| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / विमतिविनोदनी-टीका • Vimativinodanī-ṭīkā |
५. सञ्चरित्तसिक्खापदवण्णना
5. Sañcarittasikkhāpadavaṇṇanā
२९६. पञ्चमे पण्डिच्चेनाति सभावञाणेन। गतिमन्ताति सभावञाणगतियुत्ता। वेय्यत्तियेनाति इत्थिकत्तब्बेसु सिक्खितञाणेन। मेधायाति असिक्खितेसुपि तंइत्थिकत्तब्बेसु ठानुप्पत्तिया पञ्ञाय। छेकाति कायेन पचनादिकुसला।
296. Pañcame paṇḍiccenāti sabhāvañāṇena. Gatimantāti sabhāvañāṇagatiyuttā. Veyyattiyenāti itthikattabbesu sikkhitañāṇena. Medhāyāti asikkhitesupi taṃitthikattabbesu ṭhānuppattiyā paññāya. Chekāti kāyena pacanādikusalā.
आवहनं आवाहो, दारिकाय गहणं। विधिना परकुले वहनं पेसनं विवाहो, दारिकाय दानं।
Āvahanaṃ āvāho, dārikāya gahaṇaṃ. Vidhinā parakule vahanaṃ pesanaṃ vivāho, dārikāya dānaṃ.
२९७. रन्धापनं भत्तपचापनं। ब्यञ्जनादिसम्पादनं पचापनं। न उपाहटन्ति न दिन्नं। कयो नाम गहणं। विक्कयो नाम दानं। तदुभयं सङ्गहेत्वा ‘‘वोहारो’’ति वुत्तं।
297.Randhāpanaṃ bhattapacāpanaṃ. Byañjanādisampādanaṃ pacāpanaṃ. Na upāhaṭanti na dinnaṃ. Kayo nāma gahaṇaṃ. Vikkayo nāma dānaṃ. Tadubhayaṃ saṅgahetvā ‘‘vohāro’’ti vuttaṃ.
३००. ‘‘अब्भुतं कातुं न वट्टती’’ति इमिना दुक्कटं होतीति दीपेति। ‘‘पराजितेन दातब्ब’’न्ति वुत्तत्ता अदेन्तो धुरनिक्खेपेन कारेतब्बो। अचिरकाले अधिकारो एतस्स अत्थीति अचिरकालाधिकारिकं, सञ्चरित्तं। ‘‘अचिरकालाचारिक’’न्ति वा पाठो। अचिरकाले आचारो अज्झाचारो एतस्साति योजना।
300.‘‘Abbhutaṃ kātuṃ na vaṭṭatī’’ti iminā dukkaṭaṃ hotīti dīpeti. ‘‘Parājitena dātabba’’nti vuttattā adento dhuranikkhepena kāretabbo. Acirakāle adhikāro etassa atthīti acirakālādhikārikaṃ, sañcarittaṃ. ‘‘Acirakālācārika’’nti vā pāṭho. Acirakāle ācāro ajjhācāro etassāti yojanā.
३०१. किञ्चापि एहिभिक्खुआदिकापि सञ्चरित्तादिपण्णत्तिवज्जं आपत्तिं आपज्जन्ति, तेसं पन असब्बकालिकत्ता, अप्पकत्ता च इधापि ञत्तिचतुत्थेनेव कम्मेन उपसम्पन्नं सन्धाय ‘‘य्वाय’’न्तिआदिपदभाजनमाह। सञ्चरणं सञ्चरो, सो एतस्स अत्थीति सञ्चरी, तस्स भावो सञ्चरित्तं। तेनाह ‘‘सञ्चरणभाव’’न्ति। सञ्चरतीति सञ्चरणो, पुग्गलो, तस्स भावो सञ्चरणभावो, तं इत्थिपुरिसानं अन्तरे सञ्चरणभावन्ति अत्थो।
301. Kiñcāpi ehibhikkhuādikāpi sañcarittādipaṇṇattivajjaṃ āpattiṃ āpajjanti, tesaṃ pana asabbakālikattā, appakattā ca idhāpi ñatticatuttheneva kammena upasampannaṃ sandhāya ‘‘yvāya’’ntiādipadabhājanamāha. Sañcaraṇaṃ sañcaro, so etassa atthīti sañcarī, tassa bhāvo sañcarittaṃ. Tenāha ‘‘sañcaraṇabhāva’’nti. Sañcaratīti sañcaraṇo, puggalo, tassa bhāvo sañcaraṇabhāvo, taṃ itthipurisānaṃ antare sañcaraṇabhāvanti attho.
