Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / မဟာဝိဘင္ဂ-အဋ္ဌကထာ • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā

    ၅. သဉ္စရိတ္တသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

    5. Sañcarittasikkhāpadavaṇṇanā

    ၂၉၆. တေန သမယေန ဗုဒ္ဓော ဘဂဝာတိ သဉ္စရိတ္တံ။ တတ္ထ ပဏ္ဍိတာတိ ပဏ္ဍိစ္စေန သမန္နာဂတာ ဂတိမန္တာ။ ဗ္ယတ္တာတိ ဝေယ္ယတ္တိယေန သမန္နာဂတာ, ဥပာယေန သမန္နာဂတာ ဥပာယညူ ဝိသာရဒာ။ မေဓာဝိနီတိ မေဓာယ သမန္နာဂတာ, ဒိဋ္ဌံ ဒိဋ္ဌံ ကရောတိ။ ဒက္ခာတိ ဆေကာ။ အနလသာတိ ဥဋ္ဌာနဝီရိယသမ္ပန္နာ။ ဆန္နာတိ အနုစ္ဆဝိကာ။

    296.Tenasamayena buddho bhagavāti sañcarittaṃ. Tattha paṇḍitāti paṇḍiccena samannāgatā gatimantā. Byattāti veyyattiyena samannāgatā, upāyena samannāgatā upāyaññū visāradā. Medhāvinīti medhāya samannāgatā, diṭṭhaṃ diṭṭhaṃ karoti. Dakkhāti chekā. Analasāti uṭṭhānavīriyasampannā. Channāti anucchavikā.

    ကိသ္မိံ ဝိယာတိ ကိစ္ဆံ ဝိယ ကိလေသော ဝိယ, ဟိရိ ဝိယ အမ္ဟာကံ ဟောတီတိ အဓိပ္ပာယော။ ကုမာရိကာယ ဝတ္တုန္တိ ‘‘ဣမံ တုမ္ဟေ ဂဏ္ဟထာ’’တိ ကုမာရိကာယ ကာရဏာ ဝတ္တုံ။

    Kismiṃ viyāti kicchaṃ viya kileso viya, hiri viya amhākaṃ hotīti adhippāyo. Kumārikāya vattunti ‘‘imaṃ tumhe gaṇhathā’’ti kumārikāya kāraṇā vattuṃ.

    အာဝာဟာဒီသု အာဝာဟောတိ ဒာရကသ္သ ပရကုလတော ဒာရိကာယ အာဟရဏံ။ ဝိဝာဟောတိ အတ္တနော ဒာရိကာယ ပရကုလပေသနံ။ ဝာရေယ္ယန္တိ ‘‘ဒေထ နော ဒာရကသ္သ ဒာရိက’’န္တိ ယာစနံ, ဒိဝသနက္ခတ္တမုဟုတ္တပရိစ္ဆေဒကရဏံ ဝာ။

    Āvāhādīsu āvāhoti dārakassa parakulato dārikāya āharaṇaṃ. Vivāhoti attano dārikāya parakulapesanaṃ. Vāreyyanti ‘‘detha no dārakassa dārika’’nti yācanaṃ, divasanakkhattamuhuttaparicchedakaraṇaṃ vā.

    ၂၉၇. ပုရာဏဂဏကိယာတိ ဧကသ္သ ဂဏကသ္သ ဘရိယာယ, သာ တသ္မိံ ဇီဝမာနေ ဂဏကီတိ ပညာယိတ္ထ, မတေ ပန ပုရာဏဂဏကီတိ သင္ခံ ဂတာ။ တိရောဂာမောတိ ဗဟိဂာမော, အညော ဂာမောတိ အဓိပ္ပာယော။ မနုသ္သာတိ ဥဒာယိသ္သ ဣမံ သဉ္စရိတ္တကမ္မေ ယုတ္တပယုတ္တဘာဝံ ဇာနနကမနုသ္သာ။

    297.Purāṇagaṇakiyāti ekassa gaṇakassa bhariyāya, sā tasmiṃ jīvamāne gaṇakīti paññāyittha, mate pana purāṇagaṇakīti saṅkhaṃ gatā. Tirogāmoti bahigāmo, añño gāmoti adhippāyo. Manussāti udāyissa imaṃ sañcarittakamme yuttapayuttabhāvaṃ jānanakamanussā.

    သုဏိသဘောဂေနာတိ ယေန ဘောဂေန သုဏိသာ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗာ ဟောတိ ရန္ဓာပနပစာပနပအဝေသနာဒိနာ, တေန ဘုဉ္ဇိံသု။ တတော အပရေန ဒာသိဘောဂေနာတိ မာသာတိက္ကမေ ယေန ဘောဂေန ဒာသီ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗာ ဟောတိ ခေတ္တကမ္မကစဝရဆဍ္ဍနဥဒကာဟရဏာဒိနာ, တေန ဘုဉ္ဇိံသု။ ဒုဂ္ဂတာတိ ဒလိဒ္ဒာ, ယတ္ထ ဝာ ဂတာ ဒုဂ္ဂတာ ဟောတိ တာဒိသံ ကုလံ ဂတာ။ မာယ္ယော ဣမံ ကုမာရိကန္တိ မာ အယ္ယော ဣမံ ကုမာရိကံ။ အာဟာရူပဟာရောတိ အာဟာရော စ ဥပဟာရော စ ဂဟဏဉ္စ ဒာနဉ္စ, န အမ္ဟေဟိ ကိဉ္စိ အာဟဋံ န ဥပာဟဋံ တယာ သဒ္ဓိံ ကယဝိက္ကယော ဝောဟာရော အမ္ဟာကံ နတ္ထီတိ ဒီပေန္တိ။ သမဏေန ဘဝိတဗ္ဗံ အဗ္ယာဝဋေန, သမဏော အသ္သ သုသမဏောတိ သမဏေန နာမ ဤဒိသေသု ကမ္မေသု အဗ္ယာဝဋေန အဗ္ယာပာရေန ဘဝိတဗ္ဗံ, ဧဝံ ဘဝန္တော ဟိ သမဏော သုသမဏော အသ္သာတိ, ဧဝံ နံ အပသာဒေတ္ဝာ ‘‘ဂစ္ဆ တ္ဝံ န မယံ တံ ဇာနာမာ’’တိ အာဟံသု။

    Suṇisabhogenāti yena bhogena suṇisā bhuñjitabbā hoti randhāpanapacāpanapaavesanādinā, tena bhuñjiṃsu. Tato aparena dāsibhogenāti māsātikkame yena bhogena dāsī bhuñjitabbā hoti khettakammakacavarachaḍḍanaudakāharaṇādinā, tena bhuñjiṃsu. Duggatāti daliddā, yattha vā gatā duggatā hoti tādisaṃ kulaṃ gatā. Māyyo imaṃ kumārikanti mā ayyo imaṃ kumārikaṃ. Āhārūpahāroti āhāro ca upahāro ca gahaṇañca dānañca, na amhehi kiñci āhaṭaṃ na upāhaṭaṃ tayā saddhiṃ kayavikkayo vohāro amhākaṃ natthīti dīpenti. Samaṇena bhavitabbaṃ abyāvaṭena, samaṇo assa susamaṇoti samaṇena nāma īdisesu kammesu abyāvaṭena abyāpārena bhavitabbaṃ, evaṃ bhavanto hi samaṇo susamaṇo assāti, evaṃ naṃ apasādetvā ‘‘gaccha tvaṃ na mayaṃ taṃ jānāmā’’ti āhaṃsu.

    ၂၉၈. သဇ္ဇိတောတိ သဗ္ဗူပကရဏသမ္ပန္နော မဏ္ဍိတပသာဓိတော ဝာ။

    298.Sajjitoti sabbūpakaraṇasampanno maṇḍitapasādhito vā.

    ၃၀၀. ဓုတ္တာတိ ဣတ္ထိဓုတ္တာ။ ပရိစာရေန္တာတိ မနာပိယေသု ရူပာဒီသု ဣတော စိတော စ သမန္တာ ဣန္ဒ္ရိယာနိ စာရေန္တာ, ကီဠန္တာ အဘိရမန္တာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အဗ္ဘုတမကံသူတိ ယဒိ ကရိသ္သတိ တ္ဝံ ဧတ္တကံ ဇိတော, ယဒိ န ကရိသ္သတိ အဟံ ဧတ္တကန္တိ ပဏမကံသု။ ဘိက္ခူနံ ပန အဗ္ဘုတံ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ယော ကရောတိ ပရာဇိတေန ဒာတဗ္ဗန္တိ မဟာပစ္စရိယံ ဝုတ္တံ။

    300.Dhuttāti itthidhuttā. Paricārentāti manāpiyesu rūpādīsu ito cito ca samantā indriyāni cārentā, kīḷantā abhiramantāti vuttaṃ hoti. Abbhutamakaṃsūti yadi karissati tvaṃ ettakaṃ jito, yadi na karissati ahaṃ ettakanti paṇamakaṃsu. Bhikkhūnaṃ pana abbhutaṃ kātuṃ na vaṭṭati. Yo karoti parājitena dātabbanti mahāpaccariyaṃ vuttaṃ.

