| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / สารตฺถทีปนี-ฎีกา • Sāratthadīpanī-ṭīkā |
สํวิทาวหารกถาวณฺณนา
Saṃvidāvahārakathāvaṇṇanā
สํวิทาวหารกถายํ ‘‘สมฺพหุลา สํวิทหิตฺวา เอโก ภณฺฑํ อวหรติ, อาปตฺติ สเพฺพสํ ปาราชิกสฺสา’’ติ ปาฬิยํ อวิเสเสน วุตฺตตฺตา อาณาปกานํ อาณตฺติกฺขเณ อาปตฺติ, อวหารกสฺส อุทฺธาเรติ ยถาสมฺภวํ โยเชตฺวา อโตฺถ คเหตโพฺพ อาณตฺติกถายํ ‘‘โส ตํ ภณฺฑํ อวหรติ, อาปตฺติ สเพฺพสํ ปาราชิกสฺสา’’ติอาทีสุ วิยฯ เอตฺถาปิ หิ อาณาปกสฺส อาณตฺติกฺขเณเยว อาปตฺติ วุตฺตาฯ ตถา จ วกฺขติ ‘‘อถ ตํ ภณฺฑํ อวสฺสํ หาริยํ โหติ, ยํ ปรโต สเพฺพสํ อาปตฺติ ปาราชิกสฺสาติ วุตฺตํ, ตโต อิมสฺส ตงฺขเณเยว ปาราชิกํ โหตีติ อยํ ยุตฺติ สพฺพตฺถ เวทิตพฺพา’’ติ (ปารา. อฎฺฐ. ๑.๑๒๑)ฯ สํวิทาวหาเร จ ‘‘อาณตฺติ นตฺถี’’ติ น วตฺตพฺพา ‘‘อเนฺตวาสิเกสุ เอกเมกสฺส เอเกโก มาสโก สาหตฺถิโก โหติ, ปญฺจ อาณตฺติกา’’ติ วจนโตฯ อาณตฺติยา จ สติ อาณาปกสฺส อาณตฺติกฺขเณเยว อาปตฺติ อิจฺฉิตพฺพา, น อุทฺธาเรฯ
Saṃvidāvahārakathāyaṃ ‘‘sambahulā saṃvidahitvā eko bhaṇḍaṃ avaharati, āpatti sabbesaṃ pārājikassā’’ti pāḷiyaṃ avisesena vuttattā āṇāpakānaṃ āṇattikkhaṇe āpatti, avahārakassa uddhāreti yathāsambhavaṃ yojetvā attho gahetabbo āṇattikathāyaṃ ‘‘so taṃ bhaṇḍaṃ avaharati, āpatti sabbesaṃ pārājikassā’’tiādīsu viya. Etthāpi hi āṇāpakassa āṇattikkhaṇeyeva āpatti vuttā. Tathā ca vakkhati ‘‘atha taṃ bhaṇḍaṃ avassaṃ hāriyaṃ hoti, yaṃ parato sabbesaṃ āpatti pārājikassāti vuttaṃ, tato imassa taṅkhaṇeyeva pārājikaṃ hotīti ayaṃ yutti sabbattha veditabbā’’ti (pārā. aṭṭha. 1.121). Saṃvidāvahāre ca ‘‘āṇatti natthī’’ti na vattabbā ‘‘antevāsikesu ekamekassa ekeko māsako sāhatthiko hoti, pañca āṇattikā’’ti vacanato. Āṇattiyā ca sati āṇāpakassa āṇattikkhaṇeyeva āpatti icchitabbā, na uddhāre.
