Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / മഹാവിഭങ്ഗ-അട്ഠകഥാ • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā |
൫. സഞ്ചരിത്തസിക്ഖാപദവണ്ണനാ
5. Sañcarittasikkhāpadavaṇṇanā
൨൯൬. തേന സമയേന ബുദ്ധോ ഭഗവാതി സഞ്ചരിത്തം. തത്ഥ പണ്ഡിതാതി പണ്ഡിച്ചേന സമന്നാഗതാ ഗതിമന്താ. ബ്യത്താതി വേയ്യത്തിയേന സമന്നാഗതാ, ഉപായേന സമന്നാഗതാ ഉപായഞ്ഞൂ വിസാരദാ. മേധാവിനീതി മേധായ സമന്നാഗതാ, ദിട്ഠം ദിട്ഠം കരോതി. ദക്ഖാതി ഛേകാ. അനലസാതി ഉട്ഠാനവീരിയസമ്പന്നാ. ഛന്നാതി അനുച്ഛവികാ.
296.Tenasamayena buddho bhagavāti sañcarittaṃ. Tattha paṇḍitāti paṇḍiccena samannāgatā gatimantā. Byattāti veyyattiyena samannāgatā, upāyena samannāgatā upāyaññū visāradā. Medhāvinīti medhāya samannāgatā, diṭṭhaṃ diṭṭhaṃ karoti. Dakkhāti chekā. Analasāti uṭṭhānavīriyasampannā. Channāti anucchavikā.
കിസ്മിം വിയാതി കിച്ഛം വിയ കിലേസോ വിയ, ഹിരി വിയ അമ്ഹാകം ഹോതീതി അധിപ്പായോ. കുമാരികായ വത്തുന്തി ‘‘ഇമം തുമ്ഹേ ഗണ്ഹഥാ’’തി കുമാരികായ കാരണാ വത്തും.
Kismiṃ viyāti kicchaṃ viya kileso viya, hiri viya amhākaṃ hotīti adhippāyo. Kumārikāya vattunti ‘‘imaṃ tumhe gaṇhathā’’ti kumārikāya kāraṇā vattuṃ.
ആവാഹാദീസു ആവാഹോതി ദാരകസ്സ പരകുലതോ ദാരികായ ആഹരണം. വിവാഹോതി അത്തനോ ദാരികായ പരകുലപേസനം. വാരേയ്യന്തി ‘‘ദേഥ നോ ദാരകസ്സ ദാരിക’’ന്തി യാചനം, ദിവസനക്ഖത്തമുഹുത്തപരിച്ഛേദകരണം വാ.
Āvāhādīsu āvāhoti dārakassa parakulato dārikāya āharaṇaṃ. Vivāhoti attano dārikāya parakulapesanaṃ. Vāreyyanti ‘‘detha no dārakassa dārika’’nti yācanaṃ, divasanakkhattamuhuttaparicchedakaraṇaṃ vā.
൨൯൭. പുരാണഗണകിയാതി ഏകസ്സ ഗണകസ്സ ഭരിയായ, സാ തസ്മിം ജീവമാനേ ഗണകീതി പഞ്ഞായിത്ഥ, മതേ പന പുരാണഗണകീതി സങ്ഖം ഗതാ. തിരോഗാമോതി ബഹിഗാമോ, അഞ്ഞോ ഗാമോതി അധിപ്പായോ. മനുസ്സാതി ഉദായിസ്സ ഇമം സഞ്ചരിത്തകമ്മേ യുത്തപയുത്തഭാവം ജാനനകമനുസ്സാ.
297.Purāṇagaṇakiyāti ekassa gaṇakassa bhariyāya, sā tasmiṃ jīvamāne gaṇakīti paññāyittha, mate pana purāṇagaṇakīti saṅkhaṃ gatā. Tirogāmoti bahigāmo, añño gāmoti adhippāyo. Manussāti udāyissa imaṃ sañcarittakamme yuttapayuttabhāvaṃ jānanakamanussā.
സുണിസഭോഗേനാതി യേന ഭോഗേന സുണിസാ ഭുഞ്ജിതബ്ബാ ഹോതി രന്ധാപനപചാപനപഅവേസനാദിനാ, തേന ഭുഞ്ജിംസു. തതോ അപരേന ദാസിഭോഗേനാതി മാസാതിക്കമേ യേന ഭോഗേന ദാസീ ഭുഞ്ജിതബ്ബാ ഹോതി ഖേത്തകമ്മകചവരഛഡ്ഡനഉദകാഹരണാദിനാ, തേന ഭുഞ്ജിംസു. ദുഗ്ഗതാതി ദലിദ്ദാ, യത്ഥ വാ ഗതാ ദുഗ്ഗതാ ഹോതി താദിസം കുലം ഗതാ. മായ്യോ ഇമം കുമാരികന്തി മാ അയ്യോ ഇമം കുമാരികം. ആഹാരൂപഹാരോതി ആഹാരോ ച ഉപഹാരോ ച ഗഹണഞ്ച ദാനഞ്ച, ന അമ്ഹേഹി കിഞ്ചി ആഹടം ന ഉപാഹടം തയാ സദ്ധിം കയവിക്കയോ വോഹാരോ അമ്ഹാകം നത്ഥീതി ദീപേന്തി. സമണേന ഭവിതബ്ബം അബ്യാവടേന, സമണോ അസ്സ സുസമണോതി സമണേന നാമ ഈദിസേസു കമ്മേസു അബ്യാവടേന അബ്യാപാരേന ഭവിതബ്ബം, ഏവം ഭവന്തോ ഹി സമണോ സുസമണോ അസ്സാതി, ഏവം നം അപസാദേത്വാ ‘‘ഗച്ഛ ത്വം ന മയം തം ജാനാമാ’’തി ആഹംസു.
Suṇisabhogenāti yena bhogena suṇisā bhuñjitabbā hoti randhāpanapacāpanapaavesanādinā, tena bhuñjiṃsu. Tato aparena dāsibhogenāti māsātikkame yena bhogena dāsī bhuñjitabbā hoti khettakammakacavarachaḍḍanaudakāharaṇādinā, tena bhuñjiṃsu. Duggatāti daliddā, yattha vā gatā duggatā hoti tādisaṃ kulaṃ gatā. Māyyo imaṃ kumārikanti mā ayyo imaṃ kumārikaṃ. Āhārūpahāroti āhāro ca upahāro ca gahaṇañca dānañca, na amhehi kiñci āhaṭaṃ na upāhaṭaṃ tayā saddhiṃ kayavikkayo vohāro amhākaṃ natthīti dīpenti. Samaṇena bhavitabbaṃ abyāvaṭena, samaṇo assa susamaṇoti samaṇena nāma īdisesu kammesu abyāvaṭena abyāpārena bhavitabbaṃ, evaṃ bhavanto hi samaṇo susamaṇo assāti, evaṃ naṃ apasādetvā ‘‘gaccha tvaṃ na mayaṃ taṃ jānāmā’’ti āhaṃsu.
൨൯൮. സജ്ജിതോതി സബ്ബൂപകരണസമ്പന്നോ മണ്ഡിതപസാധിതോ വാ.
298.Sajjitoti sabbūpakaraṇasampanno maṇḍitapasādhito vā.
൩൦൦. ധുത്താതി ഇത്ഥിധുത്താ. പരിചാരേന്താതി മനാപിയേസു രൂപാദീസു ഇതോ ചിതോ ച സമന്താ ഇന്ദ്രിയാനി ചാരേന്താ, കീളന്താ അഭിരമന്താതി വുത്തം ഹോതി. അബ്ഭുതമകംസൂതി യദി കരിസ്സതി ത്വം ഏത്തകം ജിതോ, യദി ന കരിസ്സതി അഹം ഏത്തകന്തി പണമകംസു. ഭിക്ഖൂനം പന അബ്ഭുതം കാതും ന വട്ടതി. യോ കരോതി പരാജിതേന ദാതബ്ബന്തി മഹാപച്ചരിയം വുത്തം.
