Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / మహావిభఙ్గ-అట్ఠకథా • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā |
౫. సఞ్చరిత్తసిక్ఖాపదవణ్ణనా
5. Sañcarittasikkhāpadavaṇṇanā
౨౯౬. తేన సమయేన బుద్ధో భగవాతి సఞ్చరిత్తం. తత్థ పణ్డితాతి పణ్డిచ్చేన సమన్నాగతా గతిమన్తా. బ్యత్తాతి వేయ్యత్తియేన సమన్నాగతా, ఉపాయేన సమన్నాగతా ఉపాయఞ్ఞూ విసారదా. మేధావినీతి మేధాయ సమన్నాగతా, దిట్ఠం దిట్ఠం కరోతి. దక్ఖాతి ఛేకా. అనలసాతి ఉట్ఠానవీరియసమ్పన్నా. ఛన్నాతి అనుచ్ఛవికా.
296.Tenasamayena buddho bhagavāti sañcarittaṃ. Tattha paṇḍitāti paṇḍiccena samannāgatā gatimantā. Byattāti veyyattiyena samannāgatā, upāyena samannāgatā upāyaññū visāradā. Medhāvinīti medhāya samannāgatā, diṭṭhaṃ diṭṭhaṃ karoti. Dakkhāti chekā. Analasāti uṭṭhānavīriyasampannā. Channāti anucchavikā.
కిస్మిం వియాతి కిచ్ఛం వియ కిలేసో వియ, హిరి వియ అమ్హాకం హోతీతి అధిప్పాయో. కుమారికాయ వత్తున్తి ‘‘ఇమం తుమ్హే గణ్హథా’’తి కుమారికాయ కారణా వత్తుం.
Kismiṃ viyāti kicchaṃ viya kileso viya, hiri viya amhākaṃ hotīti adhippāyo. Kumārikāya vattunti ‘‘imaṃ tumhe gaṇhathā’’ti kumārikāya kāraṇā vattuṃ.
ఆవాహాదీసు ఆవాహోతి దారకస్స పరకులతో దారికాయ ఆహరణం. వివాహోతి అత్తనో దారికాయ పరకులపేసనం. వారేయ్యన్తి ‘‘దేథ నో దారకస్స దారిక’’న్తి యాచనం, దివసనక్ఖత్తముహుత్తపరిచ్ఛేదకరణం వా.
Āvāhādīsu āvāhoti dārakassa parakulato dārikāya āharaṇaṃ. Vivāhoti attano dārikāya parakulapesanaṃ. Vāreyyanti ‘‘detha no dārakassa dārika’’nti yācanaṃ, divasanakkhattamuhuttaparicchedakaraṇaṃ vā.
౨౯౭. పురాణగణకియాతి ఏకస్స గణకస్స భరియాయ, సా తస్మిం జీవమానే గణకీతి పఞ్ఞాయిత్థ, మతే పన పురాణగణకీతి సఙ్ఖం గతా. తిరోగామోతి బహిగామో, అఞ్ఞో గామోతి అధిప్పాయో. మనుస్సాతి ఉదాయిస్స ఇమం సఞ్చరిత్తకమ్మే యుత్తపయుత్తభావం జాననకమనుస్సా.
297.Purāṇagaṇakiyāti ekassa gaṇakassa bhariyāya, sā tasmiṃ jīvamāne gaṇakīti paññāyittha, mate pana purāṇagaṇakīti saṅkhaṃ gatā. Tirogāmoti bahigāmo, añño gāmoti adhippāyo. Manussāti udāyissa imaṃ sañcarittakamme yuttapayuttabhāvaṃ jānanakamanussā.
సుణిసభోగేనాతి యేన భోగేన సుణిసా భుఞ్జితబ్బా హోతి రన్ధాపనపచాపనపఅవేసనాదినా, తేన భుఞ్జింసు. తతో అపరేన దాసిభోగేనాతి మాసాతిక్కమే యేన భోగేన దాసీ భుఞ్జితబ్బా హోతి ఖేత్తకమ్మకచవరఛడ్డనఉదకాహరణాదినా, తేన భుఞ్జింసు. దుగ్గతాతి దలిద్దా, యత్థ వా గతా దుగ్గతా హోతి తాదిసం కులం గతా. మాయ్యో ఇమం కుమారికన్తి మా అయ్యో ఇమం కుమారికం. ఆహారూపహారోతి ఆహారో చ ఉపహారో చ గహణఞ్చ దానఞ్చ, న అమ్హేహి కిఞ్చి ఆహటం న ఉపాహటం తయా సద్ధిం కయవిక్కయో వోహారో అమ్హాకం నత్థీతి దీపేన్తి. సమణేన భవితబ్బం అబ్యావటేన, సమణో అస్స సుసమణోతి సమణేన నామ ఈదిసేసు కమ్మేసు అబ్యావటేన అబ్యాపారేన భవితబ్బం, ఏవం భవన్తో హి సమణో సుసమణో అస్సాతి, ఏవం నం అపసాదేత్వా ‘‘గచ్ఛ త్వం న మయం తం జానామా’’తి ఆహంసు.
Suṇisabhogenāti yena bhogena suṇisā bhuñjitabbā hoti randhāpanapacāpanapaavesanādinā, tena bhuñjiṃsu. Tato aparena dāsibhogenāti māsātikkame yena bhogena dāsī bhuñjitabbā hoti khettakammakacavarachaḍḍanaudakāharaṇādinā, tena bhuñjiṃsu. Duggatāti daliddā, yattha vā gatā duggatā hoti tādisaṃ kulaṃ gatā. Māyyo imaṃ kumārikanti mā ayyo imaṃ kumārikaṃ. Āhārūpahāroti āhāro ca upahāro ca gahaṇañca dānañca, na amhehi kiñci āhaṭaṃ na upāhaṭaṃ tayā saddhiṃ kayavikkayo vohāro amhākaṃ natthīti dīpenti. Samaṇena bhavitabbaṃ abyāvaṭena, samaṇo assa susamaṇoti samaṇena nāma īdisesu kammesu abyāvaṭena abyāpārena bhavitabbaṃ, evaṃ bhavanto hi samaṇo susamaṇo assāti, evaṃ naṃ apasādetvā ‘‘gaccha tvaṃ na mayaṃ taṃ jānāmā’’ti āhaṃsu.
౨౯౮. సజ్జితోతి సబ్బూపకరణసమ్పన్నో మణ్డితపసాధితో వా.
298.Sajjitoti sabbūpakaraṇasampanno maṇḍitapasādhito vā.
౩౦౦. ధుత్తాతి ఇత్థిధుత్తా. పరిచారేన్తాతి మనాపియేసు రూపాదీసు ఇతో చితో చ సమన్తా ఇన్ద్రియాని చారేన్తా, కీళన్తా అభిరమన్తాతి వుత్తం హోతి. అబ్భుతమకంసూతి యది కరిస్సతి త్వం ఏత్తకం జితో, యది న కరిస్సతి అహం ఏత్తకన్తి పణమకంసు. భిక్ఖూనం పన అబ్భుతం కాతుం న వట్టతి. యో కరోతి పరాజితేన దాతబ్బన్తి మహాపచ్చరియం వుత్తం.
300.Dhuttāti itthidhuttā. Paricārentāti manāpiyesu rūpādīsu ito cito ca samantā indriyāni cārentā, kīḷantā abhiramantāti vuttaṃ hoti. Abbhutamakaṃsūti yadi karissati tvaṃ ettakaṃ jito, yadi na karissati ahaṃ ettakanti paṇamakaṃsu. Bhikkhūnaṃ pana abbhutaṃ kātuṃ na vaṭṭati. Yo karoti parājitena dātabbanti mahāpaccariyaṃ vuttaṃ.