ยทิ เอวํ ‘‘เตสุ เอโก ภณฺฑํ อวหรติ, ตสฺสุทฺธาเร สเพฺพสํ ปาราชิก’’นฺติ กสฺมา วุตฺตนฺติ? นายํ โทโสฯ เอตฺถ หิ สเพฺพสํเยว อาปตฺติทสฺสนตฺถํ อวหารกสฺสปิ อาปตฺติสมฺภวฎฺฐานํ ทเสฺสโนฺต ‘‘ตสฺสุทฺธาเร สเพฺพสํ ปาราชิก’’นฺติ อาห, น ปน อาณาปกานมฺปิ อุทฺธาเรเยว อาปตฺติทสฺสนตฺถนฺติ เอวมโตฺถ คเหตโพฺพฯ ‘‘สมฺพหุลา เอกํ อาณาเปนฺติ ‘คเจฺฉตํ อาหรา’ติ, ตสฺสุทฺธาเร สเพฺพสํ ปาราชิก’’นฺติอาทีสุปิ เอวเมว อโตฺถ คเหตโพฺพฯ อถ วา สํวิทาวหาเร อาณาปกานมฺปิ อุทฺธาเรเยว อาปตฺติ, น อาณตฺติกฺขเณติ อาเวณิกมิทํ ลกฺขณนฺติ อฎฺฐกถาจริยปฺปมาเณน คเหตพฺพํ, อิโต วา อเญฺญน ปกาเรน ยถา อฎฺฐกถายํ ปุเพฺพนาปรํ น วิรุชฺฌติ, ตถา วีมํสิตฺวา คเหตพฺพํฯ
Yadi evaṃ ‘‘tesu eko bhaṇḍaṃ avaharati, tassuddhāre sabbesaṃ pārājika’’nti kasmā vuttanti? Nāyaṃ doso. Ettha hi sabbesaṃyeva āpattidassanatthaṃ avahārakassapi āpattisambhavaṭṭhānaṃ dassento ‘‘tassuddhāre sabbesaṃ pārājika’’nti āha, na pana āṇāpakānampi uddhāreyeva āpattidassanatthanti evamattho gahetabbo. ‘‘Sambahulā ekaṃ āṇāpenti ‘gacchetaṃ āharā’ti, tassuddhāre sabbesaṃ pārājika’’ntiādīsupi evameva attho gahetabbo. Atha vā saṃvidāvahāre āṇāpakānampi uddhāreyeva āpatti, na āṇattikkhaṇeti āveṇikamidaṃ lakkhaṇanti aṭṭhakathācariyappamāṇena gahetabbaṃ, ito vā aññena pakārena yathā aṭṭhakathāyaṃ pubbenāparaṃ na virujjhati, tathā vīmaṃsitvā gahetabbaṃ.
สํวิธายาติ สํวิทหิตฺวาฯ เตน เนสํ ทุกฺกฎาปตฺติโยติ อาณตฺติวเสน ปาราชิกาปตฺติยา อสมฺภเว สติ วุตฺตํฯ ยทิ หิ เต อาณตฺตา อวสฺสํ ตํ หรนฺติ, ปาราชิกาปตฺติเยว เนสํ ทฎฺฐพฺพา, น ทุกฺกฎาปตฺติฯ สาหตฺถิกํ วา อาณตฺติกสฺส อาณตฺติกํ วา สาหตฺถิกสฺส องฺคํ น โหตีติ ภินฺนกาลวิสยตฺตา อญฺญมญฺญสฺส องฺคํ น โหติฯ ตถา หิ สหตฺถา อวหรนฺตสฺส ฐานาจาวเน อาปตฺติ, อาณตฺติยา ปน อาณตฺติกฺขเณเยวาติ ภินฺนกาลวิสยา สาหตฺถิกาณตฺติเกหิ อาปชฺชิตพฺพาปตฺติโยฯ
Saṃvidhāyāti saṃvidahitvā. Tena nesaṃ dukkaṭāpattiyoti āṇattivasena pārājikāpattiyā asambhave sati vuttaṃ. Yadi hi te āṇattā avassaṃ taṃ haranti, pārājikāpattiyeva nesaṃ daṭṭhabbā, na dukkaṭāpatti. Sāhatthikaṃ vā āṇattikassa āṇattikaṃ vā sāhatthikassa aṅgaṃ na hotīti bhinnakālavisayattā aññamaññassa aṅgaṃ na hoti. Tathā hi sahatthā avaharantassa ṭhānācāvane āpatti, āṇattiyā pana āṇattikkhaṇeyevāti bhinnakālavisayā sāhatthikāṇattikehi āpajjitabbāpattiyo.
สํวิทาวหารกถาวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Saṃvidāvahārakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