300.Dhuttāti itthidhuttā. Paricārentāti manāpiyesu rūpādīsu ito cito ca samantā indriyāni cārentā, kīḷantā abhiramantāti vuttaṃ hoti. Abbhutamakaṃsūti yadi karissati tvaṃ ettakaṃ jito, yadi na karissati ahaṃ ettakanti paṇamakaṃsu. Bhikkhūnaṃ pana abbhutaṃ kātuṃ na vaṭṭati. Yo karoti parājitena dātabbanti mahāpaccariyaṃ vuttaṃ.
കഥഞ്ഹി നാമ അയ്യോ ഉദായീ തങ്ഖണികന്തി ഏത്ഥ തങ്ഖണോതി അചിരകാലോ വുച്ചതി. തങ്ഖണികന്തി അചിരകാലാധികാരികം.
Kathañhi nāma ayyo udāyī taṅkhaṇikanti ettha taṅkhaṇoti acirakālo vuccati. Taṅkhaṇikanti acirakālādhikārikaṃ.
൩൦൧. സഞ്ചരിത്തം സമാപജ്ജേയ്യാതി സഞ്ചരണഭാവം സമാപജ്ജേയ്യ. യസ്മാ പന തം സമാപജ്ജന്തേന കേനചി പേസിതേന കത്ഥചി ഗന്തബ്ബം ഹോതി, പരതോ ച ‘‘ഇത്ഥിയാ വാ പുരിസമതി’’ന്തി ആദിവചനതോ ഇധ ഇത്ഥിപുരിസാ അധിപ്പേതാ, തസ്മാ തമത്ഥം ദസ്സേതും ‘‘ഇത്ഥിയാ വാ പഹിതോ പുരിസസ്സ സന്തികേ ഗച്ഛതി, പുരിസേന വാ പഹിതോ ഇത്ഥിയാ സന്തികേ ഗച്ഛതീ’’തി ഏവമസ്സ പദഭാജനം വുത്തം. ഇത്ഥിയാ വാ പുരിസമതിം പുരിസസ്സ വാ ഇത്ഥിമതിന്തി ഏത്ഥ ആരോചേയ്യാതി പാഠസേസോ ദട്ഠബ്ബോ, തേനേവസ്സ പദഭാജനേ ‘‘പുരിസസ്സ മതിം ഇത്ഥിയാ ആരോചേതി, ഇത്ഥിയാ മതിം പുരിസസ്സ ആരോചേതീ’’തി വുത്തം.
301.Sañcarittaṃ samāpajjeyyāti sañcaraṇabhāvaṃ samāpajjeyya. Yasmā pana taṃ samāpajjantena kenaci pesitena katthaci gantabbaṃ hoti, parato ca ‘‘itthiyā vā purisamati’’nti ādivacanato idha itthipurisā adhippetā, tasmā tamatthaṃ dassetuṃ ‘‘itthiyā vā pahito purisassa santike gacchati, purisena vā pahito itthiyā santike gacchatī’’ti evamassa padabhājanaṃ vuttaṃ. Itthiyā vā purisamatiṃ purisassa vā itthimatinti ettha āroceyyāti pāṭhaseso daṭṭhabbo, tenevassa padabhājane ‘‘purisassa matiṃ itthiyā āroceti, itthiyā matiṃ purisassa ārocetī’’ti vuttaṃ.
ഇദാനി യദത്ഥം തം തേസം മതിം അധിപ്പായം അജ്ഝാസയം ഛന്ദം രുചിം ആരോചേതി, തം ദസ്സേന്തോ ‘‘ജായത്തനേ വാ ജാരത്തനേ വാ’’തിആദിമാഹ. തത്ഥ ജായത്തനേതി ജായാഭാവേ. ജാരത്തനേതി ജാരഭാവേ. പുരിസസ്സ ഹി മതിം ഇത്ഥിയാ ആരോചേന്തോ ജായത്തനേ ആരോചേതി, ഇത്ഥിയാ മതിം പുരിസസ്സ ആരോചേന്തോ ജാരത്തനേ ആരോചേതി; അപിച പുരിസസ്സേവ മതിം ഇത്ഥിയാ ആരോചേന്തോ ജായത്തനേ വാ ആരോചേതി നിബദ്ധഭരിയാഭാവേ, ജാരത്തനേ വാ മിച്ഛാചാരഭാവേ. യസ്മാ പനേതം ആരോചേന്തേന ‘‘ത്വം കിരസ്സ ജായാ ഭവിസ്സസീ’’തിആദി വത്തബ്ബം ഹോതി, തസ്മാ തം വത്തബ്ബതാകാരം ദസ്സേതും ‘‘ജായത്തനേ വാതി ജായാ ഭവിസ്സസി, ജാരത്തനേ വാതി ജാരീ ഭവിസ്സസീ’’തി അസ്സ പദഭാജനം വുത്തം. ഏതേനേവ ച ഉപായേന ഇത്ഥിയാ മതിം പുരിസസ്സ ആരോചനേപി പതി ഭവിസ്സസി, സാമികോ ഭവിസ്സസി, ജാരോ ഭവിസ്സസീതി വത്തബ്ബതാകാരോ വേദിതബ്ബോ.
Idāni yadatthaṃ taṃ tesaṃ matiṃ adhippāyaṃ ajjhāsayaṃ chandaṃ ruciṃ āroceti, taṃ dassento ‘‘jāyattane vā jārattane vā’’tiādimāha. Tattha jāyattaneti jāyābhāve. Jārattaneti jārabhāve. Purisassa hi matiṃ itthiyā ārocento jāyattane āroceti, itthiyā matiṃ purisassa ārocento jārattane āroceti; apica purisasseva matiṃ itthiyā ārocento jāyattane vā āroceti nibaddhabhariyābhāve, jārattane vā micchācārabhāve. Yasmā panetaṃ ārocentena ‘‘tvaṃ kirassa jāyā bhavissasī’’tiādi vattabbaṃ hoti, tasmā taṃ vattabbatākāraṃ dassetuṃ ‘‘jāyattane vāti jāyā bhavissasi, jārattane vāti jārī bhavissasī’’ti assa padabhājanaṃ vuttaṃ. Eteneva ca upāyena itthiyā matiṃ purisassa ārocanepi pati bhavissasi, sāmiko bhavissasi, jāro bhavissasīti vattabbatākāro veditabbo.
അന്തമസോ തങ്ഖണികായപീതി സബ്ബന്തിമേന പരിച്ഛേദേന യാ അയം തങ്ഖണേ മുഹുത്തമത്തേ പടിസംവസിതബ്ബതോ തങ്ഖണികാതി വുച്ചതി, മുഹുത്തികാതി അത്ഥോ. തസ്സാപി ‘‘മുഹുത്തികാ ഭവിസ്സസീ’’തി ഏവം പുരിസമതിം ആരോചേന്തസ്സ സങ്ഘാദിസേസോ. ഏതേനേവുപായേന ‘‘മുഹുത്തികോ ഭവിസ്സസീ’’തി ഏവം പുരിസസ്സ ഇത്ഥിമതിം ആരോചേന്തോപി സങ്ഘാദിസേസം ആപജ്ജതീതി വേദിതബ്ബോ.
Antamaso taṅkhaṇikāyapīti sabbantimena paricchedena yā ayaṃ taṅkhaṇe muhuttamatte paṭisaṃvasitabbato taṅkhaṇikāti vuccati, muhuttikāti attho. Tassāpi ‘‘muhuttikā bhavissasī’’ti evaṃ purisamatiṃ ārocentassa saṅghādiseso. Etenevupāyena ‘‘muhuttiko bhavissasī’’ti evaṃ purisassa itthimatiṃ ārocentopi saṅghādisesaṃ āpajjatīti veditabbo.
