| Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / မဇ္ဈိမနိကာယ (အဋ္ဌကထာ) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) |
၆. သန္ဒကသုတ္တဝဏ္ဏနာ
6. Sandakasuttavaṇṇanā
၂၂၃. ဧဝံ မေ သုတန္တိ သန္ဒကသုတ္တံ။ တတ္ထ ပိလက္ခဂုဟာယန္တိ တသ္သာ ဂုဟာယ ဒ္ဝာရေ ပိလက္ခရုက္ခော အဟောသိ, တသ္မာ ပိလက္ခဂုဟာတ္ဝေဝ သင္ခံ ဂတာ။ ပဋိသလ္လာနာ ဝုဋ္ဌိတောတိ ဝိဝေကတော ဝုဋ္ဌိတော။ ဒေဝကတသောဗ္ဘောတိ ဝသ္သောဒကေနေဝ တိန္နဋ္ဌာနေ ဇာတော မဟာဥဒကရဟဒော။ ဂုဟာဒသ္သနာယာတိ ဧတ္ထ ဂုဟာတိ ပံသုဂုဟာ။ သာ ဥန္နမေ ဥဒကမုတ္တဋ္ဌာနေ အဟောသိ, ဧကတော ဥမင္ဂံ ကတ္ဝာ ခာဏုကေ စ ပံသုဉ္စ နီဟရိတ္ဝာ အန္တော ထမ္ဘေ ဥသ္သာပေတ္ဝာ မတ္ထကေ ပဒရစ္ဆန္နဂေဟသင္ခေပေန ကတာ, တတ္ထ တေ ပရိဗ္ဗာဇကာ ဝသန္တိ။ သာ ဝသ္သာနေ ဥဒကပုဏ္ဏာ တိဋ္ဌတိ, နိဒာဃေ တတ္ထ ဝသန္တိ။ တံ သန္ဓာယ ‘‘ဂုဟာဒသ္သနာယာ’’တိ အာဟ။ ဝိဟာရဒသ္သနတ္ထဉ္ဟိ အနမတဂ္ဂိယံ ပစ္စဝေက္ခိတ္ဝာ သမုဒ္ဒပဗ္ဗတဒသ္သနတ္ထံ ဝာပိ ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတီတိ။
223.Evaṃme sutanti sandakasuttaṃ. Tattha pilakkhaguhāyanti tassā guhāya dvāre pilakkharukkho ahosi, tasmā pilakkhaguhātveva saṅkhaṃ gatā. Paṭisallānā vuṭṭhitoti vivekato vuṭṭhito. Devakatasobbhoti vassodakeneva tinnaṭṭhāne jāto mahāudakarahado. Guhādassanāyāti ettha guhāti paṃsuguhā. Sā unname udakamuttaṭṭhāne ahosi, ekato umaṅgaṃ katvā khāṇuke ca paṃsuñca nīharitvā anto thambhe ussāpetvā matthake padaracchannagehasaṅkhepena katā, tattha te paribbājakā vasanti. Sā vassāne udakapuṇṇā tiṭṭhati, nidāghe tattha vasanti. Taṃ sandhāya ‘‘guhādassanāyā’’ti āha. Vihāradassanatthañhi anamataggiyaṃ paccavekkhitvā samuddapabbatadassanatthaṃ vāpi gantuṃ vaṭṭatīti.
ဥန္နာဒိနိယာတိ ဥစ္စံ နဒမာနာယ။ ဧဝံ နဒမာနာယ စသ္သာ ဥဒ္ဓင္ဂမနဝသေန ဥစ္စော, ဒိသာသု ပတ္ထဋဝသေန မဟာသဒ္ဒောတိ ဥစ္စာသဒ္ဒမဟာသဒ္ဒော, တာယ ဥစ္စာသဒ္ဒမဟာသဒ္ဒာယ။ တေသံ ပရိဗ္ဗာဇကာနံ ပာတောဝ ဥဋ္ဌာယ ကတ္တဗ္ဗံ နာမ စေတိယဝတ္တံ ဝာ ဗောဓိဝတ္တံ ဝာ အာစရိယုပဇ္ဈာယဝတ္တံ ဝာ ယောနိသောမနသိကာရော ဝာ နတ္ထိ။ တေန တေ ပာတောဝ ဥဋ္ဌာယ ဗာလာတပေ နိသိန္နာ, သာယံ ဝာ ကထာယ ဖာသုကတ္ထာယ သန္နိပတိတာ ‘‘ဣမသ္သ ဟတ္ထော သောဘဏော ဣမသ္သ ပာဒော’’တိ ဧဝံ အညမညသ္သ ဟတ္ထပာဒာဒီနိ ဝာ အာရဗ္ဘ ဣတ္ထိပုရိသဒာရကဒာရိကာဝဏ္ဏေ ဝာ အညံ ဝာ ကာမသ္သာဒဘဝသ္သာဒာဒိဝတ္ထုံ အာရဗ္ဘ ကထံ ပဋ္ဌပေတ္ဝာ အနုပုဗ္ဗေန ရာဇကထာဒိအနေကဝိဓံ တိရစ္ဆာနကထံ ကထေန္တိ။ သာ ဟိ အနိယ္ယာနိကတ္တာ သဂ္ဂမောက္ခမဂ္ဂာနံ တိရစ္ဆာနဘူတာ ကထာတိ တိရစ္ဆာနကထာ။ တတ္ထ ရာဇာနံ အာရဗ္ဘ ‘‘မဟာသမ္မတော မန္ဓာတာ ဓမ္မာသောကော ဧဝံမဟာနုဘာဝော’’တိအာဒိနာ နယေန ပဝတ္တာ ကထာ ရာဇကထာ။ ဧသ နယော စောရကထာဒီသု။
Unnādiniyāti uccaṃ nadamānāya. Evaṃ nadamānāya cassā uddhaṅgamanavasena ucco, disāsu patthaṭavasena mahāsaddoti uccāsaddamahāsaddo, tāya uccāsaddamahāsaddāya. Tesaṃ paribbājakānaṃ pātova uṭṭhāya kattabbaṃ nāma cetiyavattaṃ vā bodhivattaṃ vā ācariyupajjhāyavattaṃ vā yonisomanasikāro vā natthi. Tena te pātova uṭṭhāya bālātape nisinnā, sāyaṃ vā kathāya phāsukatthāya sannipatitā ‘‘imassa hattho sobhaṇo imassa pādo’’ti evaṃ aññamaññassa hatthapādādīni vā ārabbha itthipurisadārakadārikāvaṇṇe vā aññaṃ vā kāmassādabhavassādādivatthuṃ ārabbha kathaṃ paṭṭhapetvā anupubbena rājakathādianekavidhaṃ tiracchānakathaṃ kathenti. Sā hi aniyyānikattā saggamokkhamaggānaṃ tiracchānabhūtā kathāti tiracchānakathā. Tattha rājānaṃ ārabbha ‘‘mahāsammato mandhātā dhammāsoko evaṃmahānubhāvo’’tiādinā nayena pavattā kathā rājakathā. Esa nayo corakathādīsu.
