| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / पाचित्यादियोजनापाळि • Pācityādiyojanāpāḷi |
७. सप्पाणकवग्गो
7. Sappāṇakavaggo
१. सञ्चिच्चपाणसिक्खापद-अत्थयोजना
1. Sañciccapāṇasikkhāpada-atthayojanā
३८२. सप्पाणकवग्गस्स पठमे उसुं असति खिपति अनेनाति इस्सासोति कते धनुयेव मुख्यतो इस्सासो नाम, धनुग्गहा- चरियो पन उपचारेन। उसुं असति खिपतीति इस्सासोति कते धनुग्गहाचरियो इस्सासो नाम, इध पन उपचारत्थो वा कत्तुत्थो वा गहेतब्बोति आह ‘‘धनुग्गहाचरियो होती’’ति। पब्बजितकाले इस्सासस्स अयुत्तत्ता वुत्तं ‘‘गिहिकाले’’ति। वोरोपिताति एत्थ वि अव पुब्बस्स रुहधातुस्स अधिप्पायत्थं दस्सेतुं वुत्तं ‘‘वियोजिता’’ति।
382. Sappāṇakavaggassa paṭhame usuṃ asati khipati anenāti issāsoti kate dhanuyeva mukhyato issāso nāma, dhanuggahā- cariyo pana upacārena. Usuṃ asati khipatīti issāsoti kate dhanuggahācariyo issāso nāma, idha pana upacārattho vā kattuttho vā gahetabboti āha ‘‘dhanuggahācariyo hotī’’ti. Pabbajitakāle issāsassa ayuttattā vuttaṃ ‘‘gihikāle’’ti. Voropitāti ettha vi ava pubbassa ruhadhātussa adhippāyatthaṃ dassetuṃ vuttaṃ ‘‘viyojitā’’ti.
यस्मा गच्छतीति सम्बन्धो। एतन्ति ‘‘जीविता वोरोपिता’’तिवचनं। कस्मा वोहारमत्तमेव होति, ननु यतो कुतोचि यस्मिं किस्मिंचि वियोजिते द्वे वत्थूनि विय विसुं तिट्ठन्ति पाणतो जीविते वियोजिते पाणजीवितापीति आह ‘‘न हेत्था’’तिआदि। हीति सच्चं। एत्थाति ‘‘जीविता वोरोपिता’’तिवचने दस्सेतुन्ति सम्बन्धो। किञ्चि जीवितं नामाति योजना। अयं पनेत्थ अत्थसम्बन्धो – सीसालङ्कारे सीसतो वियोजिते सीसं अलङ्कारतो विसुं तिट्ठति यथा, एवं जीविते पाणतो वियोजिते जीवितं पाणतो विसुं न तिट्ठति नामाति। अञ्ञदत्थूति एकंसेन। ‘‘पाण’’न्ति सामञ्ञतो वुत्तोपि मनुस्सपाणस्स पाराजिकट्ठाने गहितत्ता इध पारिसेसञायेन तिरच्छानपाणोव गहेतब्बोति आह ‘‘तिरच्छानगतोयेव पाणो’’ति। तन्ति पाणं। महन्ते पन पाणेति सम्बन्धो।
Yasmā gacchatīti sambandho. Etanti ‘‘jīvitā voropitā’’tivacanaṃ. Kasmā vohāramattameva hoti, nanu yato kutoci yasmiṃ kismiṃci viyojite dve vatthūni viya visuṃ tiṭṭhanti pāṇato jīvite viyojite pāṇajīvitāpīti āha ‘‘na hetthā’’tiādi. Hīti saccaṃ. Etthāti ‘‘jīvitā voropitā’’tivacane dassetunti sambandho. Kiñci jīvitaṃ nāmāti yojanā. Ayaṃ panettha atthasambandho – sīsālaṅkāre sīsato viyojite sīsaṃ alaṅkārato visuṃ tiṭṭhati yathā, evaṃ jīvite pāṇato viyojite jīvitaṃ pāṇato visuṃ na tiṭṭhati nāmāti. Aññadatthūti ekaṃsena. ‘‘Pāṇa’’nti sāmaññato vuttopi manussapāṇassa pārājikaṭṭhāne gahitattā idha pārisesañāyena tiracchānapāṇova gahetabboti āha ‘‘tiracchānagatoyeva pāṇo’’ti. Tanti pāṇaṃ. Mahante pana pāṇeti sambandho.
३८५. सोधेन्तो अपनेतीति योजना। मङ्गुलोति मनुस्सरत्तपो एको किमिविसेसो। सो हि रत्तपिवनत्थाय मङ्गति इतो चितो च इमं चिमञ्च ठानं गच्छतीति ‘‘मङ्गुलो’’ति वुच्चति। पदक्खरानञ्हि अविपरितत्थं, सोतूनञ्च सज्झायोपदेसलभनत्थं कत्थचि ठाने वचनत्थो वुत्तोति दट्ठब्बं। तस्स बीजमेव खुद्दकट्ठेन मङ्गुलबीजकं, तस्मिं। तन्ति मङ्गुलबीजकं। भिन्दन्तो हुत्वाति योजनाति। पठमं।
385. Sodhento apanetīti yojanā. Maṅguloti manussarattapo eko kimiviseso. So hi rattapivanatthāya maṅgati ito cito ca imaṃ cimañca ṭhānaṃ gacchatīti ‘‘maṅgulo’’ti vuccati. Padakkharānañhi aviparitatthaṃ, sotūnañca sajjhāyopadesalabhanatthaṃ katthaci ṭhāne vacanattho vuttoti daṭṭhabbaṃ. Tassa bījameva khuddakaṭṭhena maṅgulabījakaṃ, tasmiṃ. Tanti maṅgulabījakaṃ. Bhindanto hutvāti yojanāti. Paṭhamaṃ.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / विनयपिटक • Vinayapiṭaka / महाविभङ्ग • Mahāvibhaṅga / ७. सप्पाणकवग्गो • 7. Sappāṇakavaggo
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / विनयपिटक (अट्ठकथा) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / महाविभङ्ग-अट्ठकथा • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / १. सञ्चिच्चपाणसिक्खापदवण्णना • 1. Sañciccapāṇasikkhāpadavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / सारत्थदीपनी-टीका • Sāratthadīpanī-ṭīkā / १. सञ्चिच्चसिक्खापदवण्णना • 1. Sañciccasikkhāpadavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / वजिरबुद्धि-टीका • Vajirabuddhi-ṭīkā / १. सञ्चिच्चपाणसिक्खापदवण्णना • 1. Sañciccapāṇasikkhāpadavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / विमतिविनोदनी-टीका • Vimativinodanī-ṭīkā / १. सञ्चिच्चपाणसिक्खापदवण्णना • 1. Sañciccapāṇasikkhāpadavaṇṇanā