൩൦൩. ഇദാനി ‘‘ഇത്ഥിയാ വാ പുരിസമതി’’ന്തി ഏത്ഥ അധിപ്പേതാ ഇത്ഥിയോ പഭേദതോ ദസ്സേത്വാ താസു സഞ്ചരിത്തവസേന ആപത്തിഭേദം ദസ്സേതും ‘‘ദസ ഇത്ഥിയോ’’തിആദിമാഹ. തത്ഥ മാതുരക്ഖിതാതി മാതരാ രക്ഖിതാ. യഥാ പുരിസേന സംവാസം ന കപ്പേതി, ഏവം മാതരാ രക്ഖിതാ, തേനസ്സ പദഭാജനേപി വുത്തം – ‘‘മാതാ രക്ഖതി ഗോപേതി ഇസ്സരിയം കാരേതി വസം വത്തേതീ’’തി. തത്ഥ രക്ഖതീതി കത്ഥചി ഗന്തും ന ദേതി. ഗോപേതീതി യഥാ അഞ്ഞേ ന പസ്സന്തി, ഏവം ഗുത്തട്ഠാനേ ഠപേതി. ഇസ്സരിയം കാരേതീതി സേരിവിഹാരമസ്സാ നിസേധേന്തീ അഭിഭവിത്വാ പവത്തതി. വസം വത്തേതീതി ‘‘ഇദം കരോഹി, ഇദം മാ അകാസീ’’തി ഏവം അത്തനോ വസം തസ്സാ ഉപരി വത്തേതി. ഏതേനുപായേന പിതുരക്ഖിതാദയോപി ഞാതബ്ബാ. ഗോത്തം വാ ധമ്മോ വാ ന രക്ഖതി, സഗോത്തേഹി പന സഹധമ്മികേഹി ച ഏകം സത്ഥാരം ഉദ്ദിസ്സ പബ്ബജിതേഹി ഏകഗണപരിയാപന്നേഹി ച രക്ഖിതാ ‘‘ഗോത്തരക്ഖിതാ ധമ്മരക്ഖിതാ’’തി വുച്ചതി, തസ്മാ തേസം പദാനം ‘‘സഗോത്താ രക്ഖന്തീ’’തിആദിനാ നയേന പദഭാജനം വുത്തം.
303. Idāni ‘‘itthiyā vā purisamati’’nti ettha adhippetā itthiyo pabhedato dassetvā tāsu sañcarittavasena āpattibhedaṃ dassetuṃ ‘‘dasa itthiyo’’tiādimāha. Tattha māturakkhitāti mātarā rakkhitā. Yathā purisena saṃvāsaṃ na kappeti, evaṃ mātarā rakkhitā, tenassa padabhājanepi vuttaṃ – ‘‘mātā rakkhati gopeti issariyaṃ kāreti vasaṃ vattetī’’ti. Tattha rakkhatīti katthaci gantuṃ na deti. Gopetīti yathā aññe na passanti, evaṃ guttaṭṭhāne ṭhapeti. Issariyaṃ kāretīti serivihāramassā nisedhentī abhibhavitvā pavattati. Vasaṃ vattetīti ‘‘idaṃ karohi, idaṃ mā akāsī’’ti evaṃ attano vasaṃ tassā upari vatteti. Etenupāyena piturakkhitādayopi ñātabbā. Gottaṃ vā dhammo vā na rakkhati, sagottehi pana sahadhammikehi ca ekaṃ satthāraṃ uddissa pabbajitehi ekagaṇapariyāpannehi ca rakkhitā ‘‘gottarakkhitā dhammarakkhitā’’ti vuccati, tasmā tesaṃ padānaṃ ‘‘sagottā rakkhantī’’tiādinā nayena padabhājanaṃ vuttaṃ.
സഹ ആരക്ഖേനാതി സാരക്ഖാ. സഹ പരിദണ്ഡേനാതി സപരിദണ്ഡാ. താസം നിദ്ദേസാ പാകടാവ. ഇമാസു ദസസു പച്ഛിമാനം ദ്വിന്നമേവ പുരിസന്തരം ഗച്ഛന്തീനം മിച്ഛാചാരോ ഹോതി, ന ഇതരാസം.
Saha ārakkhenāti sārakkhā. Saha paridaṇḍenāti saparidaṇḍā. Tāsaṃ niddesā pākaṭāva. Imāsu dasasu pacchimānaṃ dvinnameva purisantaraṃ gacchantīnaṃ micchācāro hoti, na itarāsaṃ.
ധനക്കീതാദീസു അപ്പേന വാ ബഹുനാ വാ ധനേന കീതാ ധനക്കീതാ. യസ്മാ പന സാ ന കീതമത്താ ഏവ സംവാസത്ഥായ പന കീതത്താ ഭരിയാ, തസ്മാസ്സ നിദ്ദേസേ ധനേന കിണിത്വാ വാസേതീതി വുത്തം.
Dhanakkītādīsu appena vā bahunā vā dhanena kītā dhanakkītā. Yasmā pana sā na kītamattā eva saṃvāsatthāya pana kītattā bhariyā, tasmāssa niddese dhanena kiṇitvā vāsetīti vuttaṃ.
ഛന്ദേന അത്തനോ രുചിയാ വസതീതി ഛന്ദവാസിനീ. യസ്മാ പന സാ ന അത്തനോ ഛന്ദമത്തേനേവ ഭരിയാ ഹോതി പുരിസേന പന സമ്പടിച്ഛിതത്താ, തസ്മാസ്സ നിദ്ദേസേ ‘‘പിയോ പിയം വാസേതീ’’തി വുത്തം.
Chandena attano ruciyā vasatīti chandavāsinī. Yasmā pana sā na attano chandamatteneva bhariyā hoti purisena pana sampaṭicchitattā, tasmāssa niddese ‘‘piyo piyaṃ vāsetī’’ti vuttaṃ.
ഭോഗേന വസതീതി ഭോഗവാസിനീ. ഉദുക്ഖലമുസലാദിഘരൂപകരണം ലഭിത്വാ ഭരിയാഭാവം ഗച്ഛന്തിയാ ജനപദിത്ഥിയാ ഏതം അധിവചനം.
Bhogena vasatīti bhogavāsinī. Udukkhalamusalādigharūpakaraṇaṃ labhitvā bhariyābhāvaṃ gacchantiyā janapaditthiyā etaṃ adhivacanaṃ.
പടേന വസതീതി പടവാസിനീ. നിവാസനമത്തമ്പി പാവുരണമത്തമ്പി ലഭിത്വാ ഭരിയാഭാവം ഉപഗച്ഛന്തിയാ ദലിദ്ദിത്ഥിയാ ഏതം അധിവചനം.
Paṭena vasatīti paṭavāsinī. Nivāsanamattampi pāvuraṇamattampi labhitvā bhariyābhāvaṃ upagacchantiyā dalidditthiyā etaṃ adhivacanaṃ.
ഓദപത്തകിനീതി ഉഭിന്നം ഏകിസ്സാ ഉദകപാതിയാ ഹത്ഥേ ഓതാരേത്വാ ‘‘ഇദം ഉദകം വിയ സംസട്ഠാ അഭേജ്ജാ ഹോഥാ’’തി വത്വാ പരിഗ്ഗഹിതായ വോഹാരനാമമേതം, നിദ്ദേസേപിസ്സ ‘‘തായ സഹ ഉദകപത്തം ആമസിത്വാ തം വാസേതീ’’തി ഏവമത്ഥോ വേദിതബ്ബോ.
Odapattakinīti ubhinnaṃ ekissā udakapātiyā hatthe otāretvā ‘‘idaṃ udakaṃ viya saṃsaṭṭhā abhejjā hothā’’ti vatvā pariggahitāya vohāranāmametaṃ, niddesepissa ‘‘tāya saha udakapattaṃ āmasitvā taṃ vāsetī’’ti evamattho veditabbo.
ഓഭടം ഓരോപിതം ചുമ്ബടമസ്സാതി ഓഭടചുമ്ബടാ, കട്ഠഹാരികാദീനം അഞ്ഞതരാ, യസ്സാ സീസതോ ചുമ്ബടം ഓരോപേത്വാ ഘരേ വാസേതി, തസ്സാ ഏതം അധിവചനം.
Obhaṭaṃ oropitaṃ cumbaṭamassāti obhaṭacumbaṭā, kaṭṭhahārikādīnaṃ aññatarā, yassā sīsato cumbaṭaṃ oropetvā ghare vāseti, tassā etaṃ adhivacanaṃ.
ദാസീ ചാതി അത്തനോയേവ ദാസീ ച ഹോതി ഭരിയാ ച.
Dāsī cāti attanoyeva dāsī ca hoti bhariyā ca.
കമ്മകാരീ നാമ ഗേഹേ ഭതിയാ കമ്മം കരോതി, തായ സദ്ധിം കോചി ഘരാവാസം കപ്പേതി അത്തനോ ഭരിയായ അനത്ഥികോ ഹുത്വാ. അയം വുച്ചതി ‘‘കമ്മകാരീ ച ഭരിയാ ചാ’’തി.