కథఞ్హి నామ అయ్యో ఉదాయీ తఙ్ఖణికన్తి ఏత్థ తఙ్ఖణోతి అచిరకాలో వుచ్చతి. తఙ్ఖణికన్తి అచిరకాలాధికారికం.
Kathañhi nāma ayyo udāyī taṅkhaṇikanti ettha taṅkhaṇoti acirakālo vuccati. Taṅkhaṇikanti acirakālādhikārikaṃ.
౩౦౧. సఞ్చరిత్తం సమాపజ్జేయ్యాతి సఞ్చరణభావం సమాపజ్జేయ్య. యస్మా పన తం సమాపజ్జన్తేన కేనచి పేసితేన కత్థచి గన్తబ్బం హోతి, పరతో చ ‘‘ఇత్థియా వా పురిసమతి’’న్తి ఆదివచనతో ఇధ ఇత్థిపురిసా అధిప్పేతా, తస్మా తమత్థం దస్సేతుం ‘‘ఇత్థియా వా పహితో పురిసస్స సన్తికే గచ్ఛతి, పురిసేన వా పహితో ఇత్థియా సన్తికే గచ్ఛతీ’’తి ఏవమస్స పదభాజనం వుత్తం. ఇత్థియా వా పురిసమతిం పురిసస్స వా ఇత్థిమతిన్తి ఏత్థ ఆరోచేయ్యాతి పాఠసేసో దట్ఠబ్బో, తేనేవస్స పదభాజనే ‘‘పురిసస్స మతిం ఇత్థియా ఆరోచేతి, ఇత్థియా మతిం పురిసస్స ఆరోచేతీ’’తి వుత్తం.
301.Sañcarittaṃ samāpajjeyyāti sañcaraṇabhāvaṃ samāpajjeyya. Yasmā pana taṃ samāpajjantena kenaci pesitena katthaci gantabbaṃ hoti, parato ca ‘‘itthiyā vā purisamati’’nti ādivacanato idha itthipurisā adhippetā, tasmā tamatthaṃ dassetuṃ ‘‘itthiyā vā pahito purisassa santike gacchati, purisena vā pahito itthiyā santike gacchatī’’ti evamassa padabhājanaṃ vuttaṃ. Itthiyā vā purisamatiṃ purisassa vā itthimatinti ettha āroceyyāti pāṭhaseso daṭṭhabbo, tenevassa padabhājane ‘‘purisassa matiṃ itthiyā āroceti, itthiyā matiṃ purisassa ārocetī’’ti vuttaṃ.
ఇదాని యదత్థం తం తేసం మతిం అధిప్పాయం అజ్ఝాసయం ఛన్దం రుచిం ఆరోచేతి, తం దస్సేన్తో ‘‘జాయత్తనే వా జారత్తనే వా’’తిఆదిమాహ. తత్థ జాయత్తనేతి జాయాభావే. జారత్తనేతి జారభావే. పురిసస్స హి మతిం ఇత్థియా ఆరోచేన్తో జాయత్తనే ఆరోచేతి, ఇత్థియా మతిం పురిసస్స ఆరోచేన్తో జారత్తనే ఆరోచేతి; అపిచ పురిసస్సేవ మతిం ఇత్థియా ఆరోచేన్తో జాయత్తనే వా ఆరోచేతి నిబద్ధభరియాభావే, జారత్తనే వా మిచ్ఛాచారభావే. యస్మా పనేతం ఆరోచేన్తేన ‘‘త్వం కిరస్స జాయా భవిస్ససీ’’తిఆది వత్తబ్బం హోతి, తస్మా తం వత్తబ్బతాకారం దస్సేతుం ‘‘జాయత్తనే వాతి జాయా భవిస్ససి, జారత్తనే వాతి జారీ భవిస్ససీ’’తి అస్స పదభాజనం వుత్తం. ఏతేనేవ చ ఉపాయేన ఇత్థియా మతిం పురిసస్స ఆరోచనేపి పతి భవిస్ససి, సామికో భవిస్ససి, జారో భవిస్ససీతి వత్తబ్బతాకారో వేదితబ్బో.
Idāni yadatthaṃ taṃ tesaṃ matiṃ adhippāyaṃ ajjhāsayaṃ chandaṃ ruciṃ āroceti, taṃ dassento ‘‘jāyattane vā jārattane vā’’tiādimāha. Tattha jāyattaneti jāyābhāve. Jārattaneti jārabhāve. Purisassa hi matiṃ itthiyā ārocento jāyattane āroceti, itthiyā matiṃ purisassa ārocento jārattane āroceti; apica purisasseva matiṃ itthiyā ārocento jāyattane vā āroceti nibaddhabhariyābhāve, jārattane vā micchācārabhāve. Yasmā panetaṃ ārocentena ‘‘tvaṃ kirassa jāyā bhavissasī’’tiādi vattabbaṃ hoti, tasmā taṃ vattabbatākāraṃ dassetuṃ ‘‘jāyattane vāti jāyā bhavissasi, jārattane vāti jārī bhavissasī’’ti assa padabhājanaṃ vuttaṃ. Eteneva ca upāyena itthiyā matiṃ purisassa ārocanepi pati bhavissasi, sāmiko bhavissasi, jāro bhavissasīti vattabbatākāro veditabbo.
అన్తమసో తఙ్ఖణికాయపీతి సబ్బన్తిమేన పరిచ్ఛేదేన యా అయం తఙ్ఖణే ముహుత్తమత్తే పటిసంవసితబ్బతో తఙ్ఖణికాతి వుచ్చతి, ముహుత్తికాతి అత్థో. తస్సాపి ‘‘ముహుత్తికా భవిస్ససీ’’తి ఏవం పురిసమతిం ఆరోచేన్తస్స సఙ్ఘాదిసేసో. ఏతేనేవుపాయేన ‘‘ముహుత్తికో భవిస్ససీ’’తి ఏవం పురిసస్స ఇత్థిమతిం ఆరోచేన్తోపి సఙ్ఘాదిసేసం ఆపజ్జతీతి వేదితబ్బో.
Antamaso taṅkhaṇikāyapīti sabbantimena paricchedena yā ayaṃ taṅkhaṇe muhuttamatte paṭisaṃvasitabbato taṅkhaṇikāti vuccati, muhuttikāti attho. Tassāpi ‘‘muhuttikā bhavissasī’’ti evaṃ purisamatiṃ ārocentassa saṅghādiseso. Etenevupāyena ‘‘muhuttiko bhavissasī’’ti evaṃ purisassa itthimatiṃ ārocentopi saṅghādisesaṃ āpajjatīti veditabbo.
