| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ವಿಮತಿವಿನೋದನೀ-ಟೀಕಾ • Vimativinodanī-ṭīkā |
೫. ಸಞ್ಚರಿತ್ತಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ
5. Sañcarittasikkhāpadavaṇṇanā
೨೯೬. ಪಞ್ಚಮೇ ಪಣ್ಡಿಚ್ಚೇನಾತಿ ಸಭಾವಞಾಣೇನ। ಗತಿಮನ್ತಾತಿ ಸಭಾವಞಾಣಗತಿಯುತ್ತಾ। ವೇಯ್ಯತ್ತಿಯೇನಾತಿ ಇತ್ಥಿಕತ್ತಬ್ಬೇಸು ಸಿಕ್ಖಿತಞಾಣೇನ। ಮೇಧಾಯಾತಿ ಅಸಿಕ್ಖಿತೇಸುಪಿ ತಂಇತ್ಥಿಕತ್ತಬ್ಬೇಸು ಠಾನುಪ್ಪತ್ತಿಯಾ ಪಞ್ಞಾಯ। ಛೇಕಾತಿ ಕಾಯೇನ ಪಚನಾದಿಕುಸಲಾ।
296. Pañcame paṇḍiccenāti sabhāvañāṇena. Gatimantāti sabhāvañāṇagatiyuttā. Veyyattiyenāti itthikattabbesu sikkhitañāṇena. Medhāyāti asikkhitesupi taṃitthikattabbesu ṭhānuppattiyā paññāya. Chekāti kāyena pacanādikusalā.
ಆವಹನಂ ಆವಾಹೋ, ದಾರಿಕಾಯ ಗಹಣಂ। ವಿಧಿನಾ ಪರಕುಲೇ ವಹನಂ ಪೇಸನಂ ವಿವಾಹೋ, ದಾರಿಕಾಯ ದಾನಂ।
Āvahanaṃ āvāho, dārikāya gahaṇaṃ. Vidhinā parakule vahanaṃ pesanaṃ vivāho, dārikāya dānaṃ.
೨೯೭. ರನ್ಧಾಪನಂ ಭತ್ತಪಚಾಪನಂ। ಬ್ಯಞ್ಜನಾದಿಸಮ್ಪಾದನಂ ಪಚಾಪನಂ। ನ ಉಪಾಹಟನ್ತಿ ನ ದಿನ್ನಂ। ಕಯೋ ನಾಮ ಗಹಣಂ। ವಿಕ್ಕಯೋ ನಾಮ ದಾನಂ। ತದುಭಯಂ ಸಙ್ಗಹೇತ್ವಾ ‘‘ವೋಹಾರೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ।
297.Randhāpanaṃ bhattapacāpanaṃ. Byañjanādisampādanaṃ pacāpanaṃ. Na upāhaṭanti na dinnaṃ. Kayo nāma gahaṇaṃ. Vikkayo nāma dānaṃ. Tadubhayaṃ saṅgahetvā ‘‘vohāro’’ti vuttaṃ.
೩೦೦. ‘‘ಅಬ್ಭುತಂ ಕಾತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ದುಕ್ಕಟಂ ಹೋತೀತಿ ದೀಪೇತಿ। ‘‘ಪರಾಜಿತೇನ ದಾತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಅದೇನ್ತೋ ಧುರನಿಕ್ಖೇಪೇನ ಕಾರೇತಬ್ಬೋ। ಅಚಿರಕಾಲೇ ಅಧಿಕಾರೋ ಏತಸ್ಸ ಅತ್ಥೀತಿ ಅಚಿರಕಾಲಾಧಿಕಾರಿಕಂ, ಸಞ್ಚರಿತ್ತಂ। ‘‘ಅಚಿರಕಾಲಾಚಾರಿಕ’’ನ್ತಿ ವಾ ಪಾಠೋ। ಅಚಿರಕಾಲೇ ಆಚಾರೋ ಅಜ್ಝಾಚಾರೋ ಏತಸ್ಸಾತಿ ಯೋಜನಾ।
300.‘‘Abbhutaṃ kātuṃ na vaṭṭatī’’ti iminā dukkaṭaṃ hotīti dīpeti. ‘‘Parājitena dātabba’’nti vuttattā adento dhuranikkhepena kāretabbo. Acirakāle adhikāro etassa atthīti acirakālādhikārikaṃ, sañcarittaṃ. ‘‘Acirakālācārika’’nti vā pāṭho. Acirakāle ācāro ajjhācāro etassāti yojanā.
