| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / ปาจิตฺยาทิโยชนาปาฬิ • Pācityādiyojanāpāḷi |
สมุฎฺฐานสีสวณฺณนา
Samuṭṭhānasīsavaṇṇanā
๒๕๗. ตทนนฺตรายาติ เตสํ ทฺวตฺติํสวารานํ อนนฺตรํ วุตฺตาย สมุฎฺฐานกถาย เอวมโตฺถ เวทิตโพฺพติ โยชนาฯ อนตฺตา อิติ นิจฺฉิตาติ อนตฺตาเตฺวว วินิจฺฉิตาฯ อิมินา อนตฺตา อิติ นิจฺฉยาติ เอตฺถ จิธาตุยา วินิจฺฉยตฺถํ ทเสฺสติฯ ‘‘อนิจฺจาการาทีหี’’ติ อิมินา สภาคธมฺมานนฺติ เอตฺถ อนิจฺจาการาทีหิ สมาโน ภาโค เอเตสนฺติ สภาคา, เตเยว ธมฺมา สภาคธมฺมาติ วจนตฺถํ ทเสฺสติฯ นามมตฺตมฺปีติ อนิจฺจาทินามมตฺตมฺปิฯ ปิสเทฺทน ปเคว นามิโก อนิจฺจาทิสภาโวติ ทเสฺสติฯ น ปญฺญายตีติ น ขายติฯ อิมินา น นายตีติ เอตฺถ ญาธาตุยา ขายนตฺถํ ทเสฺสติฯ ทุกฺขหานินฺติ เอตฺถ ทุกฺขํ ชหาตีติ ทุกฺขหานีติ ทเสฺสโนฺต อาห ‘‘ทุกฺขฆาตน’’นฺติฯ ทุกฺขํ หนตีติ ทุกฺขฆาตโน, สทฺธโมฺม, ตํฯ ‘‘ขนฺธกา ยา จ มาติกา’’ติ วตฺตเพฺพ สุขุจฺจารณตฺถาย รสฺสวเสน ปาโฐ อตฺถีติ อาห ‘‘ขนฺธกา ย จ มาติกา’’ติฯ สมุฎฺฐานํ นิยโตกตนฺติ (สํ. นิ. ๑.๒๑๖) เอตฺถ ‘‘สมุฎฺฐานํ นิยตกต’’นฺติ วตฺตเพฺพ ‘‘ปโรสหสฺส’’นฺติอาทีสุ วิย โอการาคมวเสน ‘‘สมุฎฺฐานนิยโตกต’’นฺติ วุตฺตนฺติ อาห ‘‘สมุฎฺฐานํ นิยตกต’’นฺติฯ เอเตนาติ ‘‘สมุฎฺฐานํ นิยโตกต’’นฺติ ปาเฐนฯ ปเจฺจตโพฺพติ ปติ เอตโพฺพ, ปฎิมุขํ ญาตโพฺพติ อโตฺถฯ อเญฺญหีติ ตีหิ สิกฺขาปเทหิ อเญฺญหิ สิกฺขาปเทหิฯ
257.Tadanantarāyāti tesaṃ dvattiṃsavārānaṃ anantaraṃ vuttāya samuṭṭhānakathāya evamattho veditabboti yojanā. Anattā iti nicchitāti anattātveva vinicchitā. Iminā anattā iti nicchayāti ettha cidhātuyā vinicchayatthaṃ dasseti. ‘‘Aniccākārādīhī’’ti iminā sabhāgadhammānanti ettha aniccākārādīhi samāno bhāgo etesanti sabhāgā, teyeva dhammā sabhāgadhammāti vacanatthaṃ dasseti. Nāmamattampīti aniccādināmamattampi. Pisaddena pageva nāmiko aniccādisabhāvoti dasseti. Na paññāyatīti na khāyati. Iminā na nāyatīti ettha ñādhātuyā khāyanatthaṃ dasseti. Dukkhahāninti ettha dukkhaṃ jahātīti dukkhahānīti dassento āha ‘‘dukkhaghātana’’nti. Dukkhaṃ hanatīti dukkhaghātano, saddhammo, taṃ. ‘‘Khandhakā yā ca mātikā’’ti vattabbe sukhuccāraṇatthāya rassavasena pāṭho atthīti āha ‘‘khandhakā ya ca mātikā’’ti. Samuṭṭhānaṃ niyatokatanti (saṃ. ni. 1.216) ettha ‘‘samuṭṭhānaṃ niyatakata’’nti vattabbe ‘‘parosahassa’’ntiādīsu viya okārāgamavasena ‘‘samuṭṭhānaniyatokata’’nti vuttanti āha ‘‘samuṭṭhānaṃ niyatakata’’nti. Etenāti ‘‘samuṭṭhānaṃ niyatokata’’nti pāṭhena. Paccetabboti pati etabbo, paṭimukhaṃ ñātabboti attho. Aññehīti tīhi sikkhāpadehi aññehi sikkhāpadehi.
