| Library / Tipiṭaka / д̇ибидага • Tipiṭaka / ган̇каавид̇аран̣ий-абхинава-дийгаа • Kaṅkhāvitaraṇī-abhinava-ṭīkā |
5. сан̃жарид̇д̇асигкаабад̣̇аван̣н̣анаа
5. Sañcarittasikkhāpadavaṇṇanā
сан̃жаран̣ам̣ сан̃жаро, со зд̇асса ад̇т̇ийд̇и сан̃жарий, сан̃жаран̣асийлод̇и ваа сан̃жарий, д̇асса бхааво сан̃жарид̇д̇ам̣, сан̃жаран̣анд̇и ад̇т̇о. д̇ан̃жа барад̇о ‘‘ид̇т̇ияаа ваа бурисамад̇и’’нд̇иаад̣̇иважанад̇о ид̇т̇ибурисаанам̣ взмаж̇жхзд̇и ааха ‘‘ид̇т̇ибурисаанам̣ анд̇арз сан̃жаран̣абхаава’’нд̇и. бадиг̇г̇ан̣ханавиймам̣санабажжаахаран̣аанийд̇и зд̇т̇а бадиг̇г̇ан̣ханам̣ наама бурисзна ваа ид̇т̇ияаа ваа убхиннам̣ маад̇аад̣̇ийхи ваа ‘‘бханд̇з, ид̇т̇аннаамам̣ ид̇т̇им̣ ваа бурисам̣ ваа звам̣ бхан̣аахий’’д̇и вуд̇д̇з д̇зсам̣ важанам̣ ‘‘саад̇хуу’’д̇и ваа ‘‘ход̇уу’’д̇и ваа ‘‘бхан̣аамий’’д̇и ваа язна гзнажи аагаарзна важийбхзд̣̇ам̣ гад̇ваа, сийсагамбанаад̣̇ийхи ваа самбадижчанам̣. виймам̣санам̣ наама вуд̇д̇аббагаарзна саасанам̣ г̇ахзд̇ваа д̇ассаа ид̇т̇ияаа ваа бурисасса ваа д̇зсам̣ авассам̣ аарожанагаанам̣ маад̇аабид̇убхаад̇аабхаг̇иниаад̣̇ийнам̣ ваа санд̇игам̣ г̇анд̇ваа д̇асса саасанасса аарожанам̣. бажжаахаран̣ам̣ наама д̇зна г̇анд̇ваа аарожид̇з саа ид̇т̇ий ваа бурисо ваа ‘‘саад̇хуу’’д̇и самбадижчад̇у ваа, маа ваа, лаж̇ж̇ааяа ваа д̇ун̣хий ход̇у, буна ааг̇анд̇ваа д̇ассаа ид̇т̇ияаа ваа бурисасса ваа д̇ассаа бавад̇д̇ияаа аарожанам̣. аабаж̇ж̇зяяаад̇и бадибаж̇ж̇зяяа.
Sañcaraṇaṃ sañcaro, so etassa atthīti sañcarī, sañcaraṇasīloti vā sañcarī, tassa bhāvo sañcarittaṃ, sañcaraṇanti attho. Tañca parato ‘‘itthiyā vā purisamati’’ntiādivacanato itthipurisānaṃ vemajjheti āha ‘‘itthipurisānaṃ antare sañcaraṇabhāva’’nti. Paṭiggaṇhanavīmaṃsanapaccāharaṇānīti ettha paṭiggaṇhanaṃ nāma purisena vā itthiyā vā ubhinnaṃ mātādīhi vā ‘‘bhante, itthannāmaṃ itthiṃ vā purisaṃ vā evaṃ bhaṇāhī’’ti vutte tesaṃ vacanaṃ ‘‘sādhū’’ti vā ‘‘hotū’’ti vā ‘‘bhaṇāmī’’ti vā yena kenaci ākārena vacībhedaṃ katvā, sīsakampanādīhi vā sampaṭicchanaṃ. Vīmaṃsanaṃ nāma vuttappakārena sāsanaṃ gahetvā tassā itthiyā vā purisassa vā tesaṃ avassaṃ ārocanakānaṃ mātāpitubhātābhaginiādīnaṃ vā santikaṃ gantvā tassa sāsanassa ārocanaṃ. Paccāharaṇaṃ nāma tena gantvā ārocite sā itthī vā puriso vā ‘‘sādhū’’ti sampaṭicchatu vā, mā vā, lajjāya vā tuṇhī hotu, puna āgantvā tassā itthiyā vā purisassa vā tassā pavattiyā ārocanaṃ. Āpajjeyyāti paṭipajjeyya.
