| Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / သာရတ္ထဒီပနီ-ဋီကာ • Sāratthadīpanī-ṭīkā |
၅. သဉ္စရိတ္တသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
5. Sañcarittasikkhāpadavaṇṇanā
၂၉၆. ပဉ္စမေ ပဏ္ဍိတသ္သ ဘာဝော ပဏ္ဍိစ္စံ, ဉာဏသ္သေတံ အဓိဝစနံ။ ဂတိမန္တာတိ ဉာဏဂတိယာ သမန္နာဂတာ။ ပဏ္ဍိတာတိ ဣမိနာ သဘာဝဉာဏေန သမန္နာဂတတာ ဝုတ္တာ, ဗ္ယတ္တာတိ ဣမိနာ ဣတ္ထိကတ္တဗ္ဗေသု ဝိသာရဒပညာယ။ တေနာဟ ‘‘ဥပာယညူ ဝိသာရဒာ’’တိ။ မေဓာဝိနီတိ ဌာနုပ္ပတ္တိပညာသင္ခာတာယ တသ္မိံ တသ္မိံ အတ္ထကိစ္စေ ဥပဋ္ဌိတေ ဌာနသော တင္ခဏေ ဧဝ ဥပ္ပဇ္ဇနပညာယ သမန္နာဂတာ။ တေနာဟ ‘‘ဒိဋ္ဌံ ဒိဋ္ဌံ ကရောတီ’’တိ။ ဆေကာတိ ယာဂုဘတ္တသမ္ပာဒနာဒီသု နိပုဏာ။ ဥဋ္ဌာနဝီရိယသမ္ပန္နာတိ ကာယိကေန ဝီရိယေန သမန္နာဂတာ, ယထာ အညာ ကုသီတာ နိသိန္နဋ္ဌာနေ နိသိန္နာဝ ဟောန္တိ, ဌိတဋ္ဌာနေ ဌိတာဝ, ဧဝံ အဟုတ္ဝာ ဝိပ္ဖာရိကေန စိတ္တေန သဗ္ဗကိစ္စံ နိပ္ဖာဒေတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ကုမာရိကာယာတိ နိမိတ္တတ္ထေ ဘုမ္မံ, ဟေတုမ္ဟိ ဝာ ကရဏဝစနံ။ တေနာဟ ‘‘ကုမာရိကာယ ကာရဏာ’’တိ။ အာဝဟနံ အာဝာဟော, ပရိဂ္ဂဟဘာဝေန ဒာရိကာယ ဂဏ္ဟာပနံ, တထာ ဒာပနံ ဝိဝာဟော။ တေနာဟ ‘‘ဒာရကသ္သာ’’တိအာဒိ။
296. Pañcame paṇḍitassa bhāvo paṇḍiccaṃ, ñāṇassetaṃ adhivacanaṃ. Gatimantāti ñāṇagatiyā samannāgatā. Paṇḍitāti iminā sabhāvañāṇena samannāgatatā vuttā, byattāti iminā itthikattabbesu visāradapaññāya. Tenāha ‘‘upāyaññū visāradā’’ti. Medhāvinīti ṭhānuppattipaññāsaṅkhātāya tasmiṃ tasmiṃ atthakicce upaṭṭhite ṭhānaso taṅkhaṇe eva uppajjanapaññāya samannāgatā. Tenāha ‘‘diṭṭhaṃ diṭṭhaṃ karotī’’ti. Chekāti yāgubhattasampādanādīsu nipuṇā. Uṭṭhānavīriyasampannāti kāyikena vīriyena samannāgatā, yathā aññā kusītā nisinnaṭṭhāne nisinnāva honti, ṭhitaṭṭhāne ṭhitāva, evaṃ ahutvā vipphārikena cittena sabbakiccaṃ nipphādetīti vuttaṃ hoti. Kumārikāyāti nimittatthe bhummaṃ, hetumhi vā karaṇavacanaṃ. Tenāha ‘‘kumārikāya kāraṇā’’ti. Āvahanaṃ āvāho, pariggahabhāvena dārikāya gaṇhāpanaṃ, tathā dāpanaṃ vivāho. Tenāha ‘‘dārakassā’’tiādi.