Kammakārī nāma gehe bhatiyā kammaṃ karoti, tāya saddhiṃ koci gharāvāsaṃ kappeti attano bhariyāya anatthiko hutvā. Ayaṃ vuccati ‘‘kammakārī ca bhariyā cā’’ti.
ധജേന ആഹടാ ധജാഹടാ, ഉസ്സിതദ്ധജായ സേനായ ഗന്ത്വാ പരവിസയം വിലുമ്പിത്വാ ആനീതാതി വുത്തം ഹോതി, തം കോചി ഭരിയം കരോതി, അയം ധജാഹടാ നാമ. മുഹുത്തികാ വുത്തനയാഏവ, ഏതാസം ദസന്നമ്പി പുരിസന്തരഗമനേ മിച്ഛാചാരോ ഹോതി. പുരിസാനം പന വീസതിയാപി ഏതാസു മിച്ഛാചാരോ ഹോതി, ഭിക്ഖുനോ ച സഞ്ചരിത്തം ഹോതീതി.
Dhajena āhaṭā dhajāhaṭā, ussitaddhajāya senāya gantvā paravisayaṃ vilumpitvā ānītāti vuttaṃ hoti, taṃ koci bhariyaṃ karoti, ayaṃ dhajāhaṭā nāma. Muhuttikā vuttanayāeva, etāsaṃ dasannampi purisantaragamane micchācāro hoti. Purisānaṃ pana vīsatiyāpi etāsu micchācāro hoti, bhikkhuno ca sañcarittaṃ hotīti.
൩൦൫. ഇദാനി പുരിസോ ഭിക്ഖും പഹിണതീതിആദീസു പടിഗ്ഗണ്ഹാതീതി സോ ഭിക്ഖു തസ്സ പുരിസസ്സ ‘‘ഗച്ഛ, ഭന്തേ, ഇത്ഥന്നാമം മാതുരക്ഖിതം ബ്രൂഹി, ഹോഹി കിര ഇത്ഥന്നാമസ്സ ഭരിയാ ധനക്കീതാ’’തി ഏവം വുത്തവചനം ‘‘സാധു ഉപാസകാ’’തി വാ ‘‘ഹോതൂ’’തി വാ ‘‘ആരോചേസ്സാമീ’’തി വാ യേന കേനചി ആകാരേന വചീഭേദം കത്വാ വാ സീസകമ്പനാദീഹി വാ സമ്പടിച്ഛതി. വീമംസതീതി ഏവം പടിഗ്ഗണ്ഹിത്വാ തസ്സാ ഇത്ഥിയാ സന്തികം ഗന്ത്വാ തം സാസനം ആരോചേതി. പച്ചാഹരതീതി തേന ആരോചിതേ സാ ഇത്ഥീ ‘‘സാധൂ’’തി സമ്പടിച്ഛതു വാ പടിക്ഖിപതു വാ ലജ്ജായ വാ തുണ്ഹീ ഹോതു, പുന ആഗന്ത്വാ തസ്സ പുരിസസ്സ തം പവത്തിം ആരോചേതി.
305. Idāni puriso bhikkhuṃ pahiṇatītiādīsu paṭiggaṇhātīti so bhikkhu tassa purisassa ‘‘gaccha, bhante, itthannāmaṃ māturakkhitaṃ brūhi, hohi kira itthannāmassa bhariyā dhanakkītā’’ti evaṃ vuttavacanaṃ ‘‘sādhu upāsakā’’ti vā ‘‘hotū’’ti vā ‘‘ārocessāmī’’ti vā yena kenaci ākārena vacībhedaṃ katvā vā sīsakampanādīhi vā sampaṭicchati. Vīmaṃsatīti evaṃ paṭiggaṇhitvā tassā itthiyā santikaṃ gantvā taṃ sāsanaṃ āroceti. Paccāharatīti tena ārocite sā itthī ‘‘sādhū’’ti sampaṭicchatu vā paṭikkhipatu vā lajjāya vā tuṇhī hotu, puna āgantvā tassa purisassa taṃ pavattiṃ āroceti.
ഏത്താവതാ ഇമായ പടിഗ്ഗഹണാരോചനപച്ചാഹരണസങ്ഖാതായ തിവങ്ഗസമ്പത്തിയാ സങ്ഘാദിസേസോ ഹോതി. സാ പന തസ്സ ഭരിയാ ഹോതു വാ മാ വാ, അകാരണമേതം. സചേ പന സോ മാതുരക്ഖിതായ സന്തികം പേസിതോ തം അദിസ്വാ തസ്സാ മാതുയാ തം സാസനം ആരോചേതി, ബഹിദ്ധാ വിമട്ഠം നാമ ഹോതി, തസ്മാ വിസങ്കേതന്തി മഹാപദുമത്ഥേരോ ആഹ. മഹാസുമത്ഥേരോ പന മാതാ വാ ഹോതു പിതാ വാ അന്തമസോ ഗേഹദാസീപി അഞ്ഞോ വാപി യോ കോചി തം കിരിയം സമ്പാദേസ്സതി, തസ്സ വുത്തേപി വിമട്ഠം നാമ ന ഹോതി, തിവങ്ഗസമ്പത്തികാലേ ആപത്തിയേവ.
Ettāvatā imāya paṭiggahaṇārocanapaccāharaṇasaṅkhātāya tivaṅgasampattiyā saṅghādiseso hoti. Sā pana tassa bhariyā hotu vā mā vā, akāraṇametaṃ. Sace pana so māturakkhitāya santikaṃ pesito taṃ adisvā tassā mātuyā taṃ sāsanaṃ āroceti, bahiddhā vimaṭṭhaṃ nāma hoti, tasmā visaṅketanti mahāpadumatthero āha. Mahāsumatthero pana mātā vā hotu pitā vā antamaso gehadāsīpi añño vāpi yo koci taṃ kiriyaṃ sampādessati, tassa vuttepi vimaṭṭhaṃ nāma na hoti, tivaṅgasampattikāle āpattiyeva.
നനു യഥാ ‘‘ബുദ്ധം പച്ചക്ഖാമീ’’തി വത്തുകാമോ വിരജ്ഝിത്വാ ‘‘ധമ്മം പച്ചക്ഖാമീ’’തി വദേയ്യ പച്ചക്ഖാതാവസ്സ സിക്ഖാ. യഥാ വാ ‘‘പഠമം ഝാനം സമാപജ്ജാമീ’’തി വത്തുകാമോ വിരജ്ഝിത്വാ ‘‘ദുതിയം ഝാനം സമാപജ്ജാമീ’’തി വദേയ്യ ആപന്നോവസ്സ പാരാജികം. ഏവംസമ്പദമിദന്തി ആഹ. തം പനേതം ‘‘പടിഗ്ഗണ്ഹാതി, അന്തേവാസിം വീമംസാപേത്വാ അത്തനാ പച്ചാഹരതി, ആപത്തി സങ്ഘാദിസേസസ്സാ’’തി ഇമിനാ സമേതി, തസ്മാ സുഭാസിതം.
Nanu yathā ‘‘buddhaṃ paccakkhāmī’’ti vattukāmo virajjhitvā ‘‘dhammaṃ paccakkhāmī’’ti vadeyya paccakkhātāvassa sikkhā. Yathā vā ‘‘paṭhamaṃ jhānaṃ samāpajjāmī’’ti vattukāmo virajjhitvā ‘‘dutiyaṃ jhānaṃ samāpajjāmī’’ti vadeyya āpannovassa pārājikaṃ. Evaṃsampadamidanti āha. Taṃ panetaṃ ‘‘paṭiggaṇhāti, antevāsiṃ vīmaṃsāpetvā attanā paccāharati, āpatti saṅghādisesassā’’ti iminā sameti, tasmā subhāsitaṃ.
