| Library / Tipiṭaka / ཏིཔིཊཀ • Tipiṭaka / སཱརཏྠདཱིཔནཱི-ཊཱིཀཱ • Sāratthadīpanī-ṭīkā |
༥. སཉྩརིཏྟསིཀྑཱཔདཝཎྞནཱ
5. Sañcarittasikkhāpadavaṇṇanā
༢༩༦. པཉྩམེ པཎྜིཏསྶ བྷཱཝོ པཎྜིཙྩཾ, ཉཱཎསྶེཏཾ ཨདྷིཝཙནཾ། གཏིམནྟཱཏི ཉཱཎགཏིཡཱ སམནྣཱགཏཱ། པཎྜིཏཱཏི ཨིམིནཱ སབྷཱཝཉཱཎེན སམནྣཱགཏཏཱ ཝུཏྟཱ, བྱཏྟཱཏི ཨིམིནཱ ཨིཏྠིཀཏྟབྦེསུ ཝིསཱརདཔཉྙཱཡ། ཏེནཱཧ ‘‘ཨུཔཱཡཉྙཱུ ཝིསཱརདཱ’’ཏི། མེདྷཱཝིནཱིཏི ཋཱནུཔྤཏྟིཔཉྙཱསངྑཱཏཱཡ ཏསྨིཾ ཏསྨིཾ ཨཏྠཀིཙྩེ ཨུཔཊྛིཏེ ཋཱནསོ ཏངྑཎེ ཨེཝ ཨུཔྤཛྫནཔཉྙཱཡ སམནྣཱགཏཱ། ཏེནཱཧ ‘‘དིཊྛཾ དིཊྛཾ ཀརོཏཱི’’ཏི། ཚེཀཱཏི ཡཱགུབྷཏྟསམྤཱདནཱདཱིསུ ནིཔུཎཱ། ཨུཊྛཱནཝཱིརིཡསམྤནྣཱཏི ཀཱཡིཀེན ཝཱིརིཡེན སམནྣཱགཏཱ, ཡཐཱ ཨཉྙཱ ཀུསཱིཏཱ ནིསིནྣཊྛཱནེ ནིསིནྣཱཝ ཧོནྟི, ཋིཏཊྛཱནེ ཋིཏཱཝ, ཨེཝཾ ཨཧུཏྭཱ ཝིཔྥཱརིཀེན ཙིཏྟེན སབྦཀིཙྩཾ ནིཔྥཱདེཏཱིཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི། ཀུམཱརིཀཱཡཱཏི ནིམིཏྟཏྠེ བྷུམྨཾ, ཧེཏུམྷི ཝཱ ཀརཎཝཙནཾ། ཏེནཱཧ ‘‘ཀུམཱརིཀཱཡ ཀཱརཎཱ’’ཏི། ཨཱཝཧནཾ ཨཱཝཱཧོ, པརིགྒཧབྷཱཝེན དཱརིཀཱཡ གཎྷཱཔནཾ, ཏཐཱ དཱཔནཾ ཝིཝཱཧོ། ཏེནཱཧ ‘‘དཱརཀསྶཱ’’ཏིཨཱདི།
296. Pañcame paṇḍitassa bhāvo paṇḍiccaṃ, ñāṇassetaṃ adhivacanaṃ. Gatimantāti ñāṇagatiyā samannāgatā. Paṇḍitāti iminā sabhāvañāṇena samannāgatatā vuttā, byattāti iminā itthikattabbesu visāradapaññāya. Tenāha ‘‘upāyaññū visāradā’’ti. Medhāvinīti ṭhānuppattipaññāsaṅkhātāya tasmiṃ tasmiṃ atthakicce upaṭṭhite ṭhānaso taṅkhaṇe eva uppajjanapaññāya samannāgatā. Tenāha ‘‘diṭṭhaṃ diṭṭhaṃ karotī’’ti. Chekāti yāgubhattasampādanādīsu nipuṇā. Uṭṭhānavīriyasampannāti kāyikena vīriyena samannāgatā, yathā aññā kusītā nisinnaṭṭhāne nisinnāva honti, ṭhitaṭṭhāne ṭhitāva, evaṃ ahutvā vipphārikena cittena sabbakiccaṃ nipphādetīti vuttaṃ hoti. Kumārikāyāti nimittatthe bhummaṃ, hetumhi vā karaṇavacanaṃ. Tenāha ‘‘kumārikāya kāraṇā’’ti. Āvahanaṃ āvāho, pariggahabhāvena dārikāya gaṇhāpanaṃ, tathā dāpanaṃ vivāho. Tenāha ‘‘dārakassā’’tiādi.