౩౦౩. ఇదాని ‘‘ఇత్థియా వా పురిసమతి’’న్తి ఏత్థ అధిప్పేతా ఇత్థియో పభేదతో దస్సేత్వా తాసు సఞ్చరిత్తవసేన ఆపత్తిభేదం దస్సేతుం ‘‘దస ఇత్థియో’’తిఆదిమాహ. తత్థ మాతురక్ఖితాతి మాతరా రక్ఖితా. యథా పురిసేన సంవాసం న కప్పేతి, ఏవం మాతరా రక్ఖితా, తేనస్స పదభాజనేపి వుత్తం – ‘‘మాతా రక్ఖతి గోపేతి ఇస్సరియం కారేతి వసం వత్తేతీ’’తి. తత్థ రక్ఖతీతి కత్థచి గన్తుం న దేతి. గోపేతీతి యథా అఞ్ఞే న పస్సన్తి, ఏవం గుత్తట్ఠానే ఠపేతి. ఇస్సరియం కారేతీతి సేరివిహారమస్సా నిసేధేన్తీ అభిభవిత్వా పవత్తతి. వసం వత్తేతీతి ‘‘ఇదం కరోహి, ఇదం మా అకాసీ’’తి ఏవం అత్తనో వసం తస్సా ఉపరి వత్తేతి. ఏతేనుపాయేన పితురక్ఖితాదయోపి ఞాతబ్బా. గోత్తం వా ధమ్మో వా న రక్ఖతి, సగోత్తేహి పన సహధమ్మికేహి చ ఏకం సత్థారం ఉద్దిస్స పబ్బజితేహి ఏకగణపరియాపన్నేహి చ రక్ఖితా ‘‘గోత్తరక్ఖితా ధమ్మరక్ఖితా’’తి వుచ్చతి, తస్మా తేసం పదానం ‘‘సగోత్తా రక్ఖన్తీ’’తిఆదినా నయేన పదభాజనం వుత్తం.
303. Idāni ‘‘itthiyā vā purisamati’’nti ettha adhippetā itthiyo pabhedato dassetvā tāsu sañcarittavasena āpattibhedaṃ dassetuṃ ‘‘dasa itthiyo’’tiādimāha. Tattha māturakkhitāti mātarā rakkhitā. Yathā purisena saṃvāsaṃ na kappeti, evaṃ mātarā rakkhitā, tenassa padabhājanepi vuttaṃ – ‘‘mātā rakkhati gopeti issariyaṃ kāreti vasaṃ vattetī’’ti. Tattha rakkhatīti katthaci gantuṃ na deti. Gopetīti yathā aññe na passanti, evaṃ guttaṭṭhāne ṭhapeti. Issariyaṃ kāretīti serivihāramassā nisedhentī abhibhavitvā pavattati. Vasaṃ vattetīti ‘‘idaṃ karohi, idaṃ mā akāsī’’ti evaṃ attano vasaṃ tassā upari vatteti. Etenupāyena piturakkhitādayopi ñātabbā. Gottaṃ vā dhammo vā na rakkhati, sagottehi pana sahadhammikehi ca ekaṃ satthāraṃ uddissa pabbajitehi ekagaṇapariyāpannehi ca rakkhitā ‘‘gottarakkhitā dhammarakkhitā’’ti vuccati, tasmā tesaṃ padānaṃ ‘‘sagottā rakkhantī’’tiādinā nayena padabhājanaṃ vuttaṃ.
సహ ఆరక్ఖేనాతి సారక్ఖా. సహ పరిదణ్డేనాతి సపరిదణ్డా. తాసం నిద్దేసా పాకటావ. ఇమాసు దససు పచ్ఛిమానం ద్విన్నమేవ పురిసన్తరం గచ్ఛన్తీనం మిచ్ఛాచారో హోతి, న ఇతరాసం.
Saha ārakkhenāti sārakkhā. Saha paridaṇḍenāti saparidaṇḍā. Tāsaṃ niddesā pākaṭāva. Imāsu dasasu pacchimānaṃ dvinnameva purisantaraṃ gacchantīnaṃ micchācāro hoti, na itarāsaṃ.
ధనక్కీతాదీసు అప్పేన వా బహునా వా ధనేన కీతా ధనక్కీతా. యస్మా పన సా న కీతమత్తా ఏవ సంవాసత్థాయ పన కీతత్తా భరియా, తస్మాస్స నిద్దేసే ధనేన కిణిత్వా వాసేతీతి వుత్తం.
Dhanakkītādīsu appena vā bahunā vā dhanena kītā dhanakkītā. Yasmā pana sā na kītamattā eva saṃvāsatthāya pana kītattā bhariyā, tasmāssa niddese dhanena kiṇitvā vāsetīti vuttaṃ.
ఛన్దేన అత్తనో రుచియా వసతీతి ఛన్దవాసినీ. యస్మా పన సా న అత్తనో ఛన్దమత్తేనేవ భరియా హోతి పురిసేన పన సమ్పటిచ్ఛితత్తా, తస్మాస్స నిద్దేసే ‘‘పియో పియం వాసేతీ’’తి వుత్తం.
Chandena attano ruciyā vasatīti chandavāsinī. Yasmā pana sā na attano chandamatteneva bhariyā hoti purisena pana sampaṭicchitattā, tasmāssa niddese ‘‘piyo piyaṃ vāsetī’’ti vuttaṃ.
భోగేన వసతీతి భోగవాసినీ. ఉదుక్ఖలముసలాదిఘరూపకరణం లభిత్వా భరియాభావం గచ్ఛన్తియా జనపదిత్థియా ఏతం అధివచనం.
Bhogena vasatīti bhogavāsinī. Udukkhalamusalādigharūpakaraṇaṃ labhitvā bhariyābhāvaṃ gacchantiyā janapaditthiyā etaṃ adhivacanaṃ.
పటేన వసతీతి పటవాసినీ. నివాసనమత్తమ్పి పావురణమత్తమ్పి లభిత్వా భరియాభావం ఉపగచ్ఛన్తియా దలిద్దిత్థియా ఏతం అధివచనం.
Paṭena vasatīti paṭavāsinī. Nivāsanamattampi pāvuraṇamattampi labhitvā bhariyābhāvaṃ upagacchantiyā dalidditthiyā etaṃ adhivacanaṃ.
ఓదపత్తకినీతి ఉభిన్నం ఏకిస్సా ఉదకపాతియా హత్థే ఓతారేత్వా ‘‘ఇదం ఉదకం వియ సంసట్ఠా అభేజ్జా హోథా’’తి వత్వా పరిగ్గహితాయ వోహారనామమేతం, నిద్దేసేపిస్స ‘‘తాయ సహ ఉదకపత్తం ఆమసిత్వా తం వాసేతీ’’తి ఏవమత్థో వేదితబ్బో.
Odapattakinīti ubhinnaṃ ekissā udakapātiyā hatthe otāretvā ‘‘idaṃ udakaṃ viya saṃsaṭṭhā abhejjā hothā’’ti vatvā pariggahitāya vohāranāmametaṃ, niddesepissa ‘‘tāya saha udakapattaṃ āmasitvā taṃ vāsetī’’ti evamattho veditabbo.
ఓభటం ఓరోపితం చుమ్బటమస్సాతి ఓభటచుమ్బటా, కట్ఠహారికాదీనం అఞ్ఞతరా, యస్సా సీసతో చుమ్బటం ఓరోపేత్వా ఘరే వాసేతి, తస్సా ఏతం అధివచనం.
Obhaṭaṃ oropitaṃ cumbaṭamassāti obhaṭacumbaṭā, kaṭṭhahārikādīnaṃ aññatarā, yassā sīsato cumbaṭaṃ oropetvā ghare vāseti, tassā etaṃ adhivacanaṃ.
దాసీ చాతి అత్తనోయేవ దాసీ చ హోతి భరియా చ.
Dāsī cāti attanoyeva dāsī ca hoti bhariyā ca.
కమ్మకారీ నామ గేహే భతియా కమ్మం కరోతి, తాయ సద్ధిం కోచి ఘరావాసం కప్పేతి అత్తనో భరియాయ అనత్థికో హుత్వా. అయం వుచ్చతి ‘‘కమ్మకారీ చ భరియా చా’’తి.
