| Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / သာရတ္ထဒီပနီ-ဋီကာ • Sāratthadīpanī-ṭīkā |
သံဝိဒာဝဟာရကထာဝဏ္ဏနာ
Saṃvidāvahārakathāvaṇṇanā
သံဝိဒာဝဟာရကထာယံ ‘‘သမ္ဗဟုလာ သံဝိဒဟိတ္ဝာ ဧကော ဘဏ္ဍံ အဝဟရတိ, အာပတ္တိ သဗ္ဗေသံ ပာရာဇိကသ္သာ’’တိ ပာဠိယံ အဝိသေသေန ဝုတ္တတ္တာ အာဏာပကာနံ အာဏတ္တိက္ခဏေ အာပတ္တိ, အဝဟာရကသ္သ ဥဒ္ဓာရေတိ ယထာသမ္ဘဝံ ယောဇေတ္ဝာ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော အာဏတ္တိကထာယံ ‘‘သော တံ ဘဏ္ဍံ အဝဟရတိ, အာပတ္တိ သဗ္ဗေသံ ပာရာဇိကသ္သာ’’တိအာဒီသု ဝိယ။ ဧတ္ထာပိ ဟိ အာဏာပကသ္သ အာဏတ္တိက္ခဏေယေဝ အာပတ္တိ ဝုတ္တာ။ တထာ စ ဝက္ခတိ ‘‘အထ တံ ဘဏ္ဍံ အဝသ္သံ ဟာရိယံ ဟောတိ, ယံ ပရတော သဗ္ဗေသံ အာပတ္တိ ပာရာဇိကသ္သာတိ ဝုတ္တံ, တတော ဣမသ္သ တင္ခဏေယေဝ ပာရာဇိကံ ဟောတီတိ အယံ ယုတ္တိ သဗ္ဗတ္ထ ဝေဒိတဗ္ဗာ’’တိ (ပာရာ. အဋ္ဌ. ၁.၁၂၁)။ သံဝိဒာဝဟာရေ စ ‘‘အာဏတ္တိ နတ္ထီ’’တိ န ဝတ္တဗ္ဗာ ‘‘အန္တေဝာသိကေသု ဧကမေကသ္သ ဧကေကော မာသကော သာဟတ္ထိကော ဟောတိ, ပဉ္စ အာဏတ္တိကာ’’တိ ဝစနတော။ အာဏတ္တိယာ စ သတိ အာဏာပကသ္သ အာဏတ္တိက္ခဏေယေဝ အာပတ္တိ ဣစ္ဆိတဗ္ဗာ, န ဥဒ္ဓာရေ။
Saṃvidāvahārakathāyaṃ ‘‘sambahulā saṃvidahitvā eko bhaṇḍaṃ avaharati, āpatti sabbesaṃ pārājikassā’’ti pāḷiyaṃ avisesena vuttattā āṇāpakānaṃ āṇattikkhaṇe āpatti, avahārakassa uddhāreti yathāsambhavaṃ yojetvā attho gahetabbo āṇattikathāyaṃ ‘‘so taṃ bhaṇḍaṃ avaharati, āpatti sabbesaṃ pārājikassā’’tiādīsu viya. Etthāpi hi āṇāpakassa āṇattikkhaṇeyeva āpatti vuttā. Tathā ca vakkhati ‘‘atha taṃ bhaṇḍaṃ avassaṃ hāriyaṃ hoti, yaṃ parato sabbesaṃ āpatti pārājikassāti vuttaṃ, tato imassa taṅkhaṇeyeva pārājikaṃ hotīti ayaṃ yutti sabbattha veditabbā’’ti (pārā. aṭṭha. 1.121). Saṃvidāvahāre ca ‘‘āṇatti natthī’’ti na vattabbā ‘‘antevāsikesu ekamekassa ekeko māsako sāhatthiko hoti, pañca āṇattikā’’ti vacanato. Āṇattiyā ca sati āṇāpakassa āṇattikkhaṇeyeva āpatti icchitabbā, na uddhāre.