जायाभावेति भरियभावाय। जारभावेति सामिभावाय, तंनिमित्तन्ति अत्थो। निमित्तत्थे हि एतं भुम्मवचनं। किञ्चापि ‘‘जारत्तने’’ति पदस्स पदभाजने ‘‘जारी भविस्ससी’’ति (पारा॰ ३०२) इत्थिलिङ्गवसेन पदभाजनं वुत्तं, ‘‘सञ्चरित्तं समापज्जेय्या’’ति पदस्स पन निद्देसे ‘‘इत्थिया वा पहितो पुरिसस्स सन्तिके गच्छति, पुरिसेन वा पहितो इत्थिया सन्तिके गच्छती’’ति वुत्तत्ता पुरिसस्सापि सन्तिके वत्तब्बाकारं दस्सेतुं ‘‘जारत्तने’’ति निद्देसस्स इत्थिपुरिससाधारणत्ता ‘‘इत्थिया मतिं पुरिसस्स आरोचेन्तो जारत्तने आरोचेती’’ति वुत्तं। पाळियं पन पुरिसस्स मतिं इत्थिया आरोचनवसेनेव पदद्वयेपि योजना कता, तदनुसारेन इत्थिया मतिं पुरिसस्स आरोचनाकारोपि सक्का विञ्ञातुन्ति।
Jāyābhāveti bhariyabhāvāya. Jārabhāveti sāmibhāvāya, taṃnimittanti attho. Nimittatthe hi etaṃ bhummavacanaṃ. Kiñcāpi ‘‘jārattane’’ti padassa padabhājane ‘‘jārī bhavissasī’’ti (pārā. 302) itthiliṅgavasena padabhājanaṃ vuttaṃ, ‘‘sañcarittaṃ samāpajjeyyā’’ti padassa pana niddese ‘‘itthiyā vā pahito purisassa santike gacchati, purisena vā pahito itthiyā santike gacchatī’’ti vuttattā purisassāpi santike vattabbākāraṃ dassetuṃ ‘‘jārattane’’ti niddesassa itthipurisasādhāraṇattā ‘‘itthiyā matiṃ purisassa ārocento jārattane ārocetī’’ti vuttaṃ. Pāḷiyaṃ pana purisassa matiṃ itthiyā ārocanavaseneva padadvayepi yojanā katā, tadanusārena itthiyā matiṃ purisassa ārocanākāropi sakkā viññātunti.
इदानि पाळियं वुत्तनयेनापि अत्थं दस्सेन्तो ‘‘अपिचा’’तिआदिमाह। ‘‘पति भविस्ससी’’ति इदं जायासद्दस्स इत्थिलिङ्गनियमतो पुरिसपरियायेन वुत्तं, निबद्धसामिको भविस्ससीति अत्थो। जारो भविस्ससीति मिच्छाचारभावेन उपगच्छनको भविस्ससीति अधिप्पायो।
Idāni pāḷiyaṃ vuttanayenāpi atthaṃ dassento ‘‘apicā’’tiādimāha. ‘‘Pati bhavissasī’’ti idaṃ jāyāsaddassa itthiliṅganiyamato purisapariyāyena vuttaṃ, nibaddhasāmiko bhavissasīti attho. Jāro bhavissasīti micchācārabhāvena upagacchanako bhavissasīti adhippāyo.