೩೦೧. ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಏಹಿಭಿಕ್ಖುಆದಿಕಾಪಿ ಸಞ್ಚರಿತ್ತಾದಿಪಣ್ಣತ್ತಿವಜ್ಜಂ ಆಪತ್ತಿಂ ಆಪಜ್ಜನ್ತಿ, ತೇಸಂ ಪನ ಅಸಬ್ಬಕಾಲಿಕತ್ತಾ, ಅಪ್ಪಕತ್ತಾ ಚ ಇಧಾಪಿ ಞತ್ತಿಚತುತ್ಥೇನೇವ ಕಮ್ಮೇನ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಂ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ಯ್ವಾಯ’’ನ್ತಿಆದಿಪದಭಾಜನಮಾಹ। ಸಞ್ಚರಣಂ ಸಞ್ಚರೋ, ಸೋ ಏತಸ್ಸ ಅತ್ಥೀತಿ ಸಞ್ಚರೀ, ತಸ್ಸ ಭಾವೋ ಸಞ್ಚರಿತ್ತಂ। ತೇನಾಹ ‘‘ಸಞ್ಚರಣಭಾವ’’ನ್ತಿ। ಸಞ್ಚರತೀತಿ ಸಞ್ಚರಣೋ, ಪುಗ್ಗಲೋ, ತಸ್ಸ ಭಾವೋ ಸಞ್ಚರಣಭಾವೋ, ತಂ ಇತ್ಥಿಪುರಿಸಾನಂ ಅನ್ತರೇ ಸಞ್ಚರಣಭಾವನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ।
301. Kiñcāpi ehibhikkhuādikāpi sañcarittādipaṇṇattivajjaṃ āpattiṃ āpajjanti, tesaṃ pana asabbakālikattā, appakattā ca idhāpi ñatticatuttheneva kammena upasampannaṃ sandhāya ‘‘yvāya’’ntiādipadabhājanamāha. Sañcaraṇaṃ sañcaro, so etassa atthīti sañcarī, tassa bhāvo sañcarittaṃ. Tenāha ‘‘sañcaraṇabhāva’’nti. Sañcaratīti sañcaraṇo, puggalo, tassa bhāvo sañcaraṇabhāvo, taṃ itthipurisānaṃ antare sañcaraṇabhāvanti attho.
ಜಾಯಾಭಾವೇತಿ ಭರಿಯಭಾವಾಯ। ಜಾರಭಾವೇತಿ ಸಾಮಿಭಾವಾಯ, ತಂನಿಮಿತ್ತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ನಿಮಿತ್ತತ್ಥೇ ಹಿ ಏತಂ ಭುಮ್ಮವಚನಂ। ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ‘‘ಜಾರತ್ತನೇ’’ತಿ ಪದಸ್ಸ ಪದಭಾಜನೇ ‘‘ಜಾರೀ ಭವಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ॰ ೩೦೨) ಇತ್ಥಿಲಿಙ್ಗವಸೇನ ಪದಭಾಜನಂ ವುತ್ತಂ, ‘‘ಸಞ್ಚರಿತ್ತಂ ಸಮಾಪಜ್ಜೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ಪದಸ್ಸ ಪನ ನಿದ್ದೇಸೇ ‘‘ಇತ್ಥಿಯಾ ವಾ ಪಹಿತೋ ಪುರಿಸಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಗಚ್ಛತಿ, ಪುರಿಸೇನ ವಾ ಪಹಿತೋ ಇತ್ಥಿಯಾ ಸನ್ತಿಕೇ ಗಚ್ಛತೀ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಪುರಿಸಸ್ಸಾಪಿ ಸನ್ತಿಕೇ ವತ್ತಬ್ಬಾಕಾರಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಜಾರತ್ತನೇ’’ತಿ ನಿದ್ದೇಸಸ್ಸ ಇತ್ಥಿಪುರಿಸಸಾಧಾರಣತ್ತಾ ‘‘ಇತ್ಥಿಯಾ ಮತಿಂ ಪುರಿಸಸ್ಸ ಆರೋಚೇನ್ತೋ ಜಾರತ್ತನೇ ಆರೋಚೇತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಪಾಳಿಯಂ ಪನ ಪುರಿಸಸ್ಸ ಮತಿಂ ಇತ್ಥಿಯಾ ಆರೋಚನವಸೇನೇವ ಪದದ್ವಯೇಪಿ ಯೋಜನಾ ಕತಾ, ತದನುಸಾರೇನ ಇತ್ಥಿಯಾ ಮತಿಂ ಪುರಿಸಸ್ಸ ಆರೋಚನಾಕಾರೋಪಿ ಸಕ್ಕಾ ವಿಞ್ಞಾತುನ್ತಿ।
Jāyābhāveti bhariyabhāvāya. Jārabhāveti sāmibhāvāya, taṃnimittanti attho. Nimittatthe hi etaṃ bhummavacanaṃ. Kiñcāpi ‘‘jārattane’’ti padassa padabhājane ‘‘jārī bhavissasī’’ti (pārā. 302) itthiliṅgavasena padabhājanaṃ vuttaṃ, ‘‘sañcarittaṃ samāpajjeyyā’’ti padassa pana niddese ‘‘itthiyā vā pahito purisassa santike gacchati, purisena vā pahito itthiyā santike gacchatī’’ti vuttattā purisassāpi santike vattabbākāraṃ dassetuṃ ‘‘jārattane’’ti niddesassa itthipurisasādhāraṇattā ‘‘itthiyā matiṃ purisassa ārocento jārattane ārocetī’’ti vuttaṃ. Pāḷiyaṃ pana purisassa matiṃ itthiyā ārocanavaseneva padadvayepi yojanā katā, tadanusārena itthiyā matiṃ purisassa ārocanākāropi sakkā viññātunti.