ид̇т̇ияаа ваа бурисамад̇им̣ бурисасса ваа ид̇т̇имад̇инд̇и зд̇т̇а ‘‘аарожзяяаа’’д̇и баатасзсо д̣̇адтаб̣б̣о. д̇знзвааха ‘‘д̇ад̇т̇аа’’д̇иаад̣̇и. ж̇ааяаабхаавзд̇и бхарияаабхаавз. ж̇аарабхаавзд̇и бад̇ибхаавз, нимид̇д̇ад̇т̇з жзд̇ам̣ бхуммаважанам̣. д̇асмаа бхарияаабхааванимид̇д̇ам̣ бад̇ибхааванимид̇д̇ам̣, бхарияаабхаавахзд̇у бад̇ибхаавахзд̇у, бхарияаабхаавабажжаяаа бад̇ибхаавабажжаяаа аарожзд̇ийд̇и ад̇т̇о. зса наяо ‘‘ж̇ааяад̇д̇анз аарожзд̇ий’’д̇иаад̣̇ийсуби. ‘‘ж̇ааяад̇д̇анз ваа ж̇аарад̇д̇анз ваа’’д̇и хи ид̣̇ам̣ яад̣̇ад̇т̇ам̣ д̇ам̣ д̇зсам̣ мад̇им̣ аарожзд̇и , д̇ам̣ д̣̇ассанад̇т̇ам̣ вуд̇д̇ам̣. ид̣̇аани бана бад̣̇абхааж̇анияам̣ (баараа. 302) вуд̇д̇анаязнааби ад̇т̇ам̣ д̣̇ассзд̇ум̣ ‘‘абижаа’’д̇иаад̣̇имааха. гин̃жааби ид̇т̇илин̇г̇авасзна бад̣̇абхааж̇анияам̣ вуд̇д̇ам̣, ‘‘ж̇ааяад̇д̇анз ваа ж̇аарад̇д̇анз ваа’’д̇и бана нид̣̇д̣̇зсасса убхаяалин̇г̇асаад̇хааран̣ад̇д̇аа бурисалин̇г̇авасзнааби яож̇зд̇ваа вад̇д̇аб̣б̣анд̇и ааха ‘‘зд̇знзва убааязнаа’’д̇иаад̣̇и. мухуд̇д̇игаад̇и г̇ан̣игаа. ‘‘анд̇амасо д̇ан̇кан̣игааяабий’’д̇и ид̣̇ам̣ нид̣̇ассанамад̇д̇анд̇и ааха ‘‘зд̇знзва убааязнаа’’д̇иаад̣̇и.
Itthiyā vā purisamatiṃ purisassa vā itthimatinti ettha ‘‘āroceyyā’’ti pāṭhaseso daṭṭhabbo. Tenevāha ‘‘tatthā’’tiādi. Jāyābhāveti bhariyābhāve. Jārabhāveti patibhāve, nimittatthe cetaṃ bhummavacanaṃ. Tasmā bhariyābhāvanimittaṃ patibhāvanimittaṃ, bhariyābhāvahetu patibhāvahetu, bhariyābhāvapaccayā patibhāvapaccayā ārocetīti attho. Esa nayo ‘‘jāyattane ārocetī’’tiādīsupi. ‘‘Jāyattane vā jārattane vā’’ti hi idaṃ yadatthaṃ taṃ tesaṃ matiṃ āroceti , taṃ dassanatthaṃ vuttaṃ. Idāni pana padabhājaniyaṃ (pārā. 302) vuttanayenāpi atthaṃ dassetuṃ ‘‘apicā’’tiādimāha. Kiñcāpi itthiliṅgavasena padabhājaniyaṃ vuttaṃ, ‘‘jāyattane vā jārattane vā’’ti pana niddesassa ubhayaliṅgasādhāraṇattā purisaliṅgavasenāpi yojetvā vattabbanti āha ‘‘eteneva upāyenā’’tiādi. Muhuttikāti gaṇikā. ‘‘Antamaso taṅkhaṇikāyapī’’ti idaṃ nidassanamattanti āha ‘‘eteneva upāyenā’’tiādi.