༢༩༧-༢༩༨. བྷཏྟཔཱཙནཾ སནྡྷཱཡ རནྡྷཱཔནཾ ཝུཏྟཾ, ཡསྶ ཀསྶཙི པཱཙནཾ སནྡྷཱཡ པཙཱཔནཾ ཝུཏྟཾ། དུཊྛུཾ ཀུལཾ གཏཱ དུགྒཏཱཏི ཨིམམཏྠཾ དསྶེནྟོ ‘‘ཡཏྠ ཝཱ གཏཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ། ཨཱཧརཎཾ ཨཱཧཱརོ། ན ཨུཔཱཧཊནྟི ན དིནྣཾ། ཀཡོ གཧཎཾ, ཝིཀྐཡོ དཱནཾ། ཏདུབྷཡཾ སངྒཎྷིཏྭཱ ‘‘ཝོཧཱརོ’’ཏི ཝུཏྟཾ། མཎྜིཏཔསཱདྷིཏོཏི ཨེཏྠ བཱཧིརུཔཀརཎེན ཨལངྐརཎཾ མཎྜནཾ, ཨཛ྄ཛྷཏྟིཀཱནཾ ཀེསཱདཱིནཾཡེཝ སཎྛཔནཾ པསཱདྷནཾ།
297-298. Bhattapācanaṃ sandhāya randhāpanaṃ vuttaṃ, yassa kassaci pācanaṃ sandhāya pacāpanaṃ vuttaṃ. Duṭṭhuṃ kulaṃ gatā duggatāti imamatthaṃ dassento ‘‘yattha vā gatā’’tiādimāha. Āharaṇaṃ āhāro. Na upāhaṭanti na dinnaṃ. Kayo gahaṇaṃ, vikkayo dānaṃ. Tadubhayaṃ saṅgaṇhitvā ‘‘vohāro’’ti vuttaṃ. Maṇḍitapasādhitoti ettha bāhirupakaraṇena alaṅkaraṇaṃ maṇḍanaṃ, ajjhattikānaṃ kesādīnaṃyeva saṇṭhapanaṃ pasādhanaṃ.
༣༠༠. ‘‘ཨབྦྷུཏཾ ཀཱཏུཾ ན ཝཊྚཏཱི’’ཏི ཨིམིནཱ དུཀྐཊཾ ཧོཏཱིཏི དཱིཔེཏི། ‘‘པརཱཛིཏེན དཱཏབྦ’’ནྟི ཝུཏྟཏྟཱ ཨདེནྟོ དྷུརནིཀྑེཔེན ཀཱརེཏབྦོ། ཨཙིརཀཱལེ ཨདྷིཀཱརོ ཨེཏསྶ ཨཏྠཱིཏི ཨཙིརཀཱལཱདྷིཀཱརིཀཾ, སཉྩརིཏྟཾ། ‘‘ཨཙིརཀཱལཱཙཱརིཀ’’ནྟི ཝཱ པཱཋོ, ཨཙིརཀཱལེ ཨཱཙཱརོ ཨཛ྄ཛྷཱཙཱརོ ཨེཏསྶཱཏི ཨཙིརཀཱལཱཙཱརིཀཾ།
300. ‘‘Abbhutaṃ kātuṃ na vaṭṭatī’’ti iminā dukkaṭaṃ hotīti dīpeti. ‘‘Parājitena dātabba’’nti vuttattā adento dhuranikkhepena kāretabbo. Acirakāle adhikāro etassa atthīti acirakālādhikārikaṃ, sañcarittaṃ. ‘‘Acirakālācārika’’nti vā pāṭho, acirakāle ācāro ajjhācāro etassāti acirakālācārikaṃ.
ཀིཉྩཱཔི ཨེཧིབྷིཀྑཱུཔསམྤནྣཱ ཙེཝ སརཎགམནཱུཔསམྤནྣཱ ཙ སཉྩརིཏྟཱདིཔཎྞཏྟིཝཛྫཾ ཨཱཔཏྟིཾ ཨཱཔཛྫནྟི, ཏེསཾ པན ན སབྦཀཱལིཀཏྟཱ ཏེ ཝཛྫེཏྭཱ སབྦཀཱལཱནུརཱུཔཾ ཏནྟིཾ ཋཔེནྟོ བྷགཝཱ ཨིདྷཱཔི ཉཏྟིཙཏུཏྠེནེཝ ཀམྨེན ཨུཔསམྤནྣཾ བྷིཀྑུཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཏཏྲ ཡྭཱཡཾ བྷིཀྑུ…པེ॰… ཨཡཾ ཨིམསྨིཾ ཨཏྠེ ཨདྷིཔྤེཏོ བྷིཀྑཱུ’’ཏི པདབྷཱཛནཾ ཨཱཧ, ན པན ནེསཾ སཉྩརིཏྟཱདིཨཱཔཛྫནེ ཨབྷབྦབྷཱཝཏོ། ཁཱིཎཱསཝཱཔི ཧི ཨཔྤསྶུཏཱ ཀིཉྩཱཔི ལོཀཝཛྫཾ ནཱཔཛྫནྟི, པཎྞཏྟིཡཾ པན ཨཀོཝིདཏྟཱ ཝིཧཱརཀཱརཾ ཀུཊིཀཱརཾ སཧཱགཱརཾ སཧསེཡྻནྟི ཨེཝརཱུཔཱ ཀཱཡདྭཱརེ ཨཱཔཏྟིཡོ ཨཱཔཛྫནྟི, སཉྩརིཏྟཾ པདསོདྷམྨཾ ཨུཏྟརིཚཔྤཉྩཝཱཙཾ བྷཱུཏཱརོཙནནྟི ཨེཝརཱུཔཱ ཝཙཱིདྭཱརེ ཨཱཔཏྟིཡོ ཨཱཔཛྫནྟི, ཨུཔནིཀྑིཏྟསཱདིཡནཝསེན མནོདྭཱརེ རཱུཔིཡཔཊིགྒཧཎཱཔཏྟིཾ ཨཱཔཛྫནྟི།
Kiñcāpi ehibhikkhūpasampannā ceva saraṇagamanūpasampannā ca sañcarittādipaṇṇattivajjaṃ āpattiṃ āpajjanti, tesaṃ pana na sabbakālikattā te vajjetvā sabbakālānurūpaṃ tantiṃ ṭhapento bhagavā idhāpi ñatticatuttheneva kammena upasampannaṃ bhikkhuṃ dassetuṃ ‘‘tatra yvāyaṃ bhikkhu…pe… ayaṃ imasmiṃ atthe adhippeto bhikkhū’’ti padabhājanaṃ āha, na pana nesaṃ sañcarittādiāpajjane abhabbabhāvato. Khīṇāsavāpi hi appassutā kiñcāpi lokavajjaṃ nāpajjanti, paṇṇattiyaṃ pana akovidattā vihārakāraṃ kuṭikāraṃ sahāgāraṃ sahaseyyanti evarūpā kāyadvāre āpattiyo āpajjanti, sañcarittaṃ padasodhammaṃ uttarichappañcavācaṃ bhūtārocananti evarūpā vacīdvāre āpattiyo āpajjanti, upanikkhittasādiyanavasena manodvāre rūpiyapaṭiggahaṇāpattiṃ āpajjanti.