    ကထဉ္ဟိ နာမ အယ္ယော ဥဒာယီ တင္ခဏိကန္တိ ဧတ္ထ တင္ခဏောတိ အစိရကာလော ဝုစ္စတိ။ တင္ခဏိကန္တိ အစိရကာလာဓိကာရိကံ။

    Kathañhi nāma ayyo udāyī taṅkhaṇikanti ettha taṅkhaṇoti acirakālo vuccati. Taṅkhaṇikanti acirakālādhikārikaṃ.

    ၃၀၁. သဉ္စရိတ္တံ သမာပဇ္ဇေယ္ယာတိ သဉ္စရဏဘာဝံ သမာပဇ္ဇေယ္ယ။ ယသ္မာ ပန တံ သမာပဇ္ဇန္တေန ကေနစိ ပေသိတေန ကတ္ထစိ ဂန္တဗ္ဗံ ဟောတိ, ပရတော စ ‘‘ဣတ္ထိယာ ဝာ ပုရိသမတိ’’န္တိ အာဒိဝစနတော ဣဓ ဣတ္ထိပုရိသာ အဓိပ္ပေတာ, တသ္မာ တမတ္ထံ ဒသ္သေတုံ ‘‘ဣတ္ထိယာ ဝာ ပဟိတော ပုရိသသ္သ သန္တိကေ ဂစ္ဆတိ, ပုရိသေန ဝာ ပဟိတော ဣတ္ထိယာ သန္တိကေ ဂစ္ဆတီ’’တိ ဧဝမသ္သ ပဒဘာဇနံ ဝုတ္တံ။ ဣတ္ထိယာ ဝာ ပုရိသမတိံ ပုရိသသ္သ ဝာ ဣတ္ထိမတိန္တိ ဧတ္ထ အာရောစေယ္ယာတိ ပာဌသေသော ဒဋ္ဌဗ္ဗော, တေနေဝသ္သ ပဒဘာဇနေ ‘‘ပုရိသသ္သ မတိံ ဣတ္ထိယာ အာရောစေတိ, ဣတ္ထိယာ မတိံ ပုရိသသ္သ အာရောစေတီ’’တိ ဝုတ္တံ။

    301.Sañcarittaṃ samāpajjeyyāti sañcaraṇabhāvaṃ samāpajjeyya. Yasmā pana taṃ samāpajjantena kenaci pesitena katthaci gantabbaṃ hoti, parato ca ‘‘itthiyā vā purisamati’’nti ādivacanato idha itthipurisā adhippetā, tasmā tamatthaṃ dassetuṃ ‘‘itthiyā vā pahito purisassa santike gacchati, purisena vā pahito itthiyā santike gacchatī’’ti evamassa padabhājanaṃ vuttaṃ. Itthiyā vā purisamatiṃ purisassa vā itthimatinti ettha āroceyyāti pāṭhaseso daṭṭhabbo, tenevassa padabhājane ‘‘purisassa matiṃ itthiyā āroceti, itthiyā matiṃ purisassa ārocetī’’ti vuttaṃ.

    ဣဒာနိ ယဒတ္ထံ တံ တေသံ မတိံ အဓိပ္ပာယံ အဇ္ဈာသယံ ဆန္ဒံ ရုစိံ အာရောစေတိ, တံ ဒသ္သေန္တော ‘‘ဇာယတ္တနေ ဝာ ဇာရတ္တနေ ဝာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဇာယတ္တနေတိ ဇာယာဘာဝေ။ ဇာရတ္တနေတိ ဇာရဘာဝေ။ ပုရိသသ္သ ဟိ မတိံ ဣတ္ထိယာ အာရောစေန္တော ဇာယတ္တနေ အာရောစေတိ, ဣတ္ထိယာ မတိံ ပုရိသသ္သ အာရောစေန္တော ဇာရတ္တနေ အာရောစေတိ; အပိစ ပုရိသသ္သေဝ မတိံ ဣတ္ထိယာ အာရောစေန္တော ဇာယတ္တနေ ဝာ အာရောစေတိ နိဗဒ္ဓဘရိယာဘာဝေ, ဇာရတ္တနေ ဝာ မိစ္ဆာစာရဘာဝေ။ ယသ္မာ ပနေတံ အာရောစေန္တေန ‘‘တ္ဝံ ကိရသ္သ ဇာယာ ဘဝိသ္သသီ’’တိအာဒိ ဝတ္တဗ္ဗံ ဟောတိ, တသ္မာ တံ ဝတ္တဗ္ဗတာကာရံ ဒသ္သေတုံ ‘‘ဇာယတ္တနေ ဝာတိ ဇာယာ ဘဝိသ္သသိ, ဇာရတ္တနေ ဝာတိ ဇာရီ ဘဝိသ္သသီ’’တိ အသ္သ ပဒဘာဇနံ ဝုတ္တံ။ ဧတေနေဝ စ ဥပာယေန ဣတ္ထိယာ မတိံ ပုရိသသ္သ အာရောစနေပိ ပတိ ဘဝိသ္သသိ, သာမိကော ဘဝိသ္သသိ, ဇာရော ဘဝိသ္သသီတိ ဝတ္တဗ္ဗတာကာရော ဝေဒိတဗ္ဗော။

    Idāni yadatthaṃ taṃ tesaṃ matiṃ adhippāyaṃ ajjhāsayaṃ chandaṃ ruciṃ āroceti, taṃ dassento ‘‘jāyattane vā jārattane vā’’tiādimāha. Tattha jāyattaneti jāyābhāve. Jārattaneti jārabhāve. Purisassa hi matiṃ itthiyā ārocento jāyattane āroceti, itthiyā matiṃ purisassa ārocento jārattane āroceti; apica purisasseva matiṃ itthiyā ārocento jāyattane vā āroceti nibaddhabhariyābhāve, jārattane vā micchācārabhāve. Yasmā panetaṃ ārocentena ‘‘tvaṃ kirassa jāyā bhavissasī’’tiādi vattabbaṃ hoti, tasmā taṃ vattabbatākāraṃ dassetuṃ ‘‘jāyattane vāti jāyā bhavissasi, jārattane vāti jārī bhavissasī’’ti assa padabhājanaṃ vuttaṃ. Eteneva ca upāyena itthiyā matiṃ purisassa ārocanepi pati bhavissasi, sāmiko bhavissasi, jāro bhavissasīti vattabbatākāro veditabbo.

    အန္တမသော တင္ခဏိကာယပီတိ သဗ္ဗန္တိမေန ပရိစ္ဆေဒေန ယာ အယံ တင္ခဏေ မုဟုတ္တမတ္တေ ပဋိသံဝသိတဗ္ဗတော တင္ခဏိကာတိ ဝုစ္စတိ, မုဟုတ္တိကာတိ အတ္ထော။ တသ္သာပိ ‘‘မုဟုတ္တိကာ ဘဝိသ္သသီ’’တိ ဧဝံ ပုရိသမတိံ အာရောစေန္တသ္သ သင္ဃာဒိသေသော။ ဧတေနေဝုပာယေန ‘‘မုဟုတ္တိကော ဘဝိသ္သသီ’’တိ ဧဝံ ပုရိသသ္သ ဣတ္ထိမတိံ အာရောစေန္တောပိ သင္ဃာဒိသေသံ အာပဇ္ဇတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

    Antamaso taṅkhaṇikāyapīti sabbantimena paricchedena yā ayaṃ taṅkhaṇe muhuttamatte paṭisaṃvasitabbato taṅkhaṇikāti vuccati, muhuttikāti attho. Tassāpi ‘‘muhuttikā bhavissasī’’ti evaṃ purisamatiṃ ārocentassa saṅghādiseso. Etenevupāyena ‘‘muhuttiko bhavissasī’’ti evaṃ purisassa itthimatiṃ ārocentopi saṅghādisesaṃ āpajjatīti veditabbo.