ಇದಾನಿ ಪಾಳಿಯಂ ವುತ್ತನಯೇನಾಪಿ ಅತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಅಪಿಚಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ‘‘ಪತಿ ಭವಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ ಇದಂ ಜಾಯಾಸದ್ದಸ್ಸ ಇತ್ಥಿಲಿಙ್ಗನಿಯಮತೋ ಪುರಿಸಪರಿಯಾಯೇನ ವುತ್ತಂ, ನಿಬದ್ಧಸಾಮಿಕೋ ಭವಿಸ್ಸಸೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಜಾರೋ ಭವಿಸ್ಸಸೀತಿ ಮಿಚ್ಛಾಚಾರಭಾವೇನ ಉಪಗಚ್ಛನಕೋ ಭವಿಸ್ಸಸೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ।
Idāni pāḷiyaṃ vuttanayenāpi atthaṃ dassento ‘‘apicā’’tiādimāha. ‘‘Pati bhavissasī’’ti idaṃ jāyāsaddassa itthiliṅganiyamato purisapariyāyena vuttaṃ, nibaddhasāmiko bhavissasīti attho. Jāro bhavissasīti micchācārabhāvena upagacchanako bhavissasīti adhippāyo.
೩೦೩. ಸೇರಿವಿಹಾರನ್ತಿ ಸಚ್ಛನ್ದಚಾರಂ। ಅತ್ತನೋ ವಸನ್ತಿ ಅತ್ತನೋ ಆಣಂ। ಗೋತ್ತವನ್ತೇಸು ಗೋತ್ತ-ಸದ್ದೋ, ಧಮ್ಮಚಾರೀಸು ಚ ಧಮ್ಮ-ಸದ್ದೋ ವತ್ತತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಸಗೋತ್ತೇಹೀ’’ತಿಆದಿ। ತತ್ಥ ಸಗೋತ್ತೇಹೀತಿ ಸಮಾನಗೋತ್ತೇಹಿ। ಸಹಧಮ್ಮಿಕೇಹೀತಿ ಏಕಸ್ಸ ಸತ್ಥು ಸಾಸನೇ ಸಹಚರಿತಬ್ಬಧಮ್ಮೇಹಿ, ಸಮಾನಕುಲಧಮ್ಮೇಹಿ ವಾ। ತೇನೇವಾಹ ‘‘ಏಕಂ ಸತ್ಥಾರ’’ನ್ತಿಆದಿ। ಏಕಗಣಪರಿಯಾಪನ್ನೇಹೀತಿ ಮಾಲಾಕಾರಾದಿಏಕಗಣಪರಿಯಾಪನ್ನೇಹಿ।
303.Serivihāranti sacchandacāraṃ. Attano vasanti attano āṇaṃ. Gottavantesu gotta-saddo, dhammacārīsu ca dhamma-saddo vattatīti āha ‘‘sagottehī’’tiādi. Tattha sagottehīti samānagottehi. Sahadhammikehīti ekassa satthu sāsane sahacaritabbadhammehi, samānakuladhammehi vā. Tenevāha ‘‘ekaṃ satthāra’’ntiādi. Ekagaṇapariyāpannehīti mālākārādiekagaṇapariyāpannehi.
ಸಸ್ಸಾಮಿಕಾ ಸಾರಕ್ಖಾ। ಯಸ್ಸಾ ಗಮನೇ ರಞ್ಞಾ ದಣ್ಡೋ ಠಪಿತೋ, ಸಾ ಸಪರಿದಣ್ಡಾ। ಪಚ್ಛಿಮಾನಂ ದ್ವಿನ್ನನ್ತಿ ಸಾರಕ್ಖಸಪರಿದಣ್ಡಾನಂ। ಮಿಚ್ಛಾಚಾರೋ ಹೋತೀತಿ ತಾಸು ಗತಪುರಿಸಾನಂ ವಿಯ ತಾಸಮ್ಪಿ ಮಿಚ್ಛಾಚಾರೋ ಹೋತಿ ಸಸ್ಸಾಮಿಕಭಾವತೋ। ನ ಇತರಾಸನ್ತಿ ಮಾತುರಕ್ಖಿತಾದೀನಂ ಅಟ್ಠನ್ನಂ ಮಿಚ್ಛಾಚಾರೋ ನತ್ಥಿ ಅಸ್ಸಾಮಿಕತ್ತಾ, ತಾಸು ಗತಾನಂ ಪುರಿಸಾನಮೇವ ಮಿಚ್ಛಾಚಾರೋ ಹೋತಿ ಮಾತಾದೀಹಿ ರಕ್ಖಿತತ್ತಾ। ಪುರಿಸಾ ಹಿ ಪರೇಹಿ ಯೇಹಿ ಕೇಹಿಚಿ ಗೋಪಿತಂ ಇತ್ಥಿಂ ಗನ್ತುಂ ನ ಲಭನ್ತಿ, ಇತ್ಥಿಯೋ ಪನ ಕೇನಚಿ ಪುರಿಸೇನ ಭರಿಯಾಭಾವೇನ ಗಹಿತಾವ ಪುರಿಸನ್ತರಂ ಗನ್ತುಂ ನ ಲಭನ್ತಿ, ನ ಇತರಾ ಅತ್ತನೋ ಫಸ್ಸಸ್ಸ ಸಯಂ ಸಾಮಿಕತ್ತಾ। ನ ಹಿ ಮಾತಾದಯೋ ಸಯಂ ತಾಸಂ ಫಸ್ಸಾನುಭವನತ್ಥಂ ತಾ ರಕ್ಖನ್ತಿ, ಕೇವಲಂ ಪುರಿಸಗಮನಮೇವ ತಾಸಂ ವಾರೇನ್ತಿ। ತಸ್ಮಾ ಕೇನಚಿ ಅಪರಿಗ್ಗಹಿತಫಸ್ಸತ್ತಾ, ಅತ್ತನೋ ಫಸ್ಸತ್ತಾ ಚ ಇತ್ಥೀನಂ ನ ಮಿಚ್ಛಾಚಾರೋ, ಪುರಿಸಾನಂ ಪನ ಪರೇಹಿ ವಾರಿತೇ ಅತ್ತನೋ ಅಸನ್ತಕಟ್ಠಾನೇ ಪವಿಟ್ಠತ್ತಾ ಮಿಚ್ಛಾಚಾರೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।