Kammakārī nāma gehe bhatiyā kammaṃ karoti, tāya saddhiṃ koci gharāvāsaṃ kappeti attano bhariyāya anatthiko hutvā. Ayaṃ vuccati ‘‘kammakārī ca bhariyā cā’’ti.
ధజేన ఆహటా ధజాహటా, ఉస్సితద్ధజాయ సేనాయ గన్త్వా పరవిసయం విలుమ్పిత్వా ఆనీతాతి వుత్తం హోతి, తం కోచి భరియం కరోతి, అయం ధజాహటా నామ. ముహుత్తికా వుత్తనయాఏవ, ఏతాసం దసన్నమ్పి పురిసన్తరగమనే మిచ్ఛాచారో హోతి. పురిసానం పన వీసతియాపి ఏతాసు మిచ్ఛాచారో హోతి, భిక్ఖునో చ సఞ్చరిత్తం హోతీతి.
Dhajena āhaṭā dhajāhaṭā, ussitaddhajāya senāya gantvā paravisayaṃ vilumpitvā ānītāti vuttaṃ hoti, taṃ koci bhariyaṃ karoti, ayaṃ dhajāhaṭā nāma. Muhuttikā vuttanayāeva, etāsaṃ dasannampi purisantaragamane micchācāro hoti. Purisānaṃ pana vīsatiyāpi etāsu micchācāro hoti, bhikkhuno ca sañcarittaṃ hotīti.
౩౦౫. ఇదాని పురిసో భిక్ఖుం పహిణతీతిఆదీసు పటిగ్గణ్హాతీతి సో భిక్ఖు తస్స పురిసస్స ‘‘గచ్ఛ, భన్తే, ఇత్థన్నామం మాతురక్ఖితం బ్రూహి, హోహి కిర ఇత్థన్నామస్స భరియా ధనక్కీతా’’తి ఏవం వుత్తవచనం ‘‘సాధు ఉపాసకా’’తి వా ‘‘హోతూ’’తి వా ‘‘ఆరోచేస్సామీ’’తి వా యేన కేనచి ఆకారేన వచీభేదం కత్వా వా సీసకమ్పనాదీహి వా సమ్పటిచ్ఛతి. వీమంసతీతి ఏవం పటిగ్గణ్హిత్వా తస్సా ఇత్థియా సన్తికం గన్త్వా తం సాసనం ఆరోచేతి. పచ్చాహరతీతి తేన ఆరోచితే సా ఇత్థీ ‘‘సాధూ’’తి సమ్పటిచ్ఛతు వా పటిక్ఖిపతు వా లజ్జాయ వా తుణ్హీ హోతు, పున ఆగన్త్వా తస్స పురిసస్స తం పవత్తిం ఆరోచేతి.
305. Idāni puriso bhikkhuṃ pahiṇatītiādīsu paṭiggaṇhātīti so bhikkhu tassa purisassa ‘‘gaccha, bhante, itthannāmaṃ māturakkhitaṃ brūhi, hohi kira itthannāmassa bhariyā dhanakkītā’’ti evaṃ vuttavacanaṃ ‘‘sādhu upāsakā’’ti vā ‘‘hotū’’ti vā ‘‘ārocessāmī’’ti vā yena kenaci ākārena vacībhedaṃ katvā vā sīsakampanādīhi vā sampaṭicchati. Vīmaṃsatīti evaṃ paṭiggaṇhitvā tassā itthiyā santikaṃ gantvā taṃ sāsanaṃ āroceti. Paccāharatīti tena ārocite sā itthī ‘‘sādhū’’ti sampaṭicchatu vā paṭikkhipatu vā lajjāya vā tuṇhī hotu, puna āgantvā tassa purisassa taṃ pavattiṃ āroceti.
ఏత్తావతా ఇమాయ పటిగ్గహణారోచనపచ్చాహరణసఙ్ఖాతాయ తివఙ్గసమ్పత్తియా సఙ్ఘాదిసేసో హోతి. సా పన తస్స భరియా హోతు వా మా వా, అకారణమేతం. సచే పన సో మాతురక్ఖితాయ సన్తికం పేసితో తం అదిస్వా తస్సా మాతుయా తం సాసనం ఆరోచేతి, బహిద్ధా విమట్ఠం నామ హోతి, తస్మా విసఙ్కేతన్తి మహాపదుమత్థేరో ఆహ. మహాసుమత్థేరో పన మాతా వా హోతు పితా వా అన్తమసో గేహదాసీపి అఞ్ఞో వాపి యో కోచి తం కిరియం సమ్పాదేస్సతి, తస్స వుత్తేపి విమట్ఠం నామ న హోతి, తివఙ్గసమ్పత్తికాలే ఆపత్తియేవ.
Ettāvatā imāya paṭiggahaṇārocanapaccāharaṇasaṅkhātāya tivaṅgasampattiyā saṅghādiseso hoti. Sā pana tassa bhariyā hotu vā mā vā, akāraṇametaṃ. Sace pana so māturakkhitāya santikaṃ pesito taṃ adisvā tassā mātuyā taṃ sāsanaṃ āroceti, bahiddhā vimaṭṭhaṃ nāma hoti, tasmā visaṅketanti mahāpadumatthero āha. Mahāsumatthero pana mātā vā hotu pitā vā antamaso gehadāsīpi añño vāpi yo koci taṃ kiriyaṃ sampādessati, tassa vuttepi vimaṭṭhaṃ nāma na hoti, tivaṅgasampattikāle āpattiyeva.
నను యథా ‘‘బుద్ధం పచ్చక్ఖామీ’’తి వత్తుకామో విరజ్ఝిత్వా ‘‘ధమ్మం పచ్చక్ఖామీ’’తి వదేయ్య పచ్చక్ఖాతావస్స సిక్ఖా. యథా వా ‘‘పఠమం ఝానం సమాపజ్జామీ’’తి వత్తుకామో విరజ్ఝిత్వా ‘‘దుతియం ఝానం సమాపజ్జామీ’’తి వదేయ్య ఆపన్నోవస్స పారాజికం. ఏవంసమ్పదమిదన్తి ఆహ. తం పనేతం ‘‘పటిగ్గణ్హాతి, అన్తేవాసిం వీమంసాపేత్వా అత్తనా పచ్చాహరతి, ఆపత్తి సఙ్ఘాదిసేసస్సా’’తి ఇమినా సమేతి, తస్మా సుభాసితం.
Nanu yathā ‘‘buddhaṃ paccakkhāmī’’ti vattukāmo virajjhitvā ‘‘dhammaṃ paccakkhāmī’’ti vadeyya paccakkhātāvassa sikkhā. Yathā vā ‘‘paṭhamaṃ jhānaṃ samāpajjāmī’’ti vattukāmo virajjhitvā ‘‘dutiyaṃ jhānaṃ samāpajjāmī’’ti vadeyya āpannovassa pārājikaṃ. Evaṃsampadamidanti āha. Taṃ panetaṃ ‘‘paṭiggaṇhāti, antevāsiṃ vīmaṃsāpetvā attanā paccāharati, āpatti saṅghādisesassā’’ti iminā sameti, tasmā subhāsitaṃ.