    ၃၀၃. ဣဒာနိ ‘‘ဣတ္ထိယာ ဝာ ပုရိသမတိ’’န္တိ ဧတ္ထ အဓိပ္ပေတာ ဣတ္ထိယော ပဘေဒတော ဒသ္သေတ္ဝာ တာသု သဉ္စရိတ္တဝသေန အာပတ္တိဘေဒံ ဒသ္သေတုံ ‘‘ဒသ ဣတ္ထိယော’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ မာတုရက္ခိတာတိ မာတရာ ရက္ခိတာ။ ယထာ ပုရိသေန သံဝာသံ န ကပ္ပေတိ, ဧဝံ မာတရာ ရက္ခိတာ, တေနသ္သ ပဒဘာဇနေပိ ဝုတ္တံ – ‘‘မာတာ ရက္ခတိ ဂောပေတိ ဣသ္သရိယံ ကာရေတိ ဝသံ ဝတ္တေတီ’’တိ။ တတ္ထ ရက္ခတီတိ ကတ္ထစိ ဂန္တုံ န ဒေတိ။ ဂောပေတီတိ ယထာ အညေ န ပသ္သန္တိ, ဧဝံ ဂုတ္တဋ္ဌာနေ ဌပေတိ။ ဣသ္သရိယံ ကာရေတီတိ သေရိဝိဟာရမသ္သာ နိသေဓေန္တီ အဘိဘဝိတ္ဝာ ပဝတ္တတိ။ ဝသံ ဝတ္တေတီတိ ‘‘ဣဒံ ကရောဟိ, ဣဒံ မာ အကာသီ’’တိ ဧဝံ အတ္တနော ဝသံ တသ္သာ ဥပရိ ဝတ္တေတိ။ ဧတေနုပာယေန ပိတုရက္ခိတာဒယောပိ ဉာတဗ္ဗာ။ ဂောတ္တံ ဝာ ဓမ္မော ဝာ န ရက္ခတိ, သဂောတ္တေဟိ ပန သဟဓမ္မိကေဟိ စ ဧကံ သတ္ထာရံ ဥဒ္ဒိသ္သ ပဗ္ဗဇိတေဟိ ဧကဂဏပရိယာပန္နေဟိ စ ရက္ခိတာ ‘‘ဂောတ္တရက္ခိတာ ဓမ္မရက္ခိတာ’’တိ ဝုစ္စတိ, တသ္မာ တေသံ ပဒာနံ ‘‘သဂောတ္တာ ရက္ခန္တီ’’တိအာဒိနာ နယေန ပဒဘာဇနံ ဝုတ္တံ။

    303. Idāni ‘‘itthiyā vā purisamati’’nti ettha adhippetā itthiyo pabhedato dassetvā tāsu sañcarittavasena āpattibhedaṃ dassetuṃ ‘‘dasa itthiyo’’tiādimāha. Tattha māturakkhitāti mātarā rakkhitā. Yathā purisena saṃvāsaṃ na kappeti, evaṃ mātarā rakkhitā, tenassa padabhājanepi vuttaṃ – ‘‘mātā rakkhati gopeti issariyaṃ kāreti vasaṃ vattetī’’ti. Tattha rakkhatīti katthaci gantuṃ na deti. Gopetīti yathā aññe na passanti, evaṃ guttaṭṭhāne ṭhapeti. Issariyaṃ kāretīti serivihāramassā nisedhentī abhibhavitvā pavattati. Vasaṃ vattetīti ‘‘idaṃ karohi, idaṃ mā akāsī’’ti evaṃ attano vasaṃ tassā upari vatteti. Etenupāyena piturakkhitādayopi ñātabbā. Gottaṃ vā dhammo vā na rakkhati, sagottehi pana sahadhammikehi ca ekaṃ satthāraṃ uddissa pabbajitehi ekagaṇapariyāpannehi ca rakkhitā ‘‘gottarakkhitā dhammarakkhitā’’ti vuccati, tasmā tesaṃ padānaṃ ‘‘sagottā rakkhantī’’tiādinā nayena padabhājanaṃ vuttaṃ.

    သဟ အာရက္ခေနာတိ သာရက္ခာ။ သဟ ပရိဒဏ္ဍေနာတိ သပရိဒဏ္ဍာ။ တာသံ နိဒ္ဒေသာ ပာကဋာဝ။ ဣမာသု ဒသသု ပစ္ဆိမာနံ ဒ္ဝိန္နမေဝ ပုရိသန္တရံ ဂစ္ဆန္တီနံ မိစ္ဆာစာရော ဟောတိ, န ဣတရာသံ။

    Saha ārakkhenāti sārakkhā. Saha paridaṇḍenāti saparidaṇḍā. Tāsaṃ niddesā pākaṭāva. Imāsu dasasu pacchimānaṃ dvinnameva purisantaraṃ gacchantīnaṃ micchācāro hoti, na itarāsaṃ.

    ဓနက္ကီတာဒီသု အပ္ပေန ဝာ ဗဟုနာ ဝာ ဓနေန ကီတာ ဓနက္ကီတာ။ ယသ္မာ ပန သာ န ကီတမတ္တာ ဧဝ သံဝာသတ္ထာယ ပန ကီတတ္တာ ဘရိယာ, တသ္မာသ္သ နိဒ္ဒေသေ ဓနေန ကိဏိတ္ဝာ ဝာသေတီတိ ဝုတ္တံ။

    Dhanakkītādīsu appena vā bahunā vā dhanena kītā dhanakkītā. Yasmā pana sā na kītamattā eva saṃvāsatthāya pana kītattā bhariyā, tasmāssa niddese dhanena kiṇitvā vāsetīti vuttaṃ.

    ဆန္ဒေန အတ္တနော ရုစိယာ ဝသတီတိ ဆန္ဒဝာသိနီ။ ယသ္မာ ပန သာ န အတ္တနော ဆန္ဒမတ္တေနေဝ ဘရိယာ ဟောတိ ပုရိသေန ပန သမ္ပဋိစ္ဆိတတ္တာ, တသ္မာသ္သ နိဒ္ဒေသေ ‘‘ပိယော ပိယံ ဝာသေတီ’’တိ ဝုတ္တံ။

    Chandena attano ruciyā vasatīti chandavāsinī. Yasmā pana sā na attano chandamatteneva bhariyā hoti purisena pana sampaṭicchitattā, tasmāssa niddese ‘‘piyo piyaṃ vāsetī’’ti vuttaṃ.

    ဘောဂေန ဝသတီတိ ဘောဂဝာသိနီ။ ဥဒုက္ခလမုသလာဒိဃရူပကရဏံ လဘိတ္ဝာ ဘရိယာဘာဝံ ဂစ္ဆန္တိယာ ဇနပဒိတ္ထိယာ ဧတံ အဓိဝစနံ။

    Bhogena vasatīti bhogavāsinī. Udukkhalamusalādigharūpakaraṇaṃ labhitvā bhariyābhāvaṃ gacchantiyā janapaditthiyā etaṃ adhivacanaṃ.

    ပဋေန ဝသတီတိ ပဋဝာသိနီ။ နိဝာသနမတ္တမ္ပိ ပာဝုရဏမတ္တမ္ပိ လဘိတ္ဝာ ဘရိယာဘာဝံ ဥပဂစ္ဆန္တိယာ ဒလိဒ္ဒိတ္ထိယာ ဧတံ အဓိဝစနံ။

    Paṭena vasatīti paṭavāsinī. Nivāsanamattampi pāvuraṇamattampi labhitvā bhariyābhāvaṃ upagacchantiyā dalidditthiyā etaṃ adhivacanaṃ.

    ဩဒပတ္တကိနီတိ ဥဘိန္နံ ဧကိသ္သာ ဥဒကပာတိယာ ဟတ္ထေ ဩတာရေတ္ဝာ ‘‘ဣဒံ ဥဒကံ ဝိယ သံသဋ္ဌာ အဘေဇ္ဇာ ဟောထာ’’တိ ဝတ္ဝာ ပရိဂ္ဂဟိတာယ ဝောဟာရနာမမေတံ, နိဒ္ဒေသေပိသ္သ ‘‘တာယ သဟ ဥဒကပတ္တံ အာမသိတ္ဝာ တံ ဝာသေတီ’’တိ ဧဝမတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

    Odapattakinīti ubhinnaṃ ekissā udakapātiyā hatthe otāretvā ‘‘idaṃ udakaṃ viya saṃsaṭṭhā abhejjā hothā’’ti vatvā pariggahitāya vohāranāmametaṃ, niddesepissa ‘‘tāya saha udakapattaṃ āmasitvā taṃ vāsetī’’ti evamattho veditabbo.

    ဩဘဋံ ဩရောပိတံ စုမ္ဗဋမသ္သာတိ ဩဘဋစုမ္ဗဋာ, ကဋ္ဌဟာရိကာဒီနံ အညတရာ, ယသ္သာ သီသတော စုမ္ဗဋံ ဩရောပေတ္ဝာ ဃရေ ဝာသေတိ, တသ္သာ ဧတံ အဓိဝစနံ။

    Obhaṭaṃ oropitaṃ cumbaṭamassāti obhaṭacumbaṭā, kaṭṭhahārikādīnaṃ aññatarā, yassā sīsato cumbaṭaṃ oropetvā ghare vāseti, tassā etaṃ adhivacanaṃ.