Sassāmikā sārakkhā. Yassā gamane raññā daṇḍo ṭhapito, sā saparidaṇḍā. Pacchimānaṃ dvinnanti sārakkhasaparidaṇḍānaṃ. Micchācāro hotīti tāsu gatapurisānaṃ viya tāsampi micchācāro hoti sassāmikabhāvato. Na itarāsanti māturakkhitādīnaṃ aṭṭhannaṃ micchācāro natthi assāmikattā, tāsu gatānaṃ purisānameva micchācāro hoti mātādīhi rakkhitattā. Purisā hi parehi yehi kehici gopitaṃ itthiṃ gantuṃ na labhanti, itthiyo pana kenaci purisena bhariyābhāvena gahitāva purisantaraṃ gantuṃ na labhanti, na itarā attano phassassa sayaṃ sāmikattā. Na hi mātādayo sayaṃ tāsaṃ phassānubhavanatthaṃ tā rakkhanti, kevalaṃ purisagamanameva tāsaṃ vārenti. Tasmā kenaci apariggahitaphassattā, attano phassattā ca itthīnaṃ na micchācāro, purisānaṃ pana parehi vārite attano asantakaṭṭhāne paviṭṭhattā micchācāroti veditabbo.
ಭೋಗೇನಾತಿ ಭೋಗಹೇತು। ಉದಪತ್ತಂ ಆಮಸಿತ್ವಾ ಗಹಿತಾ ಓದಪತ್ತಕಿನೀ। ಧಜ-ಸದ್ದೇನ ಸೇನಾ ಏವ ಉಪಲಕ್ಖಿತಾತಿ ಆಹ ‘‘ಉಸ್ಸಿತದ್ಧಜಾಯಾ’’ತಿಆದಿ।
Bhogenāti bhogahetu. Udapattaṃ āmasitvā gahitā odapattakinī. Dhaja-saddena senā eva upalakkhitāti āha ‘‘ussitaddhajāyā’’tiādi.
೩೦೫. ಬಹಿದ್ಧಾ ವಿಮಟ್ಠನ್ತಿ ಅಞ್ಞತ್ಥ ಆರೋಚಿತಂ। ತಂ ಕಿರಿಯಂ ಸಮ್ಪಾದೇಸ್ಸತೀತಿ ತಸ್ಸಾ ಆರೋಚೇತ್ವಾ ತಂ ಕಿಚ್ಚಂ ಸಮ್ಪಾದೇತು ವಾ ಮಾ ವಾ, ತಂ ಕಿರಿಯಂ ಸಮ್ಪಾದನೇ ಸಾಮತ್ಥಿಯಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ। ದಾರಕಂ, ದಾರಿಕಞ್ಚ ಅಜಾನಾಪೇತ್ವಾ ಮಾತಾಪಿತುಆದೀಹಿ ಮಾತಾಪಿತುಆದೀನಞ್ಞೇವ ಸನ್ತಿಕಂ ಸಾಸನೇ ಪೇಸಿತೇಪಿ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹನವೀಮಂಸನಪಚ್ಚಾಹರಣಸಙ್ಖಾತಾಯ ತಿವಙ್ಗಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ ಹೋತಿ ಏವಾತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ।
305.Bahiddhā vimaṭṭhanti aññattha ārocitaṃ. Taṃ kiriyaṃ sampādessatīti tassā ārocetvā taṃ kiccaṃ sampādetu vā mā vā, taṃ kiriyaṃ sampādane sāmatthiyaṃ sandhāya vuttaṃ. Dārakaṃ, dārikañca ajānāpetvā mātāpituādīhi mātāpituādīnaññeva santikaṃ sāsane pesitepi paṭiggaṇhanavīmaṃsanapaccāharaṇasaṅkhātāya tivaṅgasampattiyā saṅghādiseso hoti evāti daṭṭhabbaṃ.