ан̃н̃ад̇ра наалам̣важанийяааяаад̇и (саарад̇т̇а. дий. 2.339-340) д̣̇зсажаарид̇д̇авасзна бан̣н̣ад̣̇аанаад̣̇инаа абарижжад̇д̇ам̣ табзд̇ваа. сан̃жарид̇д̇авасзна бхигкунаа важанийяаа на ход̇ийд̇и наалам̣важанийяаа, д̇ам̣ табзд̇ваад̇и гзжи. аббзна ваа б̣ахунаа ваа д̇ханзна гийд̇аа д̇ханаггийд̇аа. яасмаа бана саа на гийд̇амад̇д̇ааязва бхарияаа, сам̣ваасад̇т̇ааяа бана гийд̇ад̇д̇аа бхарияаа, д̇асмаасса нид̣̇д̣̇зсз ‘‘д̇ханзна гин̣ид̇ваа ваасзд̇ий’’д̇и (баараа. 304) вуд̇д̇ам̣. чанд̣̇аваасинийд̇и чанд̣̇зна ад̇д̇ано ружияаа васад̇ийд̇и чанд̣̇аваасиний. яасмаа бана саа на ад̇д̇ано чанд̣̇амад̇д̇знзва бхарияаа ход̇и, бурисзна бана самбадижчид̇ад̇д̇аа, д̇асмаасса нид̣̇д̣̇зсз ‘‘бияо бияам̣ ваасзд̇ий’’д̇и (баараа. 304) вуд̇д̇ам̣. аад̣̇исад̣̇д̣̇зна ‘‘бхог̇аваасиний, бадаваасиний, од̣̇абад̇д̇агиний, обхадажумб̣адаа, д̣̇аасий жа бхарияаа жа, гаммагаарий жа бхарияаа жа, д̇хаж̇аахадаа, мухуд̇д̇игаа’’д̇и (баараа. 304) имзсам̣ адтаннам̣ аагаараанам̣ г̇ахан̣ам̣. яат̇аа жа ‘‘чанд̣̇аваасиний’’д̇иаад̣̇ийсу ан̃н̃ад̇аравасзна вад̣̇ад̇о висан̇гзд̇о над̇т̇и, звам̣ баал̣ияам̣ авуд̇д̇зсуби ‘‘хохи гира ид̇т̇аннаамасса бхарияаа, ж̇ааяаа, баж̇аабад̇и, буд̇д̇амаад̇аа, гхаран̣ий, гхарасааминий, бхад̇д̇аранд̇хигаа, суссуусигаа, барижааригаа’’д̇и (баараа. адта. 2.305) звамаад̣̇ийсу сам̣ваасабарид̣̇ийбагзсу важанзсу ан̃н̃ад̇аравасзна вад̣̇анд̇ассааби висан̇гзд̇о над̇т̇и, д̇иван̇г̇асамбад̇д̇ияаа аабад̇д̇иязва.
Aññatranālaṃvacanīyāyāti (sārattha. ṭī. 2.339-340) desacārittavasena paṇṇadānādinā apariccattaṃ ṭhapetvā. Sañcarittavasena bhikkhunā vacanīyā na hotīti nālaṃvacanīyā, taṃ ṭhapetvāti keci. Appena vā bahunā vā dhanena kītā dhanakkītā. Yasmā pana sā na kītamattāyeva bhariyā, saṃvāsatthāya pana kītattā bhariyā, tasmāssa niddese ‘‘dhanena kiṇitvā vāsetī’’ti (pārā. 304) vuttaṃ. Chandavāsinīti chandena attano ruciyā vasatīti chandavāsinī. Yasmā pana sā na attano chandamatteneva bhariyā hoti, purisena pana sampaṭicchitattā, tasmāssa niddese ‘‘piyo piyaṃ vāsetī’’ti (pārā. 304) vuttaṃ. Ādisaddena ‘‘bhogavāsinī, paṭavāsinī, odapattakinī, obhaṭacumbaṭā, dāsī ca bhariyā ca, kammakārī ca bhariyā ca, dhajāhaṭā, muhuttikā’’ti (pārā. 304) imesaṃ aṭṭhannaṃ ākārānaṃ gahaṇaṃ. Yathā ca ‘‘chandavāsinī’’tiādīsu aññataravasena vadato visaṅketo natthi, evaṃ pāḷiyaṃ avuttesupi ‘‘hohi kira itthannāmassa bhariyā, jāyā, pajāpati, puttamātā, gharaṇī, gharasāminī, bhattarandhikā, sussūsikā, paricārikā’’ti (pārā. aṭṭha. 2.305) evamādīsu saṃvāsaparidīpakesu vacanesu aññataravasena vadantassāpi visaṅketo natthi, tivaṅgasampattiyā āpattiyeva.