တေသု ‘‘အသုကော ရာဇာ အဘိရူပော ဒသ္သနီယော’’တိအာဒိနာ နယေန ဂေဟသ္သိတကထာဝ တိရစ္ဆာနကထာ ဟောတိ။ ‘‘သောပိ နာမ ဧဝံ မဟာနုဘာဝော ခယံ ဂတော’’တိ ဧဝံ ပဝတ္တာ ပန ကမ္မဋ္ဌာနဘာဝေ တိဋ္ဌတိ။ စောရေသုပိ ‘‘မူလဒေဝော ဧဝံမဟာနုဘာဝော, မေဃမာလော ဧဝံမဟာနုဘာဝော’’တိ တေသံ ကမ္မံ ပဋိစ္စ အဟော သူရာတိ ဂေဟသ္သိတကထာဝ တိရစ္ဆာနကထာ။ ယုဒ္ဓေပိ ဘာရတယုဒ္ဓာဒီသု ‘‘အသုကေန အသုကော ဧဝံ မာရိတော ဧဝံ ဝိဒ္ဓော’’တိ ကာမသ္သာဒဝသေနေဝ ကထာ တိရစ္ဆာနကထာ။ ‘‘တေပိ နာမ ခယံ ဂတာ’’တိ ဧဝံ ပဝတ္တာ ပန သဗ္ဗတ္ထ ကထာ ကမ္မဋ္ဌာနမေဝ ဟောတိ။ အပိစ အန္နာဒီသု ‘‘ဧဝံ ဝဏ္ဏဝန္တံ ဂန္ဓဝန္တံ ရသဝန္တံ ဖသ္သသမ္ပန္နံ ခာဒိမ္ဟ ဘုဉ္ဇိမ္ဟ ပိဝိမ္ဟ ပရိဘုဉ္ဇိမ္ဟာ’’တိ ကာမသ္သာဒဝသေန ကထေတုံ န ဝဋ္ဋတိ, သာတ္ထကံ ပန ကတ္ဝာ – ‘‘ပုဗ္ဗေ ဧဝံ ဝဏ္ဏာဒိသမ္ပန္နံ အန္နံ ပာနံ ဝတ္ထံ သယနံ မာလံ ဂန္ဓံ သီလဝန္တာနံ အဒမ္ဟ, စေတိယေ ပူဇံ အကရိမ္ဟာ’’တိ ကထေတုံ ဝဋ္ဋတိ။
Tesu ‘‘asuko rājā abhirūpo dassanīyo’’tiādinā nayena gehassitakathāva tiracchānakathā hoti. ‘‘Sopi nāma evaṃ mahānubhāvo khayaṃ gato’’ti evaṃ pavattā pana kammaṭṭhānabhāve tiṭṭhati. Coresupi ‘‘mūladevo evaṃmahānubhāvo, meghamālo evaṃmahānubhāvo’’ti tesaṃ kammaṃ paṭicca aho sūrāti gehassitakathāva tiracchānakathā. Yuddhepi bhāratayuddhādīsu ‘‘asukena asuko evaṃ mārito evaṃ viddho’’ti kāmassādavaseneva kathā tiracchānakathā. ‘‘Tepi nāma khayaṃ gatā’’ti evaṃ pavattā pana sabbattha kathā kammaṭṭhānameva hoti. Apica annādīsu ‘‘evaṃ vaṇṇavantaṃ gandhavantaṃ rasavantaṃ phassasampannaṃ khādimha bhuñjimha pivimha paribhuñjimhā’’ti kāmassādavasena kathetuṃ na vaṭṭati, sātthakaṃ pana katvā – ‘‘pubbe evaṃ vaṇṇādisampannaṃ annaṃ pānaṃ vatthaṃ sayanaṃ mālaṃ gandhaṃ sīlavantānaṃ adamha, cetiye pūjaṃ akarimhā’’ti kathetuṃ vaṭṭati.
ဉာတိကထာဒီသုပိ ‘‘အမ္ဟာကံ ဉာတကာ သူရာ သမတ္ထာ’’တိ ဝာ ‘‘ပုဗ္ဗေ မယံ ဧဝံ ဝိစိတ္ရေဟိ ယာနေဟိ စရိမ္ဟာ’’တိ ဝာ အသ္သာဒဝသေန ဝတ္တုံ န ဝဋ္ဋတိ, သာတ္ထကံ ပန ကတ္ဝာ ‘‘တေပိ နော ဉာတကာ ခယံ ဂတာ’’တိ ဝာ ‘‘ပုဗ္ဗေ မယံ ဧဝရူပာ ဥပာဟနာ သင္ဃသ္သ အဒမ္ဟာ’’တိ ဝာ ကထေတဗ္ဗာ။ ဂာမကထာပိ သုနိဝိဋ္ဌဒုန္နိဝိဋ္ဌသုဘိက္ခဒုဗ္ဘိက္ခာဒိဝသေန ဝာ ‘‘အသုကဂာမဝာသိနော သူရာ သမတ္ထာ’’တိ ဝာ ဧဝံ အသ္သာဒဝသေန န ဝဋ္ဋတိ, သာတ္ထကံ ပန ကတ္ဝာ သဒ္ဓာ ပသန္နာတိ ဝာ ခယဝယံ ဂတာတိ ဝာ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ နိဂမနဂရဇနပဒကထာသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဣတ္ထိကထာပိ ဝဏ္ဏသဏ္ဌာနာဒီနိ ပဋိစ္စ အသ္သာဒဝသေန န ဝဋ္ဋတိ, သဒ္ဓာ ပသန္နာ ခယံ ဂတာတိ ဧဝမေဝ ဝဋ္ဋတိ။ သူရကထာပိ နန္ဒိမိတ္တော နာမ ယောဓော သူရော အဟောသီတိ အသ္သာဒဝသေနေဝ န ဝဋ္ဋတိ, သဒ္ဓော ပသန္နော အဟောသိ ခယံ ဂတောတိ ဧဝမေဝ ဝဋ္ဋတိ။ ဝိသိခာကထာပိ အသုကာ ဝိသိခာ သုနိဝိဋ္ဌာ ဒုန္နိဝိဋ္ဌာ သူရာ သမတ္ထာတိ အသ္သာဒဝသေနေဝ န ဝဋ္ဋတိ, သဒ္ဓာ ပသန္နာ ခယံ ဂတာ ဣစ္စေဝံ ဝဋ္ဋတိ။
Ñātikathādīsupi ‘‘amhākaṃ ñātakā sūrā samatthā’’ti vā ‘‘pubbe mayaṃ evaṃ vicitrehi yānehi carimhā’’ti vā assādavasena vattuṃ na vaṭṭati, sātthakaṃ pana katvā ‘‘tepi no ñātakā khayaṃ gatā’’ti vā ‘‘pubbe mayaṃ evarūpā upāhanā saṅghassa adamhā’’ti vā kathetabbā. Gāmakathāpi suniviṭṭhadunniviṭṭhasubhikkhadubbhikkhādivasena vā ‘‘asukagāmavāsino sūrā samatthā’’ti vā evaṃ assādavasena na vaṭṭati, sātthakaṃ pana katvā saddhā pasannāti vā khayavayaṃ gatāti vā vattuṃ vaṭṭati. Nigamanagarajanapadakathāsupi eseva nayo. Itthikathāpi vaṇṇasaṇṭhānādīni paṭicca assādavasena na vaṭṭati, saddhā pasannā khayaṃ gatāti evameva vaṭṭati. Sūrakathāpi nandimitto nāma yodho sūro ahosīti assādavaseneva na vaṭṭati, saddho pasanno ahosi khayaṃ gatoti evameva vaṭṭati. Visikhākathāpi asukā visikhā suniviṭṭhā dunniviṭṭhā sūrā samatthāti assādavaseneva na vaṭṭati, saddhā pasannā khayaṃ gatā iccevaṃ vaṭṭati.
ကုမ္ဘဋ္ဌာနကထာတိ ကုမ္ဘဋ္ဌာနဥဒကတိတ္ထကထာ ဝာ ဝုစ္စတိ ကုမ္ဘဒာသိကထာ ဝာ။ သာပိ ‘‘ပာသာဒိကာ နစ္စိတုံ ဂာယိတုံ ဆေကာ’’တိ အသ္သာဒဝသေန န ဝဋ္ဋတိ, သဒ္ဓာ ပသန္နာတိအာဒိနာ နယေနေဝ ဝဋ္ဋတိ။ ပုဗ္ဗပေတကထာတိ အတီတဉာတိကထာ။ တတ္ထ ဝတ္တမာနဉာတိကထာသဒိသောဝ ဝိနိစ္ဆယော။
Kumbhaṭṭhānakathāti kumbhaṭṭhānaudakatitthakathā vā vuccati kumbhadāsikathā vā. Sāpi ‘‘pāsādikā naccituṃ gāyituṃ chekā’’ti assādavasena na vaṭṭati, saddhā pasannātiādinā nayeneva vaṭṭati. Pubbapetakathāti atītañātikathā. Tattha vattamānañātikathāsadisova vinicchayo.
နာနတ္တကထာတိ ပုရိမပစ္ဆိမကထာဝိမုတ္တာ အဝသေသာ နာနာသဘာဝာ နိရတ္ထကကထာ။ လောကက္ခာယိကာတိ အယံ လောကော ကေန နိမ္မိတော, အသုကေန နာမ နိမ္မိတော, ကာကာ သေတာ အဋ္ဌီနံ သေတတ္တာ, ဗကာ ရတ္တာ လောဟိတသ္သ ရတ္တတ္တာတိ ဧဝမာဒိကာ လောကာယတဝိတဏ္ဍသလ္လာပကထာ။
Nānattakathāti purimapacchimakathāvimuttā avasesā nānāsabhāvā niratthakakathā. Lokakkhāyikāti ayaṃ loko kena nimmito, asukena nāma nimmito, kākā setā aṭṭhīnaṃ setattā, bakā rattā lohitassa rattattāti evamādikā lokāyatavitaṇḍasallāpakathā.