ယဒိ ဧဝံ ‘‘တေသု ဧကော ဘဏ္ဍံ အဝဟရတိ, တသ္သုဒ္ဓာရေ သဗ္ဗေသံ ပာရာဇိက’’န္တိ ကသ္မာ ဝုတ္တန္တိ? နာယံ ဒောသော။ ဧတ္ထ ဟိ သဗ္ဗေသံယေဝ အာပတ္တိဒသ္သနတ္ထံ အဝဟာရကသ္သပိ အာပတ္တိသမ္ဘဝဋ္ဌာနံ ဒသ္သေန္တော ‘‘တသ္သုဒ္ဓာရေ သဗ္ဗေသံ ပာရာဇိက’’န္တိ အာဟ, န ပန အာဏာပကာနမ္ပိ ဥဒ္ဓာရေယေဝ အာပတ္တိဒသ္သနတ္ထန္တိ ဧဝမတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။ ‘‘သမ္ဗဟုလာ ဧကံ အာဏာပေန္တိ ‘ဂစ္ဆေတံ အာဟရာ’တိ, တသ္သုဒ္ဓာရေ သဗ္ဗေသံ ပာရာဇိက’’န္တိအာဒီသုပိ ဧဝမေဝ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။ အထ ဝာ သံဝိဒာဝဟာရေ အာဏာပကာနမ္ပိ ဥဒ္ဓာရေယေဝ အာပတ္တိ, န အာဏတ္တိက္ခဏေတိ အာဝေဏိကမိဒံ လက္ခဏန္တိ အဋ္ဌကထာစရိယပ္ပမာဏေန ဂဟေတဗ္ဗံ, ဣတော ဝာ အညေန ပကာရေန ယထာ အဋ္ဌကထာယံ ပုဗ္ဗေနာပရံ န ဝိရုဇ္ဈတိ, တထာ ဝီမံသိတ္ဝာ ဂဟေတဗ္ဗံ။
Yadi evaṃ ‘‘tesu eko bhaṇḍaṃ avaharati, tassuddhāre sabbesaṃ pārājika’’nti kasmā vuttanti? Nāyaṃ doso. Ettha hi sabbesaṃyeva āpattidassanatthaṃ avahārakassapi āpattisambhavaṭṭhānaṃ dassento ‘‘tassuddhāre sabbesaṃ pārājika’’nti āha, na pana āṇāpakānampi uddhāreyeva āpattidassanatthanti evamattho gahetabbo. ‘‘Sambahulā ekaṃ āṇāpenti ‘gacchetaṃ āharā’ti, tassuddhāre sabbesaṃ pārājika’’ntiādīsupi evameva attho gahetabbo. Atha vā saṃvidāvahāre āṇāpakānampi uddhāreyeva āpatti, na āṇattikkhaṇeti āveṇikamidaṃ lakkhaṇanti aṭṭhakathācariyappamāṇena gahetabbaṃ, ito vā aññena pakārena yathā aṭṭhakathāyaṃ pubbenāparaṃ na virujjhati, tathā vīmaṃsitvā gahetabbaṃ.
သံဝိဓာယာတိ သံဝိဒဟိတ္ဝာ။ တေန နေသံ ဒုက္ကဋာပတ္တိယောတိ အာဏတ္တိဝသေန ပာရာဇိကာပတ္တိယာ အသမ္ဘဝေ သတိ ဝုတ္တံ။ ယဒိ ဟိ တေ အာဏတ္တာ အဝသ္သံ တံ ဟရန္တိ, ပာရာဇိကာပတ္တိယေဝ နေသံ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ, န ဒုက္ကဋာပတ္တိ။ သာဟတ္ထိကံ ဝာ အာဏတ္တိကသ္သ အာဏတ္တိကံ ဝာ သာဟတ္ထိကသ္သ အင္ဂံ န ဟောတီတိ ဘိန္နကာလဝိသယတ္တာ အညမညသ္သ အင္ဂံ န ဟောတိ။ တထာ ဟိ သဟတ္ထာ အဝဟရန္တသ္သ ဌာနာစာဝနေ အာပတ္တိ, အာဏတ္တိယာ ပန အာဏတ္တိက္ခဏေယေဝာတိ ဘိန္နကာလဝိသယာ သာဟတ္ထိကာဏတ္တိကေဟိ အာပဇ္ဇိတဗ္ဗာပတ္တိယော။
Saṃvidhāyāti saṃvidahitvā. Tena nesaṃ dukkaṭāpattiyoti āṇattivasena pārājikāpattiyā asambhave sati vuttaṃ. Yadi hi te āṇattā avassaṃ taṃ haranti, pārājikāpattiyeva nesaṃ daṭṭhabbā, na dukkaṭāpatti. Sāhatthikaṃ vā āṇattikassa āṇattikaṃ vā sāhatthikassa aṅgaṃ na hotīti bhinnakālavisayattā aññamaññassa aṅgaṃ na hoti. Tathā hi sahatthā avaharantassa ṭhānācāvane āpatti, āṇattiyā pana āṇattikkhaṇeyevāti bhinnakālavisayā sāhatthikāṇattikehi āpajjitabbāpattiyo.
သံဝိဒာဝဟာရကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Saṃvidāvahārakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