యథా చ ‘‘మాతురక్ఖితం బ్రూహీ’’తి వుత్తస్స గన్త్వా తస్సా ఆరోచేతుం సమత్థానం మాతాదీనమ్పి వదతో విసఙ్కేతో నత్థి, ఏవమేవ ‘‘హోహి కిర ఇత్థన్నామస్స భరియా ధనక్కీతా’’తి వత్తబ్బే ‘‘హోహి కిర ఇత్థన్నామస్స భరియా ఛన్దవాసినీ’’తి ఏవం పాళియం వుత్తేసు ఛన్దవాసినిఆదీసు వచనేసు అఞ్ఞతరవసేన వా అవుత్తేసుపి ‘‘హోహి కిర ఇత్థన్నామస్స భరియా జాయా పజాపతి పుత్తమాతా ఘరణీ ఘరసామినీ భత్తరన్ధికా సుస్సూసికా పరిచారికా’’తిఏవమాదీసు సంవాసపరిదీపకేసు వచనేసు అఞ్ఞతరవసేన వా వదన్తస్సాపి విసఙ్కేతో నత్థి తివఙ్గసమ్పత్తియా ఆపత్తియేవ. ‘‘మాతురక్ఖితం బ్రూహీ’’తి పేసితస్స పన గన్త్వా అఞ్ఞాసు పితురక్ఖితాదీసు అఞ్ఞతరం వదన్తస్స విసఙ్కేతం. ఏస నయో ‘‘పితురక్ఖితం బ్రూహీ’’తిఆదీసుపి.
Yathā ca ‘‘māturakkhitaṃ brūhī’’ti vuttassa gantvā tassā ārocetuṃ samatthānaṃ mātādīnampi vadato visaṅketo natthi, evameva ‘‘hohi kira itthannāmassa bhariyā dhanakkītā’’ti vattabbe ‘‘hohi kira itthannāmassa bhariyā chandavāsinī’’ti evaṃ pāḷiyaṃ vuttesu chandavāsiniādīsu vacanesu aññataravasena vā avuttesupi ‘‘hohi kira itthannāmassa bhariyā jāyā pajāpati puttamātā gharaṇī gharasāminī bhattarandhikā sussūsikā paricārikā’’tievamādīsu saṃvāsaparidīpakesu vacanesu aññataravasena vā vadantassāpi visaṅketo natthi tivaṅgasampattiyā āpattiyeva. ‘‘Māturakkhitaṃ brūhī’’ti pesitassa pana gantvā aññāsu piturakkhitādīsu aññataraṃ vadantassa visaṅketaṃ. Esa nayo ‘‘piturakkhitaṃ brūhī’’tiādīsupi.
కేవలఞ్హేత్థ ఏకమూలకదుమూలకాదివసేన ‘‘పురిసస్స మాతా భిక్ఖుం పహిణతి, మాతురక్ఖితాయ మాతా భిక్ఖుం పహిణతీ’’తి ఏవమాదీనం మూలట్ఠానఞ్చ వసేన పేయ్యాలభేదోయేవ విసేసో . సోపి పుబ్బే వుత్తనయత్తా పాళిఅనుసారేనేవ సక్కా జానితున్తి నాస్స విభాగం దస్సేతుం ఆదరం కరిమ్హ.
Kevalañhettha ekamūlakadumūlakādivasena ‘‘purisassa mātā bhikkhuṃ pahiṇati, māturakkhitāya mātā bhikkhuṃ pahiṇatī’’ti evamādīnaṃ mūlaṭṭhānañca vasena peyyālabhedoyeva viseso . Sopi pubbe vuttanayattā pāḷianusāreneva sakkā jānitunti nāssa vibhāgaṃ dassetuṃ ādaraṃ karimha.
౩౩౮. పటిగ్గణ్హాతీతిఆదీసు పన ద్వీసు చతుక్కేసు పఠమచతుక్కే ఆదిపదేన తివఙ్గసమ్పత్తియా సఙ్ఘాదిసేసో, మజ్ఝే ద్వీహి దువఙ్గసమ్పత్తియా థుల్లచ్చయం, అన్తే ఏకేన ఏకఙ్గసమ్పత్తియా దుక్కటం. దుతియచతుక్కే ఆదిపదేన దువఙ్గసమ్పత్తియా థుల్లచ్చయం, మజ్ఝే ద్వీహి ఏకఙ్గసమ్పత్తియా దుక్కటం, అన్తే ఏకేన అఙ్గాభావతో అనాపత్తి. తత్థ పటిగ్గణ్హాతీతి ఆణాపకస్స సాసనం పటిగ్గణ్హాతి. వీమంసతీతి పహితట్ఠానం గన్త్వా తం ఆరోచేతి. పచ్చాహరతీతి పున ఆగన్త్వా మూలట్ఠస్స ఆరోచేతి.
338. Paṭiggaṇhātītiādīsu pana dvīsu catukkesu paṭhamacatukke ādipadena tivaṅgasampattiyā saṅghādiseso, majjhe dvīhi duvaṅgasampattiyā thullaccayaṃ, ante ekena ekaṅgasampattiyā dukkaṭaṃ. Dutiyacatukke ādipadena duvaṅgasampattiyā thullaccayaṃ, majjhe dvīhi ekaṅgasampattiyā dukkaṭaṃ, ante ekena aṅgābhāvato anāpatti. Tattha paṭiggaṇhātīti āṇāpakassa sāsanaṃ paṭiggaṇhāti. Vīmaṃsatīti pahitaṭṭhānaṃ gantvā taṃ āroceti. Paccāharatīti puna āgantvā mūlaṭṭhassa āroceti.
న పచ్చాహరతీతి ఆరోచేత్వా ఏత్తోవ పక్కమతి. పటిగ్గణ్హాతి న వీమంసతీతి పురిసేన ‘‘ఇత్థన్నామం గన్త్వా బ్రూహీ’’తి వుచ్చమానో ‘‘సాధూ’’తి తస్స సాసనం పటిగ్గణ్హిత్వా తం పముస్సిత్వా వా అప్పముస్సిత్వా వా అఞ్ఞేన కరణీయేన తస్సా సన్తికం గన్త్వా కిఞ్చిదేవ కథం కథేన్తో నిసీదతి, ఏత్తావతా ‘‘పటిగ్గణ్హాతి న వీమంసతి నామా’’తి వుచ్చతి. అథ నం సా ఇత్థీ సయమేవ వదతి ‘‘తుమ్హాకం కిర ఉపట్ఠాకో మం గేహే కాతుకామో’’తి ఏవం వత్వా చ ‘‘అహం తస్స భరియా భవిస్సామీ’’తి వా ‘‘న భవిస్సామీ’’తి వా వదతి. సో తస్సా వచనం అనభినన్దిత్వా అప్పటిక్కోసిత్వా తుణ్హీభూతోవ ఉట్ఠాయాసనా తస్స పురిసస్స సన్తికం ఆగన్త్వా తం పవత్తిం ఆరోచేతి, ఏత్తావతా ‘‘న వీమంసతి పచ్చాహరతి నామా’’తి వుచ్చతి. న వీమంసతి న పచ్చాహరతీతి కేవలం సాసనారోచనకాలే పటిగ్గణ్హాతియేవ, ఇతరం పన ద్వయం న కరోతి.