၂၉၇-၂၉၈. ဘတ္တပာစနံ သန္ဓာယ ရန္ဓာပနံ ဝုတ္တံ, ယသ္သ ကသ္သစိ ပာစနံ သန္ဓာယ ပစာပနံ ဝုတ္တံ။ ဒုဋ္ဌုံ ကုလံ ဂတာ ဒုဂ္ဂတာတိ ဣမမတ္ထံ ဒသ္သေန္တော ‘‘ယတ္ထ ဝာ ဂတာ’’တိအာဒိမာဟ။ အာဟရဏံ အာဟာရော။ န ဥပာဟဋန္တိ န ဒိန္နံ။ ကယော ဂဟဏံ, ဝိက္ကယော ဒာနံ။ တဒုဘယံ သင္ဂဏ္ဟိတ္ဝာ ‘‘ဝောဟာရော’’တိ ဝုတ္တံ။ မဏ္ဍိတပသာဓိတောတိ ဧတ္ထ ဗာဟိရုပကရဏေန အလင္ကရဏံ မဏ္ဍနံ, အဇ္ဈတ္တိကာနံ ကေသာဒီနံယေဝ သဏ္ဌပနံ ပသာဓနံ။
297-298. Bhattapācanaṃ sandhāya randhāpanaṃ vuttaṃ, yassa kassaci pācanaṃ sandhāya pacāpanaṃ vuttaṃ. Duṭṭhuṃ kulaṃ gatā duggatāti imamatthaṃ dassento ‘‘yattha vā gatā’’tiādimāha. Āharaṇaṃ āhāro. Na upāhaṭanti na dinnaṃ. Kayo gahaṇaṃ, vikkayo dānaṃ. Tadubhayaṃ saṅgaṇhitvā ‘‘vohāro’’ti vuttaṃ. Maṇḍitapasādhitoti ettha bāhirupakaraṇena alaṅkaraṇaṃ maṇḍanaṃ, ajjhattikānaṃ kesādīnaṃyeva saṇṭhapanaṃ pasādhanaṃ.
၃၀၀. ‘‘အဗ္ဘုတံ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဣမိနာ ဒုက္ကဋံ ဟောတီတိ ဒီပေတိ။ ‘‘ပရာဇိတေန ဒာတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တတ္တာ အဒေန္တော ဓုရနိက္ခေပေန ကာရေတဗ္ဗော။ အစိရကာလေ အဓိကာရော ဧတသ္သ အတ္ထီတိ အစိရကာလာဓိကာရိကံ, သဉ္စရိတ္တံ။ ‘‘အစိရကာလာစာရိက’’န္တိ ဝာ ပာဌော, အစိရကာလေ အာစာရော အဇ္ဈာစာရော ဧတသ္သာတိ အစိရကာလာစာရိကံ။
300. ‘‘Abbhutaṃ kātuṃ na vaṭṭatī’’ti iminā dukkaṭaṃ hotīti dīpeti. ‘‘Parājitena dātabba’’nti vuttattā adento dhuranikkhepena kāretabbo. Acirakāle adhikāro etassa atthīti acirakālādhikārikaṃ, sañcarittaṃ. ‘‘Acirakālācārika’’nti vā pāṭho, acirakāle ācāro ajjhācāro etassāti acirakālācārikaṃ.
ကိဉ္စာပိ ဧဟိဘိက္ခူပသမ္ပန္နာ စေဝ သရဏဂမနူပသမ္ပန္နာ စ သဉ္စရိတ္တာဒိပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇံ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇန္တိ, တေသံ ပန န သဗ္ဗကာလိကတ္တာ တေ ဝဇ္ဇေတ္ဝာ သဗ္ဗကာလာနုရူပံ တန္တိံ ဌပေန္တော ဘဂဝာ ဣဓာပိ ဉတ္တိစတုတ္ထေနေဝ ကမ္မေန ဥပသမ္ပန္နံ ဘိက္ခုံ ဒသ္သေတုံ ‘‘တတ္ရ ယ္ဝာယံ ဘိက္ခု။ပေ.။ အယံ ဣမသ္မိံ အတ္ထေ အဓိပ္ပေတော ဘိက္ခူ’’တိ ပဒဘာဇနံ အာဟ, န ပန နေသံ သဉ္စရိတ္တာဒိအာပဇ္ဇနေ အဘဗ္ဗဘာဝတော။ ခီဏာသဝာပိ ဟိ အပ္ပသ္သုတာ ကိဉ္စာပိ လောကဝဇ္ဇံ နာပဇ္ဇန္တိ, ပဏ္ဏတ္တိယံ ပန အကောဝိဒတ္တာ ဝိဟာရကာရံ ကုဋိကာရံ သဟာဂာရံ သဟသေယ္ယန္တိ ဧဝရူပာ ကာယဒ္ဝာရေ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇန္တိ, သဉ္စရိတ္တံ ပဒသောဓမ္မံ ဥတ္တရိဆပ္ပဉ္စဝာစံ ဘူတာရောစနန္တိ ဧဝရူပာ ဝစီဒ္ဝာရေ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇန္တိ, ဥပနိက္ခိတ္တသာဒိယနဝသေန မနောဒ္ဝာရေ ရူပိယပဋိဂ္ဂဟဏာပတ္တိံ အာပဇ္ဇန္တိ။
Kiñcāpi ehibhikkhūpasampannā ceva saraṇagamanūpasampannā ca sañcarittādipaṇṇattivajjaṃ āpattiṃ āpajjanti, tesaṃ pana na sabbakālikattā te vajjetvā sabbakālānurūpaṃ tantiṃ ṭhapento bhagavā idhāpi ñatticatuttheneva kammena upasampannaṃ bhikkhuṃ dassetuṃ ‘‘tatra yvāyaṃ bhikkhu…pe… ayaṃ imasmiṃ atthe adhippeto bhikkhū’’ti padabhājanaṃ āha, na pana nesaṃ sañcarittādiāpajjane abhabbabhāvato. Khīṇāsavāpi hi appassutā kiñcāpi lokavajjaṃ nāpajjanti, paṇṇattiyaṃ pana akovidattā vihārakāraṃ kuṭikāraṃ sahāgāraṃ sahaseyyanti evarūpā kāyadvāre āpattiyo āpajjanti, sañcarittaṃ padasodhammaṃ uttarichappañcavācaṃ bhūtārocananti evarūpā vacīdvāre āpattiyo āpajjanti, upanikkhittasādiyanavasena manodvāre rūpiyapaṭiggahaṇāpattiṃ āpajjanti.