༣༠༡. སཉྩརཎཾ སཉྩརོ, སོ ཨེཏསྶ ཨཏྠཱིཏི སཉྩརཱི, ཏསྶ བྷཱཝོ སཉྩརིཏྟཾ། ཏེནཱཧ ‘‘སཉྩརཎབྷཱཝ’’ནྟི, ཨིཏྠིཔུརིསཱནཾ ཨནྟརེ སཉྩརཎབྷཱཝནྟི ཨཏྠོ། ཛཱཡཏྟནེ ཛཱརཏྟནེཏི ཙ ནིམིཏྟཏྠེ བྷུམྨཾ, ཛཱཡབྷཱཝཏྠཾ ཛཱརབྷཱཝཏྠནྟི ཝུཏྟཾ ཧོཏི། ཛཱཡབྷཱཝེཏི བྷརིཡབྷཱཝཱཡ། ཛཱརབྷཱཝེཏི སཱམིཀབྷཱཝཱཡ། ཀིཉྩཱཔི ཨིམསྶ པདབྷཱཛནེ ‘‘ཛཱརཱི བྷཝིསྶསཱི’’ཏི ཨིཏྠིལིངྒཝསེན པདབྷཱཛནཾ ཝུཏྟཾ, ཛཱརཏྟནེཏི པན ནིདྡེསསྶ ཨུབྷཡལིངྒསཱདྷཱརཎཏྟཱ པུརིསལིངྒཝསེནཔི ཡོཛེཏྭཱ ཨཏྠཾ དསྶེནྟོ ‘‘ཨིཏྠིཡཱ མཏིཾ པུརིསསྶ ཨཱརོཙེནྟོ ཛཱརཏྟནེ ཨཱརོཙེཏཱི’’ཏིཨཱདིམཱཧ། ཨེཏྠ ཧི ‘‘ཛཱརོ བྷཝིསྶསཱི’’ཏི ཨིཏྠིཡཱ མཏིཾ པུརིསསྶ ཨཱརོཙེནྟོ ཛཱརཏྟནེ ཨཱརོཙེཏི ནཱམ། པཱལི༹ཡཾ པན ཨིཏྠིལིངྒཝསེནེཝ ཡོཛནཱ ཀཏཱ, ཏདནུསཱརེན པུརིསལིངྒཝསེནཔི སཀྐཱ ཡོཛེཏུནྟི།
301. Sañcaraṇaṃ sañcaro, so etassa atthīti sañcarī, tassa bhāvo sañcarittaṃ. Tenāha ‘‘sañcaraṇabhāva’’nti, itthipurisānaṃ antare sañcaraṇabhāvanti attho. Jāyattane jārattaneti ca nimittatthe bhummaṃ, jāyabhāvatthaṃ jārabhāvatthanti vuttaṃ hoti. Jāyabhāveti bhariyabhāvāya. Jārabhāveti sāmikabhāvāya. Kiñcāpi imassa padabhājane ‘‘jārī bhavissasī’’ti itthiliṅgavasena padabhājanaṃ vuttaṃ, jārattaneti pana niddesassa ubhayaliṅgasādhāraṇattā purisaliṅgavasenapi yojetvā atthaṃ dassento ‘‘itthiyā matiṃ purisassa ārocento jārattane ārocetī’’tiādimāha. Ettha hi ‘‘jāro bhavissasī’’ti itthiyā matiṃ purisassa ārocento jārattane āroceti nāma. Pāḷiyaṃ pana itthiliṅgavaseneva yojanā katā, tadanusārena purisaliṅgavasenapi sakkā yojetunti.
ཨིདཱནི པཱལི༹ཡཾ ཝུཏྟནཡེནཔི ཨཏྠཾ དསྶེནྟོ ‘‘ཨཔིཙཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ། པཏི བྷཝིསྶསཱིཏི ཝུཏྟམེཝཏྠཾ ‘‘སཱམིཀོ བྷཝིསྶསཱི’’ཏི པརིཡཱཡཝཙནེན ཝིསེསེཏྭཱ དསྶེཏི། ཨིདཉྩ ཛཱརཏྟནེཏི ནིདྡེསསྶ ཨུབྷཡལིངྒསཱདྷཱརཎཏྟཱ ཝུཏྟཾ། མུཧུཏྟིཀཱ བྷཝིསྶསཱིཏི ཨསཱམིཀཾ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ, ཛཱརཱི བྷཝིསྶསཱིཏི སསཱམིཀཾ སནྡྷཱཡ། ཨནྟམསོ ཏངྑཎིཀཱཡཔཱིཏི ཨིདཾ ནིདསྶནམཏྟནྟི ཨཱཧ ‘‘ཨེཏེནེཝུཔཱཡེནཱ’’ཏིཨཱདི།
Idāni pāḷiyaṃ vuttanayenapi atthaṃ dassento ‘‘apicā’’tiādimāha. Pati bhavissasīti vuttamevatthaṃ ‘‘sāmiko bhavissasī’’ti pariyāyavacanena visesetvā dasseti. Idañca jārattaneti niddesassa ubhayaliṅgasādhāraṇattā vuttaṃ. Muhuttikā bhavissasīti asāmikaṃ sandhāya vuttaṃ, jārī bhavissasīti sasāmikaṃ sandhāya. Antamaso taṅkhaṇikāyapīti idaṃ nidassanamattanti āha ‘‘etenevupāyenā’’tiādi.