Na paccāharatīti ārocetvā ettova pakkamati. Paṭiggaṇhāti na vīmaṃsatīti purisena ‘‘itthannāmaṃ gantvā brūhī’’ti vuccamāno ‘‘sādhū’’ti tassa sāsanaṃ paṭiggaṇhitvā taṃ pamussitvā vā appamussitvā vā aññena karaṇīyena tassā santikaṃ gantvā kiñcideva kathaṃ kathento nisīdati, ettāvatā ‘‘paṭiggaṇhāti na vīmaṃsati nāmā’’ti vuccati. Atha naṃ sā itthī sayameva vadati ‘‘tumhākaṃ kira upaṭṭhāko maṃ gehe kātukāmo’’ti evaṃ vatvā ca ‘‘ahaṃ tassa bhariyā bhavissāmī’’ti vā ‘‘na bhavissāmī’’ti vā vadati. So tassā vacanaṃ anabhinanditvā appaṭikkositvā tuṇhībhūtova uṭṭhāyāsanā tassa purisassa santikaṃ āgantvā taṃ pavattiṃ āroceti, ettāvatā ‘‘na vīmaṃsati paccāharati nāmā’’ti vuccati. Na vīmaṃsati na paccāharatīti kevalaṃ sāsanārocanakāle paṭiggaṇhātiyeva, itaraṃ pana dvayaṃ na karoti.
న పటిగ్గణ్హాతి వీమంసతి పచ్చాహరతీతి కోచి పురిసో భిక్ఖుస్స ఠితట్ఠానే వా నిసిన్నట్ఠానే వా తథారూపిం కథం కథేతి, భిక్ఖు తేన అప్పహితోపి పహితో వియ హుత్వా ఇత్థియా సన్తికం గన్త్వా ‘‘హోహి కిర ఇత్థన్నామస్స భరియా’’తిఆదినా నయేన వీమంసిత్వా తస్సా రుచిం వా అరుచిం వా పున ఆగన్త్వా ఇమస్స ఆరోచేతి. తేనేవ నయేన వీమంసిత్వా అపచ్చాహరన్తో ‘‘న పటిగ్గణ్హాతి వీమంసతి న పచ్చాహరతీ’’తి వుచ్చతి. తేనేవ నయేన గతో అవీమంసిత్వా తాయ సముట్ఠాపితం కథం సుత్వా పఠమచతుక్కస్స తతియపదే వుత్తనయేన ఆగన్త్వా ఇమస్స ఆరోచేన్తో ‘‘న పటిగ్గణ్హాతి న వీమంసతి పచ్చాహరతీ’’తి వుచ్చతి. చతుత్థపదం పాకటమేవ.
Na paṭiggaṇhāti vīmaṃsati paccāharatīti koci puriso bhikkhussa ṭhitaṭṭhāne vā nisinnaṭṭhāne vā tathārūpiṃ kathaṃ katheti, bhikkhu tena appahitopi pahito viya hutvā itthiyā santikaṃ gantvā ‘‘hohi kira itthannāmassa bhariyā’’tiādinā nayena vīmaṃsitvā tassā ruciṃ vā aruciṃ vā puna āgantvā imassa āroceti. Teneva nayena vīmaṃsitvā apaccāharanto ‘‘na paṭiggaṇhāti vīmaṃsati na paccāharatī’’ti vuccati. Teneva nayena gato avīmaṃsitvā tāya samuṭṭhāpitaṃ kathaṃ sutvā paṭhamacatukkassa tatiyapade vuttanayena āgantvā imassa ārocento ‘‘na paṭiggaṇhāti na vīmaṃsati paccāharatī’’ti vuccati. Catutthapadaṃ pākaṭameva.
సమ్బహులే భిక్ఖూ ఆణాపేతీతిఆదినయా పాకటాయేవ. యథా పన సమ్బహులాపి ఏకవత్థుమ్హి ఆపజ్జన్తి, ఏవం ఏకస్సపి సమ్బహులవత్థూసు సమ్బహులా ఆపత్తియో వేదితబ్బా. కథం? పురిసో భిక్ఖుం ఆణాపేతి ‘‘గచ్ఛ, భన్తే, అసుకస్మిం నామ పాసాదే సట్ఠిమత్తా వా సత్తతిమత్తా వా ఇత్థియో ఠితా తా వదేహి, హోథ కిర ఇత్థన్నామస్స భరియాయో’’తి. సో సమ్పటిచ్ఛిత్వా తత్థ గన్త్వా ఆరోచేత్వా పున తం సాసనం పచ్చాహరతి. యత్తకా ఇత్థియో తత్తకా ఆపత్తియో ఆపజ్జతి. వుత్తఞ్హేతం పరివారేపి –
Sambahule bhikkhū āṇāpetītiādinayā pākaṭāyeva. Yathā pana sambahulāpi ekavatthumhi āpajjanti, evaṃ ekassapi sambahulavatthūsu sambahulā āpattiyo veditabbā. Kathaṃ? Puriso bhikkhuṃ āṇāpeti ‘‘gaccha, bhante, asukasmiṃ nāma pāsāde saṭṭhimattā vā sattatimattā vā itthiyo ṭhitā tā vadehi, hotha kira itthannāmassa bhariyāyo’’ti. So sampaṭicchitvā tattha gantvā ārocetvā puna taṃ sāsanaṃ paccāharati. Yattakā itthiyo tattakā āpattiyo āpajjati. Vuttañhetaṃ parivārepi –
‘‘పదవీతిహారమత్తేన, వాచాయ భణితేన చ;
‘‘Padavītihāramattena, vācāya bhaṇitena ca;
సబ్బాని గరుకాని సప్పటికమ్మాని;
Sabbāni garukāni sappaṭikammāni;
చతుసట్ఠి ఆపత్తియో ఆపజ్జేయ్య ఏకతో;
Catusaṭṭhi āpattiyo āpajjeyya ekato;
పఞ్హామేసా కుసలేహి చిన్తితా’’తి. (పరి॰ ౪౮౦);
Pañhāmesā kusalehi cintitā’’ti. (pari. 480);
ఇమం కిర అత్థవసం పటిచ్చ అయం పఞ్హో వుత్తో. వచనసిలిట్ఠతాయ చేత్థ ‘‘చతుసట్ఠి ఆపత్తియో’’తి వుత్తం. ఏవం కరోన్తో పన సతమ్పి సహస్సమ్పి ఆపజ్జతీతి. యథా చ ఏకేన పేసితస్స ఏకస్స సమ్బహులాసు ఇత్థీసు సమ్బహులా ఆపత్తియో, ఏవం ఏకో పురిసో సమ్బహులే భిక్ఖూ ఏకిస్సా సన్తికం పేసేతి, సబ్బేసం సఙ్ఘాదిసేసో. ఏకో సమ్బహులే భిక్ఖూ సమ్బహులానం ఇత్థీనం సన్తికం పేసేతి, ఇత్థిగణనాయ సఙ్ఘాదిసేసా. సమ్బహులా పురిసా ఏకం భిక్ఖుం ఏకిస్సా సన్తికం పేసేన్తి, పురిసగణనాయ సఙ్ఘాదిసేసా. సమ్బహులా ఏకం సమ్బహులానం ఇత్థీనం సన్తికం పేసేన్తి, వత్థుగణనాయ సఙ్ఘాదిసేసా. సమ్బహులా సమ్బహులే ఏకిస్సా సన్తికం పేసేన్తి, వత్థుగణనాయ సఙ్ఘాదిసేసా. సమ్బహులా పురిసా సమ్బహులే భిక్ఖూ సమ్బహులానం ఇత్థీనం సన్తికం పేసేన్తి, వత్థుగణనాయ సఙ్ఘాదిసేసా. ఏస నయో ‘‘ఏకా ఇత్థీ ఏకం భిక్ఖు’’న్తిఆదీసుపి. ఏత్థ చ సభాగవిభాగతా నామ అప్పమాణం, మాతాపితునమ్పి పఞ్చసహధమ్మికానమ్పి సఞ్చరిత్తకమ్మం కరోన్తస్స ఆపత్తియేవ.