၃၀၁. သဉ္စရဏံ သဉ္စရော, သော ဧတသ္သ အတ္ထီတိ သဉ္စရီ, တသ္သ ဘာဝော သဉ္စရိတ္တံ။ တေနာဟ ‘‘သဉ္စရဏဘာဝ’’န္တိ, ဣတ္ထိပုရိသာနံ အန္တရေ သဉ္စရဏဘာဝန္တိ အတ္ထော။ ဇာယတ္တနေ ဇာရတ္တနေတိ စ နိမိတ္တတ္ထေ ဘုမ္မံ, ဇာယဘာဝတ္ထံ ဇာရဘာဝတ္ထန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဇာယဘာဝေတိ ဘရိယဘာဝာယ။ ဇာရဘာဝေတိ သာမိကဘာဝာယ။ ကိဉ္စာပိ ဣမသ္သ ပဒဘာဇနေ ‘‘ဇာရီ ဘဝိသ္သသီ’’တိ ဣတ္ထိလိင္ဂဝသေန ပဒဘာဇနံ ဝုတ္တံ, ဇာရတ္တနေတိ ပန နိဒ္ဒေသသ္သ ဥဘယလိင္ဂသာဓာရဏတ္တာ ပုရိသလိင္ဂဝသေနပိ ယောဇေတ္ဝာ အတ္ထံ ဒသ္သေန္တော ‘‘ဣတ္ထိယာ မတိံ ပုရိသသ္သ အာရောစေန္တော ဇာရတ္တနေ အာရောစေတီ’’တိအာဒိမာဟ။ ဧတ္ထ ဟိ ‘‘ဇာရော ဘဝိသ္သသီ’’တိ ဣတ္ထိယာ မတိံ ပုရိသသ္သ အာရောစေန္တော ဇာရတ္တနေ အာရောစေတိ နာမ။ ပာဠိယံ ပန ဣတ္ထိလိင္ဂဝသေနေဝ ယောဇနာ ကတာ, တဒနုသာရေန ပုရိသလိင္ဂဝသေနပိ သက္ကာ ယောဇေတုန္တိ။
301. Sañcaraṇaṃ sañcaro, so etassa atthīti sañcarī, tassa bhāvo sañcarittaṃ. Tenāha ‘‘sañcaraṇabhāva’’nti, itthipurisānaṃ antare sañcaraṇabhāvanti attho. Jāyattane jārattaneti ca nimittatthe bhummaṃ, jāyabhāvatthaṃ jārabhāvatthanti vuttaṃ hoti. Jāyabhāveti bhariyabhāvāya. Jārabhāveti sāmikabhāvāya. Kiñcāpi imassa padabhājane ‘‘jārī bhavissasī’’ti itthiliṅgavasena padabhājanaṃ vuttaṃ, jārattaneti pana niddesassa ubhayaliṅgasādhāraṇattā purisaliṅgavasenapi yojetvā atthaṃ dassento ‘‘itthiyā matiṃ purisassa ārocento jārattane ārocetī’’tiādimāha. Ettha hi ‘‘jāro bhavissasī’’ti itthiyā matiṃ purisassa ārocento jārattane āroceti nāma. Pāḷiyaṃ pana itthiliṅgavaseneva yojanā katā, tadanusārena purisaliṅgavasenapi sakkā yojetunti.
ဣဒာနိ ပာဠိယံ ဝုတ္တနယေနပိ အတ္ထံ ဒသ္သေန္တော ‘‘အပိစာ’’တိအာဒိမာဟ။ ပတိ ဘဝိသ္သသီတိ ဝုတ္တမေဝတ္ထံ ‘‘သာမိကော ဘဝိသ္သသီ’’တိ ပရိယာယဝစနေန ဝိသေသေတ္ဝာ ဒသ္သေတိ။ ဣဒဉ္စ ဇာရတ္တနေတိ နိဒ္ဒေသသ္သ ဥဘယလိင္ဂသာဓာရဏတ္တာ ဝုတ္တံ။ မုဟုတ္တိကာ ဘဝိသ္သသီတိ အသာမိကံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ, ဇာရီ ဘဝိသ္သသီတိ သသာမိကံ သန္ဓာယ။ အန္တမသော တင္ခဏိကာယပီတိ ဣဒံ နိဒသ္သနမတ္တန္တိ အာဟ ‘‘ဧတေနေဝုပာယေနာ’’တိအာဒိ။
Idāni pāḷiyaṃ vuttanayenapi atthaṃ dassento ‘‘apicā’’tiādimāha. Pati bhavissasīti vuttamevatthaṃ ‘‘sāmiko bhavissasī’’ti pariyāyavacanena visesetvā dasseti. Idañca jārattaneti niddesassa ubhayaliṅgasādhāraṇattā vuttaṃ. Muhuttikā bhavissasīti asāmikaṃ sandhāya vuttaṃ, jārī bhavissasīti sasāmikaṃ sandhāya. Antamaso taṅkhaṇikāyapīti idaṃ nidassanamattanti āha ‘‘etenevupāyenā’’tiādi.