ಯಂ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಸಾಸನಂ ಪೇಸಿತಂ, ತಂ ಏವ ಸನ್ಧಾಯ ತಸ್ಸಾ ಮಾತುಆದೀನಂ ಆರೋಚಿತೇಪಿ ಖೇತ್ತಮೇವ ಓತಿಣ್ಣಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಬುದ್ಧಂ ಪಚ್ಚಕ್ಖಾಮೀ’’ತಿಆದಿ ಉದಾಹಟಂ, ಇದಞ್ಚ ವಚನಬ್ಯತ್ತಯಹೇತುಬ್ಯತ್ತಯಾನಂ ಭೇದೇಪಿ ಬ್ಯತ್ತಯಸಾಮಞ್ಞತೋ ಉದಾಹಟನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ತಮ್ಪಿ ಉದಾಹರಣದೋಸಂ ಪರಿಹರಿತ್ವಾ ಸುತ್ತಾನುಲೋಮತಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ತಂ ಪನಾ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ಇಮಿನಾ ಸಮೇತೀತಿ ಏತ್ಥಾಯಮಧಿಪ್ಪಾಯೋ – ಯಥಾ ಸಯಂ ಅನಾರೋಚೇತ್ವಾ ಅಞ್ಞೇಸಂ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕಾದೀನಂ ವತ್ವಾ ವೀಮಂಸಾಪೇತ್ವಾ ಪಚ್ಚಾಹರನ್ತಸ್ಸ ನತ್ಥಿ ವಿಸಙ್ಕೇತೋ, ಏವಂ ತಸ್ಸಾ ಸಯಂ ಅನಾರೋಚೇತ್ವಾ ಆರೋಚನತ್ಥಂ ಮಾತುಆದೀನಂ ವದನ್ತಸ್ಸಾಪಿ ಮಾತುಆದಯೋ ತಂ ಕಿರಿಯಂ ಸಮ್ಪಾದೇನ್ತು ವಾ ಮಾ ವಾ। ಯದಿ ಹಿ ತೇಸಂ ಮಾತುಆದೀನಂ ತುಣ್ಹೀಭೂತಭಾವಮ್ಪಿ ಪಚ್ಚಾಹರತಿ, ವಿಸಙ್ಕೇತೋ ನತ್ಥೀತಿ।
Yaṃ uddissa sāsanaṃ pesitaṃ, taṃ eva sandhāya tassā mātuādīnaṃ ārocitepi khettameva otiṇṇabhāvaṃ dassetuṃ ‘‘buddhaṃ paccakkhāmī’’tiādi udāhaṭaṃ, idañca vacanabyattayahetubyattayānaṃ bhedepi byattayasāmaññato udāhaṭanti daṭṭhabbaṃ. Tampi udāharaṇadosaṃ pariharitvā suttānulomataṃ dassetuṃ ‘‘taṃ panā’’tiādi vuttaṃ. Iminā sametīti etthāyamadhippāyo – yathā sayaṃ anārocetvā aññesaṃ antevāsikādīnaṃ vatvā vīmaṃsāpetvā paccāharantassa natthi visaṅketo, evaṃ tassā sayaṃ anārocetvā ārocanatthaṃ mātuādīnaṃ vadantassāpi mātuādayo taṃ kiriyaṃ sampādentu vā mā vā. Yadi hi tesaṃ mātuādīnaṃ tuṇhībhūtabhāvampi paccāharati, visaṅketo natthīti.
ಘರಕಿಚ್ಚಂ ನೇತೀತಿ ಘರಣೀ। ಅಞ್ಞತರಂ ವದನ್ತಸ್ಸ ವಿಸಙ್ಕೇತಂ ಅದಿನ್ನಾದಾನಾದೀಸು ಆಣತ್ತಿಯಂ ವತ್ಥುಸಙ್ಕೇತೋ ವಿಯಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಮೂಲಟ್ಠಾನಞ್ಚ ವಸೇನಾತಿ ಏತ್ಥ ಪುರಿಸಸ್ಸ ಮಾತುಆದಯೋ ಸಾಸನಪೇಸನೇ ಮೂಲಭೂತತ್ತಾ ‘‘ಮೂಲಟ್ಠಾ’’ತಿ ವುತ್ತಾ।
Gharakiccaṃ netīti gharaṇī. Aññataraṃ vadantassa visaṅketaṃ adinnādānādīsu āṇattiyaṃ vatthusaṅketo viyāti adhippāyo. Mūlaṭṭhānañca vasenāti ettha purisassa mātuādayo sāsanapesane mūlabhūtattā ‘‘mūlaṭṭhā’’ti vuttā.
೩೨೨. ಪಾಳಿಯಂ ಮಾತುರಕ್ಖಿತಾಯ ಮಾತಾ ಭಿಕ್ಖುಂ ಪಹಿಣತೀತಿ ಏತ್ಥ ಅತ್ತನೋ ವಾ ಧೀತು ಸನ್ತಿಕಂ ‘‘ಇತ್ಥನ್ನಾಮಸ್ಸ ಭರಿಯಾ ಹೋತೂ’’ತಿ ಭಿಕ್ಖುಂ ಪಹಿಣತಿ, ಪುರಿಸಸ್ಸ ವಾ ತಸ್ಸ ಞಾತಕಾನಂ ವಾ ಸನ್ತಿಕಂ ‘‘ಮಮ ಧೀತಾ ಇತ್ಥನ್ನಾಮಸ್ಸ ಭರಿಯಾ ಹೋತೂ’’ತಿ ಪಹಿಣತೀತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ। ಏಸೇವ ನಯೋ ಸೇಸೇಸುಪಿ। ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತನಯತ್ತಾತಿ ಪಠಮಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೇ ವುತ್ತನಯತ್ತಾ।
322. Pāḷiyaṃ māturakkhitāya mātā bhikkhuṃ pahiṇatīti ettha attano vā dhītu santikaṃ ‘‘itthannāmassa bhariyā hotū’’ti bhikkhuṃ pahiṇati, purisassa vā tassa ñātakānaṃ vā santikaṃ ‘‘mama dhītā itthannāmassa bhariyā hotū’’ti pahiṇatīti gahetabbaṃ. Eseva nayo sesesupi. Pubbe vuttanayattāti paṭhamasaṅghādisese vuttanayattā.