३०३. सेरिविहारन्ति सच्छन्दचारं। अत्तनो वसन्ति अत्तनो आणं। गोत्तवन्तेसु गोत्त-सद्दो, धम्मचारीसु च धम्म-सद्दो वत्ततीति आह ‘‘सगोत्तेही’’तिआदि। तत्थ सगोत्तेहीति समानगोत्तेहि। सहधम्मिकेहीति एकस्स सत्थु सासने सहचरितब्बधम्मेहि, समानकुलधम्मेहि वा। तेनेवाह ‘‘एकं सत्थार’’न्तिआदि। एकगणपरियापन्नेहीति मालाकारादिएकगणपरियापन्नेहि।
303.Serivihāranti sacchandacāraṃ. Attano vasanti attano āṇaṃ. Gottavantesu gotta-saddo, dhammacārīsu ca dhamma-saddo vattatīti āha ‘‘sagottehī’’tiādi. Tattha sagottehīti samānagottehi. Sahadhammikehīti ekassa satthu sāsane sahacaritabbadhammehi, samānakuladhammehi vā. Tenevāha ‘‘ekaṃ satthāra’’ntiādi. Ekagaṇapariyāpannehīti mālākārādiekagaṇapariyāpannehi.
सस्सामिका सारक्खा। यस्सा गमने रञ्ञा दण्डो ठपितो, सा सपरिदण्डा। पच्छिमानं द्विन्नन्ति सारक्खसपरिदण्डानं। मिच्छाचारो होतीति तासु गतपुरिसानं विय तासम्पि मिच्छाचारो होति सस्सामिकभावतो। न इतरासन्ति मातुरक्खितादीनं अट्ठन्नं मिच्छाचारो नत्थि अस्सामिकत्ता, तासु गतानं पुरिसानमेव मिच्छाचारो होति मातादीहि रक्खितत्ता। पुरिसा हि परेहि येहि केहिचि गोपितं इत्थिं गन्तुं न लभन्ति, इत्थियो पन केनचि पुरिसेन भरियाभावेन गहिताव पुरिसन्तरं गन्तुं न लभन्ति, न इतरा अत्तनो फस्सस्स सयं सामिकत्ता। न हि मातादयो सयं तासं फस्सानुभवनत्थं ता रक्खन्ति, केवलं पुरिसगमनमेव तासं वारेन्ति। तस्मा केनचि अपरिग्गहितफस्सत्ता, अत्तनो फस्सत्ता च इत्थीनं न मिच्छाचारो, पुरिसानं पन परेहि वारिते अत्तनो असन्तकट्ठाने पविट्ठत्ता मिच्छाचारोति वेदितब्बो।
Sassāmikā sārakkhā. Yassā gamane raññā daṇḍo ṭhapito, sā saparidaṇḍā. Pacchimānaṃ dvinnanti sārakkhasaparidaṇḍānaṃ. Micchācāro hotīti tāsu gatapurisānaṃ viya tāsampi micchācāro hoti sassāmikabhāvato. Na itarāsanti māturakkhitādīnaṃ aṭṭhannaṃ micchācāro natthi assāmikattā, tāsu gatānaṃ purisānameva micchācāro hoti mātādīhi rakkhitattā. Purisā hi parehi yehi kehici gopitaṃ itthiṃ gantuṃ na labhanti, itthiyo pana kenaci purisena bhariyābhāvena gahitāva purisantaraṃ gantuṃ na labhanti, na itarā attano phassassa sayaṃ sāmikattā. Na hi mātādayo sayaṃ tāsaṃ phassānubhavanatthaṃ tā rakkhanti, kevalaṃ purisagamanameva tāsaṃ vārenti. Tasmā kenaci apariggahitaphassattā, attano phassattā ca itthīnaṃ na micchācāro, purisānaṃ pana parehi vārite attano asantakaṭṭhāne paviṭṭhattā micchācāroti veditabbo.
भोगेनाति भोगहेतु। उदपत्तं आमसित्वा गहिता ओदपत्तकिनी। धज-सद्देन सेना एव उपलक्खिताति आह ‘‘उस्सितद्धजाया’’तिआदि।
Bhogenāti bhogahetu. Udapattaṃ āmasitvā gahitā odapattakinī. Dhaja-saddena senā eva upalakkhitāti āha ‘‘ussitaddhajāyā’’tiādi.