၃၀၃. သေရိဝိဟာရန္တိ သစ္ဆန္ဒစာရံ။ အတ္တနော ဝသန္တိ အတ္တနော အာဏံ။ ဂောတ္တန္တိ ဂောတမဂောတ္တာဒိကံ ဂောတ္တံ။ ဓမ္မောတိ ပဏ္ဍရင္ဂပရိဗ္ဗာဇကာဒီနံ, တေသံ တေသံ ဝာ ကုလာနံ ဓမ္မော။ ဂောတ္တဝန္တေသု ဂောတ္တသဒ္ဒော, ဓမ္မစာရီသု စ ဓမ္မသဒ္ဒော ဝတ္တတီတိ အာဟ ‘‘သဂောတ္တေဟီ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ သဂောတ္တေဟီတိ သမာနဂောတ္တေဟိ, ဧကဝံသဇာတေဟီတိ အတ္ထော။ သဟဓမ္မိကေဟီတိ ဧကသ္သ သတ္ထုသာသနေ သဟစရိတဗ္ဗဓမ္မေဟိ, သမာနကုလဓမ္မေဟိ ဝာ။ တေနေဝာဟ ‘‘ဧကံ သတ္ထာရ’’န္တိအာဒိ။ တတ္ထ ‘‘ဧကံ သတ္ထာရံ ဥဒ္ဒိသ္သ ပဗ္ဗဇိတေဟီ’’တိ ဣမိနာ ပဏ္ဍရင္ဂပရိဗ္ဗာဇကာဒယော ဝုတ္တာ, ဧကဂဏပရိယာပန္နေဟီတိ မာလာကာရာဒိဧကဂဏပရိယာပန္နေဟိ။
303.Serivihāranti sacchandacāraṃ. Attano vasanti attano āṇaṃ. Gottanti gotamagottādikaṃ gottaṃ. Dhammoti paṇḍaraṅgaparibbājakādīnaṃ, tesaṃ tesaṃ vā kulānaṃ dhammo. Gottavantesu gottasaddo, dhammacārīsu ca dhammasaddo vattatīti āha ‘‘sagottehī’’tiādi. Tattha sagottehīti samānagottehi, ekavaṃsajātehīti attho. Sahadhammikehīti ekassa satthusāsane sahacaritabbadhammehi, samānakuladhammehi vā. Tenevāha ‘‘ekaṃ satthāra’’ntiādi. Tattha ‘‘ekaṃ satthāraṃ uddissa pabbajitehī’’ti iminā paṇḍaraṅgaparibbājakādayo vuttā, ekagaṇapariyāpannehīti mālākārādiekagaṇapariyāpannehi.
သသာမိကာ သာရက္ခာ။ ယသ္သာ ဂမနေ ရညာ ဒဏ္ဍော ဌပိတော, သာ သပရိဒဏ္ဍာ။ ပစ္ဆိမာနံ ဒ္ဝိန္နန္တိ သာရက္ခသပရိဒဏ္ဍာနံ မိစ္ဆာစာရော ဟောတိ တာသံ သသာမိကဘာဝတော။ န ဣတရာသန္တိ ဣတရာသံ မာတုရက္ခိတာဒီနံ အဋ္ဌန္နံ ပုရိသန္တရဂမနေ နတ္ထိ မိစ္ဆာစာရော တာသံ အသာမိကဘာဝတော။ ယာ ဟိ သာမိကသ္သ သန္တကံ ဖသ္သံ ထေနေတ္ဝာ ပရေသံ အဘိရတိံ ဥပ္ပာဒေန္တိ, တာသံ မိစ္ဆာစာရော, န စ မာတာဒယော တာသံ ဖသ္သေ ဣသ္သရာ။ မာတာဒယော ဟိ န အတ္တနာ ဖသ္သာနုဘဝနတ္ထံ တာ ရက္ခန္တိ, ကေဝလံ အနာစာရံ နိသေဓေန္တာ ပုရိသန္တရဂမနံ တာသံ ဝာရေန္တိ။ ပုရိသသ္သ ပန ဧတာသု အဋ္ဌသုပိ ဟောတိယေဝ မိစ္ဆာစာရော မာတာဒီဟိ ယထာ ပုရိသေန သဒ္ဓိံ သံဝာသံ န ကပ္ပေတိ, တထာ ရက္ခိတတ္တာ ပရေသံ ရက္ခိတဂောပိတံ ဖသ္သံ ထေနေတ္ဝာ ဖုဋ္ဌဘာဝတော။
Sasāmikā sārakkhā. Yassā gamane raññā daṇḍo ṭhapito, sā saparidaṇḍā. Pacchimānaṃ dvinnanti sārakkhasaparidaṇḍānaṃ micchācāro hoti tāsaṃ sasāmikabhāvato. Na itarāsanti itarāsaṃ māturakkhitādīnaṃ aṭṭhannaṃ purisantaragamane natthi micchācāro tāsaṃ asāmikabhāvato. Yā hi sāmikassa santakaṃ phassaṃ thenetvā paresaṃ abhiratiṃ uppādenti, tāsaṃ micchācāro, na ca mātādayo tāsaṃ phasse issarā. Mātādayo hi na attanā phassānubhavanatthaṃ tā rakkhanti, kevalaṃ anācāraṃ nisedhentā purisantaragamanaṃ tāsaṃ vārenti. Purisassa pana etāsu aṭṭhasupi hotiyeva micchācāro mātādīhi yathā purisena saddhiṃ saṃvāsaṃ na kappeti, tathā rakkhitattā paresaṃ rakkhitagopitaṃ phassaṃ thenetvā phuṭṭhabhāvato.