༣༠༣. སེརིཝིཧཱརནྟི སཙྪནྡཙཱརཾ། ཨཏྟནོ ཝསནྟི ཨཏྟནོ ཨཱཎཾ། གོཏྟནྟི གོཏམགོཏྟཱདིཀཾ གོཏྟཾ། དྷམྨོཏི པཎྜརངྒཔརིབྦཱཛཀཱདཱིནཾ, ཏེསཾ ཏེསཾ ཝཱ ཀུལཱནཾ དྷམྨོ། གོཏྟཝནྟེསུ གོཏྟསདྡོ, དྷམྨཙཱརཱིསུ ཙ དྷམྨསདྡོ ཝཏྟཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘སགོཏྟེཧཱི’’ཏིཨཱདི། ཏཏྠ སགོཏྟེཧཱིཏི སམཱནགོཏྟེཧི, ཨེཀཝཾསཛཱཏེཧཱིཏི ཨཏྠོ། སཧདྷམྨིཀེཧཱིཏི ཨེཀསྶ སཏྠུསཱསནེ སཧཙརིཏབྦདྷམྨེཧི, སམཱནཀུལདྷམྨེཧི ཝཱ། ཏེནེཝཱཧ ‘‘ཨེཀཾ སཏྠཱར’’ནྟིཨཱདི། ཏཏྠ ‘‘ཨེཀཾ སཏྠཱརཾ ཨུདྡིསྶ པབྦཛིཏེཧཱི’’ཏི ཨིམིནཱ པཎྜརངྒཔརིབྦཱཛཀཱདཡོ ཝུཏྟཱ, ཨེཀགཎཔརིཡཱཔནྣེཧཱིཏི མཱལཱཀཱརཱདིཨེཀགཎཔརིཡཱཔནྣེཧི།
303.Serivihāranti sacchandacāraṃ. Attano vasanti attano āṇaṃ. Gottanti gotamagottādikaṃ gottaṃ. Dhammoti paṇḍaraṅgaparibbājakādīnaṃ, tesaṃ tesaṃ vā kulānaṃ dhammo. Gottavantesu gottasaddo, dhammacārīsu ca dhammasaddo vattatīti āha ‘‘sagottehī’’tiādi. Tattha sagottehīti samānagottehi, ekavaṃsajātehīti attho. Sahadhammikehīti ekassa satthusāsane sahacaritabbadhammehi, samānakuladhammehi vā. Tenevāha ‘‘ekaṃ satthāra’’ntiādi. Tattha ‘‘ekaṃ satthāraṃ uddissa pabbajitehī’’ti iminā paṇḍaraṅgaparibbājakādayo vuttā, ekagaṇapariyāpannehīti mālākārādiekagaṇapariyāpannehi.
སསཱམིཀཱ སཱརཀྑཱ། ཡསྶཱ གམནེ རཉྙཱ དཎྜོ ཋཔིཏོ, སཱ སཔརིདཎྜཱ། པཙྪིམཱནཾ དྭིནྣནྟི སཱརཀྑསཔརིདཎྜཱནཾ མིཙྪཱཙཱརོ ཧོཏི ཏཱསཾ སསཱམིཀབྷཱཝཏོ། ན ཨིཏརཱསནྟི ཨིཏརཱསཾ མཱཏུརཀྑིཏཱདཱིནཾ ཨཊྛནྣཾ པུརིསནྟརགམནེ ནཏྠི མིཙྪཱཙཱརོ ཏཱསཾ ཨསཱམིཀབྷཱཝཏོ། ཡཱ ཧི སཱམིཀསྶ སནྟཀཾ ཕསྶཾ ཐེནེཏྭཱ པརེསཾ ཨབྷིརཏིཾ ཨུཔྤཱདེནྟི, ཏཱསཾ མིཙྪཱཙཱརོ, ན ཙ མཱཏཱདཡོ ཏཱསཾ ཕསྶེ ཨིསྶརཱ། མཱཏཱདཡོ ཧི ན ཨཏྟནཱ ཕསྶཱནུབྷཝནཏྠཾ ཏཱ རཀྑནྟི, ཀེཝལཾ ཨནཱཙཱརཾ ནིསེདྷེནྟཱ པུརིསནྟརགམནཾ ཏཱསཾ ཝཱརེནྟི། པུརིསསྶ པན ཨེཏཱསུ ཨཊྛསུཔི ཧོཏིཡེཝ མིཙྪཱཙཱརོ མཱཏཱདཱིཧི ཡཐཱ པུརིསེན སདྡྷིཾ སཾཝཱསཾ ན ཀཔྤེཏི, ཏཐཱ རཀྑིཏཏྟཱ པརེསཾ རཀྑིཏགོཔིཏཾ ཕསྶཾ ཐེནེཏྭཱ ཕུཊྛབྷཱཝཏོ།
Sasāmikā sārakkhā. Yassā gamane raññā daṇḍo ṭhapito, sā saparidaṇḍā. Pacchimānaṃ dvinnanti sārakkhasaparidaṇḍānaṃ micchācāro hoti tāsaṃ sasāmikabhāvato. Na itarāsanti itarāsaṃ māturakkhitādīnaṃ aṭṭhannaṃ purisantaragamane natthi micchācāro tāsaṃ asāmikabhāvato. Yā hi sāmikassa santakaṃ phassaṃ thenetvā paresaṃ abhiratiṃ uppādenti, tāsaṃ micchācāro, na ca mātādayo tāsaṃ phasse issarā. Mātādayo hi na attanā phassānubhavanatthaṃ tā rakkhanti, kevalaṃ anācāraṃ nisedhentā purisantaragamanaṃ tāsaṃ vārenti. Purisassa pana etāsu aṭṭhasupi hotiyeva micchācāro mātādīhi yathā purisena saddhiṃ saṃvāsaṃ na kappeti, tathā rakkhitattā paresaṃ rakkhitagopitaṃ phassaṃ thenetvā phuṭṭhabhāvato.