೩೩೮. ಅನ್ತೇ ಏಕೇನಾತಿ ಏಕೇನ ಪದೇನ। ಏತ್ತೋವ ಪಕ್ಕಮತೀತಿ ಅಪಚ್ಚಾಹರಿತ್ವಾ ತತೋವ ಪಕ್ಕಮತಿ। ‘‘ಅನಭಿನನ್ದಿತ್ವಾ’’ತಿ ಇದಂ ತಥಾ ಪಟಿಪಜ್ಜಮಾನಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ। ಸತಿಪಿ ಅಭಿನನ್ದನೇ ಸಾಸನಂ ಅನಾರೋಚೇನ್ತೋ ಪನ ನ ವೀಮಂಸತಿ ನಾಮ। ತತಿಯಪದೇ ವುತ್ತನಯೇನಾತಿ ‘‘ಸೋ ತಸ್ಸಾ ವಚನಂ ಅನಭಿನನ್ದಿತ್ವಾ’’ತಿಆದಿನಾ ವುತ್ತನಯೇನ। ಪಾಳಿಯಂ ಅನ್ತೇವಾಸಿಂ ವೀಮಂಸಾಪೇತ್ವಾತಿ ‘‘ಅಯಂ ತೇಸಂ ವತ್ತುಂ ಸಮತ್ಥೋ’’ತಿ ಅನ್ತೇವಾಸಿನಾ ವೀಮಂಸಾಪೇತ್ವಾ। ಸಚೇ ಪನ ಸೋ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕೋ ತಂ ವಚನಂ ಆದಿಯಿತ್ವಾ ತುಣ್ಹೀ ಹೋತಿ, ತಸ್ಸಾಪಿ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಪಚ್ಚಾಹರನ್ತಸ್ಸ ಆಚರಿಯಸ್ಸ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋವ ಮಾತುಆದೀಸು ತುಣ್ಹೀಭೂತೇಸು ತೇಸಂ ತುಣ್ಹಿಭಾವಂ ಪಚ್ಚಾಹರನ್ತಸ್ಸ ವಿಯಾತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ।
338.Ante ekenāti ekena padena. Ettova pakkamatīti apaccāharitvā tatova pakkamati. ‘‘Anabhinanditvā’’ti idaṃ tathā paṭipajjamānaṃ sandhāya vuttaṃ. Satipi abhinandane sāsanaṃ anārocento pana na vīmaṃsati nāma. Tatiyapade vuttanayenāti ‘‘so tassā vacanaṃ anabhinanditvā’’tiādinā vuttanayena. Pāḷiyaṃ antevāsiṃ vīmaṃsāpetvāti ‘‘ayaṃ tesaṃ vattuṃ samattho’’ti antevāsinā vīmaṃsāpetvā. Sace pana so antevāsiko taṃ vacanaṃ ādiyitvā tuṇhī hoti, tassāpi taṃ pavattiṃ paccāharantassa ācariyassa saṅghādisesova mātuādīsu tuṇhībhūtesu tesaṃ tuṇhibhāvaṃ paccāharantassa viyāti daṭṭhabbaṃ.
ಪಾಳಿಯಂ ಚತುತ್ಥವಾರೇ ಅಸತಿಪಿ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಸಮ್ಪಾದೇತಿ, ಆಗಚ್ಛನ್ತೋ ವಿಸಂವಾದೇತಿ ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ಅತ್ಥತೋ ಆಪನ್ನಮೇವಾತಿಕತ್ವಾ ವುತ್ತಂ ‘‘ಚತುತ್ಥೇ ಅನಾಪತ್ತೀ’’ತಿ।
Pāḷiyaṃ catutthavāre asatipi gacchanto sampādeti, āgacchanto visaṃvādeti anāpattīti atthato āpannamevātikatvā vuttaṃ ‘‘catutthe anāpattī’’ti.
೩೪೦. ಕಾರುಕಾನನ್ತಿ ವಡ್ಢಕೀಆದೀನಂ ತಚ್ಛಕಅಯೋಕಾರತನ್ತವಾಯರಜಕನ್ಹಾಪಿತಕಾ ಪಞ್ಚ ಕಾರವೋ ‘‘ಕಾರುಕಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ। ಏವರೂಪೇನ…ಪೇ॰… ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ತಾದಿಸಂ ಗಿಹಿವೇಯ್ಯಾವಚ್ಚಮ್ಪಿ ನ ಹೋತೀತಿ ಕತ್ವಾ ವುತ್ತಂ।
340.Kārukānanti vaḍḍhakīādīnaṃ tacchakaayokāratantavāyarajakanhāpitakā pañca kāravo ‘‘kārukā’’ti vuccanti. Evarūpena…pe… anāpattīti tādisaṃ gihiveyyāvaccampi na hotīti katvā vuttaṃ.