ဓနေန ကီတာတိ ဘရိယဘာဝတ္ထံ ဓနေန ကီတာ။ တေနာဟ ‘‘ယသ္မာ ပနာ’’တိအာဒိ။ ဘောဂေနာတိ ဘောဂဟေတု။ ဘောဂတ္ထဉ္ဟိ ဝသန္တီ ‘‘ဘောဂဝာသိနီ’’တိ ဝုစ္စတိ။ လဘိတ္ဝာတိ ယော နံ ဝာသေတိ, တသ္သ ဟတ္ထတော လဘိတ္ဝာ။ ဥဒကပတ္တံ အာမသိတ္ဝာ ဂဟိတာ ဩဒပတ္တကိနီ။ တေနာဟ ‘‘ဥဘိန္န’’န္တိအာဒိ။ ဓဇေန အာဟဋာတိ ဧတ္ထ ဓဇယောဂတော သေနာဝ ဓဇသဒ္ဒေန ဝုတ္တာ, ဥသ္သိတဒ္ဓဇာယ သေနာယ အာဟဋာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တေနာဟ ‘‘ဥသ္သိတဒ္ဓဇာယာ’’တိအာဒိ။
Dhanena kītāti bhariyabhāvatthaṃ dhanena kītā. Tenāha ‘‘yasmā panā’’tiādi. Bhogenāti bhogahetu. Bhogatthañhi vasantī ‘‘bhogavāsinī’’ti vuccati. Labhitvāti yo naṃ vāseti, tassa hatthato labhitvā. Udakapattaṃ āmasitvā gahitā odapattakinī. Tenāha ‘‘ubhinna’’ntiādi. Dhajena āhaṭāti ettha dhajayogato senāva dhajasaddena vuttā, ussitaddhajāya senāya āhaṭāti vuttaṃ hoti. Tenāha ‘‘ussitaddhajāyā’’tiādi.
၃၀၅. ဗဟိဒ္ဓာ ဝိမဋ္ဌံ နာမ ဟောတီတိ အညတ္ထ အာရောစိတံ နာမ ဟောတိ။ တံ ကိရိယံ သမ္ပာဒေသ္သတီတိ တသ္သာ အာရောစေတ္ဝာ တံ ကိစ္စံ သမ္ပာဒေတု ဝာ မာ ဝာ, တံကိရိယာသမ္ပာဒနေ ယောဂ္ယတံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဒာရကံ ဒာရိကဉ္စ အဇာနာပေတ္ဝာ တေသံ မာတာပိတုအာဒီဟိ မာတာပိတုအာဒီနံယေဝ သန္တိကံ သာသနေ ပေသိတေပိ ဟရဏဝီမံသနပစ္စာဟရဏသင္ခာတာယ တိဝင္ဂသမ္ပတ္တိယာ သင္ဃာဒိသေသော ဟောတိယေဝာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ယံ ဥဒ္ဒိသ္သ သာသနံ ပေသိတံ, တံယေဝ သန္ဓာယ တသ္သာ မာတုအာဒီနံ အာရောစိတေ ဝတ္ထုနော ဧကတ္တာ မာတုအာဒယောပိ ခေတ္တမေဝာတိ ခေတ္တမေဝ ဩတိဏ္ဏဘာဝံ ဒသ္သေတုံ ‘‘ဗုဒ္ဓံ ပစ္စက္ခာမီ’’တိအာဒိ ဥဒာဟဋံ။ ဣမိနာ သမေတီတိ ဧတ္ထာယမဓိပ္ပာယော – ယထာ သယံ အနာရောစေတ္ဝာ အညေန အန္တေဝာသိအာဒိနာ အာရောစာပေန္တသ္သ ဝိသင္ကေတော နတ္ထိ, ဧဝံ တသ္သာ သယံ အနာရောစေတ္ဝာ အာရောစနတ္ထံ မာတုအာဒီနံ ဝဒန္တသ္သပိ နတ္ထိ ဝိသင္ကေတောတိ။ ဃရံ နယတီတိ ဃရဏီ။ မူလဋ္ဌာနဉ္စ ဝသေနာတိ ဧတ္ထ ပုရိသသ္သ မာတုအာဒယော သာသနပေသနေ မူလဘူတတ္တာ ‘‘မူလဋ္ဌာ’’တိ ဝုစ္စန္တိ။ မာတုရက္ခိတာယ မာတာ ဘိက္ခုံ ပဟိဏတီတိ ဧတ္ထ အတ္တနော ဝာ ဓီတု သန္တိကံ ‘‘ဣတ္ထန္နာမသ္သ ဘရိယာ ဟောတူ’’တိ ဘိက္ခုံ ပဟိဏတိ, ပုရိသသ္သ ဝာ သန္တိကံ ‘‘မမ ဓီတာ ဣတ္ထန္နာမသ္သ ဘရိယာ ဟောတူ’’တိ ပဟိဏတီတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဧသ နယော သေသေသုပိ။ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တနယတ္တာတိ ပဌမသင္ဃာဒိသေသေ ဝုတ္တနယတ္တာ။