དྷནེན ཀཱིཏཱཏི བྷརིཡབྷཱཝཏྠཾ དྷནེན ཀཱིཏཱ། ཏེནཱཧ ‘‘ཡསྨཱ པནཱ’’ཏིཨཱདི། བྷོགེནཱཏི བྷོགཧེཏུ། བྷོགཏྠཉྷི ཝསནྟཱི ‘‘བྷོགཝཱསིནཱི’’ཏི ཝུཙྩཏི། ལབྷིཏྭཱཏི ཡོ ནཾ ཝཱསེཏི, ཏསྶ ཧཏྠཏོ ལབྷིཏྭཱ། ཨུདཀཔཏྟཾ ཨཱམསིཏྭཱ གཧིཏཱ ཨོདཔཏྟཀིནཱི། ཏེནཱཧ ‘‘ཨུབྷིནྣ’’ནྟིཨཱདི། དྷཛེན ཨཱཧཊཱཏི ཨེཏྠ དྷཛཡོགཏོ སེནཱཝ དྷཛསདྡེན ཝུཏྟཱ, ཨུསྶིཏདྡྷཛཱཡ སེནཱཡ ཨཱཧཊཱཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི། ཏེནཱཧ ‘‘ཨུསྶིཏདྡྷཛཱཡཱ’’ཏིཨཱདི།
Dhanena kītāti bhariyabhāvatthaṃ dhanena kītā. Tenāha ‘‘yasmā panā’’tiādi. Bhogenāti bhogahetu. Bhogatthañhi vasantī ‘‘bhogavāsinī’’ti vuccati. Labhitvāti yo naṃ vāseti, tassa hatthato labhitvā. Udakapattaṃ āmasitvā gahitā odapattakinī. Tenāha ‘‘ubhinna’’ntiādi. Dhajena āhaṭāti ettha dhajayogato senāva dhajasaddena vuttā, ussitaddhajāya senāya āhaṭāti vuttaṃ hoti. Tenāha ‘‘ussitaddhajāyā’’tiādi.
༣༠༥. བཧིདྡྷཱ ཝིམཊྛཾ ནཱམ ཧོཏཱིཏི ཨཉྙཏྠ ཨཱརོཙིཏཾ ནཱམ ཧོཏི། ཏཾ ཀིརིཡཾ སམྤཱདེསྶཏཱིཏི ཏསྶཱ ཨཱརོཙེཏྭཱ ཏཾ ཀིཙྩཾ སམྤཱདེཏུ ཝཱ མཱ ཝཱ, ཏཾཀིརིཡཱསམྤཱདནེ ཡོགྱཏཾ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ། དཱརཀཾ དཱརིཀཉྩ ཨཛཱནཱཔེཏྭཱ ཏེསཾ མཱཏཱཔིཏུཨཱདཱིཧི མཱཏཱཔིཏུཨཱདཱིནཾཡེཝ སནྟིཀཾ སཱསནེ པེསིཏེཔི ཧརཎཝཱིམཾསནཔཙྩཱཧརཎསངྑཱཏཱཡ ཏིཝངྒསམྤཏྟིཡཱ སངྒྷཱདིསེསོ ཧོཏིཡེཝཱཏི དཊྛབྦཾ། ཡཾ ཨུདྡིསྶ སཱསནཾ པེསིཏཾ, ཏཾཡེཝ སནྡྷཱཡ ཏསྶཱ མཱཏུཨཱདཱིནཾ ཨཱརོཙིཏེ ཝཏྠུནོ ཨེཀཏྟཱ མཱཏུཨཱདཡོཔི ཁེཏྟམེཝཱཏི ཁེཏྟམེཝ ཨོཏིཎྞབྷཱཝཾ དསྶེཏུཾ ‘‘བུདྡྷཾ པཙྩཀྑཱམཱི’’ཏིཨཱདི ཨུདཱཧཊཾ། ཨིམིནཱ སམེཏཱིཏི ཨེཏྠཱཡམདྷིཔྤཱཡོ – ཡཐཱ སཡཾ ཨནཱརོཙེཏྭཱ ཨཉྙེན ཨནྟེཝཱསིཨཱདིནཱ ཨཱརོཙཱཔེནྟསྶ ཝིསངྐེཏོ ནཏྠི, ཨེཝཾ ཏསྶཱ སཡཾ ཨནཱརོཙེཏྭཱ ཨཱརོཙནཏྠཾ མཱཏུཨཱདཱིནཾ ཝདནྟསྶཔི ནཏྠི ཝིསངྐེཏོཏི། གྷརཾ ནཡཏཱིཏི གྷརཎཱི། མཱུལཊྛཱནཉྩ ཝསེནཱཏི ཨེཏྠ པུརིསསྶ མཱཏུཨཱདཡོ སཱསནཔེསནེ མཱུལབྷཱུཏཏྟཱ ‘‘མཱུལཊྛཱ’’ཏི ཝུཙྩནྟི། མཱཏུརཀྑིཏཱཡ མཱཏཱ བྷིཀྑུཾ པཧིཎཏཱིཏི ཨེཏྠ ཨཏྟནོ ཝཱ དྷཱིཏུ སནྟིཀཾ ‘‘ཨིཏྠནྣཱམསྶ བྷརིཡཱ ཧོཏཱུ’’ཏི བྷིཀྑུཾ པཧིཎཏི, པུརིསསྶ ཝཱ སནྟིཀཾ ‘‘མམ དྷཱིཏཱ ཨིཏྠནྣཱམསྶ བྷརིཡཱ ཧོཏཱུ’’ཏི པཧིཎཏཱིཏི གཧེཏབྦཾ། ཨེས ནཡོ སེསེསུཔི། པུབྦེ ཝུཏྟནཡཏྟཱཏི པཋམསངྒྷཱདིསེསེ ཝུཏྟནཡཏྟཱ།
