| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / สํยุตฺตนิกาย (อฎฺฐกถา) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) |
๕. สณมานสุตฺตวณฺณนา
5. Saṇamānasuttavaṇṇanā
๑๕. ปญฺจเม ฐิเต มชฺฌนฺหิเกติ ฐิตมชฺฌนฺหิเกฯ สนฺนิสีเวสูติ ยถา ผาสุกฎฺฐานํ อุปคนฺตฺวา สนฺนิสิเนฺนสุ วิสฺสมมาเนสุฯ ฐิตมชฺฌนฺหิกกาโล นาเมส สพฺพสตฺตานํ อิริยาปถทุพฺพลฺยกาโลฯ อิธ ปน ปกฺขีนํเยว วเสน ทสฺสิโตฯ สณเตวาติ สณติ วิย มหาวิรวํ วิย มุจฺจติฯ สณมานเมว เจตฺถ ‘‘สณเตวา’’ติ วุตฺตํฯ ตปฺปฎิภาคํ นาเมตํฯ นิทาฆสมยสฺมิญฺหิ ฐิตมชฺฌนฺหิกกาเล จตุปฺปทคเณสุ เจว ปกฺขีคเณสุ จ สนฺนิสิเนฺนสุ วาตปูริตานํ สุสิรรุกฺขานเญฺจว ฉิทฺทเวณุปพฺพานญฺจ ขเนฺธน ขนฺธํ สาขาย สาขํ สงฺฆฎฺฎยนฺตานํ ปาทปานญฺจ อรญฺญมเชฺฌ มหาสโทฺท อุปฺปชฺชติ ฯ ตํ สนฺธาเยตํ วุตฺตํฯ ตํ ภยํ ปฎิภาติ มนฺติ ตํ เอวรูเป กาเล มหาอรญฺญสฺส สณมานํ มยฺหํ ภยํ หุตฺวา อุปฎฺฐาติฯ ทนฺธปญฺญา กิเรสา เทวตา ตสฺมิํ ขเณ อตฺตโน นิสชฺชผาสุกํ กถาผาสุกํ ทุติยกํ อลภนฺตี เอวมาหฯ ยสฺมา ปน ตาทิเส กาเล ปิณฺฑปาตปฎิกฺกนฺตสฺส วิวิเตฺต อรญฺญายตเน กมฺมฎฺฐานํ คเหตฺวา นิสินฺนสฺส ภิกฺขุโน อนปฺปกํ สุขํ อุปฺปชฺชติ, ยํ สนฺธาย วุตฺตํ –
15. Pañcame ṭhite majjhanhiketi ṭhitamajjhanhike. Sannisīvesūti yathā phāsukaṭṭhānaṃ upagantvā sannisinnesu vissamamānesu. Ṭhitamajjhanhikakālo nāmesa sabbasattānaṃ iriyāpathadubbalyakālo. Idha pana pakkhīnaṃyeva vasena dassito. Saṇatevāti saṇati viya mahāviravaṃ viya muccati. Saṇamānameva cettha ‘‘saṇatevā’’ti vuttaṃ. Tappaṭibhāgaṃ nāmetaṃ. Nidāghasamayasmiñhi ṭhitamajjhanhikakāle catuppadagaṇesu ceva pakkhīgaṇesu ca sannisinnesu vātapūritānaṃ susirarukkhānañceva chiddaveṇupabbānañca khandhena khandhaṃ sākhāya sākhaṃ saṅghaṭṭayantānaṃ pādapānañca araññamajjhe mahāsaddo uppajjati . Taṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ. Taṃ bhayaṃ paṭibhāti manti taṃ evarūpe kāle mahāaraññassa saṇamānaṃ mayhaṃ bhayaṃ hutvā upaṭṭhāti. Dandhapaññā kiresā devatā tasmiṃ khaṇe attano nisajjaphāsukaṃ kathāphāsukaṃ dutiyakaṃ alabhantī evamāha. Yasmā pana tādise kāle piṇḍapātapaṭikkantassa vivitte araññāyatane kammaṭṭhānaṃ gahetvā nisinnassa bhikkhuno anappakaṃ sukhaṃ uppajjati, yaṃ sandhāya vuttaṃ –
‘‘สุญฺญาคารํ ปวิฎฺฐสฺส, สนฺตจิตฺตสฺส ภิกฺขุโน;
‘‘Suññāgāraṃ paviṭṭhassa, santacittassa bhikkhuno;
อมานุสี รตี โหติ, สมฺมา ธมฺมํ วิปสฺสโต’’ติฯ (ธ. ป. ๓๗๓) จ,
Amānusī ratī hoti, sammā dhammaṃ vipassato’’ti. (dha. pa. 373) ca,
‘‘ปุรโต ปจฺฉโต วาปิ, อปโร เจ น วิชฺชติ;
‘‘Purato pacchato vāpi, aparo ce na vijjati;
อตีว ผาสุ ภวติ, เอกสฺส วสโต วเน’’ติฯ (เถรคา. ๕๓๗) จ;
Atīva phāsu bhavati, ekassa vasato vane’’ti. (theragā. 537) ca;
ตสฺมา ภควา ทุติยํ คาถมาหฯ ตตฺถ สา รติ ปฎิภาติ มนฺติ ยา เอวรูเป กาเล เอกกสฺส นิสชฺชา นาม, สา รติ มยฺหํ อุปฎฺฐาตีติ อโตฺถฯ เสสํ ตาทิสเมวาติฯ
Tasmā bhagavā dutiyaṃ gāthamāha. Tattha sā rati paṭibhāti manti yā evarūpe kāle ekakassa nisajjā nāma, sā rati mayhaṃ upaṭṭhātīti attho. Sesaṃ tādisamevāti.
สณมานสุตฺตวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Saṇamānasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / สํยุตฺตนิกาย • Saṃyuttanikāya / ๕. สณมานสุตฺตํ • 5. Saṇamānasuttaṃ
ฎีกา • Tīkā / สุตฺตปิฎก (ฎีกา) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / สํยุตฺตนิกาย (ฎีกา) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / ๕. สณมานสุตฺตวณฺณนา • 5. Saṇamānasuttavaṇṇanā