305.Bahiddhā vimaṭṭhaṃ nāma hotīti aññattha ārocitaṃ nāma hoti. Taṃ kiriyaṃ sampādessatīti tassā ārocetvā taṃ kiccaṃ sampādetu vā mā vā, taṃkiriyāsampādane yogyataṃ sandhāya vuttaṃ. Dārakaṃ dārikañca ajānāpetvā tesaṃ mātāpituādīhi mātāpituādīnaṃyeva santikaṃ sāsane pesitepi haraṇavīmaṃsanapaccāharaṇasaṅkhātāya tivaṅgasampattiyā saṅghādiseso hotiyevāti daṭṭhabbaṃ. Yaṃ uddissa sāsanaṃ pesitaṃ, taṃyeva sandhāya tassā mātuādīnaṃ ārocite vatthuno ekattā mātuādayopi khettamevāti khettameva otiṇṇabhāvaṃ dassetuṃ ‘‘buddhaṃ paccakkhāmī’’tiādi udāhaṭaṃ. Iminā sametīti etthāyamadhippāyo – yathā sayaṃ anārocetvā aññena antevāsiādinā ārocāpentassa visaṅketo natthi, evaṃ tassā sayaṃ anārocetvā ārocanatthaṃ mātuādīnaṃ vadantassapi natthi visaṅketoti. Gharaṃ nayatīti gharaṇī. Mūlaṭṭhānañca vasenāti ettha purisassa mātuādayo sāsanapesane mūlabhūtattā ‘‘mūlaṭṭhā’’ti vuccanti. Māturakkhitāya mātā bhikkhuṃ pahiṇatīti ettha attano vā dhītu santikaṃ ‘‘itthannāmassa bhariyā hotū’’ti bhikkhuṃ pahiṇati, purisassa vā santikaṃ ‘‘mama dhītā itthannāmassa bhariyā hotū’’ti pahiṇatīti gahetabbaṃ. Esa nayo sesesupi. Pubbe vuttanayattāti paṭhamasaṅghādisese vuttanayattā.
၃၃၈. ဧတ္တောဝ ပက္ကမတီတိ ပုန အာဂန္တ္ဝာ အာဏာပကသ္သ အနာရောစေတ္ဝာ တတောယေဝ ပက္ကမတိ။ အညေန ကရဏီယေနာတိ ဂမနဟေတုဝိသုဒ္ဓိဒသ္သနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ တေနေဝ ပန ကရဏီယေန ဂန္တ္ဝာပိ ကိဉ္စိ အနာရောစေန္တော န ဝီမံသတိ နာမ။ အနဘိနန္ဒိတ္ဝာတိ ဣဒံ တထာ ပဋိပဇ္ဇမာနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ, သတိပိ အဘိနန္ဒနေ သာသနံ အနာရောစေန္တော ပန န ဝီမံသတိ နာမ။ တတိယပဒေ ဝုတ္တနယေနာတိ ‘‘သော တသ္သာ ဝစနံ အနဘိနန္ဒိတ္ဝာ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တနယေန။ ဝတ္ထုဂဏနာယာတိ သမ္ဗဟုလာနံ ဣတ္ထိပုရိသာနံ သမဘာဝေ သတိ ဒ္ဝိန္နံ ဒ္ဝိန္နံ ဣတ္ထိပုရိသဝတ္ထူနံ ဂဏနာယ။ သစေ ပန ဧကတော အဓိကာ ဟောန္တိ, အဓိကာနံ ဂဏနာယ အာပတ္တိဘေဒော ဝေဒိတဗ္ဗော။
338.Ettova pakkamatīti puna āgantvā āṇāpakassa anārocetvā tatoyeva pakkamati. Aññena karaṇīyenāti gamanahetuvisuddhidassanatthaṃ vuttaṃ. Teneva pana karaṇīyena gantvāpi kiñci anārocento na vīmaṃsati nāma. Anabhinanditvāti idaṃ tathā paṭipajjamānaṃ sandhāya vuttaṃ, satipi abhinandane sāsanaṃ anārocento pana na vīmaṃsati nāma. Tatiyapade vuttanayenāti ‘‘so tassā vacanaṃ anabhinanditvā’’tiādinā vuttanayena. Vatthugaṇanāyāti sambahulānaṃ itthipurisānaṃ samabhāve sati dvinnaṃ dvinnaṃ itthipurisavatthūnaṃ gaṇanāya. Sace pana ekato adhikā honti, adhikānaṃ gaṇanāya āpattibhedo veditabbo.
