| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / ปริวาร-อฎฺฐกถา • Parivāra-aṭṭhakathā |
สมุฎฺฐานสีสวณฺณนา
Samuṭṭhānasīsavaṇṇanā
๒๕๗. ตทนนฺตราย ปน สมุฎฺฐานกถาย อนตฺตา อิติ นิจฺฉยาติ อนตฺตา อิติ นิจฺฉิตาฯ สภาคธมฺมานนฺติ อนิจฺจาการาทีหิ สภาคานํ สงฺขตธมฺมานํฯ นามมตฺตํ น นายตีติ นามมตฺตมฺปิ น ปญฺญายติฯ ทุกฺขหานินฺติ ทุกฺขฆาตนํฯ ขนฺธกา ยา จ มาติกาติ ขนฺธกา ยา จ มาติกาติ อโตฺถฯ อยเมว วา ปาโฐฯ สมุฎฺฐานํ นิยโต กตนฺติ สมุฎฺฐานํ นิยโตกตํ นิยตกตํ; นิยตสมุฎฺฐานนฺติ อโตฺถฯ เอเตน ภูตาโรจนโจริวุฎฺฐาปนอนนุญฺญาตสิกฺขาปทตฺตยสฺส สงฺคโห ปเจฺจตโพฺพฯ เอตาเนว หิ ตีณิ สิกฺขาปทานิ นิยตสมุฎฺฐานานิ, อเญฺญหิ สทฺธิํ อสมฺภินฺนสมุฎฺฐานานิฯ
257. Tadanantarāya pana samuṭṭhānakathāya anattā iti nicchayāti anattā iti nicchitā. Sabhāgadhammānanti aniccākārādīhi sabhāgānaṃ saṅkhatadhammānaṃ. Nāmamattaṃ na nāyatīti nāmamattampi na paññāyati. Dukkhahāninti dukkhaghātanaṃ. Khandhakā yā ca mātikāti khandhakā yā ca mātikāti attho. Ayameva vā pāṭho. Samuṭṭhānaṃ niyato katanti samuṭṭhānaṃ niyatokataṃ niyatakataṃ; niyatasamuṭṭhānanti attho. Etena bhūtārocanacorivuṭṭhāpanaananuññātasikkhāpadattayassa saṅgaho paccetabbo. Etāneva hi tīṇi sikkhāpadāni niyatasamuṭṭhānāni, aññehi saddhiṃ asambhinnasamuṭṭhānāni.
สเมฺภทํ นิทานญฺจญฺญนฺติ อญฺญมฺปิ สเมฺภทญฺจ นิทานญฺจฯ ตตฺถ สเมฺภทวจเนน สมุฎฺฐานสเมฺภทสฺส คหณํ ปเจฺจตพฺพํ, ตานิ หิ ตีณิ สิกฺขาปทานิ ฐเปตฺวา เสสานิ สมฺภินฺนสมุฎฺฐานานิฯ นิทานวจเนน สิกฺขาปทานํ ปญฺญตฺติเทสสงฺขาตํ นิทานํ ปเจฺจตพฺพํฯ สุเตฺต ทิสฺสนฺติ อุปรีติ สิกฺขาปทานํ สมุฎฺฐานนิยโม สเมฺภโท นิทานนฺติ อิมานิ ตีณิ สุตฺตมฺหิ เอว ทิสฺสนฺติ; ปญฺญายนฺตีติ อโตฺถฯ ตตฺถ ‘‘เอเกน สมุฎฺฐาเนน สมุฎฺฐาติ, กายโต จ จิตฺตโต จา’’ติอาทิมฺหิ ตาว ปุริมนเย สมุฎฺฐานนิยโม จ สเมฺภโท จ ทิสฺสนฺติฯ อิตรํ ปน นิทานํ นาม –
Sambhedaṃ nidānañcaññanti aññampi sambhedañca nidānañca. Tattha sambhedavacanena samuṭṭhānasambhedassa gahaṇaṃ paccetabbaṃ, tāni hi tīṇi sikkhāpadāni ṭhapetvā sesāni sambhinnasamuṭṭhānāni. Nidānavacanena sikkhāpadānaṃ paññattidesasaṅkhātaṃ nidānaṃ paccetabbaṃ. Sutte dissanti uparīti sikkhāpadānaṃ samuṭṭhānaniyamo sambhedo nidānanti imāni tīṇi suttamhi eva dissanti; paññāyantīti attho. Tattha ‘‘ekena samuṭṭhānena samuṭṭhāti, kāyato ca cittato cā’’tiādimhi tāva purimanaye samuṭṭhānaniyamo ca sambhedo ca dissanti. Itaraṃ pana nidānaṃ nāma –
‘‘เวสาลิยา ราชคเห, สาวตฺถิยา จ อาฬวี;
‘‘Vesāliyā rājagahe, sāvatthiyā ca āḷavī;
โกสมฺพิยา จ สเกฺกสุ, ภเคฺคสุ เจว ปญฺญตฺตา’’ติฯ
Kosambiyā ca sakkesu, bhaggesu ceva paññattā’’ti.
