| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / กงฺขาวิตรณี-อภินว-ฎีกา • Kaṅkhāvitaraṇī-abhinava-ṭīkā |
๗. สํวิธานสิกฺขาปทวณฺณนา
7. Saṃvidhānasikkhāpadavaṇṇanā
สํวิทหิตฺวาติ ‘‘เอหิ, อสุกคามํ คจฺฉามา’’ติ วา ‘‘เสฺว อหํ คจฺฉามิ, ตฺวมฺปิ อาคเจฺฉยฺยาสี’’ติ วา วตฺวาฯ ตญฺจ โข สํวิทหนํ อตฺถโต สเงฺกตกมฺมนฺติ อาห ‘‘คมนกาเล สเงฺกตํ กตฺวาติ อโตฺถ’’ติฯ อกปฺปิยภูมิยํ สํวิทหนฺตสฺสาติ อโนฺตคาเม, ภิกฺขุนิอุปสฺสยทฺวาเร, รถิกาย, อเญฺญสุ วา จตุกฺกสิงฺฆาฎกหตฺถิสาลาทีสุ ฐตฺวา สํวิทหนฺตสฺสฯ เตนาห ‘‘ตตฺถ ฐเปตฺวา’’ติอาทิฯ อาสนฺนสฺสาปีติ อจฺจาสนฺนสฺสาปิ, รตนมตฺตนฺตรสฺสาปีติ อธิปฺปาโยฯ อญฺญสฺส คามสฺสาติ ยโต นิกฺขมติ, ตโต อญฺญสฺส คามสฺสฯ ตํ โอกฺกมนฺตสฺสาติ ตํ อนฺตรคามสฺส อุปจารํ โอกฺกมนฺตสฺสฯ สเจ ทูรํ คนฺตุกาโม โหติ, คามูปจารคณนาย โอกฺกมเนฺต โอกฺกมเนฺต ปุริมนเยเนว อาปตฺติฯ เตนาห ‘‘อิติ คามูปจาโรกฺกมนคณนาย ปาจิตฺติยานี’’ติฯ ตสฺส ตสฺส ปน คามสฺส อติกฺกมเน อนาปตฺติฯ คาเม อสตีติ อทฺธโยชนพฺภนฺตเร คาเม อสติฯ ตสฺมิํ ปน คาเม สติ คามนฺตรคณนาเยว ปาจิตฺติยานิฯ อทฺธโยชนคณนาย ปาจิตฺติยนฺติ อทฺธโยชเน อทฺธโยชเน ปาจิตฺติยํ, เอกเมกํ อทฺธโยชนํ อติกฺกมนฺตสฺส ‘‘อิทานิ อติกฺกมิสฺสามี’’ติ ปฐมปาเท ทุกฺกฎํ, ทุติยปาเท ปาจิตฺติยนฺติ อโตฺถฯ อิมสฺมิญฺหิ นเย อติกฺกมเน อาปตฺติ, โอกฺกมเน อนาปตฺติฯ
Saṃvidahitvāti ‘‘ehi, asukagāmaṃ gacchāmā’’ti vā ‘‘sve ahaṃ gacchāmi, tvampi āgaccheyyāsī’’ti vā vatvā. Tañca kho saṃvidahanaṃ atthato saṅketakammanti āha ‘‘gamanakāle saṅketaṃ katvāti attho’’ti. Akappiyabhūmiyaṃ saṃvidahantassāti antogāme, bhikkhuniupassayadvāre, rathikāya, aññesu vā catukkasiṅghāṭakahatthisālādīsu ṭhatvā saṃvidahantassa. Tenāha ‘‘tattha ṭhapetvā’’tiādi. Āsannassāpīti accāsannassāpi, ratanamattantarassāpīti adhippāyo. Aññassa gāmassāti yato nikkhamati, tato aññassa gāmassa. Taṃ okkamantassāti taṃ antaragāmassa upacāraṃ okkamantassa. Sace dūraṃ gantukāmo hoti, gāmūpacāragaṇanāya okkamante okkamante purimanayeneva āpatti. Tenāha ‘‘iti gāmūpacārokkamanagaṇanāya pācittiyānī’’ti. Tassa tassa pana gāmassa atikkamane anāpatti. Gāme asatīti addhayojanabbhantare gāme asati. Tasmiṃ pana gāme sati gāmantaragaṇanāyeva pācittiyāni. Addhayojanagaṇanāya pācittiyanti addhayojane addhayojane pācittiyaṃ, ekamekaṃ addhayojanaṃ atikkamantassa ‘‘idāni atikkamissāmī’’ti paṭhamapāde dukkaṭaṃ, dutiyapāde pācittiyanti attho. Imasmiñhi naye atikkamane āpatti, okkamane anāpatti.
วิสเงฺกเตนาติ (ปาจิ. อฎฺฐ. ๑๘๕) เอตฺถ ‘‘ปุเรภตฺตํ คมิสฺสามา’’ติ วตฺวา ปจฺฉาภตฺตํ คจฺฉนฺติ, ‘‘อชฺช วา คมิสฺสามา’’ติ เสฺว คจฺฉนฺติ, เอวํ กาลวิสเงฺกเตเยว อนาปตฺติฯ ทฺวารวิสเงฺกเต, ปน มคฺควิสเงฺกเต, วา สติปิ อาปตฺติเยวฯ อาปทาสูติ รฎฺฐเภเท จกฺกสมารุฬฺหา ชานปทา ปริยายนฺติ, เอวรูปาสุ อาปทาสุ อนาปตฺติฯ จกฺกสมารุฬฺหาติ จ อิริยาปถจกฺกํ วา สกฎจกฺกํ วา สมารุฬฺหาติ อโตฺถฯ มาตุคามสิกฺขาปเทนาติ (ปาจิ. ๔๑๓ อาทโย) สปฺปาณกวเคฺค สตฺตมสิกฺขาปเทนฯ
Visaṅketenāti (pāci. aṭṭha. 185) ettha ‘‘purebhattaṃ gamissāmā’’ti vatvā pacchābhattaṃ gacchanti, ‘‘ajja vā gamissāmā’’ti sve gacchanti, evaṃ kālavisaṅketeyeva anāpatti. Dvāravisaṅkete, pana maggavisaṅkete, vā satipi āpattiyeva. Āpadāsūti raṭṭhabhede cakkasamāruḷhā jānapadā pariyāyanti, evarūpāsu āpadāsu anāpatti. Cakkasamāruḷhāti ca iriyāpathacakkaṃ vā sakaṭacakkaṃ vā samāruḷhāti attho. Mātugāmasikkhāpadenāti (pāci. 413 ādayo) sappāṇakavagge sattamasikkhāpadena.
สํวิธานสิกฺขาปทวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Saṃvidhānasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