သမုဒ္ဒက္ခာယိကာ နာမ ကသ္မာ သမုဒ္ဒော သာဂရော, သာဂရဒေဝေန ခဏိတတ္တာ သာဂရော, ခတော မေတိ ဟတ္ထမုဒ္ဒာယ နိဝေဒိတတ္တာ သမုဒ္ဒောတိ ဧဝမာဒိကာ နိရတ္ထကာ သမုဒ္ဒက္ခာယိကကထာ။ ဣတိ ဘဝော, ဣတိ အဘဝောတိ ယံ ဝာ တံ ဝာ နိရတ္ထကကာရဏံ ဝတ္ဝာ ပဝတ္တိတကထာ ဣတိဘဝာဘဝကထာ။ ဧတ္ထ စ ဘဝောတိ သသ္သတံ, အဘဝောတိ ဥစ္ဆေဒံ။ ဘဝောတိ ဝဍ္ဎိ, အဘဝောတိ ဟာနိ။ ဘဝောတိ ကာမသုခံ, အဘဝောတိ အတ္တကိလမထော။ ဣတိ ဣမာယ ဆဗ္ဗိဓာယ ဣတိဘဝာဘဝကထာယ သဒ္ဓိံ ဗာတ္တိံသတိရစ္ဆာနကထာ နာမ ဟောတိ။ ဧဝရူပိံ တိရစ္ဆာနကထံ ကထေန္တိယာ နိသိန္နော ဟောတိ။
Samuddakkhāyikā nāma kasmā samuddo sāgaro, sāgaradevena khaṇitattā sāgaro, khato meti hatthamuddāya niveditattā samuddoti evamādikā niratthakā samuddakkhāyikakathā. Iti bhavo, iti abhavoti yaṃ vā taṃ vā niratthakakāraṇaṃ vatvā pavattitakathā itibhavābhavakathā. Ettha ca bhavoti sassataṃ, abhavoti ucchedaṃ. Bhavoti vaḍḍhi, abhavoti hāni. Bhavoti kāmasukhaṃ, abhavoti attakilamatho. Iti imāya chabbidhāya itibhavābhavakathāya saddhiṃ bāttiṃsatiracchānakathā nāma hoti. Evarūpiṃ tiracchānakathaṃ kathentiyā nisinno hoti.
တတော သန္ဒကော ပရိဗ္ဗာဇကော တေ ပရိဗ္ဗာဇကေ ဩလောကေတ္ဝာ – ‘‘ဣမေ ပရိဗ္ဗာဇကာ အတိဝိယ အညမညံ အဂာရဝာ အပ္ပတိသ္သာ, မယဉ္စ သမဏသ္သ ဂောတမသ္သ ပာတုဘာဝတော ပဋ္ဌာယ သူရိယုဂ္ဂမနေ ခဇ္ဇောပနကူပမာ ဇာတာ, လာဘသက္ကာရောပိ နော ပရိဟီနော။ သစေ ပန ဣမံ ဌာနံ သမဏော ဂောတမော ဂောတမသာဝကော ဝာ ဂိဟိဥပဋ္ဌာကောပိ ဝာသ္သ အာဂစ္ဆေယ္ယ, အတိဝိယ လဇ္ဇနီယံ ဘဝိသ္သတိ။ ပရိသဒောသော ခော ပန ပရိသဇေဋ္ဌကသ္သေဝ ဥပရိ အာရောဟတီ’’တိ ဣတော စိတော စ ဝိလောကေန္တော ထေရံ အဒ္ဒသ။ တေန ဝုတ္တံ အဒ္ဒသာ ခော သန္ဒကော ပရိဗ္ဗာဇကော။ပေ.။ တုဏ္ဟီ အဟေသုန္တိ။
Tato sandako paribbājako te paribbājake oloketvā – ‘‘ime paribbājakā ativiya aññamaññaṃ agāravā appatissā, mayañca samaṇassa gotamassa pātubhāvato paṭṭhāya sūriyuggamane khajjopanakūpamā jātā, lābhasakkāropi no parihīno. Sace pana imaṃ ṭhānaṃ samaṇo gotamo gotamasāvako vā gihiupaṭṭhākopi vāssa āgaccheyya, ativiya lajjanīyaṃ bhavissati. Parisadoso kho pana parisajeṭṭhakasseva upari ārohatī’’ti ito cito ca vilokento theraṃ addasa. Tena vuttaṃ addasā kho sandako paribbājako…pe… tuṇhī ahesunti.
တတ္ထ သဏ္ဌပေသီတိ သိက္ခာပေသိ, ဝဇ္ဇမသ္သာ ပဋိစ္ဆာဒေသိ။ ယထာ သုဋ္ဌပိတာ ဟောတိ, တထာ နံ ဌပေသိ။ ယထာ နာမ ပရိသမဇ္ဈံ ပဝိသန္တော ပုရိသော ဝဇ္ဇပဋိစ္ဆာဒနတ္ထံ နိဝာသနံ သဏ္ဌပေတိ, ပာရုပနံ သဏ္ဌပေတိ, ရဇောကိဏ္ဏဋ္ဌာနံ ပုဉ္ဆတိ, ဧဝမသ္သာ ဝဇ္ဇပဋိစ္ဆာဒနတ္ထံ ‘‘အပ္ပသဒ္ဒာ ဘောန္တော’’တိ သိက္ခာပေန္တော ယထာ သုဋ္ဌပိတာ ဟောတိ, တထာ နံ ဌပေသီတိ အတ္ထော။ အပ္ပသဒ္ဒကာမာတိ အပ္ပသဒ္ဒံ ဣစ္ဆန္တိ, ဧကကာ နိသီဒန္တိ, ဧကကာ တိဋ္ဌန္တိ, န ဂဏသင္ဂဏိကာယ ယာပေန္တိ။ အပ္ပသဒ္ဒဝိနီတာတိ အပ္ပသဒ္ဒေန နိရဝေန ဗုဒ္ဓေန ဝိနီတာ။ အပ္ပသဒ္ဒသ္သ ဝဏ္ဏဝာဒိနောတိ ယံ ဌာနံ အပ္ပသဒ္ဒံ နိသ္သဒ္ဒံ။ တသ္သ ဝဏ္ဏဝာဒိနော။ ဥပသင္ကမိတဗ္ဗံ မညေယ္ယာတိ ဣဓာဂန္တဗ္ဗံ မညေယ္ယ။
Tattha saṇṭhapesīti sikkhāpesi, vajjamassā paṭicchādesi. Yathā suṭṭhapitā hoti, tathā naṃ ṭhapesi. Yathā nāma parisamajjhaṃ pavisanto puriso vajjapaṭicchādanatthaṃ nivāsanaṃ saṇṭhapeti, pārupanaṃ saṇṭhapeti, rajokiṇṇaṭṭhānaṃ puñchati, evamassā vajjapaṭicchādanatthaṃ ‘‘appasaddā bhonto’’ti sikkhāpento yathā suṭṭhapitā hoti, tathā naṃ ṭhapesīti attho. Appasaddakāmāti appasaddaṃ icchanti, ekakā nisīdanti, ekakā tiṭṭhanti, na gaṇasaṅgaṇikāya yāpenti. Appasaddavinītāti appasaddena niravena buddhena vinītā. Appasaddassavaṇṇavādinoti yaṃ ṭhānaṃ appasaddaṃ nissaddaṃ. Tassa vaṇṇavādino. Upasaṅkamitabbaṃ maññeyyāti idhāgantabbaṃ maññeyya.
ကသ္မာ ပနေသ ထေရသ္သ ဥပသင္ကမနံ ပစ္စာသီသတီတိ။ အတ္တနော ဝုဒ္ဓိံ ပတ္ထယမာနော။ ပရိဗ္ဗာဇကာ ကိရ ဗုဒ္ဓေသု ဝာ ဗုဒ္ဓသာဝကေသု ဝာ အတ္တနော သန္တိကံ အာဂတေသု – ‘‘အဇ္ဇ အမ္ဟာကံ သန္တိကံ သမဏော ဂောတမော အာဂတော, သာရိပုတ္တော အာဂတော, န ခော ပနေတေ ယသ္သ ဝာ တသ္သ ဝာ သန္တိကံ ဂစ္ဆန္တိ, ပသ္သထ အမ္ဟာကံ ဥတ္တမဘာဝ’’န္တိ အတ္တနော ဥပဋ္ဌာကာနံ သန္တိကေ အတ္တာနံ ဥက္ခိပန္တိ ဥစ္စေ ဌာနေ ဌပေန္တိ။ ဘဂဝတောပိ ဥပဋ္ဌာကေ ဂဏ္ဟိတုံ ဝာယမန္တိ။ တေ ကိရ ဘဂဝတော ဥပဋ္ဌာကေ ဒိသ္ဝာ ဧဝံ ဝဒန္တိ – ‘‘တုမ္ဟာကံ သတ္ထာ ဘဝံ ဂောတမောပိ ဂောတမသ္သ သာဝကာပိ အမ္ဟာကံ သန္တိကံ အာဂစ္ဆန္တိ, မယံ အညမညံ သမဂ္ဂာ။ တုမ္ဟေ ပန အမ္ဟေ အက္ခီဟိ ပသ္သိတုံ န ဣစ္ဆထ, သာမီစိကမ္မံ န ကရောထ, ကိံ ဝော အမ္ဟေဟိ အပရဒ္ဓ’’န္တိ။ အပ္ပေကစ္စေ မနုသ္သာ – ‘‘ဗုဒ္ဓာပိ ဧတေသံ သန္တိကံ ဂစ္ဆန္တိ, ကိံ အမ္ဟာက’’န္တိ တတော ပဋ္ဌာယ တေ ဒိသ္ဝာ နပ္ပမဇ္ဇန္တိ။ တုဏ္ဟီ အဟေသုန္တိ သန္ဒကံ ပရိဝာရေတ္ဝာ နိသ္သဒ္ဒာ နိသီဒိံသု။
Kasmā panesa therassa upasaṅkamanaṃ paccāsīsatīti. Attano vuddhiṃ patthayamāno. Paribbājakā kira buddhesu vā buddhasāvakesu vā attano santikaṃ āgatesu – ‘‘ajja amhākaṃ santikaṃ samaṇo gotamo āgato, sāriputto āgato, na kho panete yassa vā tassa vā santikaṃ gacchanti, passatha amhākaṃ uttamabhāva’’nti attano upaṭṭhākānaṃ santike attānaṃ ukkhipanti ucce ṭhāne ṭhapenti. Bhagavatopi upaṭṭhāke gaṇhituṃ vāyamanti. Te kira bhagavato upaṭṭhāke disvā evaṃ vadanti – ‘‘tumhākaṃ satthā bhavaṃ gotamopi gotamassa sāvakāpi amhākaṃ santikaṃ āgacchanti, mayaṃ aññamaññaṃ samaggā. Tumhe pana amhe akkhīhi passituṃ na icchatha, sāmīcikammaṃ na karotha, kiṃ vo amhehi aparaddha’’nti. Appekacce manussā – ‘‘buddhāpi etesaṃ santikaṃ gacchanti, kiṃ amhāka’’nti tato paṭṭhāya te disvā nappamajjanti. Tuṇhī ahesunti sandakaṃ parivāretvā nissaddā nisīdiṃsu.