३०५. बहिद्धा विमट्ठन्ति अञ्ञत्थ आरोचितं। तं किरियं सम्पादेस्सतीति तस्सा आरोचेत्वा तं किच्चं सम्पादेतु वा मा वा, तं किरियं सम्पादने सामत्थियं सन्धाय वुत्तं। दारकं, दारिकञ्च अजानापेत्वा मातापितुआदीहि मातापितुआदीनञ्ञेव सन्तिकं सासने पेसितेपि पटिग्गण्हनवीमंसनपच्चाहरणसङ्खाताय तिवङ्गसम्पत्तिया सङ्घादिसेसो होति एवाति दट्ठब्बं।
305.Bahiddhā vimaṭṭhanti aññattha ārocitaṃ. Taṃ kiriyaṃ sampādessatīti tassā ārocetvā taṃ kiccaṃ sampādetu vā mā vā, taṃ kiriyaṃ sampādane sāmatthiyaṃ sandhāya vuttaṃ. Dārakaṃ, dārikañca ajānāpetvā mātāpituādīhi mātāpituādīnaññeva santikaṃ sāsane pesitepi paṭiggaṇhanavīmaṃsanapaccāharaṇasaṅkhātāya tivaṅgasampattiyā saṅghādiseso hoti evāti daṭṭhabbaṃ.
यं उद्दिस्स सासनं पेसितं, तं एव सन्धाय तस्सा मातुआदीनं आरोचितेपि खेत्तमेव ओतिण्णभावं दस्सेतुं ‘‘बुद्धं पच्चक्खामी’’तिआदि उदाहटं, इदञ्च वचनब्यत्तयहेतुब्यत्तयानं भेदेपि ब्यत्तयसामञ्ञतो उदाहटन्ति दट्ठब्बं। तम्पि उदाहरणदोसं परिहरित्वा सुत्तानुलोमतं दस्सेतुं ‘‘तं पना’’तिआदि वुत्तं। इमिना समेतीति एत्थायमधिप्पायो – यथा सयं अनारोचेत्वा अञ्ञेसं अन्तेवासिकादीनं वत्वा वीमंसापेत्वा पच्चाहरन्तस्स नत्थि विसङ्केतो, एवं तस्सा सयं अनारोचेत्वा आरोचनत्थं मातुआदीनं वदन्तस्सापि मातुआदयो तं किरियं सम्पादेन्तु वा मा वा। यदि हि तेसं मातुआदीनं तुण्हीभूतभावम्पि पच्चाहरति, विसङ्केतो नत्थीति।
Yaṃ uddissa sāsanaṃ pesitaṃ, taṃ eva sandhāya tassā mātuādīnaṃ ārocitepi khettameva otiṇṇabhāvaṃ dassetuṃ ‘‘buddhaṃ paccakkhāmī’’tiādi udāhaṭaṃ, idañca vacanabyattayahetubyattayānaṃ bhedepi byattayasāmaññato udāhaṭanti daṭṭhabbaṃ. Tampi udāharaṇadosaṃ pariharitvā suttānulomataṃ dassetuṃ ‘‘taṃ panā’’tiādi vuttaṃ. Iminā sametīti etthāyamadhippāyo – yathā sayaṃ anārocetvā aññesaṃ antevāsikādīnaṃ vatvā vīmaṃsāpetvā paccāharantassa natthi visaṅketo, evaṃ tassā sayaṃ anārocetvā ārocanatthaṃ mātuādīnaṃ vadantassāpi mātuādayo taṃ kiriyaṃ sampādentu vā mā vā. Yadi hi tesaṃ mātuādīnaṃ tuṇhībhūtabhāvampi paccāharati, visaṅketo natthīti.
घरकिच्चं नेतीति घरणी। अञ्ञतरं वदन्तस्स विसङ्केतं अदिन्नादानादीसु आणत्तियं वत्थुसङ्केतो वियाति अधिप्पायो। मूलट्ठानञ्च वसेनाति एत्थ पुरिसस्स मातुआदयो सासनपेसने मूलभूतत्ता ‘‘मूलट्ठा’’ति वुत्ता।
Gharakiccaṃ netīti gharaṇī. Aññataraṃ vadantassa visaṅketaṃ adinnādānādīsu āṇattiyaṃ vatthusaṅketo viyāti adhippāyo. Mūlaṭṭhānañca vasenāti ettha purisassa mātuādayo sāsanapesane mūlabhūtattā ‘‘mūlaṭṭhā’’ti vuttā.
