe bhummaṃ. Itaraṃ panāti samuṭṭhānaniyamasambhedehi aññaṃ pana.
आळवीति आळवियं। सक्केसु भग्गेसु चाति एत्थ जनपदनामत्ता बहुवचनवसेन वुत्तं।
Āḷavīti āḷaviyaṃ. Sakkesu bhaggesu cāti ettha janapadanāmattā bahuvacanavasena vuttaṃ.
द्वीसु विभङ्गेसु पञ्ञत्तं यं सिक्खापदं उद्दिसन्तीति योजना। ‘‘विभङ्गेसू’’ति इमिना विभङ्गेति एत्थ सुकारलोपोति दस्सेति। तस्साति सिक्खापदस्स। यथाञायन्ति युत्तिया अनुरूपं। तन्ति समुट्ठानं। मे सुणाथाति मम सन्तिका सुणाथ। इतीति अयमत्थो।
Dvīsu vibhaṅgesu paññattaṃ yaṃ sikkhāpadaṃ uddisantīti yojanā. ‘‘Vibhaṅgesū’’ti iminā vibhaṅgeti ettha sukāralopoti dasseti. Tassāti sikkhāpadassa. Yathāñāyanti yuttiyā anurūpaṃ. Tanti samuṭṭhānaṃ. Me suṇāthāti mama santikā suṇātha. Itīti ayamattho.
कथिनन्ति पठमकथिनसमुट्ठानं। अननुञ्ञाताय सद्धिन्ति अननुञ्ञातसमुट्ठानेन सद्धिं। सदिसा इध दिस्सरेति एत्थ इधसद्दो अत्थपकरणवसेन उभतोविभङ्गविसयोति आह ‘‘इध उभतोविभङ्गे’’ति। ‘‘सदिसानी’’ति इमिना सदिसाति एत्थ निकारस्साकारादेसो दस्सितो। ‘‘दिस्सन्ती’’ति इमिना दिस्सरेति एत्थ अन्तिसद्दस्स रेकारो (निरुत्तिदीपनियं ५७० सुते) दस्सितो।
Kathinanti paṭhamakathinasamuṭṭhānaṃ. Ananuññātāya saddhinti ananuññātasamuṭṭhānena saddhiṃ. Sadisā idha dissareti ettha idhasaddo atthapakaraṇavasena ubhatovibhaṅgavisayoti āha ‘‘idha ubhatovibhaṅge’’ti. ‘‘Sadisānī’’ti iminā sadisāti ettha nikārassākārādeso dassito. ‘‘Dissantī’’ti iminā dissareti ettha antisaddassa rekāro (niruttidīpaniyaṃ 570 sute) dassito.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / विनयपिटक • Vinayapiṭaka / परिवारपाळि • Parivārapāḷi / समुट्ठानस्सुद्दानं • Samuṭṭhānassuddānaṃ
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / विनयपिटक (अट्ठकथा) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / परिवार-अट्ठकथा • Parivāra-aṭṭhakathā / समुट्ठानसीसवण्णना • Samuṭṭhānasīsavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / सारत्थदीपनी-टीका • Sāratthadīpanī-ṭīkā / समुट्ठानसीसवण्णना • Samuṭṭhānasīsavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / वजिरबुद्धि-टीका • Vajirabuddhi-ṭīkā / समुट्ठानसीसवण्णना • Samuṭṭhānasīsavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / विमतिविनोदनी-टीका • Vimativinodanī-ṭīkā / समुट्ठानसीसवण्णना • Samuṭṭhānasīsavaṇṇanā