ตตฺถาติ สเมฺภทนิทานวจเนสุฯ สเมฺภทวจเนน ปเจฺจตพฺพนฺติ สมฺพโนฺธฯ หีติ สจฺจํฯ ตานิ ตีณิ สิกฺขาปทานิ ฐเปตฺวาติ สมฺพโนฺธฯ ปญฺญตฺติเทสสงฺขาตนฺติ ปญฺญตฺติฎฺฐานภูตเทสสงฺขาตํฯ ‘‘อิมานิ ตีณี’’ติ อิมินา ‘‘ทิสฺสนฺตี’’ติ กิริยาย กตฺตารํ ทเสฺสติฯ ‘‘ปญฺญายนฺตี’’ติ อิมินา ทิสธาตุยา ขายนตฺถํ ทเสฺสติฯ ตตฺถาติ สมุฎฺฐานนิยมสเมฺภทนิทานสงฺขาเตสุ ตีสุ, นิทฺธารเณ ภุมฺมํฯ อิตรํ ปนาติ สมุฎฺฐานนิยมสเมฺภเทหิ อญฺญํ ปนฯ
Tatthāti sambhedanidānavacanesu. Sambhedavacanena paccetabbanti sambandho. Hīti saccaṃ. Tāni tīṇi sikkhāpadāni ṭhapetvāti sambandho. Paññattidesasaṅkhātanti paññattiṭṭhānabhūtadesasaṅkhātaṃ. ‘‘Imāni tīṇī’’ti iminā ‘‘dissantī’’ti kiriyāya kattāraṃ dasseti. ‘‘Paññāyantī’’ti iminā disadhātuyā khāyanatthaṃ dasseti. Tatthāti samuṭṭhānaniyamasambhedanidānasaṅkhātesu tīsu, niddhāraṇe bhummaṃ. Itaraṃ panāti samuṭṭhānaniyamasambhedehi aññaṃ pana.
อาฬวีติ อาฬวิยํฯ สเกฺกสุ ภเคฺคสุ จาติ เอตฺถ ชนปทนามตฺตา พหุวจนวเสน วุตฺตํฯ
Āḷavīti āḷaviyaṃ. Sakkesu bhaggesu cāti ettha janapadanāmattā bahuvacanavasena vuttaṃ.
ทฺวีสุ วิภเงฺคสุ ปญฺญตฺตํ ยํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิสนฺตีติ โยชนาฯ ‘‘วิภเงฺคสู’’ติ อิมินา วิภเงฺคติ เอตฺถ สุการโลโปติ ทเสฺสติฯ ตสฺสาติ สิกฺขาปทสฺสฯ ยถาญายนฺติ ยุตฺติยา อนุรูปํฯ ตนฺติ สมุฎฺฐานํฯ เม สุณาถาติ มม สนฺติกา สุณาถฯ อิตีติ อยมโตฺถฯ
Dvīsu vibhaṅgesu paññattaṃ yaṃ sikkhāpadaṃ uddisantīti yojanā. ‘‘Vibhaṅgesū’’ti iminā vibhaṅgeti ettha sukāralopoti dasseti. Tassāti sikkhāpadassa. Yathāñāyanti yuttiyā anurūpaṃ. Tanti samuṭṭhānaṃ. Me suṇāthāti mama santikā suṇātha. Itīti ayamattho.
กถินนฺติ ปฐมกถินสมุฎฺฐานํฯ อนนุญฺญาตาย สทฺธินฺติ อนนุญฺญาตสมุฎฺฐาเนน สทฺธิํฯ สทิสา อิธ ทิสฺสเรติ เอตฺถ อิธสโทฺท อตฺถปกรณวเสน อุภโตวิภงฺควิสโยติ อาห ‘‘อิธ อุภโตวิภเงฺค’’ติฯ ‘‘สทิสานี’’ติ อิมินา สทิสาติ เอตฺถ นิการสฺสาการาเทโส ทสฺสิโตฯ ‘‘ทิสฺสนฺตี’’ติ อิมินา ทิสฺสเรติ เอตฺถ อนฺติสทฺทสฺส เรกาโร (นิรุตฺติทีปนิยํ ๕๗๐ สุเต) ทสฺสิโตฯ
Kathinanti paṭhamakathinasamuṭṭhānaṃ. Ananuññātāya saddhinti ananuññātasamuṭṭhānena saddhiṃ. Sadisā idha dissareti ettha idhasaddo atthapakaraṇavasena ubhatovibhaṅgavisayoti āha ‘‘idha ubhatovibhaṅge’’ti. ‘‘Sadisānī’’ti iminā sadisāti ettha nikārassākārādeso dassito. ‘‘Dissantī’’ti iminā dissareti ettha antisaddassa rekāro (niruttidīpaniyaṃ 570 sute) dassito.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / วินยปิฎก • Vinayapiṭaka / ปริวารปาฬิ • Parivārapāḷi / สมุฎฺฐานสฺสุทฺทานํ • Samuṭṭhānassuddānaṃ
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / วินยปิฎก (อฎฺฐกถา) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / ปริวาร-อฎฺฐกถา • Parivāra-aṭṭhakathā / สมุฎฺฐานสีสวณฺณนา • Samuṭṭhānasīsavaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / สารตฺถทีปนี-ฎีกา • Sāratthadīpanī-ṭīkā / สมุฎฺฐานสีสวณฺณนา • Samuṭṭhānasīsavaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วชิรพุทฺธิ-ฎีกา • Vajirabuddhi-ṭīkā / สมุฎฺฐานสีสวณฺณนา • Samuṭṭhānasīsavaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วิมติวิโนทนี-ฎีกา • Vimativinodanī-ṭīkā / สมุฎฺฐานสีสวณฺณนา • Samuṭṭhānasīsavaṇṇanā
