| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / पाचित्यादियोजनापाळि • Pācityādiyojanāpāḷi |
७. संविधानसिक्खापदं
7. Saṃvidhānasikkhāpadaṃ
१८१. सत्तमे ‘‘तासं भिक्खुनीनं पच्छा गच्छन्तीन’’न्ति पदानि ‘‘पत्तचीवर’’न्ति पाठसेसेन योजेतब्बानीति आह ‘‘पच्छा गच्छन्तीनं पत्तचीवर’’न्ति। ता भिक्खुनियो पच्छा गच्छन्तियोति विभत्तिविपल्लासं कत्वा ‘‘दूसेसु’’न्तिपदेन योजेतब्बानीति आह ‘‘ता भिक्खुनियो चोरा दूसयिंसू’’ति। अथ वा विभत्तिविपल्लासमकत्वा ‘‘अच्छिन्दिंसू’’ति पदे ‘‘पत्तचीवर’’न्तिपदं अज्झाहरित्वा ‘‘दूसेसु’’न्तिपदे ‘‘सील’’न्ति पाठं अज्झाहरित्वा योजेतब्बन्ति दट्ठब्बं।
181. Sattame ‘‘tāsaṃ bhikkhunīnaṃ pacchā gacchantīna’’nti padāni ‘‘pattacīvara’’nti pāṭhasesena yojetabbānīti āha ‘‘pacchā gacchantīnaṃ pattacīvara’’nti. Tā bhikkhuniyo pacchā gacchantiyoti vibhattivipallāsaṃ katvā ‘‘dūsesu’’ntipadena yojetabbānīti āha ‘‘tā bhikkhuniyo corā dūsayiṃsū’’ti. Atha vā vibhattivipallāsamakatvā ‘‘acchindiṃsū’’ti pade ‘‘pattacīvara’’ntipadaṃ ajjhāharitvā ‘‘dūsesu’’ntipade ‘‘sīla’’nti pāṭhaṃ ajjhāharitvā yojetabbanti daṭṭhabbaṃ.
१८२-३. संपुब्बो, विपुब्बो च धाधातु त्वापच्चयो होतीति आह ‘‘संविदहित्वा’’ति। कुक्कुटोति तम्बचूळो। सो हि कुकति आहारत्थं पाणकादयो आददातीति कुक्कुटो। अयन्ति गामो। अधिकरणे णोति आह ‘‘सम्पदन्ति एत्था’’ति। एत्थाति च एतस्मिं गामे। उत्तरपदस्स अधिकरणत्थत्ता पुब्बपदेन छट्ठीसमासोति आह ‘‘कुक्कुटान’’न्तिआदि। एवं णसद्दस्स अधिकरणत्थं, पुब्बपदेन छट्ठीसमासञ्च दस्सेत्वा इदानि णसद्दस्स भावत्थं, पुब्बपदेन बाहिरत्थसमासञ्च दस्सेतुं वुत्तं ‘‘अथ वा’’ति। तत्थाति पच्छिमपाठे। उप्पतित्वाति उड्डित्वा उद्धं आकासं लङ्गित्वाति अत्थो। एत्थाति पच्छिमपाठे। द्विधाति पदगमनपक्खगमनवसेन द्विपकारेन। ‘‘उपचारो न लब्भती’’तिइमिना गामन्तरो न होति, एकगामोयेव पन होति, तस्मा आपत्तिपि एकायेव होतीति दस्सेति। पच्चूसेति पभाते। सो हि पटिविरुद्धं तिमिरं उसेति नासेतीति पच्चूसोति वुच्चति। वस्सन्तस्साति रवन्तस्स। ‘‘वचनतो’’तिपदं ‘‘आपत्तियेवा’’तिपदे ञापकहेतु। रतनमत्तन्तरोति कुक्कुपमाणेन ब्यवधानो।
182-3. Saṃpubbo, vipubbo ca dhādhātu tvāpaccayo hotīti āha ‘‘saṃvidahitvā’’ti. Kukkuṭoti tambacūḷo. So hi kukati āhāratthaṃ pāṇakādayo ādadātīti kukkuṭo. Ayanti gāmo. Adhikaraṇe ṇoti āha ‘‘sampadanti etthā’’ti. Etthāti ca etasmiṃ gāme. Uttarapadassa adhikaraṇatthattā pubbapadena chaṭṭhīsamāsoti āha ‘‘kukkuṭāna’’ntiādi. Evaṃ ṇasaddassa adhikaraṇatthaṃ, pubbapadena chaṭṭhīsamāsañca dassetvā idāni ṇasaddassa bhāvatthaṃ, pubbapadena bāhiratthasamāsañca dassetuṃ vuttaṃ ‘‘atha vā’’ti. Tatthāti pacchimapāṭhe. Uppatitvāti uḍḍitvā uddhaṃ ākāsaṃ laṅgitvāti attho. Etthāti pacchimapāṭhe. Dvidhāti padagamanapakkhagamanavasena dvipakārena. ‘‘Upacāro na labbhatī’’tiiminā gāmantaro na hoti, ekagāmoyeva pana hoti, tasmā āpattipi ekāyeva hotīti dasseti. Paccūseti pabhāte. So hi paṭiviruddhaṃ timiraṃ useti nāsetīti paccūsoti vuccati. Vassantassāti ravantassa. ‘‘Vacanato’’tipadaṃ ‘‘āpattiyevā’’tipade ñāpakahetu. Ratanamattantaroti kukkupamāṇena byavadhāno.
