| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / पञ्चपकरण-अनुटीका • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā |
१०. संवरकथावण्णना
10. Saṃvarakathāvaṇṇanā
३७९. आटानाटियसुत्ते ‘‘सन्ति, भिक्खवे, यक्खा येभुय्येन पाणातिपाता अप्पटिविरता’’ति (दी॰ नि॰ ३.२७६, २८६) आगतत्ता चातुमहाराजिकानं संवरासंवरसब्भावो अविवादसिद्धो। यत्थ पन विवादो, तमेव दस्सेन्तेन तावतिंसादयो गहिताति इममत्थं दस्सेतुं ‘‘चातुमहाराजिकान’’न्ति वुत्तं। एवं सतीति यदि तावतिंसेसु संवरासंवरो नत्थि, एवं सन्ते। सुरापानन्ति एत्थापि ‘‘सुय्यती’’ति पदं आनेत्वा सम्बन्धितब्बं। कथं सुय्यतीति? वुत्तञ्हेतं कुम्भजातके –
379. Āṭānāṭiyasutte ‘‘santi, bhikkhave, yakkhā yebhuyyena pāṇātipātā appaṭiviratā’’ti (dī. ni. 3.276, 286) āgatattā cātumahārājikānaṃ saṃvarāsaṃvarasabbhāvo avivādasiddho. Yattha pana vivādo, tameva dassentena tāvatiṃsādayo gahitāti imamatthaṃ dassetuṃ ‘‘cātumahārājikāna’’nti vuttaṃ. Evaṃ satīti yadi tāvatiṃsesu saṃvarāsaṃvaro natthi, evaṃ sante. Surāpānanti etthāpi ‘‘suyyatī’’ti padaṃ ānetvā sambandhitabbaṃ. Kathaṃ suyyatīti? Vuttañhetaṃ kumbhajātake –
‘‘यं वे पिवित्वा पुब्बदेवा पमत्ता,
‘‘Yaṃ ve pivitvā pubbadevā pamattā,
तिदिवा चुता सस्सतिया समाया।
Tidivā cutā sassatiyā samāyā;
तं तादिसं मज्जमिमं निरत्थं,
Taṃ tādisaṃ majjamimaṃ niratthaṃ,
जानं महाराज कथं पिवेय्या’’ति॥ (जा॰ १.१६.५८)।
Jānaṃ mahārāja kathaṃ piveyyā’’ti. (jā. 1.16.58);
तत्थ पुब्बदेवा नाम असुरा। ते हि तावतिंसानं उप्पत्तितो पुब्बदेवाति पञ्ञायिंसु। पमत्ताति सुरापानेन पमादं आपन्ना। तिदिवाति मनुस्सचातुमहाराजिकलोके उपादाय ततियलोकभूता देवट्ठाना, नाममेव वा एतं तस्स देवट्ठानस्स। सस्सतियाति केवलं दीघायुकतं सन्धाय वदति। समाया सह अत्तनो असुरमायाय, असुरमन्तेहि सद्धिं चुताति अत्थो। अट्ठकथायञ्च वुत्तं ‘‘आगन्तुकदेवपुत्ता आगताति नेवासिका गन्धपानं सज्जयिंसु। सक्को सकपरिसाय सञ्ञमदासी’’ति। तेनाह ‘‘तेसं सुरापानं असंवरो न होतीति वत्तब्बं होती’’ति। एत्थ च तावतिंसानं पातुभावतो पट्ठाय सुरापानम्पि तत्थ नाहोसि, पगेव पाणातिपातादयोति विरमितब्बाभावतो एव तावतिंसतो पट्ठाय उपरि देवलोकेसु समादानसम्पत्तविरतिवसेन पुरेतब्बा संवरा न सन्ति, लोकुत्तरा पन सन्तियेव। तथा तेहि पहातब्बा असंवरा। न हि अप्पहीनानुसयानं मग्गवज्झा किलेसा न सन्तीति।
Tattha pubbadevā nāma asurā. Te hi tāvatiṃsānaṃ uppattito pubbadevāti paññāyiṃsu. Pamattāti surāpānena pamādaṃ āpannā. Tidivāti manussacātumahārājikaloke upādāya tatiyalokabhūtā devaṭṭhānā, nāmameva vā etaṃ tassa devaṭṭhānassa. Sassatiyāti kevalaṃ dīghāyukataṃ sandhāya vadati. Samāyā saha attano asuramāyāya, asuramantehi saddhiṃ cutāti attho. Aṭṭhakathāyañca vuttaṃ ‘‘āgantukadevaputtā āgatāti nevāsikā gandhapānaṃ sajjayiṃsu. Sakko sakaparisāya saññamadāsī’’ti. Tenāha ‘‘tesaṃ surāpānaṃ asaṃvaro na hotīti vattabbaṃ hotī’’ti. Ettha ca tāvatiṃsānaṃ pātubhāvato paṭṭhāya surāpānampi tattha nāhosi, pageva pāṇātipātādayoti viramitabbābhāvato eva tāvatiṃsato paṭṭhāya upari devalokesu samādānasampattavirativasena puretabbā saṃvarā na santi, lokuttarā pana santiyeva. Tathā tehi pahātabbā asaṃvarā. Na hi appahīnānusayānaṃ maggavajjhā kilesā na santīti.
संवरकथावण्णना निट्ठिता।
Saṃvarakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
ततियवग्गवण्णना निट्ठिता।
Tatiyavaggavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / अभिधम्मपिटक • Abhidhammapiṭaka / कथावत्थुपाळि • Kathāvatthupāḷi / (३०) १०. संवरकथा • (30) 10. Saṃvarakathā
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / अभिधम्मपिटक (अट्ठकथा) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / पञ्चपकरण-अट्ठकथा • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā / १०. संवरकथावण्णना • 10. Saṃvarakathāvaṇṇanā
टीका • Tīkā / अभिधम्मपिटक (टीका) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / पञ्चपकरण-मूलटीका • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā / १०. संवरकथावण्णना • 10. Saṃvarakathāvaṇṇanā