യഥാ ച ‘‘മാതുരക്ഖിതം ബ്രൂഹീ’’തി വുത്തസ്സ ഗന്ത്വാ തസ്സാ ആരോചേതും സമത്ഥാനം മാതാദീനമ്പി വദതോ വിസങ്കേതോ നത്ഥി, ഏവമേവ ‘‘ഹോഹി കിര ഇത്ഥന്നാമസ്സ ഭരിയാ ധനക്കീതാ’’തി വത്തബ്ബേ ‘‘ഹോഹി കിര ഇത്ഥന്നാമസ്സ ഭരിയാ ഛന്ദവാസിനീ’’തി ഏവം പാളിയം വുത്തേസു ഛന്ദവാസിനിആദീസു വചനേസു അഞ്ഞതരവസേന വാ അവുത്തേസുപി ‘‘ഹോഹി കിര ഇത്ഥന്നാമസ്സ ഭരിയാ ജായാ പജാപതി പുത്തമാതാ ഘരണീ ഘരസാമിനീ ഭത്തരന്ധികാ സുസ്സൂസികാ പരിചാരികാ’’തിഏവമാദീസു സംവാസപരിദീപകേസു വചനേസു അഞ്ഞതരവസേന വാ വദന്തസ്സാപി വിസങ്കേതോ നത്ഥി തിവങ്ഗസമ്പത്തിയാ ആപത്തിയേവ. ‘‘മാതുരക്ഖിതം ബ്രൂഹീ’’തി പേസിതസ്സ പന ഗന്ത്വാ അഞ്ഞാസു പിതുരക്ഖിതാദീസു അഞ്ഞതരം വദന്തസ്സ വിസങ്കേതം. ഏസ നയോ ‘‘പിതുരക്ഖിതം ബ്രൂഹീ’’തിആദീസുപി.
Yathā ca ‘‘māturakkhitaṃ brūhī’’ti vuttassa gantvā tassā ārocetuṃ samatthānaṃ mātādīnampi vadato visaṅketo natthi, evameva ‘‘hohi kira itthannāmassa bhariyā dhanakkītā’’ti vattabbe ‘‘hohi kira itthannāmassa bhariyā chandavāsinī’’ti evaṃ pāḷiyaṃ vuttesu chandavāsiniādīsu vacanesu aññataravasena vā avuttesupi ‘‘hohi kira itthannāmassa bhariyā jāyā pajāpati puttamātā gharaṇī gharasāminī bhattarandhikā sussūsikā paricārikā’’tievamādīsu saṃvāsaparidīpakesu vacanesu aññataravasena vā vadantassāpi visaṅketo natthi tivaṅgasampattiyā āpattiyeva. ‘‘Māturakkhitaṃ brūhī’’ti pesitassa pana gantvā aññāsu piturakkhitādīsu aññataraṃ vadantassa visaṅketaṃ. Esa nayo ‘‘piturakkhitaṃ brūhī’’tiādīsupi.
കേവലഞ്ഹേത്ഥ ഏകമൂലകദുമൂലകാദിവസേന ‘‘പുരിസസ്സ മാതാ ഭിക്ഖും പഹിണതി, മാതുരക്ഖിതായ മാതാ ഭിക്ഖും പഹിണതീ’’തി ഏവമാദീനം മൂലട്ഠാനഞ്ച വസേന പേയ്യാലഭേദോയേവ വിസേസോ . സോപി പുബ്ബേ വുത്തനയത്താ പാളിഅനുസാരേനേവ സക്കാ ജാനിതുന്തി നാസ്സ വിഭാഗം ദസ്സേതും ആദരം കരിമ്ഹ.
Kevalañhettha ekamūlakadumūlakādivasena ‘‘purisassa mātā bhikkhuṃ pahiṇati, māturakkhitāya mātā bhikkhuṃ pahiṇatī’’ti evamādīnaṃ mūlaṭṭhānañca vasena peyyālabhedoyeva viseso . Sopi pubbe vuttanayattā pāḷianusāreneva sakkā jānitunti nāssa vibhāgaṃ dassetuṃ ādaraṃ karimha.
൩൩൮. പടിഗ്ഗണ്ഹാതീതിആദീസു പന ദ്വീസു ചതുക്കേസു പഠമചതുക്കേ ആദിപദേന തിവങ്ഗസമ്പത്തിയാ സങ്ഘാദിസേസോ, മജ്ഝേ ദ്വീഹി ദുവങ്ഗസമ്പത്തിയാ ഥുല്ലച്ചയം, അന്തേ ഏകേന ഏകങ്ഗസമ്പത്തിയാ ദുക്കടം. ദുതിയചതുക്കേ ആദിപദേന ദുവങ്ഗസമ്പത്തിയാ ഥുല്ലച്ചയം, മജ്ഝേ ദ്വീഹി ഏകങ്ഗസമ്പത്തിയാ ദുക്കടം, അന്തേ ഏകേന അങ്ഗാഭാവതോ അനാപത്തി. തത്ഥ പടിഗ്ഗണ്ഹാതീതി ആണാപകസ്സ സാസനം പടിഗ്ഗണ്ഹാതി. വീമംസതീതി പഹിതട്ഠാനം ഗന്ത്വാ തം ആരോചേതി. പച്ചാഹരതീതി പുന ആഗന്ത്വാ മൂലട്ഠസ്സ ആരോചേതി.
338. Paṭiggaṇhātītiādīsu pana dvīsu catukkesu paṭhamacatukke ādipadena tivaṅgasampattiyā saṅghādiseso, majjhe dvīhi duvaṅgasampattiyā thullaccayaṃ, ante ekena ekaṅgasampattiyā dukkaṭaṃ. Dutiyacatukke ādipadena duvaṅgasampattiyā thullaccayaṃ, majjhe dvīhi ekaṅgasampattiyā dukkaṭaṃ, ante ekena aṅgābhāvato anāpatti. Tattha paṭiggaṇhātīti āṇāpakassa sāsanaṃ paṭiggaṇhāti. Vīmaṃsatīti pahitaṭṭhānaṃ gantvā taṃ āroceti. Paccāharatīti puna āgantvā mūlaṭṭhassa āroceti.
ന പച്ചാഹരതീതി ആരോചേത്വാ ഏത്തോവ പക്കമതി. പടിഗ്ഗണ്ഹാതി ന വീമംസതീതി പുരിസേന ‘‘ഇത്ഥന്നാമം ഗന്ത്വാ ബ്രൂഹീ’’തി വുച്ചമാനോ ‘‘സാധൂ’’തി തസ്സ സാസനം പടിഗ്ഗണ്ഹിത്വാ തം പമുസ്സിത്വാ വാ അപ്പമുസ്സിത്വാ വാ അഞ്ഞേന കരണീയേന തസ്സാ സന്തികം ഗന്ത്വാ കിഞ്ചിദേവ കഥം കഥേന്തോ നിസീദതി, ഏത്താവതാ ‘‘പടിഗ്ഗണ്ഹാതി ന വീമംസതി നാമാ’’തി വുച്ചതി. അഥ നം സാ ഇത്ഥീ സയമേവ വദതി ‘‘തുമ്ഹാകം കിര ഉപട്ഠാകോ മം ഗേഹേ കാതുകാമോ’’തി ഏവം വത്വാ ച ‘‘അഹം തസ്സ ഭരിയാ ഭവിസ്സാമീ’’തി വാ ‘‘ന ഭവിസ്സാമീ’’തി വാ വദതി. സോ തസ്സാ വചനം അനഭിനന്ദിത്വാ അപ്പടിക്കോസിത്വാ തുണ്ഹീഭൂതോവ ഉട്ഠായാസനാ തസ്സ പുരിസസ്സ സന്തികം ആഗന്ത്വാ തം പവത്തിം ആരോചേതി, ഏത്താവതാ ‘‘ന വീമംസതി പച്ചാഹരതി നാമാ’’തി വുച്ചതി. ന വീമംസതി ന പച്ചാഹരതീതി കേവലം സാസനാരോചനകാലേ പടിഗ്ഗണ്ഹാതിയേവ, ഇതരം പന ദ്വയം ന കരോതി.