तत्राति ‘‘गामन्तरे गामन्तरे’’ति वचने। हीति वित्थारो। उभोपीति भिक्खुभिक्खुनियोपि संविदहन्तीति सम्बन्धो। न वदन्तीति अट्ठकथाचरिया न कथयन्ति। चतुन्नं मग्गानं समागमट्ठानं चतुक्कं, द्विन्नं, तिण्णं, चतुक्कतो अतिरेकानं वा मग्गानं सम्बद्धट्ठानं सिङ्घाटकं। तत्रापीति उपचारोक्कमनेपि। गामतोति अत्तनो गामतो। याव न ओक्कमन्ति, तावाति योजना। सन्धायाति आरब्भ। अथाति तस्मिं निक्खमनकाले। द्वेपीति भिक्खुभिक्खुनियोपि गच्छन्तीति सम्बन्धो। तन्ति वचनं।
Tatrāti ‘‘gāmantare gāmantare’’ti vacane. Hīti vitthāro. Ubhopīti bhikkhubhikkhuniyopi saṃvidahantīti sambandho. Na vadantīti aṭṭhakathācariyā na kathayanti. Catunnaṃ maggānaṃ samāgamaṭṭhānaṃ catukkaṃ, dvinnaṃ, tiṇṇaṃ, catukkato atirekānaṃ vā maggānaṃ sambaddhaṭṭhānaṃ siṅghāṭakaṃ. Tatrāpīti upacārokkamanepi. Gāmatoti attano gāmato. Yāva na okkamanti, tāvāti yojanā. Sandhāyāti ārabbha. Athāti tasmiṃ nikkhamanakāle. Dvepīti bhikkhubhikkhuniyopi gacchantīti sambandho. Tanti vacanaṃ.
हीति विसेसो। ‘‘गामन्तरे गामन्तरे’’ति पुरिमस्मिं नये अतिक्कमे अनापत्ति, ओक्कमने आपत्तीति अयं विसेसो।
Hīti viseso. ‘‘Gāmantare gāmantare’’ti purimasmiṃ naye atikkame anāpatti, okkamane āpattīti ayaṃ viseso.
१८४. गतपुब्बत्थाति गतपुब्बा अत्थ भवथाति अत्थो। एहि गच्छामाति वा आगच्छेय्यासीति वा वदतीति योजना। चेतियवन्दनत्थन्ति थूपस्स वन्दितुं।
184.Gatapubbatthāti gatapubbā attha bhavathāti attho. Ehi gacchāmāti vā āgaccheyyāsīti vā vadatīti yojanā. Cetiyavandanatthanti thūpassa vandituṃ.
१८५. विसङ्केतेनाति एत्थ कालविसङ्केतो, द्वारविसङ्केतो, मग्गविसङ्केतोति तिविधो। तत्थ कालविसङ्केतेनेव अनापत्तिं सन्धाय ‘‘विसङ्केतेन गच्छन्ति, अनापत्ती’’ति आह। द्वारविसङ्केतेन वा मग्गविसङ्केतेन वा आपत्तिमोक्खो नत्थि। तमत्थं दस्सेन्तो आह ‘‘पुरेभत्त’’न्तिआदि। चक्कसमारुळ्हाति इरियापथचक्कं वा सकटचक्कं वा सम्मा आरुळ्हा। जनपदाति जनकोट्ठासा। परियायन्तीति परि पुनप्पुनं यन्ति च आयन्ति चाति। सत्तमं।
185.Visaṅketenāti ettha kālavisaṅketo, dvāravisaṅketo, maggavisaṅketoti tividho. Tattha kālavisaṅketeneva anāpattiṃ sandhāya ‘‘visaṅketena gacchanti, anāpattī’’ti āha. Dvāravisaṅketena vā maggavisaṅketena vā āpattimokkho natthi. Tamatthaṃ dassento āha ‘‘purebhatta’’ntiādi. Cakkasamāruḷhāti iriyāpathacakkaṃ vā sakaṭacakkaṃ vā sammā āruḷhā. Janapadāti janakoṭṭhāsā. Pariyāyantīti pari punappunaṃ yanti ca āyanti cāti. Sattamaṃ.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / विनयपिटक • Vinayapiṭaka / महाविभङ्ग • Mahāvibhaṅga / ३. ओवादवग्गो • 3. Ovādavaggo
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / विनयपिटक (अट्ठकथा) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / महाविभङ्ग-अट्ठकथा • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ७. संविधानसिक्खापदवण्णना • 7. Saṃvidhānasikkhāpadavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / सारत्थदीपनी-टीका • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ७. संविदहनसिक्खापदवण्णना • 7. Saṃvidahanasikkhāpadavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / वजिरबुद्धि-टीका • Vajirabuddhi-ṭīkā / ७. संविधानसिक्खापदवण्णना • 7. Saṃvidhānasikkhāpadavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / विमतिविनोदनी-टीका • Vimativinodanī-ṭīkā / ७. संविधानसिक्खापदवण्णना • 7. Saṃvidhānasikkhāpadavaṇṇanā