३२२. पाळियं मातुरक्खिताय माता भिक्खुं पहिणतीति एत्थ अत्तनो वा धीतु सन्तिकं ‘‘इत्थन्नामस्स भरिया होतू’’ति भिक्खुं पहिणति, पुरिसस्स वा तस्स ञातकानं वा सन्तिकं ‘‘मम धीता इत्थन्नामस्स भरिया होतू’’ति पहिणतीति गहेतब्बं। एसेव नयो सेसेसुपि। पुब्बे वुत्तनयत्ताति पठमसङ्घादिसेसे वुत्तनयत्ता।
322. Pāḷiyaṃ māturakkhitāya mātā bhikkhuṃ pahiṇatīti ettha attano vā dhītu santikaṃ ‘‘itthannāmassa bhariyā hotū’’ti bhikkhuṃ pahiṇati, purisassa vā tassa ñātakānaṃ vā santikaṃ ‘‘mama dhītā itthannāmassa bhariyā hotū’’ti pahiṇatīti gahetabbaṃ. Eseva nayo sesesupi. Pubbe vuttanayattāti paṭhamasaṅghādisese vuttanayattā.
३३८. अन्ते एकेनाति एकेन पदेन। एत्तोव पक्कमतीति अपच्चाहरित्वा ततोव पक्कमति। ‘‘अनभिनन्दित्वा’’ति इदं तथा पटिपज्जमानं सन्धाय वुत्तं। सतिपि अभिनन्दने सासनं अनारोचेन्तो पन न वीमंसति नाम। ततियपदे वुत्तनयेनाति ‘‘सो तस्सा वचनं अनभिनन्दित्वा’’तिआदिना वुत्तनयेन। पाळियं अन्तेवासिं वीमंसापेत्वाति ‘‘अयं तेसं वत्तुं समत्थो’’ति अन्तेवासिना वीमंसापेत्वा। सचे पन सो अन्तेवासिको तं वचनं आदियित्वा तुण्ही होति, तस्सापि तं पवत्तिं पच्चाहरन्तस्स आचरियस्स सङ्घादिसेसोव मातुआदीसु तुण्हीभूतेसु तेसं तुण्हिभावं पच्चाहरन्तस्स वियाति दट्ठब्बं।
338.Ante ekenāti ekena padena. Ettova pakkamatīti apaccāharitvā tatova pakkamati. ‘‘Anabhinanditvā’’ti idaṃ tathā paṭipajjamānaṃ sandhāya vuttaṃ. Satipi abhinandane sāsanaṃ anārocento pana na vīmaṃsati nāma. Tatiyapade vuttanayenāti ‘‘so tassā vacanaṃ anabhinanditvā’’tiādinā vuttanayena. Pāḷiyaṃ antevāsiṃ vīmaṃsāpetvāti ‘‘ayaṃ tesaṃ vattuṃ samattho’’ti antevāsinā vīmaṃsāpetvā. Sace pana so antevāsiko taṃ vacanaṃ ādiyitvā tuṇhī hoti, tassāpi taṃ pavattiṃ paccāharantassa ācariyassa saṅghādisesova mātuādīsu tuṇhībhūtesu tesaṃ tuṇhibhāvaṃ paccāharantassa viyāti daṭṭhabbaṃ.
पाळियं चतुत्थवारे असतिपि गच्छन्तो सम्पादेति, आगच्छन्तो विसंवादेति अनापत्तीति अत्थतो आपन्नमेवातिकत्वा वुत्तं ‘‘चतुत्थे अनापत्ती’’ति।
Pāḷiyaṃ catutthavāre asatipi gacchanto sampādeti, āgacchanto visaṃvādeti anāpattīti atthato āpannamevātikatvā vuttaṃ ‘‘catutthe anāpattī’’ti.