ಕಾಯತೋ ಸಮುಟ್ಠಾತೀತಿ ಪಣ್ಣತ್ತಿಂ ವಾ ಅಲಂವಚನೀಯಭಾವಂ ವಾ ತದುಭಯಂ ವಾ ಅಜಾನನ್ತಸ್ಸ ಕಾಯತೋ ಸಮುಟ್ಠಾತಿ। ಏಸ ನಯೋ ಇತರದ್ವಯೇಪಿ। ಅಲಂವಚನೀಯಾ ಹೋನ್ತೀತಿ ಇತ್ಥೀ ವಾ ಪುರಿಸೋ ವಾ ಉಭೋಪಿ ವಾ ಜಾಯಾಭಾವೇ, ಸಾಮಿಕಭಾವೇ ಚ ನಿಕ್ಖಿತ್ತಛನ್ದತಾಯ ಅಚ್ಚನ್ತವಿಯುತ್ತತ್ತಾ ಪುನ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಸಮಾಗಮತ್ಥಂ ‘‘ಮಾ ಏವಂ ಅಕರಿತ್ಥಾ’’ತಿಆದಿನಾ ವಚನೀಯತಾಯ ವತ್ತಬ್ಬತಾಯ ಅಲಂ ಅರಹಾತಿ ಅಲಂವಚನೀಯಾ, ಅಲಂ ವಾ ಕತ್ತುಂ ಅರಹಂ ಸನ್ಧಾನವಚನಮೇತೇಸು ಇತ್ಥಿಪುರಿಸೇಸೂತಿ ಅಲಂವಚನೀಯಾ, ಸನ್ಧಾನಕಾರಸ್ಸ ವಚನಂ ವಿನಾ ಅಸಙ್ಗಚ್ಛನಕಾ ಪರಿಚ್ಚತ್ತಾಯೇವಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ।
Kāyato samuṭṭhātīti paṇṇattiṃ vā alaṃvacanīyabhāvaṃ vā tadubhayaṃ vā ajānantassa kāyato samuṭṭhāti. Esa nayo itaradvayepi. Alaṃvacanīyā hontīti itthī vā puriso vā ubhopi vā jāyābhāve, sāmikabhāve ca nikkhittachandatāya accantaviyuttattā puna aññamaññaṃ samāgamatthaṃ ‘‘mā evaṃ akaritthā’’tiādinā vacanīyatāya vattabbatāya alaṃ arahāti alaṃvacanīyā, alaṃ vā kattuṃ arahaṃ sandhānavacanametesu itthipurisesūti alaṃvacanīyā, sandhānakārassa vacanaṃ vinā asaṅgacchanakā pariccattāyevāti adhippāyo.
ಪಣ್ಣತ್ತಿಂ ಪನ ಜಾನಿತ್ವಾತಿ ಏತ್ಥ ಅಲಂವಚನೀಯಭಾವಂ ವಾತಿ ವತ್ತಬ್ಬಂ। ತೇನೇವ ಮಾತಿಕಾಟ್ಠಕಥಾಯಞ್ಚ ‘‘ತದುಭಯಂ ಪನ ಜಾನಿತ್ವಾ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ಭಿಕ್ಖುಂ ಅಜಾನಾಪೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಅಧಿಪ್ಪಾಯಂ ಪಣ್ಣೇ ಲಿಖಿತ್ವಾ ‘‘ಇಮಂ ಪಣ್ಣಂ ಅಸುಕಸ್ಸ ದೇಹೀ’’ತಿ ದಿನ್ನಂ ಹರನ್ತಸ್ಸ ಸಞ್ಚರಿತ್ತಂ ನ ಹೋತಿ। ಪಣ್ಣತ್ತಿಅಲಂವಚನೀಯಭಾವಅಜಾನನವಸೇನೇವ ಹಿ ಇಮಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ಅಚಿತ್ತಕಂ, ನ ಸಬ್ಬೇನ ಸಬ್ಬಂ ಸಞ್ಚರಣಭಾವಮ್ಪಿ ಅಜಾನನವಸೇನ, ಪಾಳಿಯಞ್ಚ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಞ್ಚ ಆರೋಚನಮೇವ ದಸ್ಸಿತಂ। ತಸ್ಮಾ ಸನ್ದಸ್ಸನತ್ಥಂ ಞತ್ವಾ ಪಣ್ಣಸನ್ದಸ್ಸನವಸೇನಾಪಿ ಕಾಯೇನ ವಾ ವಾಚಾಯ ವಾ ಆರೋಚೇನ್ತಸ್ಸೇವ ಆಪತ್ತಿ ಹೋತೀತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ।
Paṇṇattiṃ pana jānitvāti ettha alaṃvacanīyabhāvaṃ vāti vattabbaṃ. Teneva mātikāṭṭhakathāyañca ‘‘tadubhayaṃ pana jānitvā’’tiādi vuttaṃ. Bhikkhuṃ ajānāpetvā attano adhippāyaṃ paṇṇe likhitvā ‘‘imaṃ paṇṇaṃ asukassa dehī’’ti dinnaṃ harantassa sañcarittaṃ na hoti. Paṇṇattialaṃvacanīyabhāvaajānanavaseneva hi imaṃ sikkhāpadaṃ acittakaṃ, na sabbena sabbaṃ sañcaraṇabhāvampi ajānanavasena, pāḷiyañca aṭṭhakathāyañca ārocanameva dassitaṃ. Tasmā sandassanatthaṃ ñatvā paṇṇasandassanavasenāpi kāyena vā vācāya vā ārocentasseva āpatti hotīti gahetabbaṃ.
೩೪೧. ಯಥಾ ಯಥಾ ಯೇಸು ಯೇಸು ಜನಪದೇಸೂತಿ ಪರಿಚ್ಚತ್ತಭಾವಪ್ಪಕಾಸನತ್ಥಂ ಕತ್ತಬ್ಬಂ ಪಣ್ಣದಾನಞಾತಿಜನಿಸ್ಸರಾದಿಜಾನಾಪನಾದಿತಂತಂದೇಸನಿಯತಂ ಪಕಾರಂ ದಸ್ಸೇತಿ, ಇದಞ್ಚ ನಿಬದ್ಧಭರಿಯಾಭಾವೇನ ಗಹಿತಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ। ಅತ್ತನೋ ರುಚಿಯಾ ಸಙ್ಗತಾನಂ ಪನ ಇತ್ಥೀನಂ, ಮುಹುತ್ತಿಕಾಯ ಚ ಪುರಿಸೇ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ವಿರಜ್ಜನಮೇವ ಅಲಂವಚನೀಯಭಾವೇ ಕಾರಣನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ದುಟ್ಠುಲ್ಲಾದೀಸುಪೀತಿ ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ಅತ್ತಕಾಮಸಞ್ಚರಿತ್ತಾನಿ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ, ಏತ್ಥ ಪನ ಪಾಳಿಯಂ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ‘‘ಇತ್ಥೀ ನಾಮ ಮನುಸ್ಸಿತ್ಥೀ ನ ಯಕ್ಖೀ’’ತಿಆದಿನಾ ಮನುಸ್ಸಿತ್ಥಿಪುರಿಸಾ ನ ದಸ್ಸಿತಾ, ತಥಾಪಿ ‘‘ದಸ ಇತ್ಥಿಯೋ ಮಾತುರಕ್ಖಿತಾ’’ತಿಆದಿನಾ ಮನುಸ್ಸಿತ್ಥೀನಞ್ಞೇವ ದಸ್ಸಿತತ್ತಾ ಪುರಿಸಾನಮ್ಪಿ ತದನುಗುಣಾನಮೇವ ಗಹೇತಬ್ಬತೋ ಮನುಸ್ಸಜಾತಿಕಾವ ಇತ್ಥಿಪುರಿಸಾ ಇಧಾಧಿಪ್ಪೇತಾ। ತಸ್ಮಾ ಯೇಸು ಸಞ್ಚರಿತ್ತಂ ಸಮಾಪಜ್ಜತಿ, ತೇಸಂ ಮನುಸ್ಸಜಾತಿಕತಾ, ನ ನಾಲಂವಚನೀಯತಾ, ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹನ, ವೀಮಂಸನ, ಪಚ್ಚಾಹರಣಾನೀತಿ ಇಮಾನೇತ್ಥ ಪಞ್ಚ ಅಙ್ಗಾನಿ।
341.Yathā yathā yesu yesu janapadesūti pariccattabhāvappakāsanatthaṃ kattabbaṃ paṇṇadānañātijanissarādijānāpanāditaṃtaṃdesaniyataṃ pakāraṃ dasseti, idañca nibaddhabhariyābhāvena gahitaṃ sandhāya vuttaṃ. Attano ruciyā saṅgatānaṃ pana itthīnaṃ, muhuttikāya ca purise cittassa virajjanameva alaṃvacanīyabhāve kāraṇanti daṭṭhabbaṃ. Duṭṭhullādīsupīti ādi-saddena attakāmasañcarittāni saṅgaṇhāti, ettha pana pāḷiyaṃ kiñcāpi ‘‘itthī nāma manussitthī na yakkhī’’tiādinā manussitthipurisā na dassitā, tathāpi ‘‘dasa itthiyo māturakkhitā’’tiādinā manussitthīnaññeva dassitattā purisānampi tadanuguṇānameva gahetabbato manussajātikāva itthipurisā idhādhippetā. Tasmā yesu sañcarittaṃ samāpajjati, tesaṃ manussajātikatā, na nālaṃvacanīyatā, paṭiggaṇhana, vīmaṃsana, paccāharaṇānīti imānettha pañca aṅgāni.
ಸಞ್ಚರಿತ್ತಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Sañcarittasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ವಿನಯಪಿಟಕ • Vinayapiṭaka / ಮಹಾವಿಭಙ್ಗ • Mahāvibhaṅga / ೫. ಸಞ್ಚರಿತ್ತಸಿಕ್ಖಾಪದಂ • 5. Sañcarittasikkhāpadaṃ
ಅಟ್ಠಕಥಾ • Aṭṭhakathā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / ಮಹಾವಿಭಙ್ಗ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ೫. ಸಞ್ಚರಿತ್ತಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ • 5. Sañcarittasikkhāpadavaṇṇanā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ಸಾರತ್ಥದೀಪನೀ-ಟೀಕಾ • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ೫. ಸಞ್ಚರಿತ್ತಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ • 5. Sañcarittasikkhāpadavaṇṇanā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ವಜಿರಬುದ್ಧಿ-ಟೀಕಾ • Vajirabuddhi-ṭīkā
೫. ಸಞ್ಚರಿತ್ತಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ • 5. Sañcarittasikkhāpadavaṇṇanā
ಪದಭಾಜನೀಯವಣ್ಣನಾ • Padabhājanīyavaṇṇanā
ವಿನೀತವತ್ಥುವಣ್ಣನಾ • Vinītavatthuvaṇṇanā