เอวํ อุปริ ทิสฺสติ, ปรโต อาคเต สุเตฺต ทิสฺสตีติ เวทิตพฺพํฯ
Evaṃ upari dissati, parato āgate sutte dissatīti veditabbaṃ.
‘‘วิภเงฺค ทฺวีสู’’ติ คาถาย อยมโตฺถ – ยํ สิกฺขาปทํ ทฺวีสุ วิภเงฺคสุ ปญฺญตฺตํ อุโปสถทิวเส ภิกฺขู จ ภิกฺขุนิโย จ อุทฺทิสนฺติ, ตสฺส ยถาญายํ สมุฎฺฐานํ ปวกฺขามิ, ตํ เม สุณาถาติฯ
‘‘Vibhaṅgedvīsū’’ti gāthāya ayamattho – yaṃ sikkhāpadaṃ dvīsu vibhaṅgesu paññattaṃ uposathadivase bhikkhū ca bhikkhuniyo ca uddisanti, tassa yathāñāyaṃ samuṭṭhānaṃ pavakkhāmi, taṃ me suṇāthāti.
สญฺจริตฺตานุภาสนญฺจาติ สญฺจริตฺตญฺจ สมนุภาสนญฺจฯ อติเรกญฺจ จีวรนฺติ อติเรกจีวรํ ; กถินนฺติ อโตฺถฯ โลมานิ ปทโสธโมฺมติ เอฬกโลมานิ จ ปทโสธโมฺม จฯ ภูตํ สํวิธาเนน จาติ ภูตาโรจนญฺจ สํวิทหิตฺวา อทฺธานปฺปฎิปชฺชนญฺจฯ เถยฺยเทสนา โจริํ จาติ เถยฺยสโตฺถ จ ฉตฺตปาณิสฺส อคิลานสฺส ธมฺมเทสนา จ โจริวุฎฺฐาปนญฺจฯ อนนุญฺญาตาย เตรสาติ มาตาปิตุสามิเกหิ อนนุญฺญาตาย สทฺธิํ อิมานิ เตรส สมุฎฺฐานานิ โหนฺติฯ สทิสา อิธ ทิสฺสเรติ อิธ อุภโตวิภเงฺค เอเตสุ เตรสสุ สมุฎฺฐานสีเสสุ เอเกกสฺมิํ อญฺญานิปิ สทิสานิ สมุฎฺฐานานิ ทิสฺสนฺติฯ
Sañcarittānubhāsanañcāti sañcarittañca samanubhāsanañca. Atirekañca cīvaranti atirekacīvaraṃ ; kathinanti attho. Lomāni padasodhammoti eḷakalomāni ca padasodhammo ca. Bhūtaṃ saṃvidhānena cāti bhūtārocanañca saṃvidahitvā addhānappaṭipajjanañca. Theyyadesanā coriṃ cāti theyyasattho ca chattapāṇissa agilānassa dhammadesanā ca corivuṭṭhāpanañca. Ananuññātāya terasāti mātāpitusāmikehi ananuññātāya saddhiṃ imāni terasa samuṭṭhānāni honti. Sadisā idha dissareti idha ubhatovibhaṅge etesu terasasu samuṭṭhānasīsesu ekekasmiṃ aññānipi sadisāni samuṭṭhānāni dissanti.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / วินยปิฎก • Vinayapiṭaka / ปริวารปาฬิ • Parivārapāḷi / สมุฎฺฐานสฺสุทฺทานํ • Samuṭṭhānassuddānaṃ
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / สารตฺถทีปนี-ฎีกา • Sāratthadīpanī-ṭīkā / สมุฎฺฐานสีสวณฺณนา • Samuṭṭhānasīsavaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วชิรพุทฺธิ-ฎีกา • Vajirabuddhi-ṭīkā / สมุฎฺฐานสีสวณฺณนา • Samuṭṭhānasīsavaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วิมติวิโนทนี-ฎีกา • Vimativinodanī-ṭīkā / สมุฎฺฐานสีสวณฺณนา • Samuṭṭhānasīsavaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ปาจิตฺยาทิโยชนาปาฬิ • Pācityādiyojanāpāḷi / สมุฎฺฐานสีสวณฺณนา • Samuṭṭhānasīsavaṇṇanā