३४०. कारुकानन्ति वड्ढकीआदीनं तच्छकअयोकारतन्तवायरजकन्हापितका पञ्च कारवो ‘‘कारुका’’ति वुच्चन्ति। एवरूपेन…पे॰… अनापत्तीति तादिसं गिहिवेय्यावच्चम्पि न होतीति कत्वा वुत्तं।
340.Kārukānanti vaḍḍhakīādīnaṃ tacchakaayokāratantavāyarajakanhāpitakā pañca kāravo ‘‘kārukā’’ti vuccanti. Evarūpena…pe… anāpattīti tādisaṃ gihiveyyāvaccampi na hotīti katvā vuttaṃ.
कायतो समुट्ठातीति पण्णत्तिं वा अलंवचनीयभावं वा तदुभयं वा अजानन्तस्स कायतो समुट्ठाति। एस नयो इतरद्वयेपि। अलंवचनीया होन्तीति इत्थी वा पुरिसो वा उभोपि वा जायाभावे, सामिकभावे च निक्खित्तछन्दताय अच्चन्तवियुत्तत्ता पुन अञ्ञमञ्ञं समागमत्थं ‘‘मा एवं अकरित्था’’तिआदिना वचनीयताय वत्तब्बताय अलं अरहाति अलंवचनीया, अलं वा कत्तुं अरहं सन्धानवचनमेतेसु इत्थिपुरिसेसूति अलंवचनीया, सन्धानकारस्स वचनं विना असङ्गच्छनका परिच्चत्तायेवाति अधिप्पायो।
Kāyato samuṭṭhātīti paṇṇattiṃ vā alaṃvacanīyabhāvaṃ vā tadubhayaṃ vā ajānantassa kāyato samuṭṭhāti. Esa nayo itaradvayepi. Alaṃvacanīyā hontīti itthī vā puriso vā ubhopi vā jāyābhāve, sāmikabhāve ca nikkhittachandatāya accantaviyuttattā puna aññamaññaṃ samāgamatthaṃ ‘‘mā evaṃ akaritthā’’tiādinā vacanīyatāya vattabbatāya alaṃ arahāti alaṃvacanīyā, alaṃ vā kattuṃ arahaṃ sandhānavacanametesu itthipurisesūti alaṃvacanīyā, sandhānakārassa vacanaṃ vinā asaṅgacchanakā pariccattāyevāti adhippāyo.
पण्णत्तिं पन जानित्वाति एत्थ अलंवचनीयभावं वाति वत्तब्बं। तेनेव मातिकाट्ठकथायञ्च ‘‘तदुभयं पन जानित्वा’’तिआदि वुत्तं। भिक्खुं अजानापेत्वा अत्तनो अधिप्पायं पण्णे लिखित्वा ‘‘इमं पण्णं असुकस्स देही’’ति दिन्नं हरन्तस्स सञ्चरित्तं न होति। पण्णत्तिअलंवचनीयभावअजाननवसेनेव हि इमं सिक्खापदं अचित्तकं, न सब्बेन सब्बं सञ्चरणभावम्पि अजाननवसेन, पाळियञ्च अट्ठकथायञ्च आरोचनमेव दस्सितं। तस्मा सन्दस्सनत्थं ञत्वा पण्णसन्दस्सनवसेनापि कायेन वा वाचाय वा आरोचेन्तस्सेव आपत्ति होतीति गहेतब्बं।
Paṇṇattiṃ pana jānitvāti ettha alaṃvacanīyabhāvaṃ vāti vattabbaṃ. Teneva mātikāṭṭhakathāyañca ‘‘tadubhayaṃ pana jānitvā’’tiādi vuttaṃ. Bhikkhuṃ ajānāpetvā attano adhippāyaṃ paṇṇe likhitvā ‘‘imaṃ paṇṇaṃ asukassa dehī’’ti dinnaṃ harantassa sañcarittaṃ na hoti. Paṇṇattialaṃvacanīyabhāvaajānanavaseneva hi imaṃ sikkhāpadaṃ acittakaṃ, na sabbena sabbaṃ sañcaraṇabhāvampi ajānanavasena, pāḷiyañca aṭṭhakathāyañca ārocanameva dassitaṃ. Tasmā sandassanatthaṃ ñatvā paṇṇasandassanavasenāpi kāyena vā vācāya vā ārocentasseva āpatti hotīti gahetabbaṃ.