၂၂၄. သ္ဝာဂတံ ဘောတော အာနန္ဒသ္သာတိ သုအာဂမနံ ဘောတော အာနန္ဒသ္သ။ ဘဝန္တေ ဟိ နော အာဂတေ အာနန္ဒော ဟောတိ, ဂတေ သောကောတိ ဒီပေတိ။ စိရသ္သံ ခောတိ ပိယသမုဒာစာရဝစနမေတံ။ ထေရော ပန ကာလေန ကာလံ ပရိဗ္ဗာဇကာရာမံ စာရိကတ္ထာယ ဂစ္ဆတီတိ ပုရိမဂမနံ ဂဟေတ္ဝာ ဧဝမာဟ။ ဧဝဉ္စ ပန ဝတ္ဝာ န မာနတ္ထဒ္ဓော ဟုတ္ဝာ နိသီဒိ, အတ္တနော ပန အာသနာ ဝုဋ္ဌာယ တံ အာသနံ ပပ္ဖောဋေတ္ဝာ ထေရံ အာသနေန နိမန္တေန္တော နိသီဒတု ဘဝံ အာနန္ဒော, ဣဒမာသနံ ပညတ္တန္တိ အာဟ။
224.Svāgataṃ bhoto ānandassāti suāgamanaṃ bhoto ānandassa. Bhavante hi no āgate ānando hoti, gate sokoti dīpeti. Cirassaṃ khoti piyasamudācāravacanametaṃ. Thero pana kālena kālaṃ paribbājakārāmaṃ cārikatthāya gacchatīti purimagamanaṃ gahetvā evamāha. Evañca pana vatvā na mānatthaddho hutvā nisīdi, attano pana āsanā vuṭṭhāya taṃ āsanaṃ papphoṭetvā theraṃ āsanena nimantento nisīdatu bhavaṃ ānando, idamāsanaṃ paññattanti āha.
အန္တရာကထာ ဝိပ္ပကတာတိ နိသိန္နာနံ ဝော အာရမ္ဘတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ မမာဂမနံ ဧတသ္မိံ အန္တရေ ကာ နာမ ကထာ ဝိပ္ပကတာ, မမာဂမနပစ္စယာ ကတမာ ကထာ ပရိယန္တံ န ဂတာတိ ပုစ္ဆတိ။
Antarākathāvippakatāti nisinnānaṃ vo ārambhato paṭṭhāya yāva mamāgamanaṃ etasmiṃ antare kā nāma kathā vippakatā, mamāgamanapaccayā katamā kathā pariyantaṃ na gatāti pucchati.
အထ ပရိဗ္ဗာဇကော ‘‘နိရတ္ထကကထာဝ ဧသာ နိသ္သာရာ ဝဋ္ဋသန္နိသ္သိတာ, န တုမ္ဟာကံ ပုရတော ဝတ္တဗ္ဗတံ အရဟတီ’’တိ ဒီပေန္တော တိဋ္ဌတေသာ, ဘောတိအာဒိမာဟ။ နေသာ ဘောတောတိ သစေ ဘဝံ သောတုကာမော ဘဝိသ္သတိ, ပစ္ဆာပေသာ ကထာ န ဒုလ္လဘာ ဘဝိသ္သတိ, အမ္ဟာကံ ပနိမာယ အတ္ထော နတ္ထိ။ ဘောတော ပန အာဂမနံ လဘိတ္ဝာ အညဒေဝ သုကာရဏံ ကထံ သောတုကာမမ္ဟာတိ ဒီပေတိ။ တတော ဓမ္မဒေသနံ ယာစန္တော သာဓု ဝတ ဘဝန္တံ ယေ ဝာတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အာစရိယကေတိ အာစရိယသမယေ။ အနသ္သာသိကာနီတိ အသ္သာသဝိရဟိတာနိ။ သသက္ကန္တိ ဧကံသတ္ထေ နိပာတော, ဝိညူ ပုရိသော ဧကံသေနေဝ န ဝသေယ္ယာတိ အတ္ထော။ ဝသန္တော စ နာရာဓေယ္ယာတိ န သမ္ပာဒေယ္ယ, န ပရိပူရေယ္ယာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဉာယံ ဓမ္မံ ကုသလန္တိ ကာရဏဘူတံ အနဝဇ္ဇဋ္ဌေန ကုသလံ ဓမ္မံ။
Atha paribbājako ‘‘niratthakakathāva esā nissārā vaṭṭasannissitā, na tumhākaṃ purato vattabbataṃ arahatī’’ti dīpento tiṭṭhatesā, bhotiādimāha. Nesā bhototi sace bhavaṃ sotukāmo bhavissati, pacchāpesā kathā na dullabhā bhavissati, amhākaṃ panimāya attho natthi. Bhoto pana āgamanaṃ labhitvā aññadeva sukāraṇaṃ kathaṃ sotukāmamhāti dīpeti. Tato dhammadesanaṃ yācanto sādhu vata bhavantaṃ ye vātiādimāha. Tattha ācariyaketi ācariyasamaye. Anassāsikānīti assāsavirahitāni. Sasakkanti ekaṃsatthe nipāto, viññū puriso ekaṃseneva na vaseyyāti attho. Vasanto ca nārādheyyāti na sampādeyya, na paripūreyyāti vuttaṃ hoti. Ñāyaṃ dhammaṃ kusalanti kāraṇabhūtaṃ anavajjaṭṭhena kusalaṃ dhammaṃ.