၃၃၉-၃၄၀. ပာဠိယံ စတုတ္ထဝာရေ အသတိပိ ‘‘ဂစ္ဆန္တော န သမ္ပာဒေတိ, အာဂစ္ဆန္တော ဝိသံဝာဒေတိ, အနာပတ္တီ’’တိ ဣဒံ အတ္ထတော အာပန္နမေဝာတိ ကတ္ဝာ ဝုတ္တံ ‘‘စတုတ္ထေ အနာပတ္တီ’’တိ။ ကာရုကာနန္တိ ဝဍ္ဎကီအာဒီနံ။ တစ္ဆကအယောကာရတန္တဝာယရဇကန္ဟာပိတကာ ပဉ္စ ကာရဝော ‘‘ကာရုကာ’’တိ ဝုစ္စန္တိ။ ဧဝရူပေန။ပေ.။ အနာပတ္တီတိ တာဒိသံ ဂိဟိဝေယ္ယာဝစ္စမ္ပိ န ဟောတီတိ ကတ္ဝာ ဝုတ္တံ။
339-340. Pāḷiyaṃ catutthavāre asatipi ‘‘gacchanto na sampādeti, āgacchanto visaṃvādeti, anāpattī’’ti idaṃ atthato āpannamevāti katvā vuttaṃ ‘‘catutthe anāpattī’’ti. Kārukānanti vaḍḍhakīādīnaṃ. Tacchakaayokāratantavāyarajakanhāpitakā pañca kāravo ‘‘kārukā’’ti vuccanti. Evarūpena…pe… anāpattīti tādisaṃ gihiveyyāvaccampi na hotīti katvā vuttaṃ.
ကာယတော သမုဋ္ဌာတီတိ ပဏ္ဏတ္တိံ ဝာ အလံဝစနီယဘာဝံ ဝာ အဇာနန္တသ္သ ကာယတော သမုဋ္ဌာတိ။ ဝာစတော သမုဋ္ဌာတီတိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ ကာယဝာစတော သမုဋ္ဌာတီတိ ပဏ္ဏတ္တိံ ဇာနိတ္ဝာ အလံဝစနီယဘာဝံ အဇာနန္တသ္သပိ ကာယဝာစတော သမုဋ္ဌာတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အလံဝစနီယာ ဟောန္တီတိ ဒေသစာရိတ္တဝသေန ပဏ္ဏဒာနာဒိနာ ပရိစ္စတ္တာ ဟောန္တိ။ ပဏ္ဏတ္တိံ ပန ဇာနိတ္ဝာတိ ဧတ္ထ အလံဝစနီယဘာဝံ ဝာတိ စ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တေနေဝ မာတိကာဋ္ဌကထာယံ (ကင္ခာ. အဋ္ဌ. သဉ္စရိတ္တသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ) ‘‘တဒုဘယံ ပန ဇာနိတ္ဝာ ဧတေဟေဝ တီဟိ နယေဟိ သမာပဇ္ဇန္တသ္သ တာနေဝ တီဏိ တဒုဘယဇာနနစိတ္တေန သစိတ္တကာနိ ဟောန္တီ’’တိ ဝုတ္တံ။ တသ္မာ ပဏ္ဏတ္တိဇာနနစိတ္တေနာတိ ဧတ္ထာပိ တဒုဘယဇာနနံ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဘိက္ခုံ အဇာနာပေတ္ဝာ အတ္တနော အဓိပ္ပာယံ ပဏ္ဏေ လိခိတ္ဝာ ဒိန္နံ ဟရန္တသ္သပိ အာပတ္တိ ဟောတိ, ဣမသ္သ သိက္ခာပဒသ္သ အစိတ္တကတ္တာတိ န ဂဟေတဗ္ဗံ။ ပာဠိယံ ပန ‘‘အာရောစေတီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ အဋ္ဌကထာယဉ္စ တတ္ထ တတ္ထ အာရောစနသ္သေဝ ဒသ္သိတတ္တာ ကာယေန ဝာ ဝာစာယ ဝာ အာရောစေန္တသ္သေဝ အာပတ္တိ ဟောတီတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။
Kāyato samuṭṭhātīti paṇṇattiṃ vā alaṃvacanīyabhāvaṃ vā ajānantassa kāyato samuṭṭhāti. Vācato samuṭṭhātīti etthāpi eseva nayo. Kāyavācato samuṭṭhātīti paṇṇattiṃ jānitvā alaṃvacanīyabhāvaṃ ajānantassapi kāyavācato samuṭṭhātīti veditabbaṃ. Alaṃvacanīyā hontīti desacārittavasena paṇṇadānādinā pariccattā honti. Paṇṇattiṃpana jānitvāti ettha alaṃvacanīyabhāvaṃ vāti ca daṭṭhabbaṃ. Teneva mātikāṭṭhakathāyaṃ (kaṅkhā. aṭṭha. sañcarittasikkhāpadavaṇṇanā) ‘‘tadubhayaṃ pana