३४१. यथा यथा येसु येसु जनपदेसूति परिच्चत्तभावप्पकासनत्थं कत्तब्बं पण्णदानञातिजनिस्सरादिजानापनादितंतंदेसनियतं पकारं दस्सेति, इदञ्च निबद्धभरियाभावेन गहितं सन्धाय वुत्तं। अत्तनो रुचिया सङ्गतानं पन इत्थीनं, मुहुत्तिकाय च पुरिसे चित्तस्स विरज्जनमेव अलंवचनीयभावे कारणन्ति दट्ठब्बं। दुट्ठुल्लादीसुपीति आदि-सद्देन अत्तकामसञ्चरित्तानि सङ्गण्हाति, एत्थ पन पाळियं किञ्चापि ‘‘इत्थी नाम मनुस्सित्थी न यक्खी’’तिआदिना मनुस्सित्थिपुरिसा न दस्सिता, तथापि ‘‘दस इत्थियो मातुरक्खिता’’तिआदिना मनुस्सित्थीनञ्ञेव दस्सितत्ता पुरिसानम्पि तदनुगुणानमेव गहेतब्बतो मनुस्सजातिकाव इत्थिपुरिसा इधाधिप्पेता। तस्मा येसु सञ्चरित्तं समापज्जति, तेसं मनुस्सजातिकता, न नालंवचनीयता, पटिग्गण्हन, वीमंसन, पच्चाहरणानीति इमानेत्थ पञ्च अङ्गानि।
341.Yathā yathā yesu yesu janapadesūti pariccattabhāvappakāsanatthaṃ kattabbaṃ paṇṇadānañātijanissarādijānāpanāditaṃtaṃdesaniyataṃ pakāraṃ dasseti, idañca nibaddhabhariyābhāvena gahitaṃ sandhāya vuttaṃ. Attano ruciyā saṅgatānaṃ pana itthīnaṃ, muhuttikāya ca purise cittassa virajjanameva alaṃvacanīyabhāve kāraṇanti daṭṭhabbaṃ. Duṭṭhullādīsupīti ādi-saddena attakāmasañcarittāni saṅgaṇhāti, ettha pana pāḷiyaṃ kiñcāpi ‘‘itthī nāma manussitthī na yakkhī’’tiādinā manussitthipurisā na dassitā, tathāpi ‘‘dasa itthiyo māturakkhitā’’tiādinā manussitthīnaññeva dassitattā purisānampi tadanuguṇānameva gahetabbato manussajātikāva itthipurisā idhādhippetā. Tasmā yesu sañcarittaṃ samāpajjati, tesaṃ manussajātikatā, na nālaṃvacanīyatā, paṭiggaṇhana, vīmaṃsana, paccāharaṇānīti imānettha pañca aṅgāni.
सञ्चरित्तसिक्खापदवण्णना निट्ठिता।
Sañcarittasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / विनयपिटक • Vinayapiṭaka / महाविभङ्ग • Mahāvibhaṅga / ५. सञ्चरित्तसिक्खापदं • 5. Sañcarittasikkhāpadaṃ
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / विनयपिटक (अट्ठकथा) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / महाविभङ्ग-अट्ठकथा • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ५. सञ्चरित्तसिक्खापदवण्णना • 5. Sañcarittasikkhāpadavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / सारत्थदीपनी-टीका • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ५. सञ्चरित्तसिक्खापदवण्णना • 5. Sañcarittasikkhāpadavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / वजिरबुद्धि-टीका • Vajirabuddhi-ṭīkā
५. सञ्चरित्तसिक्खापदवण्णना • 5. Sañcarittasikkhāpadavaṇṇanā
पदभाजनीयवण्णना • Padabhājanīyavaṇṇanā
विनीतवत्थुवण्णना • Vinītavatthuvaṇṇanā