Imaṃ kira atthavasaṃ paṭicca ayaṃ pañho vutto. Vacanasiliṭṭhatāya cettha ‘‘catusaṭṭhi āpattiyo’’ti vuttaṃ. Evaṃ karonto pana satampi sahassampi āpajjatīti. Yathā ca ekena pesitassa ekassa sambahulāsu itthīsu sambahulā āpattiyo, evaṃ eko puriso sambahule bhikkhū ekissā santikaṃ peseti, sabbesaṃ saṅghādiseso. Eko sambahule bhikkhū sambahulānaṃ itthīnaṃ santikaṃ peseti, itthigaṇanāya saṅghādisesā. Sambahulā purisā ekaṃ bhikkhuṃ ekissā santikaṃ pesenti, purisagaṇanāya saṅghādisesā. Sambahulā ekaṃ sambahulānaṃ itthīnaṃ santikaṃ pesenti, vatthugaṇanāya saṅghādisesā. Sambahulā sambahule ekissā santikaṃ pesenti, vatthugaṇanāya saṅghādisesā. Sambahulā purisā sambahule bhikkhū sambahulānaṃ itthīnaṃ santikaṃ pesenti, vatthugaṇanāya saṅghādisesā. Esa nayo ‘‘ekā itthī ekaṃ bhikkhu’’ntiādīsupi. Ettha ca sabhāgavibhāgatā nāma appamāṇaṃ, mātāpitunampi pañcasahadhammikānampi sañcarittakammaṃ karontassa āpattiyeva.
పురిసో భిక్ఖుం ఆణాపేతి గచ్ఛ భన్తేతి చతుక్కం అఙ్గవసేన ఆపత్తిభేద దస్సనత్థం వుత్తం. తస్స పచ్ఛిమపదే అన్తేవాసీ వీమంసిత్వా బహిద్ధా పచ్చాహరతీతి ఆగన్త్వా ఆచరియస్స అనారోచేత్వా ఏత్తోవ గన్త్వా తస్స పురిసస్స ఆరోచేతి. ఆపత్తి ఉభిన్నం థుల్లచ్చయస్సాతి ఆచరియస్స పటిగ్గహితత్తా చ వీమంసాపితత్తా చ ద్వీహఙ్గేహి థుల్లచ్చయం, అన్తేవాసికస్స వీమంసితత్తా చ పచ్చాహటత్తా చ ద్వీహఙ్గేహి థుల్లచ్చయం. సేసం పాకటమేవ.
Purisobhikkhuṃ āṇāpeti gaccha bhanteti catukkaṃ aṅgavasena āpattibheda dassanatthaṃ vuttaṃ. Tassa pacchimapade antevāsī vīmaṃsitvā bahiddhā paccāharatīti āgantvā ācariyassa anārocetvā ettova gantvā tassa purisassa āroceti. Āpatti ubhinnaṃ thullaccayassāti ācariyassa paṭiggahitattā ca vīmaṃsāpitattā ca dvīhaṅgehi thullaccayaṃ, antevāsikassa vīmaṃsitattā ca paccāhaṭattā ca dvīhaṅgehi thullaccayaṃ. Sesaṃ pākaṭameva.
౩౩౯. గచ్ఛన్తో సమ్పాదేతీతి పటిగ్గణ్హాతి చేవ వీమంసతి చ. ఆగచ్ఛన్తో విసంవాదేతీతి న పచ్చాహరతి. గచ్ఛన్తో విసంవాదేతీతి న పటిగ్గణ్హాతి. ఆగచ్ఛన్తో సమ్పాదేతీతి వీమంసతి చేవ పచ్చాహరతి చ. ఏవం ఉభయత్థ ద్వీహఙ్గేహి థుల్లచ్చయం. తతియపదే ఆపత్తి, చతుత్థే అనాపత్తి.
339.Gacchanto sampādetīti paṭiggaṇhāti ceva vīmaṃsati ca. Āgacchanto visaṃvādetīti na paccāharati. Gacchanto visaṃvādetīti na paṭiggaṇhāti. Āgacchanto sampādetīti vīmaṃsati ceva paccāharati ca. Evaṃ ubhayattha dvīhaṅgehi thullaccayaṃ. Tatiyapade āpatti, catutthe anāpatti.
౩౪౦. అనాపత్తి సఙ్ఘస్స వా చేతియస్స వా గిలానస్స వా కరణీయేన గచ్ఛతి ఉమ్మత్తకస్స ఆదికమ్మికస్సాతి ఏత్థ భిక్ఖుసఙ్ఘస్స ఉపోసథాగారం వా కిఞ్చి వా విప్పకతం హోతి. తత్థ కారుకానం భత్తవేతనత్థాయ ఉపాసకో వా ఉపాసికాయ సన్తికం భిక్ఖుం పహిణేయ్య, ఉంపాసికా వా ఉపాసకస్స, ఏవరూపేన సఙ్ఘస్స కరణీయేన గచ్ఛన్తస్స అనాపత్తి. చేతియకమ్మే కయిరమానేపి ఏసేవ నయో. గిలానస్స భేసజ్జత్థాయపి ఉపాసకేన వా ఉపాసికాయ సన్తికం ఉపాసికాయ వా ఉపాసకస్స సన్తికం పహితస్స గచ్ఛతో అనాపత్తి. ఉమ్మత్తకఆదికమ్మికా వుత్తనయా ఏవ.
340.Anāpatti saṅghassa vā cetiyassa vā gilānassa vā karaṇīyena gacchati ummattakassa ādikammikassāti ettha bhikkhusaṅghassa uposathāgāraṃ vā kiñci vā vippakataṃ hoti. Tattha kārukānaṃ bhattavetanatthāya upāsako vā upāsikāya santikaṃ bhikkhuṃ pahiṇeyya, uṃpāsikā vā upāsakassa, evarūpena saṅghassa karaṇīyena gacchantassa anāpatti. Cetiyakamme kayiramānepi eseva nayo. Gilānassa bhesajjatthāyapi upāsakena vā upāsikāya santikaṃ upāsikāya vā upāsakassa santikaṃ pahitassa gacchato anāpatti. Ummattakaādikammikā vuttanayā eva.
పదభాజనీయవణ్ణనా నిట్ఠితా.
Padabhājanīyavaṇṇanā niṭṭhitā.
సముట్ఠానాదీసు ఇదం సిక్ఖాపదం ఛసముట్ఠానం, సీసుక్ఖిపనాదినా కాయవికారేన సాసనం గహేత్వా గన్త్వా హత్థముద్దాయ వీమంసిత్వా పున ఆగన్త్వా హత్థముద్దాయ ఏవ ఆరోచేన్తస్స కాయతో సముట్ఠాతి. ఆసనసాలాయ నిసిన్నస్స ‘‘ఇత్థన్నామా ఆగమిస్సతి, తస్సా చిత్తం జానేయ్యాథా’’తి కేనచి వుత్తే ‘‘సాధూ’’తి సమ్పటిచ్ఛిత్వా తం ఆగతం వత్వా తస్సా గతాయ పున తస్మిం పురిసే ఆగతే ఆరోచేన్తస్స వాచతో సముట్ఠాతి. వాచాయ ‘‘సాధూ’’తి సాసనం గహేత్వా అఞ్ఞేన కరణీయేన తస్సా ఘరం గన్త్వా అఞ్ఞత్థ వా గమనకాలే తం దిస్వా వచీభేదేనేవ వీమంసిత్వా పున అఞ్ఞేనేవ కరణీయేన తతో అపక్కమ్మ కదాచిదేవ తం పురిసం దిస్వా ఆరోచేన్తస్సాపి వాచతోవ సముట్ఠాతి. పణ్ణత్తిం అజానన్తస్స పన ఖీణాసవస్సాపి కాయవాచతో సముట్ఠాతి. కథం? సచే హిస్స మాతాపితరో కుజ్ఝిత్వా అలంవచనీయా హోన్తి, తఞ్చ భిక్ఖుం ఘరం ఉపగతం థేరపితా వదతి ‘‘మాతా తే తాత మం మహల్లకం ఛడ్డేత్వా ఞాతికులం గతా, గచ్ఛ తం మం ఉపట్ఠాతుం పేసేహీ’’తి. సో చే గన్త్వా తం వత్వా పున పితునో తస్సా ఆగమనం వా అనాగమనం వా ఆరోచేతి, సఙ్ఘాదిసేసో. ఇమాని తీణి అచిత్తకసముట్ఠానాని.