маад̇урагкид̇ам̣ б̣руухийд̇и зд̇т̇а маад̇урагкид̇аа наама маад̇араа рагкид̇аа, яат̇аа бурисзна саха сам̣ваасам̣ на габбзд̇и, звам̣ маад̇араа рагкид̇аад̇и ад̇т̇о. д̇знзвасса бад̣̇абхааж̇анзби ‘‘маад̇аа рагкад̇и г̇обзд̇и, иссарияам̣ гаарзд̇и, васам̣ вад̇д̇зд̇ий’’д̇и (баараа. 304) вуд̇д̇ам̣. бид̇урагкид̇аад̣̇ийсууд̇и ‘‘бид̇урагкид̇аа, маад̇аабид̇урагкид̇аа, бхаад̇урагкид̇аа, бхаг̇инирагкид̇аа, н̃аад̇ирагкид̇аа, г̇од̇д̇арагкид̇аа, д̇хаммарагкид̇аа, саарагкаа, сабарид̣̇ан̣д̣аа’’д̇и (баараа. 303) звам̣ вуд̇д̇зсу бид̇урагкид̇аад̣̇ийсу. яат̇аа жа зд̇т̇а, звам̣ ‘‘бид̇урагкид̇ам̣ б̣руухий’’д̇иаад̣̇ийсуби наяо взд̣̇ид̇аб̣б̣о.
Māturakkhitaṃ brūhīti ettha māturakkhitā nāma mātarā rakkhitā, yathā purisena saha saṃvāsaṃ na kappeti, evaṃ mātarā rakkhitāti attho. Tenevassa padabhājanepi ‘‘mātā rakkhati gopeti, issariyaṃ kāreti, vasaṃ vattetī’’ti (pārā. 304) vuttaṃ. Piturakkhitādīsūti ‘‘piturakkhitā, mātāpiturakkhitā, bhāturakkhitā, bhaginirakkhitā, ñātirakkhitā, gottarakkhitā, dhammarakkhitā, sārakkhā, saparidaṇḍā’’ti (pārā. 303) evaṃ vuttesu piturakkhitādīsu. Yathā ca ettha, evaṃ ‘‘piturakkhitaṃ brūhī’’tiādīsupi nayo veditabbo.
сан̇гхасса ваа жзд̇ияасса ваа г̇илаанасса ваа гижжзна г̇ажчанд̇ассаад̇и (баараа. адта. 2.340) зд̇т̇а бхигкусан̇гхасса убосат̇ааг̇аарам̣ ваа гин̃жи ваа виббагад̇ам̣ ход̇и. д̇ад̇т̇а гааругаанам̣ бхад̇д̇авзд̇анад̇т̇ааяа убаасаго ваа убаасигааяа санд̇игам̣ бхигкум̣ бахин̣зяяа, убаасигаа ваа убаасагасса, зваруубзна сан̇гхагижжзна г̇ажчанд̇асса анаабад̇д̇и. жзд̇ияагаммз гарияамаанзби зсзва наяо. г̇илаанасса бхзсаж̇ж̇ад̇т̇ааяаби убаасагзна ваа убаасигааяа санд̇игам̣, убаасигааяа ваа убаасагасса санд̇игам̣ бахид̇асса г̇ажчад̇о анаабад̇д̇и.