305.Bahiddhā vimaṭṭhaṃ nāma hotīti aññattha ārocitaṃ nāma hoti. Taṃ kiriyaṃ sampādessatīti tassā ārocetvā taṃ kiccaṃ sampādetu vā mā vā, taṃkiriyāsampādane yogyataṃ sandhāya vuttaṃ. Dārakaṃ dārikañca ajānāpetvā tesaṃ mātāpituādīhi mātāpituādīnaṃyeva santikaṃ sāsane pesitepi haraṇavīmaṃsanapaccāharaṇasaṅkhātāya tivaṅgasampattiyā saṅghādiseso hotiyevāti daṭṭhabbaṃ. Yaṃ uddissa sāsanaṃ pesitaṃ, taṃyeva sandhāya tassā mātuādīnaṃ ārocite vatthuno ekattā mātuādayopi khettamevāti khettameva otiṇṇabhāvaṃ dassetuṃ ‘‘buddhaṃ paccakkhāmī’’tiādi udāhaṭaṃ. Iminā sametīti etthāyamadhippāyo – yathā sayaṃ anārocetvā aññena antevāsiādinā ārocāpentassa visaṅketo natthi, evaṃ tassā sayaṃ anārocetvā ārocanatthaṃ mātuādīnaṃ vadantassapi natthi visaṅketoti. Gharaṃ nayatīti gharaṇī. Mūlaṭṭhānañca vasenāti ettha purisassa mātuādayo sāsanapesane mūlabhūtattā ‘‘mūlaṭṭhā’’ti vuccanti. Māturakkhitāya mātā bhikkhuṃ pahiṇatīti ettha attano vā dhītu santikaṃ ‘‘itthannāmassa bhariyā hotū’’ti bhikkhuṃ pahiṇati, purisassa vā santikaṃ ‘‘mama dhītā itthannāmassa bhariyā hotū’’ti pahiṇatīti gahetabbaṃ. Esa nayo sesesupi. Pubbe vuttanayattāti paṭhamasaṅghādisese vuttanayattā.
༣༣༨. ཨེཏྟོཝ པཀྐམཏཱིཏི པུན ཨཱགནྟྭཱ ཨཱཎཱཔཀསྶ ཨནཱརོཙེཏྭཱ ཏཏོཡེཝ པཀྐམཏི། ཨཉྙེན ཀརཎཱིཡེནཱཏི གམནཧེཏུཝིསུདྡྷིདསྶནཏྠཾ ཝུཏྟཾ། ཏེནེཝ པན ཀརཎཱིཡེན གནྟྭཱཔི ཀིཉྩི ཨནཱརོཙེནྟོ ན ཝཱིམཾསཏི ནཱམ། ཨནབྷིནནྡིཏྭཱཏི ཨིདཾ ཏཐཱ པཊིཔཛྫམཱནཾ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ, སཏིཔི ཨབྷིནནྡནེ སཱསནཾ ཨནཱརོཙེནྟོ པན ན ཝཱིམཾསཏི ནཱམ། ཏཏིཡཔདེ ཝུཏྟནཡེནཱཏི ‘‘སོ ཏསྶཱ ཝཙནཾ ཨནབྷིནནྡིཏྭཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ཝུཏྟནཡེན། ཝཏྠུགཎནཱཡཱཏི སམྦཧུལཱནཾ ཨིཏྠིཔུརིསཱནཾ སམབྷཱཝེ སཏི དྭིནྣཾ དྭིནྣཾ ཨིཏྠིཔུརིསཝཏྠཱུནཾ གཎནཱཡ། སཙེ པན ཨེཀཏོ ཨདྷིཀཱ ཧོནྟི, ཨདྷིཀཱནཾ གཎནཱཡ ཨཱཔཏྟིབྷེདོ ཝེདིཏབྦོ།
338.Ettova pakkamatīti puna āgantvā āṇāpakassa anārocetvā tatoyeva pakkamati. Aññena karaṇīyenāti gamanahetuvisuddhidassanatthaṃ vuttaṃ. Teneva pana karaṇīyena gantvāpi kiñci anārocento na vīmaṃsati nāma. Anabhinanditvāti idaṃ tathā paṭipajjamānaṃ sandhāya vuttaṃ, satipi abhinandane sāsanaṃ anārocento pana na vīmaṃsati nāma. Tatiyapade vuttanayenāti ‘‘so tassā vacanaṃ anabhinanditvā’’tiādinā vuttanayena. Vatthugaṇanāyāti sambahulānaṃ itthipurisānaṃ samabhāve sati dvinnaṃ dvinnaṃ itthipurisavatthūnaṃ gaṇanāya. Sace pana ekato adhikā honti, adhikānaṃ gaṇanāya āpattibhedo veditabbo.