Na paccāharatīti ārocetvā ettova pakkamati. Paṭiggaṇhāti na vīmaṃsatīti purisena ‘‘itthannāmaṃ gantvā brūhī’’ti vuccamāno ‘‘sādhū’’ti tassa sāsanaṃ paṭiggaṇhitvā taṃ pamussitvā vā appamussitvā vā aññena karaṇīyena tassā santikaṃ gantvā kiñcideva kathaṃ kathento nisīdati, ettāvatā ‘‘paṭiggaṇhāti na vīmaṃsati nāmā’’ti vuccati. Atha naṃ sā itthī sayameva vadati ‘‘tumhākaṃ kira upaṭṭhāko maṃ gehe kātukāmo’’ti evaṃ vatvā ca ‘‘ahaṃ tassa bhariyā bhavissāmī’’ti vā ‘‘na bhavissāmī’’ti vā vadati. So tassā vacanaṃ anabhinanditvā appaṭikkositvā tuṇhībhūtova uṭṭhāyāsanā tassa purisassa santikaṃ āgantvā taṃ pavattiṃ āroceti, ettāvatā ‘‘na vīmaṃsati paccāharati nāmā’’ti vuccati. Na vīmaṃsati na paccāharatīti kevalaṃ sāsanārocanakāle paṭiggaṇhātiyeva, itaraṃ pana dvayaṃ na karoti.
ന പടിഗ്ഗണ്ഹാതി വീമംസതി പച്ചാഹരതീതി കോചി പുരിസോ ഭിക്ഖുസ്സ ഠിതട്ഠാനേ വാ നിസിന്നട്ഠാനേ വാ തഥാരൂപിം കഥം കഥേതി, ഭിക്ഖു തേന അപ്പഹിതോപി പഹിതോ വിയ ഹുത്വാ ഇത്ഥിയാ സന്തികം ഗന്ത്വാ ‘‘ഹോഹി കിര ഇത്ഥന്നാമസ്സ ഭരിയാ’’തിആദിനാ നയേന വീമംസിത്വാ തസ്സാ രുചിം വാ അരുചിം വാ പുന ആഗന്ത്വാ ഇമസ്സ ആരോചേതി. തേനേവ നയേന വീമംസിത്വാ അപച്ചാഹരന്തോ ‘‘ന പടിഗ്ഗണ്ഹാതി വീമംസതി ന പച്ചാഹരതീ’’തി വുച്ചതി. തേനേവ നയേന ഗതോ അവീമംസിത്വാ തായ സമുട്ഠാപിതം കഥം സുത്വാ പഠമചതുക്കസ്സ തതിയപദേ വുത്തനയേന ആഗന്ത്വാ ഇമസ്സ ആരോചേന്തോ ‘‘ന പടിഗ്ഗണ്ഹാതി ന വീമംസതി പച്ചാഹരതീ’’തി വുച്ചതി. ചതുത്ഥപദം പാകടമേവ.
Na paṭiggaṇhāti vīmaṃsati paccāharatīti koci puriso bhikkhussa ṭhitaṭṭhāne vā nisinnaṭṭhāne vā tathārūpiṃ kathaṃ katheti, bhikkhu tena appahitopi pahito viya hutvā itthiyā santikaṃ gantvā ‘‘hohi kira itthannāmassa bhariyā’’tiādinā nayena vīmaṃsitvā tassā ruciṃ vā aruciṃ vā puna āgantvā imassa āroceti. Teneva nayena vīmaṃsitvā apaccāharanto ‘‘na paṭiggaṇhāti vīmaṃsati na paccāharatī’’ti vuccati. Teneva nayena gato avīmaṃsitvā tāya samuṭṭhāpitaṃ kathaṃ sutvā paṭhamacatukkassa tatiyapade vuttanayena āgantvā imassa ārocento ‘‘na paṭiggaṇhāti na vīmaṃsati paccāharatī’’ti vuccati. Catutthapadaṃ pākaṭameva.
സമ്ബഹുലേ ഭിക്ഖൂ ആണാപേതീതിആദിനയാ പാകടായേവ. യഥാ പന സമ്ബഹുലാപി ഏകവത്ഥുമ്ഹി ആപജ്ജന്തി, ഏവം ഏകസ്സപി സമ്ബഹുലവത്ഥൂസു സമ്ബഹുലാ ആപത്തിയോ വേദിതബ്ബാ. കഥം? പുരിസോ ഭിക്ഖും ആണാപേതി ‘‘ഗച്ഛ, ഭന്തേ, അസുകസ്മിം നാമ പാസാദേ സട്ഠിമത്താ വാ സത്തതിമത്താ വാ ഇത്ഥിയോ ഠിതാ താ വദേഹി, ഹോഥ കിര ഇത്ഥന്നാമസ്സ ഭരിയായോ’’തി. സോ സമ്പടിച്ഛിത്വാ തത്ഥ ഗന്ത്വാ ആരോചേത്വാ പുന തം സാസനം പച്ചാഹരതി. യത്തകാ ഇത്ഥിയോ തത്തകാ ആപത്തിയോ ആപജ്ജതി. വുത്തഞ്ഹേതം പരിവാരേപി –
Sambahule bhikkhū āṇāpetītiādinayā pākaṭāyeva. Yathā pana sambahulāpi ekavatthumhi āpajjanti, evaṃ ekassapi sambahulavatthūsu sambahulā āpattiyo veditabbā. Kathaṃ? Puriso bhikkhuṃ āṇāpeti ‘‘gaccha, bhante, asukasmiṃ nāma pāsāde saṭṭhimattā vā sattatimattā vā itthiyo ṭhitā tā vadehi, hotha kira itthannāmassa bhariyāyo’’ti. So sampaṭicchitvā tattha gantvā ārocetvā puna taṃ sāsanaṃ paccāharati. Yattakā itthiyo tattakā āpattiyo āpajjati. Vuttañhetaṃ parivārepi –
‘‘പദവീതിഹാരമത്തേന, വാചായ ഭണിതേന ച;
‘‘Padavītihāramattena, vācāya bhaṇitena ca;
സബ്ബാനി ഗരുകാനി സപ്പടികമ്മാനി;
Sabbāni garukāni sappaṭikammāni;
ചതുസട്ഠി ആപത്തിയോ ആപജ്ജേയ്യ ഏകതോ;
Catusaṭṭhi āpattiyo āpajjeyya ekato;
പഞ്ഹാമേസാ കുസലേഹി ചിന്തിതാ’’തി. (പരി॰ ൪൮൦);
Pañhāmesā kusalehi cintitā’’ti. (pari. 480);
ഇമം കിര അത്ഥവസം പടിച്ച അയം പഞ്ഹോ വുത്തോ. വചനസിലിട്ഠതായ ചേത്ഥ ‘‘ചതുസട്ഠി ആപത്തിയോ’’തി വുത്തം. ഏവം കരോന്തോ പന സതമ്പി സഹസ്സമ്പി ആപജ്ജതീതി. യഥാ ച ഏകേന പേസിതസ്സ ഏകസ്സ സമ്ബഹുലാസു ഇത്ഥീസു സമ്ബഹുലാ ആപത്തിയോ, ഏവം ഏകോ പുരിസോ സമ്ബഹുലേ ഭിക്ഖൂ ഏകിസ്സാ സന്തികം പേസേതി, സബ്ബേസം സങ്ഘാദിസേസോ. ഏകോ സമ്ബഹുലേ ഭിക്ഖൂ സമ്ബഹുലാനം ഇത്ഥീനം സന്തികം പേസേതി, ഇത്ഥിഗണനായ സങ്ഘാദിസേസാ. സമ്ബഹുലാ പുരിസാ ഏകം ഭിക്ഖും ഏകിസ്സാ സന്തികം പേസേന്തി, പുരിസഗണനായ സങ്ഘാദിസേസാ. സമ്ബഹുലാ ഏകം സമ്ബഹുലാനം ഇത്ഥീനം സന്തികം പേസേന്തി, വത്ഥുഗണനായ സങ്ഘാദിസേസാ. സമ്ബഹുലാ സമ്ബഹുലേ ഏകിസ്സാ സന്തികം പേസേന്തി, വത്ഥുഗണനായ സങ്ഘാദിസേസാ. സമ്ബഹുലാ പുരിസാ സമ്ബഹുലേ ഭിക്ഖൂ സമ്ബഹുലാനം ഇത്ഥീനം സന്തികം പേസേന്തി, വത്ഥുഗണനായ സങ്ഘാദിസേസാ. ഏസ നയോ ‘‘ഏകാ ഇത്ഥീ ഏകം ഭിക്ഖു’’ന്തിആദീസുപി. ഏത്ഥ ച സഭാഗവിഭാഗതാ നാമ അപ്പമാണം, മാതാപിതുനമ്പി പഞ്ചസഹധമ്മികാനമ്പി സഞ്ചരിത്തകമ്മം കരോന്തസ്സ ആപത്തിയേവ.