    ဒာသီ စာတိ အတ္တနောယေဝ ဒာသီ စ ဟောတိ ဘရိယာ စ။

    Dāsī cāti attanoyeva dāsī ca hoti bhariyā ca.

    ကမ္မကာရီ နာမ ဂေဟေ ဘတိယာ ကမ္မံ ကရောတိ, တာယ သဒ္ဓိံ ကောစိ ဃရာဝာသံ ကပ္ပေတိ အတ္တနော ဘရိယာယ အနတ္ထိကော ဟုတ္ဝာ။ အယံ ဝုစ္စတိ ‘‘ကမ္မကာရီ စ ဘရိယာ စာ’’တိ။

    Kammakārī nāma gehe bhatiyā kammaṃ karoti, tāya saddhiṃ koci gharāvāsaṃ kappeti attano bhariyāya anatthiko hutvā. Ayaṃ vuccati ‘‘kammakārī ca bhariyā cā’’ti.

    ဓဇေန အာဟဋာ ဓဇာဟဋာ, ဥသ္သိတဒ္ဓဇာယ သေနာယ ဂန္တ္ဝာ ပရဝိသယံ ဝိလုမ္ပိတ္ဝာ အာနီတာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ, တံ ကောစိ ဘရိယံ ကရောတိ, အယံ ဓဇာဟဋာ နာမ။ မုဟုတ္တိကာ ဝုတ္တနယာဧဝ, ဧတာသံ ဒသန္နမ္ပိ ပုရိသန္တရဂမနေ မိစ္ဆာစာရော ဟောတိ။ ပုရိသာနံ ပန ဝီသတိယာပိ ဧတာသု မိစ္ဆာစာရော ဟောတိ, ဘိက္ခုနော စ သဉ္စရိတ္တံ ဟောတီတိ။

    Dhajena āhaṭā dhajāhaṭā, ussitaddhajāya senāya gantvā paravisayaṃ vilumpitvā ānītāti vuttaṃ hoti, taṃ koci bhariyaṃ karoti, ayaṃ dhajāhaṭā nāma. Muhuttikā vuttanayāeva, etāsaṃ dasannampi purisantaragamane micchācāro hoti. Purisānaṃ pana vīsatiyāpi etāsu micchācāro hoti, bhikkhuno ca sañcarittaṃ hotīti.

    ၃၀၅. ဣဒာနိ ပုရိသော ဘိက္ခုံ ပဟိဏတီတိအာဒီသု ပဋိဂ္ဂဏ္ဟာတီတိ သော ဘိက္ခု တသ္သ ပုရိသသ္သ ‘‘ဂစ္ဆ, ဘန္တေ, ဣတ္ထန္နာမံ မာတုရက္ခိတံ ဗ္ရူဟိ, ဟောဟိ ကိရ ဣတ္ထန္နာမသ္သ ဘရိယာ ဓနက္ကီတာ’’တိ ဧဝံ ဝုတ္တဝစနံ ‘‘သာဓု ဥပာသကာ’’တိ ဝာ ‘‘ဟောတူ’’တိ ဝာ ‘‘အာရောစေသ္သာမီ’’တိ ဝာ ယေန ကေနစိ အာကာရေန ဝစီဘေဒံ ကတ္ဝာ ဝာ သီသကမ္ပနာဒီဟိ ဝာ သမ္ပဋိစ္ဆတိ။ ဝီမံသတီတိ ဧဝံ ပဋိဂ္ဂဏ္ဟိတ္ဝာ တသ္သာ ဣတ္ထိယာ သန္တိကံ ဂန္တ္ဝာ တံ သာသနံ အာရောစေတိ။ ပစ္စာဟရတီတိ တေန အာရောစိတေ သာ ဣတ္ထီ ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆတု ဝာ ပဋိက္ခိပတု ဝာ လဇ္ဇာယ ဝာ တုဏ္ဟီ ဟောတု, ပုန အာဂန္တ္ဝာ တသ္သ ပုရိသသ္သ တံ ပဝတ္တိံ အာရောစေတိ။

    305. Idāni puriso bhikkhuṃ pahiṇatītiādīsu paṭiggaṇhātīti so bhikkhu tassa purisassa ‘‘gaccha, bhante, itthannāmaṃ māturakkhitaṃ brūhi, hohi kira itthannāmassa bhariyā dhanakkītā’’ti evaṃ vuttavacanaṃ ‘‘sādhu upāsakā’’ti vā ‘‘hotū’’ti vā ‘‘ārocessāmī’’ti vā yena kenaci ākārena vacībhedaṃ katvā vā sīsakampanādīhi vā sampaṭicchati. Vīmaṃsatīti evaṃ paṭiggaṇhitvā tassā itthiyā santikaṃ gantvā taṃ sāsanaṃ āroceti. Paccāharatīti tena ārocite sā itthī ‘‘sādhū’’ti sampaṭicchatu vā paṭikkhipatu vā lajjāya vā tuṇhī hotu, puna āgantvā tassa purisassa taṃ pavattiṃ āroceti.

    ဧတ္တာဝတာ ဣမာယ ပဋိဂ္ဂဟဏာရောစနပစ္စာဟရဏသင္ခာတာယ တိဝင္ဂသမ္ပတ္တိယာ သင္ဃာဒိသေသော ဟောတိ။ သာ ပန တသ္သ ဘရိယာ ဟောတု ဝာ မာ ဝာ, အကာရဏမေတံ။ သစေ ပန သော မာတုရက္ခိတာယ သန္တိကံ ပေသိတော တံ အဒိသ္ဝာ တသ္သာ မာတုယာ တံ သာသနံ အာရောစေတိ, ဗဟိဒ္ဓာ ဝိမဋ္ဌံ နာမ ဟောတိ, တသ္မာ ဝိသင္ကေတန္တိ မဟာပဒုမတ္ထေရော အာဟ။ မဟာသုမတ္ထေရော ပန မာတာ ဝာ ဟောတု ပိတာ ဝာ အန္တမသော ဂေဟဒာသီပိ အညော ဝာပိ ယော ကောစိ တံ ကိရိယံ သမ္ပာဒေသ္သတိ, တသ္သ ဝုတ္တေပိ ဝိမဋ္ဌံ နာမ န ဟောတိ, တိဝင္ဂသမ္ပတ္တိကာလေ အာပတ္တိယေဝ။

    Ettāvatā imāya paṭiggahaṇārocanapaccāharaṇasaṅkhātāya tivaṅgasampattiyā saṅghādiseso hoti. Sā pana tassa bhariyā hotu vā mā vā, akāraṇametaṃ. Sace pana so māturakkhitāya santikaṃ pesito taṃ adisvā tassā mātuyā taṃ sāsanaṃ āroceti, bahiddhā vimaṭṭhaṃ nāma hoti, tasmā visaṅketanti mahāpadumatthero āha. Mahāsumatthero pana mātā vā hotu pitā vā antamaso gehadāsīpi añño vāpi yo koci taṃ kiriyaṃ sampādessati, tassa vuttepi vimaṭṭhaṃ nāma na hoti, tivaṅgasampattikāle āpattiyeva.

    နနု ယထာ ‘‘ဗုဒ္ဓံ ပစ္စက္ခာမီ’’တိ ဝတ္တုကာမော ဝိရဇ္ဈိတ္ဝာ ‘‘ဓမ္မံ ပစ္စက္ခာမီ’’တိ ဝဒေယ္ယ ပစ္စက္ခာတာဝသ္သ သိက္ခာ။ ယထာ ဝာ ‘‘ပဌမံ ဈာနံ သမာပဇ္ဇာမီ’’တိ ဝတ္တုကာမော ဝိရဇ္ဈိတ္ဝာ ‘‘ဒုတိယံ ဈာနံ သမာပဇ္ဇာမီ’’တိ ဝဒေယ္ယ အာပန္နောဝသ္သ ပာရာဇိကံ။ ဧဝံသမ္ပဒမိဒန္တိ အာဟ။ တံ ပနေတံ ‘‘ပဋိဂ္ဂဏ္ဟာတိ, အန္တေဝာသိံ ဝီမံသာပေတ္ဝာ အတ္တနာ ပစ္စာဟရတိ, အာပတ္တိ သင္ဃာဒိသေသသ္သာ’’တိ ဣမိနာ သမေတိ, တသ္မာ သုဘာသိတံ။

    Nanu yathā ‘‘buddhaṃ paccakkhāmī’’ti vattukāmo virajjhitvā ‘‘dhammaṃ paccakkhāmī’’ti vadeyya paccakkhātāvassa sikkhā. Yathā vā ‘‘paṭhamaṃ jhānaṃ samāpajjāmī’’ti vattukāmo virajjhitvā ‘‘dutiyaṃ jhānaṃ samāpajjāmī’’ti vadeyya āpannovassa pārājikaṃ. Evaṃsampadamidanti āha. Taṃ panetaṃ ‘‘paṭiggaṇhāti, antevāsiṃ vīmaṃsāpetvā attanā paccāharati, āpatti saṅghādisesassā’’ti iminā sameti, tasmā subhāsitaṃ.