༣༣༩-༣༤༠. པཱལི༹ཡཾ ཙཏུཏྠཝཱརེ ཨསཏིཔི ‘‘གཙྪནྟོ ན སམྤཱདེཏི, ཨཱགཙྪནྟོ ཝིསཾཝཱདེཏི, ཨནཱཔཏྟཱི’’ཏི ཨིདཾ ཨཏྠཏོ ཨཱཔནྣམེཝཱཏི ཀཏྭཱ ཝུཏྟཾ ‘‘ཙཏུཏྠེ ཨནཱཔཏྟཱི’’ཏི། ཀཱརུཀཱནནྟི ཝཌྜྷཀཱིཨཱདཱིནཾ། ཏཙྪཀཨཡོཀཱརཏནྟཝཱཡརཛཀནྷཱཔིཏཀཱ པཉྩ ཀཱརཝོ ‘‘ཀཱརུཀཱ’’ཏི ཝུཙྩནྟི། ཨེཝརཱུཔེན…པེ॰… ཨནཱཔཏྟཱིཏི ཏཱདིསཾ གིཧིཝེཡྻཱཝཙྩམྤི ན ཧོཏཱིཏི ཀཏྭཱ ཝུཏྟཾ།
339-340. Pāḷiyaṃ catutthavāre asatipi ‘‘gacchanto na sampādeti, āgacchanto visaṃvādeti, anāpattī’’ti idaṃ atthato āpannamevāti katvā vuttaṃ ‘‘catutthe anāpattī’’ti. Kārukānanti vaḍḍhakīādīnaṃ. Tacchakaayokāratantavāyarajakanhāpitakā pañca kāravo ‘‘kārukā’’ti vuccanti. Evarūpena…pe… anāpattīti tādisaṃ gihiveyyāvaccampi na hotīti katvā vuttaṃ.
ཀཱཡཏོ སམུཊྛཱཏཱིཏི པཎྞཏྟིཾ ཝཱ ཨལཾཝཙནཱིཡབྷཱཝཾ ཝཱ ཨཛཱནནྟསྶ ཀཱཡཏོ སམུཊྛཱཏི། ཝཱཙཏོ སམུཊྛཱཏཱིཏི ཨེཏྠཱཔི ཨེསེཝ ནཡོ། ཀཱཡཝཱཙཏོ སམུཊྛཱཏཱིཏི པཎྞཏྟིཾ ཛཱནིཏྭཱ ཨལཾཝཙནཱིཡབྷཱཝཾ ཨཛཱནནྟསྶཔི ཀཱཡཝཱཙཏོ སམུཊྛཱཏཱིཏི ཝེདིཏབྦཾ། ཨལཾཝཙནཱིཡཱ ཧོནྟཱིཏི དེསཙཱརིཏྟཝསེན པཎྞདཱནཱདིནཱ པརིཙྩཏྟཱ ཧོནྟི། པཎྞཏྟིཾ པན ཛཱནིཏྭཱཏི ཨེཏྠ ཨལཾཝཙནཱིཡབྷཱཝཾ ཝཱཏི ཙ དཊྛབྦཾ། ཏེནེཝ མཱཏིཀཱཊྛཀཐཱཡཾ (ཀངྑཱ॰ ཨཊྛ॰ སཉྩརིཏྟསིཀྑཱཔདཝཎྞནཱ) ‘‘ཏདུབྷཡཾ པན ཛཱནིཏྭཱ ཨེཏེཧེཝ ཏཱིཧི ནཡེཧི སམཱཔཛྫནྟསྶ ཏཱནེཝ ཏཱིཎི ཏདུབྷཡཛཱནནཙིཏྟེན སཙིཏྟཀཱནི ཧོནྟཱི’’ཏི ཝུཏྟཾ། ཏསྨཱ པཎྞཏྟིཛཱནནཙིཏྟེནཱཏི ཨེཏྠཱཔི ཏདུབྷཡཛཱནནཾ ཝཏྟབྦཾ། བྷིཀྑུཾ ཨཛཱནཱཔེཏྭཱ ཨཏྟནོ ཨདྷིཔྤཱཡཾ པཎྞེ ལིཁིཏྭཱ དིནྣཾ ཧརནྟསྶཔི ཨཱཔཏྟི ཧོཏི, ཨིམསྶ སིཀྑཱཔདསྶ ཨཙིཏྟཀཏྟཱཏི ན གཧེཏབྦཾ། པཱལི༹ཡཾ པན ‘‘ཨཱརོཙེཏཱི’’ཏི ཝུཏྟཏྟཱ ཨཊྛཀཐཱཡཉྩ ཏཏྠ ཏཏྠ ཨཱརོཙནསྶེཝ དསྶིཏཏྟཱ ཀཱཡེན ཝཱ ཝཱཙཱཡ ཝཱ ཨཱརོཙེནྟསྶེཝ ཨཱཔཏྟི ཧོཏཱིཏི གཧེཏབྦཾ།
Kāyato samuṭṭhātīti paṇṇattiṃ vā alaṃvacanīyabhāvaṃ vā ajānantassa kāyato samuṭṭhāti. Vācato samuṭṭhātīti etthāpi eseva nayo. Kāyavācato samuṭṭhātīti paṇṇattiṃ jānitvā alaṃvacanīyabhāvaṃ ajānantassapi kāyavācato samuṭṭhātīti veditabbaṃ. Alaṃvacanīyā hontīti desacārittavasena paṇṇadānādinā pariccattā honti. Paṇṇattiṃpana jānitvāti ettha alaṃvacanīyabhāvaṃ vāti ca daṭṭhabbaṃ. Teneva mātikāṭṭhakathāyaṃ (kaṅkhā. aṭṭha. sañcarittasikkhāpadavaṇṇanā) ‘‘tadubhayaṃ pana jānitvā eteheva tīhi nayehi samāpajjantassa tāneva tīṇi tadubhayajānanacittena sacittakāni hontī’’ti