၂၂၅. ဣဓာတိ ဣမသ္မိံ လောကေ။ နတ္ထိ ဒိန္နန္တိအာဒီနိ သာလေယ္ယကသုတ္တေ (မ. နိ. ၁.၄၄၀) ဝုတ္တာနိ။ စာတုမဟာဘူတိကောတိ စတုမဟာဘူတမယော။ ပထဝီ ပထဝီကာယန္တိ အဇ္ဈတ္တိကာ ပထဝီဓာတု ဗာဟိရပထဝီဓာတုံ။ အနုပေတီတိ အနုယာတိ။ အနုပဂစ္ဆတီတိ တသ္သေဝ ဝေဝစနံ, အနုဂစ္ဆတီတိပိ အတ္ထော, ဥဘယေနာပိ ဥပေတိ ဥပဂစ္ဆတီတိ ဒသ္သေတိ။ အာပာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဣန္ဒ္ရိယာနီတိ မနစ္ဆဋ္ဌာနိ ဣန္ဒ္ရိယာနိ အာကာသံ ပက္ခန္ဒန္တိ။ အာသန္ဒိပဉ္စမာတိ နိပန္နမဉ္စေန ပဉ္စမာ, မဉ္စော စေဝ, စတ္တာရော မဉ္စပာဒေ ဂဟေတ္ဝာ ဌိတာ စတ္တာရော ပုရိသာ စာတိ အတ္ထော။ ယာဝာဠာဟနာတိ ယာဝ သုသာနာ။ ပဒာနီတိ အယံ ဧဝံ သီလဝာ အဟောသိ, ဧဝံ ဒုသ္သီလောတိအာဒိနာ နယေန ပဝတ္တာနိ ဂုဏပဒာနိ။ သရီရမေဝ ဝာ ဧတ္ထ ပဒာနီတိ အဓိပ္ပေတံ။ ကာပောတကာနီတိ ကပောတကဝဏ္ဏာနိ, ပာရာဝတပက္ခဝဏ္ဏာနီတိ အတ္ထော။
225.Idhāti imasmiṃ loke. Natthi dinnantiādīni sāleyyakasutte (ma. ni. 1.440) vuttāni. Cātumahābhūtikoti catumahābhūtamayo. Pathavī pathavīkāyanti ajjhattikā pathavīdhātu bāhirapathavīdhātuṃ. Anupetīti anuyāti. Anupagacchatīti tasseva vevacanaṃ, anugacchatītipi attho, ubhayenāpi upeti upagacchatīti dasseti. Āpādīsupi eseva nayo. Indriyānīti manacchaṭṭhāni indriyāni ākāsaṃ pakkhandanti. Āsandipañcamāti nipannamañcena pañcamā, mañco ceva, cattāro mañcapāde gahetvā ṭhitā cattāro purisā cāti attho. Yāvāḷāhanāti yāva susānā. Padānīti ayaṃ evaṃ sīlavā ahosi, evaṃ dussīlotiādinā nayena pavattāni guṇapadāni. Sarīrameva vā ettha padānīti adhippetaṃ. Kāpotakānīti kapotakavaṇṇāni, pārāvatapakkhavaṇṇānīti attho.
ဘသ္သန္တာတိ ဘသ္မန္တာ, အယမေဝ ဝာ ပာဠိ။ အာဟုတိယောတိ ယံ ပဟေဏကသက္ကာရာဒိဘေဒံ ဒိန္နဒာနံ, သဗ္ဗံ တံ ဆာရိကာဝသာနမေဝ ဟောတိ, န တတော ပရံ ဖလဒာယကံ ဟုတ္ဝာ ဂစ္ဆတီတိ အတ္ထော။ ဒတ္တုပညတ္တန္တိ ဒတ္တူဟိ ဗာလမနုသ္သေဟိ ပညတ္တံ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ဗာလေဟိ အဗုဒ္ဓီဟိ ပညတ္တမိဒံ ဒာနံ, န ပဏ္ဍိတေဟိ။ ဗာလာ ဒေန္တိ, ပဏ္ဍိတာ ဂဏ္ဟန္တီတိ ဒသ္သေတိ။ အတ္ထိကဝာဒန္တိ အတ္ထိ ဒိန္နံ ဒိန္နဖလန္တိ ဣမံ အတ္ထိကဝာဒံယေဝ ဝဒန္တိ တေသံ တုစ္ဆံ ဝစနံ မုသာဝိလာပော။ ဗာလေ စ ပဏ္ဍိတေ စာတိ ဗာလာ စ ပဏ္ဍိတာ စ။
Bhassantāti bhasmantā, ayameva vā pāḷi. Āhutiyoti yaṃ paheṇakasakkārādibhedaṃ dinnadānaṃ, sabbaṃ taṃ chārikāvasānameva hoti, na tato paraṃ phaladāyakaṃ hutvā gacchatīti attho. Dattupaññattanti dattūhi bālamanussehi paññattaṃ. Idaṃ vuttaṃ hoti – bālehi abuddhīhi paññattamidaṃ dānaṃ, na paṇḍitehi. Bālā denti, paṇḍitā gaṇhantīti dasseti. Atthikavādanti atthi dinnaṃ dinnaphalanti imaṃ atthikavādaṃyeva vadanti tesaṃ tucchaṃ vacanaṃ musāvilāpo. Bāleca paṇḍite cāti bālā ca paṇḍitā ca.
အကတေန မေ ဧတ္ထ ကတန္တိ မယ္ဟံ အကတေနေဝ သမဏကမ္မေန ဧတ္ထ ဧတသ္သ သမယေ ကမ္မံ ကတံ နာမ ဟောတိ, အဝုသိတေနေဝ ဗ္ရဟ္မစရိယေန ဝုသိတံ နာမ ဟောတိ။ ဧတ္ထာတိ ဧတသ္မိံ သမဏဓမ္မေ။ သမသမာတိ အတိဝိယ သမာ, သမေန ဝာ ဂုဏေန သမာ။ သာမညံ ပတ္တာတိ သမာနဘာဝံ ပတ္တာ။
Akatena me ettha katanti mayhaṃ akateneva samaṇakammena ettha etassa samaye kammaṃ kataṃ nāma hoti, avusiteneva brahmacariyena vusitaṃ nāma hoti. Etthāti etasmiṃ samaṇadhamme. Samasamāti ativiya samā, samena vā guṇena samā. Sāmaññaṃ pattāti samānabhāvaṃ pattā.
၂၂၆. ကရတောတိအာဒီနိ အပဏ္ဏကသုတ္တေ ဝုတ္တာနိ။ တထာ နတ္ထိ ဟေတူတိအာဒီနိ။
226.Karatotiādīni apaṇṇakasutte vuttāni. Tathā natthi hetūtiādīni.
၂၂၈. စတုတ္ထဗ္ရဟ္မစရိယဝာသေ အကဋာတိ အကတာ။ အကဋဝိဓာတိ အကတဝိဓာနာ, ဧဝံ ကရောဟီတိ ကေနစိ ကာရာပိတာ န ဟောန္တီတိ အတ္ထော။ အနိမ္မိတာတိ ဣဒ္ဓိယာပိ န နိမ္မိတာ။ အနိမ္မာတာတိ အနိမ္မာပိတာ။ ကေစိ အနိမ္မိတဗ္ဗာတိ ပဒံ ဝဒန္တိ, တံ နေဝ ပာဠိယံ, န အဋ္ဌကထာယံ သန္ဒိသ္သတိ။ ဝဉ္ဈာတိ ဝဉ္ဈပသုဝဉ္ဈတာလာဒယော ဝိယ အဖလာ, ကသ္သစိ အဇနကာတိ အတ္ထော။ ဧတေန ပထဝီကာယာဒီနံ ရူပာဒိဇနကဘာဝံ ပဋိက္ခိပတိ။ ပဗ္ဗတကူဋာ ဝိယ ဌိတာတိ ကူဋဋ္ဌာ။ ဤသိကဋ္ဌာယိဋ္ဌိတာတိ မုဉ္ဇေ ဤသိကာ ဝိယ ဌိတာ။ တတ္ရာယမဓိပ္ပာယော – ယမိဒံ ဇာယတီတိ ဝုစ္စတိ, တံ မုဉ္ဇတော ဤသိကာ ဝိယ ဝိဇ္ဇမာနမေဝ နိက္ခမတီတိ။ ‘‘ဧသိကဋ္ဌာယိဋ္ဌိတာ’’တိပိ ပာဌော, သုနိခာတော ဧသိကတ္ထမ္ဘော နိစ္စလော တိဋ္ဌတိ, ဧဝံ ဌိတာတိ အတ္ထော။ ဥဘယေနပိ တေသံ ဝိနာသာဘာဝံ ဒီပေတိ။ န ဣဉ္ဇန္တီတိ ဧသိကတ္ထမ္ဘော ဝိယ ဌိတတ္တာ န စလန္တိ။ န ဝိပရိဏာမေန္တီတိ ပကတိံ န ဇဟန္တိ။ န အညမညံ ဗ္ယာဗာဓေန္တီတိ အညမညံ န ဥပဟနန္တိ။ နာလန္တိ န သမတ္ထာ။
228. Catutthabrahmacariyavāse akaṭāti akatā. Akaṭavidhāti akatavidhānā, evaṃ karohīti kenaci kārāpitā na hontīti attho. Animmitāti iddhiyāpi na nimmitā. Animmātāti animmāpitā. Keci animmitabbāti padaṃ vadanti, taṃ neva pāḷiyaṃ, na aṭṭhakathāyaṃ sandissati. Vañjhāti vañjhapasuvañjhatālādayo viya aphalā, kassaci ajanakāti attho. Etena pathavīkāyādīnaṃ rūpādijanakabhāvaṃ paṭikkhipati. Pabbatakūṭā viya ṭhitāti kūṭaṭṭhā. Īsikaṭṭhāyiṭṭhitāti muñje īsikā viya ṭhitā. Tatrāyamadhippāyo – yamidaṃ jāyatīti vuccati, taṃ muñjato īsikā viya vijjamānameva nikkhamatīti. ‘‘Esikaṭṭhāyiṭṭhitā’’tipi pāṭho, sunikhāto esikatthambho niccalo tiṭṭhati, evaṃ ṭhitāti attho. Ubhayenapi tesaṃ vināsābhāvaṃ dīpeti. Na iñjantīti esikatthambho viya ṭhitattā na calanti. Na vipariṇāmentīti pakatiṃ na jahanti. Na aññamaññaṃ byābādhentīti aññamaññaṃ na upahananti. Nālanti na samatthā.