    ယထာ စ ‘‘မာတုရက္ခိတံ ဗ္ရူဟီ’’တိ ဝုတ္တသ္သ ဂန္တ္ဝာ တသ္သာ အာရောစေတုံ သမတ္ထာနံ မာတာဒီနမ္ပိ ဝဒတော ဝိသင္ကေတော နတ္ထိ, ဧဝမေဝ ‘‘ဟောဟိ ကိရ ဣတ္ထန္နာမသ္သ ဘရိယာ ဓနက္ကီတာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ‘‘ဟောဟိ ကိရ ဣတ္ထန္နာမသ္သ ဘရိယာ ဆန္ဒဝာသိနီ’’တိ ဧဝံ ပာဠိယံ ဝုတ္တေသု ဆန္ဒဝာသိနိအာဒီသု ဝစနေသု အညတရဝသေန ဝာ အဝုတ္တေသုပိ ‘‘ဟောဟိ ကိရ ဣတ္ထန္နာမသ္သ ဘရိယာ ဇာယာ ပဇာပတိ ပုတ္တမာတာ ဃရဏီ ဃရသာမိနီ ဘတ္တရန္ဓိကာ သုသ္သူသိကာ ပရိစာရိကာ’’တိဧဝမာဒီသု သံဝာသပရိဒီပကေသု ဝစနေသု အညတရဝသေန ဝာ ဝဒန္တသ္သာပိ ဝိသင္ကေတော နတ္ထိ တိဝင္ဂသမ္ပတ္တိယာ အာပတ္တိယေဝ။ ‘‘မာတုရက္ခိတံ ဗ္ရူဟီ’’တိ ပေသိတသ္သ ပန ဂန္တ္ဝာ အညာသု ပိတုရက္ခိတာဒီသု အညတရံ ဝဒန္တသ္သ ဝိသင္ကေတံ။ ဧသ နယော ‘‘ပိတုရက္ခိတံ ဗ္ရူဟီ’’တိအာဒီသုပိ။

    Yathā ca ‘‘māturakkhitaṃ brūhī’’ti vuttassa gantvā tassā ārocetuṃ samatthānaṃ mātādīnampi vadato visaṅketo natthi, evameva ‘‘hohi kira itthannāmassa bhariyā dhanakkītā’’ti vattabbe ‘‘hohi kira itthannāmassa bhariyā chandavāsinī’’ti evaṃ pāḷiyaṃ vuttesu chandavāsiniādīsu vacanesu aññataravasena vā avuttesupi ‘‘hohi kira itthannāmassa bhariyā jāyā pajāpati puttamātā gharaṇī gharasāminī bhattarandhikā sussūsikā paricārikā’’tievamādīsu saṃvāsaparidīpakesu vacanesu aññataravasena vā vadantassāpi visaṅketo natthi tivaṅgasampattiyā āpattiyeva. ‘‘Māturakkhitaṃ brūhī’’ti pesitassa pana gantvā aññāsu piturakkhitādīsu aññataraṃ vadantassa visaṅketaṃ. Esa nayo ‘‘piturakkhitaṃ brūhī’’tiādīsupi.

    ကေဝလဉ္ဟေတ္ထ ဧကမူလကဒုမူလကာဒိဝသေန ‘‘ပုရိသသ္သ မာတာ ဘိက္ခုံ ပဟိဏတိ, မာတုရက္ခိတာယ မာတာ ဘိက္ခုံ ပဟိဏတီ’’တိ ဧဝမာဒီနံ မူလဋ္ဌာနဉ္စ ဝသေန ပေယ္ယာလဘေဒောယေဝ ဝိသေသော ။ သောပိ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တနယတ္တာ ပာဠိအနုသာရေနေဝ သက္ကာ ဇာနိတုန္တိ နာသ္သ ဝိဘာဂံ ဒသ္သေတုံ အာဒရံ ကရိမ္ဟ။

    Kevalañhettha ekamūlakadumūlakādivasena ‘‘purisassa mātā bhikkhuṃ pahiṇati, māturakkhitāya mātā bhikkhuṃ pahiṇatī’’ti evamādīnaṃ mūlaṭṭhānañca vasena peyyālabhedoyeva viseso . Sopi pubbe vuttanayattā pāḷianusāreneva sakkā jānitunti nāssa vibhāgaṃ dassetuṃ ādaraṃ karimha.

    ၃၃၈. ပဋိဂ္ဂဏ္ဟာတီတိအာဒီသု ပန ဒ္ဝီသု စတုက္ကေသု ပဌမစတုက္ကေ အာဒိပဒေန တိဝင္ဂသမ္ပတ္တိယာ သင္ဃာဒိသေသော, မဇ္ဈေ ဒ္ဝီဟိ ဒုဝင္ဂသမ္ပတ္တိယာ ထုလ္လစ္စယံ, အန္တေ ဧကေန ဧကင္ဂသမ္ပတ္တိယာ ဒုက္ကဋံ။ ဒုတိယစတုက္ကေ အာဒိပဒေန ဒုဝင္ဂသမ္ပတ္တိယာ ထုလ္လစ္စယံ, မဇ္ဈေ ဒ္ဝီဟိ ဧကင္ဂသမ္ပတ္တိယာ ဒုက္ကဋံ, အန္တေ ဧကေန အင္ဂာဘာဝတော အနာပတ္တိ။ တတ္ထ ပဋိဂ္ဂဏ္ဟာတီတိ အာဏာပကသ္သ သာသနံ ပဋိဂ္ဂဏ္ဟာတိ။ ဝီမံသတီတိ ပဟိတဋ္ဌာနံ ဂန္တ္ဝာ တံ အာရောစေတိ။ ပစ္စာဟရတီတိ ပုန အာဂန္တ္ဝာ မူလဋ္ဌသ္သ အာရောစေတိ။

    338. Paṭiggaṇhātītiādīsu pana dvīsu catukkesu paṭhamacatukke ādipadena tivaṅgasampattiyā saṅghādiseso, majjhe dvīhi duvaṅgasampattiyā thullaccayaṃ, ante ekena ekaṅgasampattiyā dukkaṭaṃ. Dutiyacatukke ādipadena duvaṅgasampattiyā thullaccayaṃ, majjhe dvīhi ekaṅgasampattiyā dukkaṭaṃ, ante ekena aṅgābhāvato anāpatti. Tattha paṭiggaṇhātīti āṇāpakassa sāsanaṃ paṭiggaṇhāti. Vīmaṃsatīti pahitaṭṭhānaṃ gantvā taṃ āroceti. Paccāharatīti puna āgantvā mūlaṭṭhassa āroceti.

    န ပစ္စာဟရတီတိ အာရောစေတ္ဝာ ဧတ္တောဝ ပက္ကမတိ။ ပဋိဂ္ဂဏ္ဟာတိ န ဝီမံသတီတိ ပုရိသေန ‘‘ဣတ္ထန္နာမံ ဂန္တ္ဝာ ဗ္ရူဟီ’’တိ ဝုစ္စမာနော ‘‘သာဓူ’’တိ တသ္သ သာသနံ ပဋိဂ္ဂဏ္ဟိတ္ဝာ တံ ပမုသ္သိတ္ဝာ ဝာ အပ္ပမုသ္သိတ္ဝာ ဝာ အညေန ကရဏီယေန တသ္သာ သန္တိကံ ဂန္တ္ဝာ ကိဉ္စိဒေဝ ကထံ ကထေန္တော နိသီဒတိ, ဧတ္တာဝတာ ‘‘ပဋိဂ္ဂဏ္ဟာတိ န ဝီမံသတိ နာမာ’’တိ ဝုစ္စတိ။ အထ နံ သာ ဣတ္ထီ သယမေဝ ဝဒတိ ‘‘တုမ္ဟာကံ ကိရ ဥပဋ္ဌာကော မံ ဂေဟေ ကာတုကာမော’’တိ ဧဝံ ဝတ္ဝာ စ ‘‘အဟံ တသ္သ ဘရိယာ ဘဝိသ္သာမီ’’တိ ဝာ ‘‘န ဘဝိသ္သာမီ’’တိ ဝာ ဝဒတိ။ သော တသ္သာ ဝစနံ အနဘိနန္ဒိတ္ဝာ အပ္ပဋိက္ကောသိတ္ဝာ တုဏ္ဟီဘူတောဝ ဥဋ္ဌာယာသနာ တသ္သ ပုရိသသ္သ သန္တိကံ အာဂန္တ္ဝာ တံ ပဝတ္တိံ အာရောစေတိ, ဧတ္တာဝတာ ‘‘န ဝီမံသတိ ပစ္စာဟရတိ နာမာ’’တိ ဝုစ္စတိ။ န ဝီမံသတိ န ပစ္စာဟရတီတိ ကေဝလံ သာသနာရောစနကာလေ ပဋိဂ္ဂဏ္ဟာတိယေဝ, ဣတရံ ပန ဒ္ဝယံ န ကရောတိ။