vuttaṃ. Tasmā paṇṇattijānanacittenāti etthāpi tadubhayajānanaṃ vattabbaṃ. Bhikkhuṃ ajānāpetvā attano adhippāyaṃ paṇṇe likhitvā dinnaṃ harantassapi āpatti hoti, imassa sikkhāpadassa acittakattāti na gahetabbaṃ. Pāḷiyaṃ pana ‘‘ārocetī’’ti vuttattā aṭṭhakathāyañca tattha tattha ārocanasseva dassitattā kāyena vā vācāya vā ārocentasseva āpatti hotīti gahetabbaṃ.
༣༤༡. དུཊྛུལླཱདཱིསུཔཱིཏི ཨཱདི-སདྡེན སཉྩརིཏྟམྤི སངྒཎྷཱཏི། ཨེཏྠ པན ཀིཉྩཱཔི ཨིཏྠཱི ནཱམ མནུསྶིཏྠཱི, ན ཡཀྑཱི, ན པེཏཱི, ན ཏིརཙྪཱནགཏཱ, པུརིསོ ནཱམ མནུསྶཔུརིསོ, ན ཡཀྑོཏིཨཱདི ན ཝུཏྟཾ, ཏཐཱཔི མནུསྶཛཱཏིཀཱཝ ཨིཏྠིཔུརིསཱ ཨིདྷ ཨདྷིཔྤེཏཱ། ཏསྨཱ ཡེསུ སཉྩརིཏྟཾ སམཱཔཛྫཏི, ཏེསཾ མནུསྶཛཱཏིཀཏཱ, ན ནཱལཾཝཙནཱིཡཏཱ, པཊིགྒཎྷནཝཱིམཾསནཔཙྩཱཧརཎཱནཱིཏི ཨིམཱནེཏྠ པཉྩངྒཱནི།
341.Duṭṭhullādīsupīti ādi-saddena sañcarittampi saṅgaṇhāti. Ettha pana kiñcāpi itthī nāma manussitthī, na yakkhī, na petī, na tiracchānagatā, puriso nāma manussapuriso, na yakkhotiādi na vuttaṃ, tathāpi manussajātikāva itthipurisā idha adhippetā. Tasmā yesu sañcarittaṃ samāpajjati, tesaṃ manussajātikatā, na nālaṃvacanīyatā, paṭiggaṇhanavīmaṃsanapaccāharaṇānīti imānettha pañcaṅgāni.
སཉྩརིཏྟསིཀྑཱཔདཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ།
Sañcarittasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ཏིཔིཊཀ (མཱུལ) • Tipiṭaka (Mūla) / ཝིནཡཔིཊཀ • Vinayapiṭaka / མཧཱཝིབྷངྒ • Mahāvibhaṅga / ༥. སཉྩརིཏྟསིཀྑཱཔདཾ • 5. Sañcarittasikkhāpadaṃ
ཨཊྛཀཐཱ • Aṭṭhakathā / ཝིནཡཔིཊཀ (ཨཊྛཀཐཱ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / མཧཱཝིབྷངྒ-ཨཊྛཀཐཱ • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ༥. སཉྩརིཏྟསིཀྑཱཔདཝཎྞནཱ • 5. Sañcarittasikkhāpadavaṇṇanā
ཊཱིཀཱ • Tīkā / ཝིནཡཔིཊཀ (ཊཱིཀཱ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ཝཛིརབུདྡྷི-ཊཱིཀཱ • Vajirabuddhi-ṭīkā
༥. སཉྩརིཏྟསིཀྑཱཔདཝཎྞནཱ • 5. Sañcarittasikkhāpadavaṇṇanā
པདབྷཱཛནཱིཡཝཎྞནཱ • Padabhājanīyavaṇṇanā
ཝིནཱིཏཝཏྠུཝཎྞནཱ • Vinītavatthuvaṇṇanā
ཊཱིཀཱ • Tīkā / ཝིནཡཔིཊཀ (ཊཱིཀཱ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ཝིམཏིཝིནོདནཱི-ཊཱིཀཱ • Vimativinodanī-ṭīkā / ༥. སཉྩརིཏྟསིཀྑཱཔདཝཎྞནཱ • 5. Sañcarittasikkhāpadavaṇṇanā