ပထဝီကာယောတိအာဒီသု ပထဝီယေဝ ပထဝီကာယော, ပထဝီသမူဟော ဝာ။ တတ္ထာတိ တေသု ဇီဝသတ္တမေသု ကာယေသု။ နတ္ထိ ဟန္တာ ဝာတိ ဟန္တုံ ဝာ ဃာတေတုံ ဝာ သောတုံ ဝာ သာဝေတုံ ဝာ ဇာနိတုံ ဝာ ဇာနာပေတုံ ဝာ သမတ္ထော နာမ နတ္ထီတိ ဒီပေတိ။ သတ္တန္နံတ္ဝေဝ ကာယာနန္တိ ယထာ မုဂ္ဂရာသိအာဒီသု ပဟဋံ သတ္ထံ မုဂ္ဂရာသိအာဒီနံ အန္တရေန ပဝိသတိ, ဧဝံ သတ္တန္နံ ကာယာနံ အန္တရေန ဆိဒ္ဒေန ဝိဝရေန သတ္ထံ ပဝိသတိ။ တတ္ထ ‘‘အဟံ ဣမံ ဇီဝိတာ ဝောရောပေမီ’’တိ ကေဝလံ သညာမတ္တမေဝ ဟောတီတိ ဒသ္သေတိ။ ယောနိပမုခသတသဟသ္သာနီတိ ပမုခယောနီနံ ဥတ္တမယောနီနံ စုဒ္ဒသသတသဟသ္သာနိ အညာနိ စ သဋ္ဌိသတာနိ အညာနိ စ ဆသတာနိ။ ပဉ္စ စ ကမ္မုနော သတာနီတိ ပဉ္စ ကမ္မသတာနိ စ, ကေဝလံ တက္ကမတ္တကေန နိရတ္ထကံ ဒိဋ္ဌိံ ဒီပေတိ။ ပဉ္စ စ ကမ္မာနိ တီဏိ စ ကမ္မာနီတိအာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ကေစိ ပနာဟု ပဉ္စ ကမ္မာနီတိ ပဉ္စိန္ဒ္ရိယဝသေန ဘဏတိ။ တီဏီတိ ကာယကမ္မာဒိဝသေနာတိ။ ကမ္မေ စ အဍ္ဎကမ္မေ စာတိ ဧတ္ထ ပနသ္သ ကာယကမ္မဉ္စ ဝစီကမ္မဉ္စ ကမ္မန္တိ လဒ္ဓိ, မနောကမ္မံ ဥပဍ္ဎကမ္မန္တိ။ ဒ္ဝဋ္ဌိပဋိပဒာတိ ဒ္ဝာသဋ္ဌိ ပဋိပဒာတိ ဝဒတိ။ ဒ္ဝဋ္ဌန္တရကပ္ပာတိ ဧကသ္မိံ ကပ္ပေ စတုသဋ္ဌိ အန္တရကပ္ပာ နာမ ဟောန္တိ, အယံ ပန အညေ ဒ္ဝေ အဇာနန္တော ဧဝမာဟ။ ဆဠာဘိဇာတိယော အပဏ္ဏကသုတ္တေ ဝိတ္ထာရိတာ။
Pathavīkāyotiādīsu pathavīyeva pathavīkāyo, pathavīsamūho vā. Tatthāti tesu jīvasattamesu kāyesu. Natthi hantā vāti hantuṃ vā ghātetuṃ vā sotuṃ vā sāvetuṃ vā jānituṃ vā jānāpetuṃ vā samattho nāma natthīti dīpeti. Sattannaṃtveva kāyānanti yathā muggarāsiādīsu pahaṭaṃ satthaṃ muggarāsiādīnaṃ antarena pavisati, evaṃ sattannaṃ kāyānaṃ antarena chiddena vivarena satthaṃ pavisati. Tattha ‘‘ahaṃ imaṃ jīvitā voropemī’’ti kevalaṃ saññāmattameva hotīti dasseti. Yonipamukhasatasahassānīti pamukhayonīnaṃ uttamayonīnaṃ cuddasasatasahassāni aññāni ca saṭṭhisatāni aññāni ca chasatāni. Pañca ca kammuno satānīti pañca kammasatāni ca, kevalaṃ takkamattakena niratthakaṃ diṭṭhiṃ dīpeti. Pañca ca kammāni tīṇi ca kammānītiādīsupi eseva nayo. Keci panāhu pañca kammānīti pañcindriyavasena bhaṇati. Tīṇīti kāyakammādivasenāti. Kamme ca aḍḍhakamme cāti ettha panassa kāyakammañca vacīkammañca kammanti laddhi, manokammaṃ upaḍḍhakammanti. Dvaṭṭhipaṭipadāti dvāsaṭṭhi paṭipadāti vadati. Dvaṭṭhantarakappāti ekasmiṃ kappe catusaṭṭhi antarakappā nāma honti, ayaṃ pana aññe dve ajānanto evamāha. Chaḷābhijātiyo apaṇṇakasutte vitthāritā.
အဋ္ဌ ပုရိသဘူမိယောတိ မန္ဒဘူမိ ခိဍ္ဍာဘူမိ ဝီမံသကဘူမိ ဥဇုဂတဘူမိ သေက္ခဘူမိ သမဏဘူမိ ဇိနဘူမိ ပန္နဘူမီတိ ဣမာ အဋ္ဌ ပုရိသဘူမိယောတိ ဝဒတိ။ တတ္ထ ဇာတဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ သတ္တဒိဝသေ သမ္ဗာဓဋ္ဌာနတော နိက္ခန္တတ္တာ သတ္တာ မန္ဒာ ဟောန္တိ မောမူဟာ။ အယံ မန္ဒဘူမီတိ ဝဒတိ။ ယေ ပန ဒုဂ္ဂတိတော အာဂတာ ဟောန္တိ, တေ အဘိဏ္ဟံ ရောဒန္တိ စေဝ ဝိရဝန္တိ စ။ သုဂတိတော အာဂတာ တံ အနုသ္သရိတ္ဝာ အနုသ္သရိတ္ဝာ ဟသန္တိ။ အယံ ခိဍ္ဍာဘူမိ နာမ။ မာတာပိတူနံ ဟတ္ထံ ဝာ ပာဒံ ဝာ မဉ္စံ ဝာ ပီဌံ ဝာ ဂဟေတ္ဝာ ဘူမိယံ ပဒနိက္ခိပနံ ဝီမံသကဘူမိ နာမ။ ပဒသာဝ ဂန္တုံ သမတ္ထကာလော ဥဇုဂတဘူမိ နာမ။ သိပ္ပာနံ သိက္ခနကာလော သေက္ခဘူမိ နာမ။ ဃရာ နိက္ခမ္မ ပဗ္ဗဇနကာလော သမဏဘူမိ နာမ။ အာစရိယံ သေဝိတ္ဝာ ဇာနနကာလော ဇိနဘူမိ နာမ။ ဘိက္ခု စ ပန္နကော ဇိနော န ကိဉ္စိ အာဟာတိ ဧဝံ အလာဘိံ သမဏံ ပန္နဘူမီတိ ဝဒတိ။
Aṭṭha purisabhūmiyoti mandabhūmi khiḍḍābhūmi vīmaṃsakabhūmi ujugatabhūmi sekkhabhūmi samaṇabhūmi jinabhūmi pannabhūmīti imā aṭṭha purisabhūmiyoti vadati. Tattha jātadivasato paṭṭhāya sattadivase sambādhaṭṭhānato nikkhantattā sattā mandā honti momūhā. Ayaṃ mandabhūmīti vadati. Ye pana duggatito āgatā honti, te abhiṇhaṃ rodanti ceva viravanti ca. Sugatito āgatā taṃ anussaritvā anussaritvā hasanti. Ayaṃ khiḍḍābhūmi nāma. Mātāpitūnaṃ hatthaṃ vā pādaṃ vā mañcaṃ vā pīṭhaṃ vā gahetvā bhūmiyaṃ padanikkhipanaṃ vīmaṃsakabhūmi nāma. Padasāva gantuṃ samatthakālo ujugatabhūmi nāma. Sippānaṃ sikkhanakālo sekkhabhūmi nāma. Gharā nikkhamma pabbajanakālo samaṇabhūmi nāma. Ācariyaṃ sevitvā jānanakālo jinabhūmi nāma. Bhikkhu ca pannako jino na kiñci āhāti evaṃ alābhiṃ samaṇaṃ pannabhūmīti vadati.