Saṅghassa vā cetiyassa vā gilānassa vā kiccena gacchantassāti (pārā. aṭṭha. 2.340) ettha bhikkhusaṅghassa uposathāgāraṃ vā kiñci vā vippakataṃ hoti. Tattha kārukānaṃ bhattavetanatthāya upāsako vā upāsikāya santikaṃ bhikkhuṃ pahiṇeyya, upāsikā vā upāsakassa, evarūpena saṅghakiccena gacchantassa anāpatti. Cetiyakamme kariyamānepi eseva nayo. Gilānassa bhesajjatthāyapi upāsakena vā upāsikāya santikaṃ, upāsikāya vā upāsakassa santikaṃ pahitassa gacchato anāpatti.
гин̃жааби зд̇т̇а ‘‘ид̇т̇ий наама мануссид̇т̇ий, на яагкий на бзд̇ий на д̇иражчаанаг̇ад̇аа. бурисо наама мануссабурисо, на яагко’’д̇иаад̣̇и (саарад̇т̇а. дий. 2.341) над̇т̇и, д̇ат̇ааби мануссаж̇аад̇игаава ид̇т̇ибурисаа ид̇ха ад̇хиббзд̇аад̇и ааха ‘‘д̇зсам̣ мануссаж̇аад̇игад̇аа’’д̇и. нанаалам̣важанийяад̇аад̇и яат̇аавуд̇д̇анаязна барижжад̇д̇аа алам̣важанийяаа. нивааран̣ад̇т̇о хи зд̇т̇а алам̣-сад̣̇д̣̇о. на алам̣важанийяаа наалам̣важанийяаа, на наалам̣важанийяаа, д̇ассаа бхааво нанаалам̣важанийяад̇аа, ‘‘алам̣важанийяад̇аа’’ижжзва вуд̇д̇ам̣ ход̇и.
Kiñcāpi ettha ‘‘itthī nāma manussitthī, na yakkhī na petī na tiracchānagatā. Puriso nāma manussapuriso, na yakkho’’tiādi (sārattha. ṭī. 2.341) natthi, tathāpi manussajātikāva itthipurisā idha adhippetāti āha ‘‘tesaṃ manussajātikatā’’ti. Nanālaṃvacanīyatāti yathāvuttanayena pariccattā alaṃvacanīyā. Nivāraṇattho hi ettha alaṃ-saddo. Na alaṃvacanīyā nālaṃvacanīyā, na nālaṃvacanīyā, tassā bhāvo nanālaṃvacanīyatā, ‘‘alaṃvacanīyatā’’icceva vuttaṃ hoti.
бан̣н̣ад̇д̇инд̇и, имам̣ сигкаабад̣̇ам̣. гааяавигаарзнаад̇и сийсугкибанаад̣̇игааяавигаарзна. д̇ат̇зва виймам̣сид̇ваа д̇ат̇зва бажжаахаранд̇ассаад̇и хад̇т̇амуд̣̇д̣̇аад̣̇инаа гааяавигаарзна виймам̣сид̇ваа буна ааг̇анд̇ваа д̇ат̇зва аарожзнд̇асса. ааг̇амиссад̇ийд̇и д̇ава санд̇игз д̇хаммассаванаад̣̇иад̇т̇ам̣ ааг̇амиссад̇и. гзнажи вуд̇д̇зд̇и аасанасаалаад̣̇ийсу нисиннасса гзнажи бурисзна вуд̇д̇з. сажз хи кийн̣аасавасса маад̇аабид̇аро гуж̇жхид̇ваа алам̣важанийяаа хонд̇и, д̇ан̃жа бхигкум̣ гхарам̣ убаг̇ад̇ам̣ бид̇аа вад̣̇ад̇и ‘‘маад̇аа д̇з, д̇аад̇а, мам̣ махаллагам̣ чад̣д̣зд̇ваа н̃аад̇игулам̣ г̇ад̇аа, г̇ажча нам̣ мам̣ убадтаад̇ум̣ бзсзхий’’д̇и. со жз г̇анд̇ваа д̇ам̣ вад̇ваа буна бид̇уно д̇ассаа ааг̇аманам̣ ваа анааг̇аманам̣ ваа аарожзд̇и, звам̣ аарожзнд̇асса д̇ассаби гааяаваажад̇о самудтаад̇и. д̇знааха ‘‘бан̣н̣ад̇д̇им̣ аж̇аананд̇асса банаа’’д̇иаад̣̇и. кийн̣аасавассабийд̇и зд̇т̇а би-сад̣̇д̣̇зна сзгкабут̇уж̇ж̇анаанам̣ вад̇д̇аб̣б̣амзва над̇т̇ийд̇и д̣̇ийбзд̇и. бид̇уважанзнаад̇и ад̇д̇ано бид̇уважанзна. г̇анд̇ваад̇и д̇ассаа самийбам̣ г̇анд̇ваа. бан̣н̣ад̇д̇им̣, алам̣важанийяабхааван̃жаад̇и убхаяам̣ аж̇аананд̇ассаби гааяаваажад̇о самудтаад̇и. д̇ад̣̇убхаяанд̇и бан̣н̣ад̇д̇им̣, алам̣важанийяабхааван̃жа. яам̣ бана бан̣н̣ад̇д̇им̣ ж̇аанид̇ваа зд̇зхзва д̇ийхи наязхи сан̃жарид̇д̇ам̣ самаабаж̇ж̇ад̇о гааяажид̇д̇ад̇о, ваажаажид̇д̇ад̇о, гааяаваажаажид̇д̇ад̇о жа самудтаад̇и. имаани д̇ийн̣и бан̣н̣ад̇д̇иж̇аананажид̇д̇зна ‘‘сажид̇д̇агасамудтаанааний’’д̇и вуд̇д̇ам̣, д̇ам̣ аяуд̇д̇ам̣. на хи бан̣н̣ад̇д̇им̣ ж̇аанид̇вааби ‘‘наалам̣важанийяаа’’д̇и ман̃н̃амаанасса сажид̇д̇агзхи самудтаанзхи аабад̇д̇и самудтаад̇ийд̇и вад̇д̇ум̣ яуж̇ж̇ад̇и вийд̇иггамажзд̇анааяа асамбхавад̇о.
Paṇṇattinti, imaṃ sikkhāpadaṃ. Kāyavikārenāti sīsukkhipanādikāyavikārena. Tatheva vīmaṃsitvā tatheva paccāharantassāti hatthamuddādinā kāyavikārena vīmaṃsitvā puna āgantvā tatheva ārocentassa. Āgamissatīti tava santike dhammassavanādiatthaṃ āgamissati. Kenaci vutteti āsanasālādīsu nisinnassa kenaci purisena vutte. Sace hi khīṇāsavassa mātāpitaro kujjhitvā alaṃvacanīyā honti, tañca bhikkhuṃ gharaṃ upagataṃ pitā vadati ‘‘mātā te, tāta, maṃ mahallakaṃ chaḍḍetvā ñātikulaṃ gatā, gaccha naṃ maṃ upaṭṭhātuṃ pesehī’’ti. So ce gantvā taṃ vatvā puna pituno tassā āgamanaṃ vā anāgamanaṃ vā āroceti, evaṃ ārocentassa tassapi kāyavācato samuṭṭhāti. Tenāha ‘‘paṇṇattiṃ ajānantassa panā’’tiādi. Khīṇāsavassapīti ettha pi-saddena sekkhaputhujjanānaṃ vattabbameva natthīti dīpeti. Pituvacanenāti attano pituvacanena. Gantvāti tassā samīpaṃ gantvā. Paṇṇattiṃ, alaṃvacanīyabhāvañcāti ubhayaṃ ajānantassapi kāyavācato samuṭṭhāti. Tadubhayanti paṇṇattiṃ, alaṃvacanīyabhāvañca. Yaṃ pana paṇṇattiṃ jānitvā eteheva tīhi nayehi sañcarittaṃ samāpajjato kāyacittato, vācācittato, kāyavācācittato ca samuṭṭhāti. Imāni tīṇi paṇṇattijānanacittena ‘‘sacittakasamuṭṭhānānī’’ti vuttaṃ, taṃ ayuttaṃ. Na hi paṇṇattiṃ jānitvāpi ‘‘nālaṃvacanīyā’’ti maññamānassa sacittakehi samuṭṭhānehi āpatti samuṭṭhātīti vattuṃ yujjati vītikkamacetanāya asambhavato.
сан̃жарид̇д̇асигкаабад̣̇аван̣н̣анаа нидтид̇аа.
Sañcarittasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