    Na paccāharatīti ārocetvā ettova pakkamati. Paṭiggaṇhāti na vīmaṃsatīti purisena ‘‘itthannāmaṃ gantvā brūhī’’ti vuccamāno ‘‘sādhū’’ti tassa sāsanaṃ paṭiggaṇhitvā taṃ pamussitvā vā appamussitvā vā aññena karaṇīyena tassā santikaṃ gantvā kiñcideva kathaṃ kathento nisīdati, ettāvatā ‘‘paṭiggaṇhāti na vīmaṃsati nāmā’’ti vuccati. Atha naṃ sā itthī sayameva vadati ‘‘tumhākaṃ kira upaṭṭhāko maṃ gehe kātukāmo’’ti evaṃ vatvā ca ‘‘ahaṃ tassa bhariyā bhavissāmī’’ti vā ‘‘na bhavissāmī’’ti vā vadati. So tassā vacanaṃ anabhinanditvā appaṭikkositvā tuṇhībhūtova uṭṭhāyāsanā tassa purisassa santikaṃ āgantvā taṃ pavattiṃ āroceti, ettāvatā ‘‘na vīmaṃsati paccāharati nāmā’’ti vuccati. Na vīmaṃsati na paccāharatīti kevalaṃ sāsanārocanakāle paṭiggaṇhātiyeva, itaraṃ pana dvayaṃ na karoti.

    န ပဋိဂ္ဂဏ္ဟာတိ ဝီမံသတိ ပစ္စာဟရတီတိ ကောစိ ပုရိသော ဘိက္ခုသ္သ ဌိတဋ္ဌာနေ ဝာ နိသိန္နဋ္ဌာနေ ဝာ တထာရူပိံ ကထံ ကထေတိ, ဘိက္ခု တေန အပ္ပဟိတောပိ ပဟိတော ဝိယ ဟုတ္ဝာ ဣတ္ထိယာ သန္တိကံ ဂန္တ္ဝာ ‘‘ဟောဟိ ကိရ ဣတ္ထန္နာမသ္သ ဘရိယာ’’တိအာဒိနာ နယေန ဝီမံသိတ္ဝာ တသ္သာ ရုစိံ ဝာ အရုစိံ ဝာ ပုန အာဂန္တ္ဝာ ဣမသ္သ အာရောစေတိ။ တေနေဝ နယေန ဝီမံသိတ္ဝာ အပစ္စာဟရန္တော ‘‘န ပဋိဂ္ဂဏ္ဟာတိ ဝီမံသတိ န ပစ္စာဟရတီ’’တိ ဝုစ္စတိ။ တေနေဝ နယေန ဂတော အဝီမံသိတ္ဝာ တာယ သမုဋ္ဌာပိတံ ကထံ သုတ္ဝာ ပဌမစတုက္ကသ္သ တတိယပဒေ ဝုတ္တနယေန အာဂန္တ္ဝာ ဣမသ္သ အာရောစေန္တော ‘‘န ပဋိဂ္ဂဏ္ဟာတိ န ဝီမံသတိ ပစ္စာဟရတီ’’တိ ဝုစ္စတိ။ စတုတ္ထပဒံ ပာကဋမေဝ။

    Na paṭiggaṇhāti vīmaṃsati paccāharatīti koci puriso bhikkhussa ṭhitaṭṭhāne vā nisinnaṭṭhāne vā tathārūpiṃ kathaṃ katheti, bhikkhu tena appahitopi pahito viya hutvā itthiyā santikaṃ gantvā ‘‘hohi kira itthannāmassa bhariyā’’tiādinā nayena vīmaṃsitvā tassā ruciṃ vā aruciṃ vā puna āgantvā imassa āroceti. Teneva nayena vīmaṃsitvā apaccāharanto ‘‘na paṭiggaṇhāti vīmaṃsati na paccāharatī’’ti vuccati. Teneva nayena gato avīmaṃsitvā tāya samuṭṭhāpitaṃ kathaṃ sutvā paṭhamacatukkassa tatiyapade vuttanayena āgantvā imassa ārocento ‘‘na paṭiggaṇhāti na vīmaṃsati paccāharatī’’ti vuccati. Catutthapadaṃ pākaṭameva.

    သမ္ဗဟုလေ ဘိက္ခူ အာဏာပေတီတိအာဒိနယာ ပာကဋာယေဝ။ ယထာ ပန သမ္ဗဟုလာပိ ဧကဝတ္ထုမ္ဟိ အာပဇ္ဇန္တိ, ဧဝံ ဧကသ္သပိ သမ္ဗဟုလဝတ္ထူသု သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ကထံ? ပုရိသော ဘိက္ခုံ အာဏာပေတိ ‘‘ဂစ္ဆ, ဘန္တေ, အသုကသ္မိံ နာမ ပာသာဒေ သဋ္ဌိမတ္တာ ဝာ သတ္တတိမတ္တာ ဝာ ဣတ္ထိယော ဌိတာ တာ ဝဒေဟိ, ဟောထ ကိရ ဣတ္ထန္နာမသ္သ ဘရိယာယော’’တိ။ သော သမ္ပဋိစ္ဆိတ္ဝာ တတ္ထ ဂန္တ္ဝာ အာရောစေတ္ဝာ ပုန တံ သာသနံ ပစ္စာဟရတိ။ ယတ္တကာ ဣတ္ထိယော တတ္တကာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇတိ။ ဝုတ္တဉ္ဟေတံ ပရိဝာရေပိ

    Sambahule bhikkhū āṇāpetītiādinayā pākaṭāyeva. Yathā pana sambahulāpi ekavatthumhi āpajjanti, evaṃ ekassapi sambahulavatthūsu sambahulā āpattiyo veditabbā. Kathaṃ? Puriso bhikkhuṃ āṇāpeti ‘‘gaccha, bhante, asukasmiṃ nāma pāsāde saṭṭhimattā vā sattatimattā vā itthiyo ṭhitā tā vadehi, hotha kira itthannāmassa bhariyāyo’’ti. So sampaṭicchitvā tattha gantvā ārocetvā puna taṃ sāsanaṃ paccāharati. Yattakā itthiyo tattakā āpattiyo āpajjati. Vuttañhetaṃ parivārepi

    ‘‘ပဒဝီတိဟာရမတ္တေန၊ ဝာစာယ ဘဏိတေန စ။

    ‘‘Padavītihāramattena, vācāya bhaṇitena ca;

    သဗ္ဗာနိ ဂရုကာနိ သပ္ပဋိကမ္မာနိ။

    Sabbāni garukāni sappaṭikammāni;

    စတုသဋ္ဌိ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇေယ္ယ ဧကတော။

    Catusaṭṭhi āpattiyo āpajjeyya ekato;

    ပဉ္ဟာမေသာ ကုသလေဟိ စိန္တိတာ’’တိ။ (ပရိ. ၄၈၀)။

    Pañhāmesā kusalehi cintitā’’ti. (pari. 480);

    ဣမံ ကိရ အတ္ထဝသံ ပဋိစ္စ အယံ ပဉ္ဟော ဝုတ္တော။ ဝစနသိလိဋ္ဌတာယ စေတ္ထ ‘‘စတုသဋ္ဌိ အာပတ္တိယော’’တိ ဝုတ္တံ။ ဧဝံ ကရောန္တော ပန သတမ္ပိ သဟသ္သမ္ပိ အာပဇ္ဇတီတိ။ ယထာ စ ဧကေန ပေသိတသ္သ ဧကသ္သ သမ္ဗဟုလာသု ဣတ္ထီသု သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော, ဧဝံ ဧကော ပုရိသော သမ္ဗဟုလေ ဘိက္ခူ ဧကိသ္သာ သန္တိကံ ပေသေတိ, သဗ္ဗေသံ သင္ဃာဒိသေသော။ ဧကော သမ္ဗဟုလေ ဘိက္ခူ သမ္ဗဟုလာနံ ဣတ္ထီနံ သန္တိကံ ပေသေတိ, ဣတ္ထိဂဏနာယ သင္ဃာဒိသေသာ။ သမ္ဗဟုလာ ပုရိသာ ဧကံ ဘိက္ခုံ ဧကိသ္သာ သန္တိကံ ပေသေန္တိ, ပုရိသဂဏနာယ သင္ဃာဒိသေသာ။ သမ္ဗဟုလာ ဧကံ သမ္ဗဟုလာနံ ဣတ္ထီနံ သန္တိကံ ပေသေန္တိ, ဝတ္ထုဂဏနာယ သင္ဃာဒိသေသာ။ သမ္ဗဟုလာ သမ္ဗဟုလေ ဧကိသ္သာ သန္တိကံ ပေသေန္တိ, ဝတ္ထုဂဏနာယ သင္ဃာဒိသေသာ။ သမ္ဗဟုလာ ပုရိသာ သမ္ဗဟုလေ ဘိက္ခူ သမ္ဗဟုလာနံ ဣတ္ထီနံ သန္တိကံ ပေသေန္တိ, ဝတ္ထုဂဏနာယ သင္ဃာဒိသေသာ။ ဧသ နယော ‘‘ဧကာ ဣတ္ထီ ဧကံ ဘိက္ခု’’န္တိအာဒီသုပိ။ ဧတ္ထ စ သဘာဂဝိဘာဂတာ နာမ အပ္ပမာဏံ, မာတာပိတုနမ္ပိ ပဉ္စသဟဓမ္မိကာနမ္ပိ သဉ္စရိတ္တကမ္မံ ကရောန္တသ္သ အာပတ္တိယေဝ။