jānitvā eteheva tīhi nayehi samāpajjantassa tāneva tīṇi tadubhayajānanacittena sacittakāni hontī’’ti vuttaṃ. Tasmā paṇṇattijānanacittenāti etthāpi tadubhayajānanaṃ vattabbaṃ. Bhikkhuṃ ajānāpetvā attano adhippāyaṃ paṇṇe likhitvā dinnaṃ harantassapi āpatti hoti, imassa sikkhāpadassa acittakattāti na gahetabbaṃ. Pāḷiyaṃ pana ‘‘ārocetī’’ti vuttattā aṭṭhakathāyañca tattha tattha ārocanasseva dassitattā kāyena vā vācāya vā ārocentasseva āpatti hotīti gahetabbaṃ.
၃၄၁. ဒုဋ္ဌုလ္လာဒီသုပီတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန သဉ္စရိတ္တမ္ပိ သင္ဂဏ္ဟာတိ။ ဧတ္ထ ပန ကိဉ္စာပိ ဣတ္ထီ နာမ မနုသ္သိတ္ထီ, န ယက္ခီ, န ပေတီ, န တိရစ္ဆာနဂတာ, ပုရိသော နာမ မနုသ္သပုရိသော, န ယက္ခောတိအာဒိ န ဝုတ္တံ, တထာပိ မနုသ္သဇာတိကာဝ ဣတ္ထိပုရိသာ ဣဓ အဓိပ္ပေတာ။ တသ္မာ ယေသု သဉ္စရိတ္တံ သမာပဇ္ဇတိ, တေသံ မနုသ္သဇာတိကတာ, န နာလံဝစနီယတာ, ပဋိဂ္ဂဏ္ဟနဝီမံသနပစ္စာဟရဏာနီတိ ဣမာနေတ္ထ ပဉ္စင္ဂာနိ။
341.Duṭṭhullādīsupīti ādi-saddena sañcarittampi saṅgaṇhāti. Ettha pana kiñcāpi itthī nāma manussitthī, na yakkhī, na petī, na tiracchānagatā, puriso nāma manussapuriso, na yakkhotiādi na vuttaṃ, tathāpi manussajātikāva itthipurisā idha adhippetā. Tasmā yesu sañcarittaṃ samāpajjati, tesaṃ manussajātikatā, na nālaṃvacanīyatā, paṭiggaṇhanavīmaṃsanapaccāharaṇānīti imānettha pañcaṅgāni.
သဉ္စရိတ္တသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Sañcarittasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / ဝိနယပိဋက • Vinayapiṭaka / မဟာဝိဘင္ဂ • Mahāvibhaṅga / ၅. သဉ္စရိတ္တသိက္ခာပဒံ • 5. Sañcarittasikkhāpadaṃ
အဋ္ဌကထာ • Aṭṭhakathā / ဝိနယပိဋက (အဋ္ဌကထာ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / မဟာဝိဘင္ဂ-အဋ္ဌကထာ • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ၅. သဉ္စရိတ္တသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ • 5. Sañcarittasikkhāpadavaṇṇanā
ဋီကာ • Tīkā / ဝိနယပိဋက (ဋီကာ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ဝဇိရဗုဒ္ဓိ-ဋီကာ • Vajirabuddhi-ṭīkā
၅. သဉ္စရိတ္တသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ • 5. Sañcarittasikkhāpadavaṇṇanā
ပဒဘာဇနီယဝဏ္ဏနာ • Padabhājanīyavaṇṇanā
ဝိနီတဝတ္ထုဝဏ္ဏနာ • Vinītavatthuvaṇṇanā
ဋီကာ • Tīkā / ဝိနယပိဋက (ဋီကာ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ဝိမတိဝိနောဒနီ-ဋီကာ • Vimativinodanī-ṭīkā / ၅. သဉ္စရိတ္တသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ • 5. Sañcarittasikkhāpadavaṇṇanā