Samuṭṭhānādīsu idaṃ sikkhāpadaṃ chasamuṭṭhānaṃ, sīsukkhipanādinā kāyavikārena sāsanaṃ gahetvā gantvā hatthamuddāya vīmaṃsitvā puna āgantvā hatthamuddāya eva ārocentassa kāyato samuṭṭhāti. Āsanasālāya nisinnassa ‘‘itthannāmā āgamissati, tassā cittaṃ jāneyyāthā’’ti kenaci vutte ‘‘sādhū’’ti sampaṭicchitvā taṃ āgataṃ vatvā tassā gatāya puna tasmiṃ purise āgate ārocentassa vācato samuṭṭhāti. Vācāya ‘‘sādhū’’ti sāsanaṃ gahetvā aññena karaṇīyena tassā gharaṃ gantvā aññattha vā gamanakāle taṃ disvā vacībhedeneva vīmaṃsitvā puna aññeneva karaṇīyena tato apakkamma kadācideva taṃ purisaṃ disvā ārocentassāpi vācatova samuṭṭhāti. Paṇṇattiṃ ajānantassa pana khīṇāsavassāpi kāyavācato samuṭṭhāti. Kathaṃ? Sace hissa mātāpitaro kujjhitvā alaṃvacanīyā honti, tañca bhikkhuṃ gharaṃ upagataṃ therapitā vadati ‘‘mātā te tāta maṃ mahallakaṃ chaḍḍetvā ñātikulaṃ gatā, gaccha taṃ maṃ upaṭṭhātuṃ pesehī’’ti. So ce gantvā taṃ vatvā puna pituno tassā āgamanaṃ vā anāgamanaṃ vā āroceti, saṅghādiseso. Imāni tīṇi acittakasamuṭṭhānāni.
పణ్ణత్తిం పన జానిత్వా ఏతేహేవ తీహి నయేహి సఞ్చరిత్తం సమాపజ్జతో కాయచిత్తతో వాచాచిత్తతో కాయవాచాచిత్తతో చ సముట్ఠాతి. ఇమాని తీణి పణ్ణత్తిజాననచిత్తేన సచిత్తకసముట్ఠానాని. కిరియం, నోసఞ్ఞావిమోక్ఖం, పణ్ణత్తివజ్జం, కాయకమ్మం, వచీకమ్మం, కుసలాదివసేన చేత్థ తీణి చిత్తాని, సుఖాదివసేన తిస్సో వేదనాతి.
Paṇṇattiṃ pana jānitvā eteheva tīhi nayehi sañcarittaṃ samāpajjato kāyacittato vācācittato kāyavācācittato ca samuṭṭhāti. Imāni tīṇi paṇṇattijānanacittena sacittakasamuṭṭhānāni. Kiriyaṃ, nosaññāvimokkhaṃ, paṇṇattivajjaṃ, kāyakammaṃ, vacīkammaṃ, kusalādivasena cettha tīṇi cittāni, sukhādivasena tisso vedanāti.
౩౪౧. వినీతవత్థూసు ఆదితో వత్థుపఞ్చకే పటిగ్గహితమత్తత్తా దుక్కటం.
341. Vinītavatthūsu ādito vatthupañcake paṭiggahitamattattā dukkaṭaṃ.
కలహవత్థుస్మిం సమ్మోదనీయం అకాసీతి తం సఞ్ఞాపేత్వా పున గేహగమనీయం
Kalahavatthusmiṃ sammodanīyaṃ akāsīti taṃ saññāpetvā puna gehagamanīyaṃ
అకాసి. నాలంవచనీయాతి న పరిచ్చత్తాతి అత్థో. యా హి యథా యథా యేసు యేసు జనపదేసు పరిచ్చత్తా పరిచ్చత్తావ హోతి, భరియాభావం అతిక్కమతి, అయం ‘‘అలంవచనీయా’’తి వుచ్చతి. ఏసా పన న అలంవచనీయా కేనచిదేవ కారణేన కలహం కత్వా గతా, తేనేవేత్థ భగవా ‘‘అనాపత్తీ’’తి ఆహ. యస్మా పన కాయసంసగ్గే యక్ఖియా థుల్లచ్చయం వుత్తం, తస్మా దుట్ఠుల్లాదీసుపి యక్ఖిపేతియో థుల్లచ్చయవత్థుమేవాతి వేదితబ్బా. అట్ఠకథాసు పనేతం న విచారితం. సేసం సబ్బత్థ ఉత్తానత్థమేవాతి.
Akāsi. Nālaṃvacanīyāti na pariccattāti attho. Yā hi yathā yathā yesu yesu janapadesu pariccattā pariccattāva hoti, bhariyābhāvaṃ atikkamati, ayaṃ ‘‘alaṃvacanīyā’’ti vuccati. Esā pana na alaṃvacanīyā kenacideva kāraṇena kalahaṃ katvā gatā, tenevettha bhagavā ‘‘anāpattī’’ti āha. Yasmā pana kāyasaṃsagge yakkhiyā thullaccayaṃ vuttaṃ, tasmā duṭṭhullādīsupi yakkhipetiyo thullaccayavatthumevāti veditabbā. Aṭṭhakathāsu panetaṃ na vicāritaṃ. Sesaṃ sabbattha uttānatthamevāti.
సఞ్చరిత్తసిక్ఖాపదవణ్ణనా నిట్ఠితా.
Sañcarittasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / వినయపిటక • Vinayapiṭaka / మహావిభఙ్గ • Mahāvibhaṅga / ౫. సఞ్చరిత్తసిక్ఖాపదం • 5. Sañcarittasikkhāpadaṃ
టీకా • Tīkā / వినయపిటక (టీకా) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / సారత్థదీపనీ-టీకా • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ౫. సఞ్చరిత్తసిక్ఖాపదవణ్ణనా • 5. Sañcarittasikkhāpadavaṇṇanā
టీకా • Tīkā / వినయపిటక (టీకా) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / వజిరబుద్ధి-టీకా • Vajirabuddhi-ṭīkā
౫. సఞ్చరిత్తసిక్ఖాపదవణ్ణనా • 5. Sañcarittasikkhāpadavaṇṇanā
పదభాజనీయవణ్ణనా • Padabhājanīyavaṇṇanā
వినీతవత్థువణ్ణనా • Vinītavatthuvaṇṇanā
టీకా • Tīkā / వినయపిటక (టీకా) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / విమతివినోదనీ-టీకా • Vimativinodanī-ṭīkā / ౫. సఞ్చరిత్తసిక్ఖాపదవణ్ణనా • 5. Sañcarittasikkhāpadavaṇṇanā