    Imaṃ kira atthavasaṃ paṭicca ayaṃ pañho vutto. Vacanasiliṭṭhatāya cettha ‘‘catusaṭṭhi āpattiyo’’ti vuttaṃ. Evaṃ karonto pana satampi sahassampi āpajjatīti. Yathā ca ekena pesitassa ekassa sambahulāsu itthīsu sambahulā āpattiyo, evaṃ eko puriso sambahule bhikkhū ekissā santikaṃ peseti, sabbesaṃ saṅghādiseso. Eko sambahule bhikkhū sambahulānaṃ itthīnaṃ santikaṃ peseti, itthigaṇanāya saṅghādisesā. Sambahulā purisā ekaṃ bhikkhuṃ ekissā santikaṃ pesenti, purisagaṇanāya saṅghādisesā. Sambahulā ekaṃ sambahulānaṃ itthīnaṃ santikaṃ pesenti, vatthugaṇanāya saṅghādisesā. Sambahulā sambahule ekissā santikaṃ pesenti, vatthugaṇanāya saṅghādisesā. Sambahulā purisā sambahule bhikkhū sambahulānaṃ itthīnaṃ santikaṃ pesenti, vatthugaṇanāya saṅghādisesā. Esa nayo ‘‘ekā itthī ekaṃ bhikkhu’’ntiādīsupi. Ettha ca sabhāgavibhāgatā nāma appamāṇaṃ, mātāpitunampi pañcasahadhammikānampi sañcarittakammaṃ karontassa āpattiyeva.

    ပုရိသော ဘိက္ခုံ အာဏာပေတိ ဂစ္ဆ ဘန္တေတိ စတုက္ကံ အင္ဂဝသေန အာပတ္တိဘေဒ ဒသ္သနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ တသ္သ ပစ္ဆိမပဒေ အန္တေဝာသီ ဝီမံသိတ္ဝာ ဗဟိဒ္ဓာ ပစ္စာဟရတီတိ အာဂန္တ္ဝာ အာစရိယသ္သ အနာရောစေတ္ဝာ ဧတ္တောဝ ဂန္တ္ဝာ တသ္သ ပုရိသသ္သ အာရောစေတိ။ အာပတ္တိ ဥဘိန္နံ ထုလ္လစ္စယသ္သာတိ အာစရိယသ္သ ပဋိဂ္ဂဟိတတ္တာ စ ဝီမံသာပိတတ္တာ စ ဒ္ဝီဟင္ဂေဟိ ထုလ္လစ္စယံ, အန္တေဝာသိကသ္သ ဝီမံသိတတ္တာ စ ပစ္စာဟဋတ္တာ စ ဒ္ဝီဟင္ဂေဟိ ထုလ္လစ္စယံ။ သေသံ ပာကဋမေဝ။

    Purisobhikkhuṃ āṇāpeti gaccha bhanteti catukkaṃ aṅgavasena āpattibheda dassanatthaṃ vuttaṃ. Tassa pacchimapade antevāsī vīmaṃsitvā bahiddhā paccāharatīti āgantvā ācariyassa anārocetvā ettova gantvā tassa purisassa āroceti. Āpatti ubhinnaṃ thullaccayassāti ācariyassa paṭiggahitattā ca vīmaṃsāpitattā ca dvīhaṅgehi thullaccayaṃ, antevāsikassa vīmaṃsitattā ca paccāhaṭattā ca dvīhaṅgehi thullaccayaṃ. Sesaṃ pākaṭameva.

    ၃၃၉. ဂစ္ဆန္တော သမ္ပာဒေတီတိ ပဋိဂ္ဂဏ္ဟာတိ စေဝ ဝီမံသတိ စ။ အာဂစ္ဆန္တော ဝိသံဝာဒေတီတိ န ပစ္စာဟရတိ။ ဂစ္ဆန္တော ဝိသံဝာဒေတီတိ န ပဋိဂ္ဂဏ္ဟာတိ။ အာဂစ္ဆန္တော သမ္ပာဒေတီတိ ဝီမံသတိ စေဝ ပစ္စာဟရတိ စ။ ဧဝံ ဥဘယတ္ထ ဒ္ဝီဟင္ဂေဟိ ထုလ္လစ္စယံ။ တတိယပဒေ အာပတ္တိ, စတုတ္ထေ အနာပတ္တိ။

    339.Gacchanto sampādetīti paṭiggaṇhāti ceva vīmaṃsati ca. Āgacchanto visaṃvādetīti na paccāharati. Gacchanto visaṃvādetīti na paṭiggaṇhāti. Āgacchanto sampādetīti vīmaṃsati ceva paccāharati ca. Evaṃ ubhayattha dvīhaṅgehi thullaccayaṃ. Tatiyapade āpatti, catutthe anāpatti.

    ၃၄၀. အနာပတ္တိ သင္ဃသ္သ ဝာ စေတိယသ္သ ဝာ ဂိလာနသ္သ ဝာ ကရဏီယေန ဂစ္ဆတိ ဥမ္မတ္တကသ္သ အာဒိကမ္မိကသ္သာတိ ဧတ္ထ ဘိက္ခုသင္ဃသ္သ ဥပောသထာဂာရံ ဝာ ကိဉ္စိ ဝာ ဝိပ္ပကတံ ဟောတိ။ တတ္ထ ကာရုကာနံ ဘတ္တဝေတနတ္ထာယ ဥပာသကော ဝာ ဥပာသိကာယ သန္တိကံ ဘိက္ခုံ ပဟိဏေယ္ယ, ဥံပာသိကာ ဝာ ဥပာသကသ္သ, ဧဝရူပေန သင္ဃသ္သ ကရဏီယေန ဂစ္ဆန္တသ္သ အနာပတ္တိ။ စေတိယကမ္မေ ကယိရမာနေပိ ဧသေဝ နယော။ ဂိလာနသ္သ ဘေသဇ္ဇတ္ထာယပိ ဥပာသကေန ဝာ ဥပာသိကာယ သန္တိကံ ဥပာသိကာယ ဝာ ဥပာသကသ္သ သန္တိကံ ပဟိတသ္သ ဂစ္ဆတော အနာပတ္တိ။ ဥမ္မတ္တကအာဒိကမ္မိကာ ဝုတ္တနယာ ဧဝ။

    340.Anāpatti saṅghassa vā cetiyassa vā gilānassa vā karaṇīyena gacchati ummattakassa ādikammikassāti ettha bhikkhusaṅghassa uposathāgāraṃ vā kiñci vā vippakataṃ hoti. Tattha kārukānaṃ bhattavetanatthāya upāsako vā upāsikāya santikaṃ bhikkhuṃ pahiṇeyya, uṃpāsikā vā upāsakassa, evarūpena saṅghassa karaṇīyena gacchantassa anāpatti. Cetiyakamme kayiramānepi eseva nayo. Gilānassa bhesajjatthāyapi upāsakena vā upāsikāya santikaṃ upāsikāya vā upāsakassa santikaṃ pahitassa gacchato anāpatti. Ummattakaādikammikā vuttanayā eva.

    ပဒဘာဇနီယဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

    Padabhājanīyavaṇṇanā niṭṭhitā.