ဧကူနပညာသ အာဇီဝသတေတိ ဧကူနပညာသ အာဇီဝဝုတ္တိသတာနိ။ ပရိဗ္ဗာဇကသတေတိ ပရိဗ္ဗာဇကပဗ္ဗဇ္ဇသတာနိ။ နာဂာဝာသသတေတိ နာဂမဏ္ဍလသတာနိ။ ဝီသေ ဣန္ဒ္ရိယသတေတိ ဝီသ ဣန္ဒ္ရိယသတာနိ။ တိံသေ နိရယသတေတိ တိံသ နိရယသတာနိ။ ရဇောဓာတုယောတိ ရဇဩကိရဏဋ္ဌာနာနိ။ ဟတ္ထပိဋ္ဌိပာဒပိဋ္ဌာဒီနိ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ သတ္တ သညီဂဗ္ဘာတိ ဩဋ္ဌဂောဏဂဒ္ရဘအဇပသုမိဂမဟိံသေ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ အသညီဂဗ္ဘာတိ သာလိယဝဂောဓုမမုဂ္ဂကင္ဂုဝရကကုဒ္ရူသကေ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ နိဂဏ္ဌိဂဗ္ဘာတိ နိဂဏ္ဌိမ္ဟိ ဇာတဂဗ္ဘာ, ဥစ္ဆုဝေဠုနဠာဒယော သန္ဓာယ ဝဒတိ။ သတ္တ ဒေဝာတိ ဗဟူ ဒေဝာ, သော ပန သတ္တာတိ ဝဒတိ။ မာနုသာပိ အနန္တာ, သော သတ္တာတိ ဝဒတိ။ သတ္တ ပိသာစာတိ ပိသာစာ မဟန္တာ, သတ္တာတိ ဝဒတိ။
Ekūnapaññāsaājīvasateti ekūnapaññāsa ājīvavuttisatāni. Paribbājakasateti paribbājakapabbajjasatāni. Nāgāvāsasateti nāgamaṇḍalasatāni. Vīse indriyasateti vīsa indriyasatāni. Tiṃse nirayasateti tiṃsa nirayasatāni. Rajodhātuyoti rajaokiraṇaṭṭhānāni. Hatthapiṭṭhipādapiṭṭhādīni sandhāya vadati. Satta saññīgabbhāti oṭṭhagoṇagadrabhaajapasumigamahiṃse sandhāya vadati. Asaññīgabbhāti sāliyavagodhumamuggakaṅguvarakakudrūsake sandhāya vadati. Nigaṇṭhigabbhāti nigaṇṭhimhi jātagabbhā, ucchuveḷunaḷādayo sandhāya vadati. Satta devāti bahū devā, so pana sattāti vadati. Mānusāpi anantā, so sattāti vadati. Satta pisācāti pisācā mahantā, sattāti vadati.
သရာတိ မဟာသရာ။ ကဏ္ဏမုဏ္ဍ-ရထကာရ-အနောတတ္တ-သီဟပပာတကုဠိရ-မုစလိန္ဒ-ကုဏာလဒဟေ ဂဟေတ္ဝာ ဝဒတိ။ ပဝုဋာတိ ဂဏ္ဌိကာ။ ပပာတာတိ မဟာပပာတာ။ ပပာတသတာနီတိ ခုဒ္ဒကပပာတသတာနိ။ သုပိနာတိ မဟာသုပိနာ။ သုပိနသတာနီတိ ခုဒ္ဒကသုပိနသတာနိ။ မဟာကပ္ပိနောတိ မဟာကပ္ပာနံ။ ဧတ္ထ ဧကမ္ဟာ သရာ ဝသ္သသတေ ဝသ္သသတေ ကုသဂ္ဂေန ဧကံ ဥဒကဗိန္ဒုံ နီဟရိတ္ဝာ နီဟရိတ္ဝာ သတ္တက္ခတ္တုံ တမ္ဟိ သရေ နိရုဒကေ ကတေ ဧကော မဟာကပ္ပောတိ ဝဒတိ။ ဧဝရူပာနံ မဟာကပ္ပာနံ စတုရာသီတိသတသဟသ္သာနိ ခေပေတ္ဝာ ဗာလာ စ ပဏ္ဍိတာ စ ဒုက္ခသ္သန္တံ ကရောန္တီတိ အယမသ္သ လဒ္ဓိ။ ပဏ္ဍိတောပိ ကိရ အန္တရာ သုဇ္ဈိတုံ န သက္ကောတိ, ဗာလောပိ တတော ဥဒ္ဓံ န ဂစ္ဆတိ။
Sarāti mahāsarā. Kaṇṇamuṇḍa-rathakāra-anotatta-sīhapapātakuḷira-mucalinda-kuṇāladahe gahetvā vadati. Pavuṭāti gaṇṭhikā. Papātāti mahāpapātā. Papātasatānīti khuddakapapātasatāni. Supināti mahāsupinā. Supinasatānīti khuddakasupinasatāni. Mahākappinoti mahākappānaṃ. Ettha ekamhā sarā vassasate vassasate kusaggena ekaṃ udakabinduṃ nīharitvā nīharitvā sattakkhattuṃ tamhi sare nirudake kate eko mahākappoti vadati. Evarūpānaṃ mahākappānaṃ caturāsītisatasahassāni khepetvā bālā ca paṇḍitā ca dukkhassantaṃ karontīti ayamassa laddhi. Paṇḍitopi kira antarā sujjhituṃ na sakkoti, bālopi tato uddhaṃ na gacchati.
သီလေနာတိ အစေလကသီလေန ဝာ အညေန ဝာ ယေန ကေနစိ။ ဝတေနာတိ တာဒိသေန ဝတေန။ တပေနာတိ တပောကမ္မေန။ အပရိပက္ကံ ပရိပာစေတိ နာမ ယော ‘‘အဟံ ပဏ္ဍိတော’’တိ အန္တရာ ဝိသုဇ္ဈတိ။ ပရိပက္ကံ ဖုသ္သ ဖုသ္သ ဗ္ယန္တိံ ကရောတိ နာမ ယော ‘‘အဟံ ဗာလော’’တိ ဝုတ္တပရိမာဏံ ကာလံ အတိက္ကမိတ္ဝာ ယာတိ။ ဟေဝံ နတ္ထီတိ ဧဝံ နတ္ထိ။ တဉ္ဟိ ဥဘယမ္ပိ န သက္ကာ ကာတုန္တိ ဒီပေတိ။ ဒောဏမိတေတိ ဒောဏေန မိတံ ဝိယ။ သုခဒုက္ခေတိ သုခဒုက္ခံ။ ပရိယန္တကတေတိ ဝုတ္တပရိမာဏေန ကာလေန ကတပရိယန္တော။ နတ္ထိ ဟာယနဝဍ္ဎနေတိ နတ္ထိ ဟာယနဝဍ္ဎနာနိ။ န သံသာရော ပဏ္ဍိတသ္သ ဟာယတိ, န ဗာလသ္သ ဝဍ္ဎတီတိ အတ္ထော။ ဥက္ကံသာဝကံသေတိ ဥက္ကံသာဝကံသာ, ဟာပနဝဍ္ဎနာနမေဝေတံ ဝေဝစနံ။ ဣဒာနိ တမတ္ထံ ဥပမာယ သာဓေန္တော သေယ္ယထာပိ နာမာတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သုတ္တဂုဠေတိ ဝေဌေတ္ဝာ ကတသုတ္တဂုဠံ။ နိဗ္ဗေဌိယမာနမေဝ ပလေတီတိ ပဗ္ဗတေ ဝာ ရုက္ခဂ္ဂေ ဝာ ဌတ္ဝာ ခိတ္တံ သုတ္တပမာဏေန နိဗ္ဗေဌိယမာနံ ဂစ္ဆတိ, သုတ္တေ ခီဏေ တတ္ထ တိဋ္ဌတိ န ဂစ္ဆတိ။ ဧဝမေဝံ ဝုတ္တကာလတော ဥဒ္ဓံ န ဂစ္ဆတီတိ ဒသ္သေတိ။
Sīlenāti acelakasīlena vā aññena vā yena kenaci. Vatenāti tādisena vatena. Tapenāti tapokammena. Aparipakkaṃ paripāceti nāma yo ‘‘ahaṃ paṇḍito’’ti antarā visujjhati. Paripakkaṃ phussa phussa byantiṃ karoti nāma yo ‘‘ahaṃ bālo’’ti vuttaparimāṇaṃ kālaṃ atikkamitvā yāti. Hevaṃ natthīti evaṃ natthi. Tañhi ubhayampi na sakkā kātunti dīpeti. Doṇamiteti doṇena mitaṃ viya. Sukhadukkheti sukhadukkhaṃ. Pariyantakateti vuttaparimāṇena kālena katapariyanto. Natthi hāyanavaḍḍhaneti natthi hāyanavaḍḍhanāni. Na saṃsāro paṇḍitassa hāyati, na bālassa vaḍḍhatīti attho. Ukkaṃsāvakaṃseti ukkaṃsāvakaṃsā, hāpanavaḍḍhanānamevetaṃ vevacanaṃ. Idāni tamatthaṃ upamāya sādhento seyyathāpi nāmātiādimāha. Tattha suttaguḷeti veṭhetvā katasuttaguḷaṃ. Nibbeṭhiyamānameva paletīti pabbate vā rukkhagge vā ṭhatvā khittaṃ suttapamāṇena nibbeṭhiyamānaṃ gacchati, sutte khīṇe tattha tiṭṭhati na gacchati. Evamevaṃ vuttakālato uddhaṃ na gacchatīti dasseti.