Imaṃ kira atthavasaṃ paṭicca ayaṃ pañho vutto. Vacanasiliṭṭhatāya cettha ‘‘catusaṭṭhi āpattiyo’’ti vuttaṃ. Evaṃ karonto pana satampi sahassampi āpajjatīti. Yathā ca ekena pesitassa ekassa sambahulāsu itthīsu sambahulā āpattiyo, evaṃ eko puriso sambahule bhikkhū ekissā santikaṃ peseti, sabbesaṃ saṅghādiseso. Eko sambahule bhikkhū sambahulānaṃ itthīnaṃ santikaṃ peseti, itthigaṇanāya saṅghādisesā. Sambahulā purisā ekaṃ bhikkhuṃ ekissā santikaṃ pesenti, purisagaṇanāya saṅghādisesā. Sambahulā ekaṃ sambahulānaṃ itthīnaṃ santikaṃ pesenti, vatthugaṇanāya saṅghādisesā. Sambahulā sambahule ekissā santikaṃ pesenti, vatthugaṇanāya saṅghādisesā. Sambahulā purisā sambahule bhikkhū sambahulānaṃ itthīnaṃ santikaṃ pesenti, vatthugaṇanāya saṅghādisesā. Esa nayo ‘‘ekā itthī ekaṃ bhikkhu’’ntiādīsupi. Ettha ca sabhāgavibhāgatā nāma appamāṇaṃ, mātāpitunampi pañcasahadhammikānampi sañcarittakammaṃ karontassa āpattiyeva.
പുരിസോ ഭിക്ഖും ആണാപേതി ഗച്ഛ ഭന്തേതി ചതുക്കം അങ്ഗവസേന ആപത്തിഭേദ ദസ്സനത്ഥം വുത്തം. തസ്സ പച്ഛിമപദേ അന്തേവാസീ വീമംസിത്വാ ബഹിദ്ധാ പച്ചാഹരതീതി ആഗന്ത്വാ ആചരിയസ്സ അനാരോചേത്വാ ഏത്തോവ ഗന്ത്വാ തസ്സ പുരിസസ്സ ആരോചേതി. ആപത്തി ഉഭിന്നം ഥുല്ലച്ചയസ്സാതി ആചരിയസ്സ പടിഗ്ഗഹിതത്താ ച വീമംസാപിതത്താ ച ദ്വീഹങ്ഗേഹി ഥുല്ലച്ചയം, അന്തേവാസികസ്സ വീമംസിതത്താ ച പച്ചാഹടത്താ ച ദ്വീഹങ്ഗേഹി ഥുല്ലച്ചയം. സേസം പാകടമേവ.
Purisobhikkhuṃ āṇāpeti gaccha bhanteti catukkaṃ aṅgavasena āpattibheda dassanatthaṃ vuttaṃ. Tassa pacchimapade antevāsī vīmaṃsitvā bahiddhā paccāharatīti āgantvā ācariyassa anārocetvā ettova gantvā tassa purisassa āroceti. Āpatti ubhinnaṃ thullaccayassāti ācariyassa paṭiggahitattā ca vīmaṃsāpitattā ca dvīhaṅgehi thullaccayaṃ, antevāsikassa vīmaṃsitattā ca paccāhaṭattā ca dvīhaṅgehi thullaccayaṃ. Sesaṃ pākaṭameva.
൩൩൯. ഗച്ഛന്തോ സമ്പാദേതീതി പടിഗ്ഗണ്ഹാതി ചേവ വീമംസതി ച. ആഗച്ഛന്തോ വിസംവാദേതീതി ന പച്ചാഹരതി. ഗച്ഛന്തോ വിസംവാദേതീതി ന പടിഗ്ഗണ്ഹാതി. ആഗച്ഛന്തോ സമ്പാദേതീതി വീമംസതി ചേവ പച്ചാഹരതി ച. ഏവം ഉഭയത്ഥ ദ്വീഹങ്ഗേഹി ഥുല്ലച്ചയം. തതിയപദേ ആപത്തി, ചതുത്ഥേ അനാപത്തി.
339.Gacchanto sampādetīti paṭiggaṇhāti ceva vīmaṃsati ca. Āgacchanto visaṃvādetīti na paccāharati. Gacchanto visaṃvādetīti na paṭiggaṇhāti. Āgacchanto sampādetīti vīmaṃsati ceva paccāharati ca. Evaṃ ubhayattha dvīhaṅgehi thullaccayaṃ. Tatiyapade āpatti, catutthe anāpatti.
൩൪൦. അനാപത്തി സങ്ഘസ്സ വാ ചേതിയസ്സ വാ ഗിലാനസ്സ വാ കരണീയേന ഗച്ഛതി ഉമ്മത്തകസ്സ ആദികമ്മികസ്സാതി ഏത്ഥ ഭിക്ഖുസങ്ഘസ്സ ഉപോസഥാഗാരം വാ കിഞ്ചി വാ വിപ്പകതം ഹോതി. തത്ഥ കാരുകാനം ഭത്തവേതനത്ഥായ ഉപാസകോ വാ ഉപാസികായ സന്തികം ഭിക്ഖും പഹിണേയ്യ, ഉംപാസികാ വാ ഉപാസകസ്സ, ഏവരൂപേന സങ്ഘസ്സ കരണീയേന ഗച്ഛന്തസ്സ അനാപത്തി. ചേതിയകമ്മേ കയിരമാനേപി ഏസേവ നയോ. ഗിലാനസ്സ ഭേസജ്ജത്ഥായപി ഉപാസകേന വാ ഉപാസികായ സന്തികം ഉപാസികായ വാ ഉപാസകസ്സ സന്തികം പഹിതസ്സ ഗച്ഛതോ അനാപത്തി. ഉമ്മത്തകആദികമ്മികാ വുത്തനയാ ഏവ.
340.Anāpatti saṅghassa vā cetiyassa vā gilānassa vā karaṇīyena gacchati ummattakassa ādikammikassāti ettha bhikkhusaṅghassa uposathāgāraṃ vā kiñci vā vippakataṃ hoti. Tattha kārukānaṃ bhattavetanatthāya upāsako vā upāsikāya santikaṃ bhikkhuṃ pahiṇeyya, uṃpāsikā vā upāsakassa, evarūpena saṅghassa karaṇīyena gacchantassa anāpatti. Cetiyakamme kayiramānepi eseva nayo. Gilānassa bhesajjatthāyapi upāsakena vā upāsikāya santikaṃ upāsikāya vā upāsakassa santikaṃ pahitassa gacchato anāpatti. Ummattakaādikammikā vuttanayā eva.
പദഭാജനീയവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.
Padabhājanīyavaṇṇanā niṭṭhitā.
സമുട്ഠാനാദീസു ഇദം സിക്ഖാപദം ഛസമുട്ഠാനം, സീസുക്ഖിപനാദിനാ കായവികാരേന സാസനം ഗഹേത്വാ ഗന്ത്വാ ഹത്ഥമുദ്ദായ വീമംസിത്വാ പുന ആഗന്ത്വാ ഹത്ഥമുദ്ദായ ഏവ ആരോചേന്തസ്സ കായതോ സമുട്ഠാതി. ആസനസാലായ നിസിന്നസ്സ ‘‘ഇത്ഥന്നാമാ ആഗമിസ്സതി, തസ്സാ ചിത്തം ജാനേയ്യാഥാ’’തി കേനചി വുത്തേ ‘‘സാധൂ’’തി സമ്പടിച്ഛിത്വാ തം ആഗതം വത്വാ തസ്സാ ഗതായ പുന തസ്മിം പുരിസേ ആഗതേ ആരോചേന്തസ്സ വാചതോ സമുട്ഠാതി. വാചായ ‘‘സാധൂ’’തി സാസനം ഗഹേത്വാ അഞ്ഞേന കരണീയേന തസ്സാ ഘരം ഗന്ത്വാ അഞ്ഞത്ഥ വാ ഗമനകാലേ തം ദിസ്വാ വചീഭേദേനേവ വീമംസിത്വാ പുന അഞ്ഞേനേവ കരണീയേന തതോ അപക്കമ്മ കദാചിദേവ തം പുരിസം ദിസ്വാ ആരോചേന്തസ്സാപി വാചതോവ സമുട്ഠാതി. പണ്ണത്തിം അജാനന്തസ്സ പന ഖീണാസവസ്സാപി കായവാചതോ സമുട്ഠാതി. കഥം? സചേ ഹിസ്സ മാതാപിതരോ കുജ്ഝിത്വാ അലംവചനീയാ ഹോന്തി, തഞ്ച ഭിക്ഖും ഘരം ഉപഗതം ഥേരപിതാ വദതി ‘‘മാതാ തേ താത മം മഹല്ലകം ഛഡ്ഡേത്വാ ഞാതികുലം ഗതാ, ഗച്ഛ തം മം ഉപട്ഠാതും പേസേഹീ’’തി. സോ ചേ ഗന്ത്വാ തം വത്വാ പുന പിതുനോ തസ്സാ ആഗമനം വാ അനാഗമനം വാ ആരോചേതി, സങ്ഘാദിസേസോ. ഇമാനി തീണി അചിത്തകസമുട്ഠാനാനി.