    သမုဋ္ဌာနာဒီသု ဣဒံ သိက္ခာပဒံ ဆသမုဋ္ဌာနံ, သီသုက္ခိပနာဒိနာ ကာယဝိကာရေန သာသနံ ဂဟေတ္ဝာ ဂန္တ္ဝာ ဟတ္ထမုဒ္ဒာယ ဝီမံသိတ္ဝာ ပုန အာဂန္တ္ဝာ ဟတ္ထမုဒ္ဒာယ ဧဝ အာရောစေန္တသ္သ ကာယတော သမုဋ္ဌာတိ။ အာသနသာလာယ နိသိန္နသ္သ ‘‘ဣတ္ထန္နာမာ အာဂမိသ္သတိ, တသ္သာ စိတ္တံ ဇာနေယ္ယာထာ’’တိ ကေနစိ ဝုတ္တေ ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိတ္ဝာ တံ အာဂတံ ဝတ္ဝာ တသ္သာ ဂတာယ ပုန တသ္မိံ ပုရိသေ အာဂတေ အာရောစေန္တသ္သ ဝာစတော သမုဋ္ဌာတိ။ ဝာစာယ ‘‘သာဓူ’’တိ သာသနံ ဂဟေတ္ဝာ အညေန ကရဏီယေန တသ္သာ ဃရံ ဂန္တ္ဝာ အညတ္ထ ဝာ ဂမနကာလေ တံ ဒိသ္ဝာ ဝစီဘေဒေနေဝ ဝီမံသိတ္ဝာ ပုန အညေနေဝ ကရဏီယေန တတော အပက္ကမ္မ ကဒာစိဒေဝ တံ ပုရိသံ ဒိသ္ဝာ အာရောစေန္တသ္သာပိ ဝာစတောဝ သမုဋ္ဌာတိ။ ပဏ္ဏတ္တိံ အဇာနန္တသ္သ ပန ခီဏာသဝသ္သာပိ ကာယဝာစတော သမုဋ္ဌာတိ။ ကထံ? သစေ ဟိသ္သ မာတာပိတရော ကုဇ္ဈိတ္ဝာ အလံဝစနီယာ ဟောန္တိ, တဉ္စ ဘိက္ခုံ ဃရံ ဥပဂတံ ထေရပိတာ ဝဒတိ ‘‘မာတာ တေ တာတ မံ မဟလ္လကံ ဆဍ္ဍေတ္ဝာ ဉာတိကုလံ ဂတာ, ဂစ္ဆ တံ မံ ဥပဋ္ဌာတုံ ပေသေဟီ’’တိ။ သော စေ ဂန္တ္ဝာ တံ ဝတ္ဝာ ပုန ပိတုနော တသ္သာ အာဂမနံ ဝာ အနာဂမနံ ဝာ အာရောစေတိ, သင္ဃာဒိသေသော။ ဣမာနိ တီဏိ အစိတ္တကသမုဋ္ဌာနာနိ။

    Samuṭṭhānādīsu idaṃ sikkhāpadaṃ chasamuṭṭhānaṃ, sīsukkhipanādinā kāyavikārena sāsanaṃ gahetvā gantvā hatthamuddāya vīmaṃsitvā puna āgantvā hatthamuddāya eva ārocentassa kāyato samuṭṭhāti. Āsanasālāya nisinnassa ‘‘itthannāmā āgamissati, tassā cittaṃ jāneyyāthā’’ti kenaci vutte ‘‘sādhū’’ti sampaṭicchitvā taṃ āgataṃ vatvā tassā gatāya puna tasmiṃ purise āgate ārocentassa vācato samuṭṭhāti. Vācāya ‘‘sādhū’’ti sāsanaṃ gahetvā aññena karaṇīyena tassā gharaṃ gantvā aññattha vā gamanakāle taṃ disvā vacībhedeneva vīmaṃsitvā puna aññeneva karaṇīyena tato apakkamma kadācideva taṃ purisaṃ disvā ārocentassāpi vācatova samuṭṭhāti. Paṇṇattiṃ ajānantassa pana khīṇāsavassāpi kāyavācato samuṭṭhāti. Kathaṃ? Sace hissa mātāpitaro kujjhitvā alaṃvacanīyā honti, tañca bhikkhuṃ gharaṃ upagataṃ therapitā vadati ‘‘mātā te tāta maṃ mahallakaṃ chaḍḍetvā ñātikulaṃ gatā, gaccha taṃ maṃ upaṭṭhātuṃ pesehī’’ti. So ce gantvā taṃ vatvā puna pituno tassā āgamanaṃ vā anāgamanaṃ vā āroceti, saṅghādiseso. Imāni tīṇi acittakasamuṭṭhānāni.

    ပဏ္ဏတ္တိံ ပန ဇာနိတ္ဝာ ဧတေဟေဝ တီဟိ နယေဟိ သဉ္စရိတ္တံ သမာပဇ္ဇတော ကာယစိတ္တတော ဝာစာစိတ္တတော ကာယဝာစာစိတ္တတော စ သမုဋ္ဌာတိ။ ဣမာနိ တီဏိ ပဏ္ဏတ္တိဇာနနစိတ္တေန သစိတ္တကသမုဋ္ဌာနာနိ။ ကိရိယံ, နောသညာဝိမောက္ခံ, ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇံ, ကာယကမ္မံ, ဝစီကမ္မံ, ကုသလာဒိဝသေန စေတ္ထ တီဏိ စိတ္တာနိ, သုခာဒိဝသေန တိသ္သော ဝေဒနာတိ။

    Paṇṇattiṃ pana jānitvā eteheva tīhi nayehi sañcarittaṃ samāpajjato kāyacittato vācācittato kāyavācācittato ca samuṭṭhāti. Imāni tīṇi paṇṇattijānanacittena sacittakasamuṭṭhānāni. Kiriyaṃ, nosaññāvimokkhaṃ, paṇṇattivajjaṃ, kāyakammaṃ, vacīkammaṃ, kusalādivasena cettha tīṇi cittāni, sukhādivasena tisso vedanāti.

    ၃၄၁. ဝိနီတဝတ္ထူသု အာဒိတော ဝတ္ထုပဉ္စကေ ပဋိဂ္ဂဟိတမတ္တတ္တာ ဒုက္ကဋံ။

    341. Vinītavatthūsu ādito vatthupañcake paṭiggahitamattattā dukkaṭaṃ.

    ကလဟဝတ္ထုသ္မိံ သမ္မောဒနီယံ အကာသီတိ တံ သညာပေတ္ဝာ ပုန ဂေဟဂမနီယံ

    Kalahavatthusmiṃ sammodanīyaṃ akāsīti taṃ saññāpetvā puna gehagamanīyaṃ

    အကာသိ။ နာလံဝစနီယာတိ န ပရိစ္စတ္တာတိ အတ္ထော။ ယာ ဟိ ယထာ ယထာ ယေသု ယေသု ဇနပဒေသု ပရိစ္စတ္တာ ပရိစ္စတ္တာဝ ဟောတိ, ဘရိယာဘာဝံ အတိက္ကမတိ, အယံ ‘‘အလံဝစနီယာ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ဧသာ ပန န အလံဝစနီယာ ကေနစိဒေဝ ကာရဏေန ကလဟံ ကတ္ဝာ ဂတာ, တေနေဝေတ္ထ ဘဂဝာ ‘‘အနာပတ္တီ’’တိ အာဟ။ ယသ္မာ ပန ကာယသံသဂ္ဂေ ယက္ခိယာ ထုလ္လစ္စယံ ဝုတ္တံ, တသ္မာ ဒုဋ္ဌုလ္လာဒီသုပိ ယက္ခိပေတိယော ထုလ္လစ္စယဝတ္ထုမေဝာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အဋ္ဌကထာသု ပနေတံ န ဝိစာရိတံ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနတ္ထမေဝာတိ။

    Akāsi. Nālaṃvacanīyāti na pariccattāti attho. Yā hi yathā yathā yesu yesu janapadesu pariccattā pariccattāva hoti, bhariyābhāvaṃ atikkamati, ayaṃ ‘‘alaṃvacanīyā’’ti vuccati. Esā pana na alaṃvacanīyā kenacideva kāraṇena kalahaṃ katvā gatā, tenevettha bhagavā ‘‘anāpattī’’ti āha. Yasmā pana kāyasaṃsagge yakkhiyā thullaccayaṃ vuttaṃ, tasmā duṭṭhullādīsupi yakkhipetiyo thullaccayavatthumevāti veditabbā. Aṭṭhakathāsu panetaṃ na vicāritaṃ. Sesaṃ sabbattha uttānatthamevāti.

    သဉ္စရိတ္တသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

    Sañcarittasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / ဝိနယပိဋက • Vinayapiṭaka / မဟာဝိဘင္ဂ • Mahāvibhaṅga / ၅. သဉ္စရိတ္တသိက္ခာပဒံ • 5. Sañcarittasikkhāpadaṃ

    ဋီကာ • Tīkā / ဝိနယပိဋက (ဋီကာ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / သာရတ္ထဒီပနီ-ဋီကာ • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ၅. သဉ္စရိတ္တသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ • 5. Sañcarittasikkhāpadavaṇṇanā

    ဋီကာ • Tīkā / ဝိနယပိဋက (ဋီကာ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ဝိမတိဝိနောဒနီ-ဋီကာ • Vimativinodanī-ṭīkā / ၅. သဉ္စရိတ္တသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ • 5. Sañcarittasikkhāpadavaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact