| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / කඞ්‌ඛාවිතරණී-පුරාණ-ටීකා • Kaṅkhāvitaraṇī-purāṇa-ṭīkā |
5. සඤ්‌චරිත්‌තසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා
5. Sañcarittasikkhāpadavaṇṇanā
අලංවචනීයාති න වචනීයා, නිවාරණෙ අලං-සද්‌දො, න අලංවචනීයා නාලංවචනීයා. ‘‘පටිග්‌ගණ්‌හාති වීමංසති පච්‌චාහරති, ආපත්‌ති සඞ්‌ඝාදිසෙසස්‌සා’’ති (පාරා. 305) වුත්‌තත්‌තා යස්‌ස එකන්‌තෙන සඞ්‌ඝාදිසෙසො හොති, තස්‌ස පටිග්‌ගණ්‌හනවීමංසනපයොගා එතෙ දුක්‌කටථුල්‌ලච්‌චයා නත්‌ථීති වදන්‌තීති ලිඛිතං. කිඤ්‌චාපි එත්‌ථ ‘‘ඉත්‌ථී නාම මනුස්‌සිත්‌ථී, න යක්‌ඛී න පෙතී න තිරච්‌ඡානගතා. පුරිසො නාම මනුස්‌සපුරිසො, න යක්‌ඛො න පෙතො න තිරච්‌ඡානගතො’’ති පාළි නත්‌ථි, තථාපි කායසංසග්‌ගාදීසු ‘‘මාතුගාමො නාම මනුස්‌සිත්‌ථී’’ති (පාරා. 285) ඉත්‌ථිවවත්‌ථානස්‌ස කතත්‌තා ඉධාපි මනුස්‌සිත්‌ථී එවාති පඤ්‌ඤායති. මෙථුනපුබ්‌බභාගසාමඤ්‌ඤතො ඉත්‌ථිවවත්‌ථානෙන පුරිසවවත්‌ථානං කතමෙව හොති. තෙනෙවාහ ‘‘යෙසු සඤ්‌චරිත්‌තං සමාපජ්‌ජති, තෙසං මනුස්‌සජාතිකතා’’ති (කඞ්‌ඛා. අට්‌ඨ. සඤ්‌චරිත්‌තසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා). කායසංසග්‌ගාදීසු ච පණ්‌ඩකයක්‌ඛිපෙතියො ථුල්‌ලච්‌චයවත්‌ථුකාව වුත්‌තා, තථා ඉධාපි, පණ්‌ඩකසභාවත්‌තා මනුස්‌සඋභතොබ්‍යඤ්‌ජනකො ච ථුල්‌ලච්‌චයවත්‌ථුකොව හොති. සෙසා මනුස්‌සපුරිසඅමනුස්‌සපණ්‌ඩකඋභතොබ්‍යඤ්‌ජනකතිරච්‌ඡානගතපුරිසාදයො දුක්‌කටවත්‌ථුකාව මිච්‌ඡාචාරදස්‌සනසභාවතොති වෙදිතබ්‌බං.
Alaṃvacanīyāti na vacanīyā, nivāraṇe alaṃ-saddo, na alaṃvacanīyā nālaṃvacanīyā. ‘‘Paṭiggaṇhāti vīmaṃsati paccāharati, āpatti saṅghādisesassā’’ti (pārā. 305) vuttattā yassa ekantena saṅghādiseso hoti, tassa paṭiggaṇhanavīmaṃsanapayogā ete dukkaṭathullaccayā natthīti vadantīti likhitaṃ. Kiñcāpi ettha ‘‘itthī nāma manussitthī, na yakkhī na petī na tiracchānagatā. Puriso nāma manussapuriso, na yakkho na peto na tiracchānagato’’ti pāḷi natthi, tathāpi kāyasaṃsaggādīsu ‘‘mātugāmo nāma manussitthī’’ti (pārā. 285) itthivavatthānassa katattā idhāpi manussitthī evāti paññāyati. Methunapubbabhāgasāmaññato itthivavatthānena purisavavatthānaṃ katameva hoti. Tenevāha ‘‘yesu sañcarittaṃ samāpajjati, tesaṃ manussajātikatā’’ti (kaṅkhā. aṭṭha. sañcarittasikkhāpadavaṇṇanā). Kāyasaṃsaggādīsu ca paṇḍakayakkhipetiyo thullaccayavatthukāva vuttā, tathā idhāpi, paṇḍakasabhāvattā manussaubhatobyañjanako ca thullaccayavatthukova hoti. Sesā manussapurisaamanussapaṇḍakaubhatobyañjanakatiracchānagatapurisādayo dukkaṭavatthukāva micchācāradassanasabhāvatoti veditabbaṃ.
සඤ්‌චරිත්‌තසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Sañcarittasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