Samuṭṭhānādīsu idaṃ sikkhāpadaṃ chasamuṭṭhānaṃ, sīsukkhipanādinā kāyavikārena sāsanaṃ gahetvā gantvā hatthamuddāya vīmaṃsitvā puna āgantvā hatthamuddāya eva ārocentassa kāyato samuṭṭhāti. Āsanasālāya nisinnassa ‘‘itthannāmā āgamissati, tassā cittaṃ jāneyyāthā’’ti kenaci vutte ‘‘sādhū’’ti sampaṭicchitvā taṃ āgataṃ vatvā tassā gatāya puna tasmiṃ purise āgate ārocentassa vācato samuṭṭhāti. Vācāya ‘‘sādhū’’ti sāsanaṃ gahetvā aññena karaṇīyena tassā gharaṃ gantvā aññattha vā gamanakāle taṃ disvā vacībhedeneva vīmaṃsitvā puna aññeneva karaṇīyena tato apakkamma kadācideva taṃ purisaṃ disvā ārocentassāpi vācatova samuṭṭhāti. Paṇṇattiṃ ajānantassa pana khīṇāsavassāpi kāyavācato samuṭṭhāti. Kathaṃ? Sace hissa mātāpitaro kujjhitvā alaṃvacanīyā honti, tañca bhikkhuṃ gharaṃ upagataṃ therapitā vadati ‘‘mātā te tāta maṃ mahallakaṃ chaḍḍetvā ñātikulaṃ gatā, gaccha taṃ maṃ upaṭṭhātuṃ pesehī’’ti. So ce gantvā taṃ vatvā puna pituno tassā āgamanaṃ vā anāgamanaṃ vā āroceti, saṅghādiseso. Imāni tīṇi acittakasamuṭṭhānāni.
പണ്ണത്തിം പന ജാനിത്വാ ഏതേഹേവ തീഹി നയേഹി സഞ്ചരിത്തം സമാപജ്ജതോ കായചിത്തതോ വാചാചിത്തതോ കായവാചാചിത്തതോ ച സമുട്ഠാതി. ഇമാനി തീണി പണ്ണത്തിജാനനചിത്തേന സചിത്തകസമുട്ഠാനാനി. കിരിയം, നോസഞ്ഞാവിമോക്ഖം, പണ്ണത്തിവജ്ജം, കായകമ്മം, വചീകമ്മം, കുസലാദിവസേന ചേത്ഥ തീണി ചിത്താനി, സുഖാദിവസേന തിസ്സോ വേദനാതി.
Paṇṇattiṃ pana jānitvā eteheva tīhi nayehi sañcarittaṃ samāpajjato kāyacittato vācācittato kāyavācācittato ca samuṭṭhāti. Imāni tīṇi paṇṇattijānanacittena sacittakasamuṭṭhānāni. Kiriyaṃ, nosaññāvimokkhaṃ, paṇṇattivajjaṃ, kāyakammaṃ, vacīkammaṃ, kusalādivasena cettha tīṇi cittāni, sukhādivasena tisso vedanāti.
൩൪൧. വിനീതവത്ഥൂസു ആദിതോ വത്ഥുപഞ്ചകേ പടിഗ്ഗഹിതമത്തത്താ ദുക്കടം.
341. Vinītavatthūsu ādito vatthupañcake paṭiggahitamattattā dukkaṭaṃ.
കലഹവത്ഥുസ്മിം സമ്മോദനീയം അകാസീതി തം സഞ്ഞാപേത്വാ പുന ഗേഹഗമനീയം
Kalahavatthusmiṃ sammodanīyaṃ akāsīti taṃ saññāpetvā puna gehagamanīyaṃ
അകാസി. നാലംവചനീയാതി ന പരിച്ചത്താതി അത്ഥോ. യാ ഹി യഥാ യഥാ യേസു യേസു ജനപദേസു പരിച്ചത്താ പരിച്ചത്താവ ഹോതി, ഭരിയാഭാവം അതിക്കമതി, അയം ‘‘അലംവചനീയാ’’തി വുച്ചതി. ഏസാ പന ന അലംവചനീയാ കേനചിദേവ കാരണേന കലഹം കത്വാ ഗതാ, തേനേവേത്ഥ ഭഗവാ ‘‘അനാപത്തീ’’തി ആഹ. യസ്മാ പന കായസംസഗ്ഗേ യക്ഖിയാ ഥുല്ലച്ചയം വുത്തം, തസ്മാ ദുട്ഠുല്ലാദീസുപി യക്ഖിപേതിയോ ഥുല്ലച്ചയവത്ഥുമേവാതി വേദിതബ്ബാ. അട്ഠകഥാസു പനേതം ന വിചാരിതം. സേസം സബ്ബത്ഥ ഉത്താനത്ഥമേവാതി.
Akāsi. Nālaṃvacanīyāti na pariccattāti attho. Yā hi yathā yathā yesu yesu janapadesu pariccattā pariccattāva hoti, bhariyābhāvaṃ atikkamati, ayaṃ ‘‘alaṃvacanīyā’’ti vuccati. Esā pana na alaṃvacanīyā kenacideva kāraṇena kalahaṃ katvā gatā, tenevettha bhagavā ‘‘anāpattī’’ti āha. Yasmā pana kāyasaṃsagge yakkhiyā thullaccayaṃ vuttaṃ, tasmā duṭṭhullādīsupi yakkhipetiyo thullaccayavatthumevāti veditabbā. Aṭṭhakathāsu panetaṃ na vicāritaṃ. Sesaṃ sabbattha uttānatthamevāti.
സഞ്ചരിത്തസിക്ഖാപദവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.
Sañcarittasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / വിനയപിടക • Vinayapiṭaka / മഹാവിഭങ്ഗ • Mahāvibhaṅga / ൫. സഞ്ചരിത്തസിക്ഖാപദം • 5. Sañcarittasikkhāpadaṃ
ടീകാ • Tīkā / വിനയപിടക (ടീകാ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / സാരത്ഥദീപനീ-ടീകാ • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ൫. സഞ്ചരിത്തസിക്ഖാപദവണ്ണനാ • 5. Sañcarittasikkhāpadavaṇṇanā
ടീകാ • Tīkā / വിനയപിടക (ടീകാ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / വജിരബുദ്ധി-ടീകാ • Vajirabuddhi-ṭīkā
൫. സഞ്ചരിത്തസിക്ഖാപദവണ്ണനാ • 5. Sañcarittasikkhāpadavaṇṇanā
പദഭാജനീയവണ്ണനാ • Padabhājanīyavaṇṇanā
വിനീതവത്ഥുവണ്ണനാ • Vinītavatthuvaṇṇanā
ടീകാ • Tīkā / വിനയപിടക (ടീകാ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / വിമതിവിനോദനീ-ടീകാ • Vimativinodanī-ṭīkā / ൫. സഞ്ചരിത്തസിക്ഖാപദവണ്ണനാ • 5. Sañcarittasikkhāpadavaṇṇanā