၂၂၉. ကိမိဒန္တိ ကိမိဒံ တဝ အညာဏံ, ကိံ သဗ္ဗညု နာမ တ္ဝန္တိ ဧဝံ ပုဋ္ဌော သမာနော နိယတိဝာဒေ ပက္ခိပန္တော သုညံ မေ အဂာရန္တိအာဒိမာဟ။
229.Kimidanti kimidaṃ tava aññāṇaṃ, kiṃ sabbaññu nāma tvanti evaṃ puṭṭho samāno niyativāde pakkhipanto suññaṃ me agārantiādimāha.
၂၃၀. အနုသ္သဝိကော ဟောတီတိ အနုသ္သဝနိသ္သိတော ဟောတိ။ အနုသ္သဝသစ္စောတိ သဝနံ သစ္စတော ဂဟေတ္ဝာ ဌိတော။ ပိဋကသမ္ပဒာယာတိ ဝဂ္ဂပဏ္ဏာသကာယ ပိဋကဂန္ထသမ္ပတ္တိယာ။
230.Anussaviko hotīti anussavanissito hoti. Anussavasaccoti savanaṃ saccato gahetvā ṭhito. Piṭakasampadāyāti vaggapaṇṇāsakāya piṭakaganthasampattiyā.
၂၃၂. မန္ဒောတိ မန္ဒပညော။ မောမူဟောတိ အတိမူဠ္ဟော။ ဝာစာဝိက္ခေပံ အာပဇ္ဇတီတိ ဝာစာယ ဝိက္ခေပံ အာပဇ္ဇတိ။ ကီဒိသံ? အမရာဝိက္ခေပံ, အပရိယန္တဝိက္ခေပန္တိ အတ္ထော။ အထ ဝာ အမရာ နာမ မစ္ဆဇာတိ။ သာ ဥမ္မုဇ္ဇနနိမ္မုဇ္ဇနာဒိဝသေန ဥဒကေ သန္ဓာဝမာနာ ဂဟေတုံ န သက္ကာတိ ဧဝမေဝ အယမ္ပိ ဝာဒော ဣတော စိတော စ သန္ဓာဝတိ, ဂာဟံ န ဥပဂစ္ဆတီတိ အမရာဝိက္ခေပောတိ ဝုစ္စတိ။ တံ အမရာဝိက္ခေပံ။
232.Mandoti mandapañño. Momūhoti atimūḷho. Vācāvikkhepaṃ āpajjatīti vācāya vikkhepaṃ āpajjati. Kīdisaṃ? Amarāvikkhepaṃ, apariyantavikkhepanti attho. Atha vā amarā nāma macchajāti. Sā ummujjananimmujjanādivasena udake sandhāvamānā gahetuṃ na sakkāti evameva ayampi vādo ito cito ca sandhāvati, gāhaṃ na upagacchatīti amarāvikkhepoti vuccati. Taṃ amarāvikkhepaṃ.
ဧဝန္တိပိ မေ နောတိအာဒီသု ဣဒံ ကုသလန္တိ ပုဋ္ဌော ‘‘ဧဝန္တိပိ မေ နော’’တိ ဝဒတိ, တတော ကိံ အကုသလန္တိ ဝုတ္တေ ‘‘တထာတိပိ မေ နော’’တိ ဝဒတိ, ကိံ ဥဘယတော အညထာတိ ဝုတ္တေ ‘‘အညထာတိပိ မေ နော’’တိ ဝဒတိ, တတော တိဝိဓေနာပိ န ဟောတီတိ တေ လဒ္ဓီတိ ဝုတ္တေ ‘‘နောတိပိ မေ နော’’တိ ဝဒတိ, တတော ကိံ နော နောတိ တေ လဒ္ဓီတိ ဝုတ္တေ ‘‘နော နောတိပိ မေ နော’’တိ ဝိက္ခေပမာပဇ္ဇတိ, ဧကသ္မိမ္ပိ ပက္ခေ န တိဋ္ဌတိ။ နိဗ္ဗိဇ္ဇ ပက္ကမတီတိ အတ္တနောပိ ဧသ သတ္ထာ အဝသ္သယော ဘဝိတုံ န သက္ကောတိ, မယ္ဟံ ကိံ သက္ခိသ္သတီတိ နိဗ္ဗိန္ဒိတ္ဝာ ပက္ကမတိ။ ပုရိမေသုပိ အနသ္သာသိကေသု ဧသေဝ နယော။
Evantipi me notiādīsu idaṃ kusalanti puṭṭho ‘‘evantipi me no’’ti vadati, tato kiṃ akusalanti vutte ‘‘tathātipi me no’’ti vadati, kiṃ ubhayato aññathāti vutte ‘‘aññathātipi me no’’ti vadati, tato tividhenāpi na hotīti te laddhīti vutte ‘‘notipi me no’’ti vadati, tato kiṃ no noti te laddhīti vutte ‘‘no notipi me no’’ti vikkhepamāpajjati, ekasmimpi pakkhe na tiṭṭhati. Nibbijja pakkamatīti attanopi esa satthā avassayo bhavituṃ na sakkoti, mayhaṃ kiṃ sakkhissatīti nibbinditvā pakkamati. Purimesupi anassāsikesu eseva nayo.
၂၃၄. သန္နိဓိကာရကံ ကာမေ ပရိဘုဉ္ဇိတုန္တိ ယထာ ပုဗ္ဗေ ဂိဟိဘူတော သန္နိဓိံ ကတ္ဝာ ဝတ္ထုကာမေ ပရိဘုဉ္ဇတိ, ဧဝံ တိလတဏ္ဍုလသပ္ပိနဝနီတာဒီနိ သန္နိဓိံ ကတ္ဝာ ဣဒာနိ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ အဘဗ္ဗောတိ အတ္ထော။ နနု စ ခီဏာသဝသ္သ ဝသနဋ္ဌာနေ တိလတဏ္ဍုလာဒယော ပညာယန္တီတိ။ နော န ပညာယန္တိ, န ပနေသ တေ အတ္တနော အတ္ထာယ ဌပေတိ, အဖာသုကပဗ္ဗဇိတာဒီနံ အတ္ထာယ ဌပေတိ။ အနာဂာမိသ္သ ကထန္တိ။ တသ္သာပိ ပဉ္စ ကာမဂုဏာ သဗ္ဗသောဝ ပဟီနာ, ဓမ္မေန ပန လဒ္ဓံ ဝိစာရေတ္ဝာ ပရိဘုဉ္ဇတိ။
234.Sannidhikārakaṃ kāme paribhuñjitunti yathā pubbe gihibhūto sannidhiṃ katvā vatthukāme paribhuñjati, evaṃ tilataṇḍulasappinavanītādīni sannidhiṃ katvā idāni paribhuñjituṃ abhabboti attho. Nanu ca khīṇāsavassa vasanaṭṭhāne tilataṇḍulādayo paññāyantīti. No na paññāyanti, na panesa te attano atthāya ṭhapeti, aphāsukapabbajitādīnaṃ atthāya ṭhapeti. Anāgāmissa kathanti. Tassāpi pañca kāmaguṇā sabbasova pahīnā, dhammena pana laddhaṃ vicāretvā paribhuñjati.
၂၃၆. ပုတ္တမတာယ ပုတ္တာတိ သော ကိရ ဣမံ ဓမ္မံ သုတ္ဝာ အာဇီဝကာ မတာ နာမာတိ သညီ ဟုတ္ဝာ ဧဝမာဟ။ အယဉ္ဟေတ္ထ အတ္ထော – အာဇီဝကာ မတာ နာမ, တေသံ မာတာ ပုတ္တမတာ ဟောတိ, ဣတိ အာဇီဝကာ ပုတ္တမတာယ ပုတ္တာ နာမ ဟောန္တိ။ သမဏေ ဂောတမေတိ သမဏေ ဂောတမေ ဗ္ရဟ္မစရိယဝာသော အတ္ထိ, အညတ္ထ နတ္ထီတိ ဒီပေတိ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနမေဝာတိ။
236.Puttamatāya puttāti so kira imaṃ dhammaṃ sutvā ājīvakā matā nāmāti saññī hutvā evamāha. Ayañhettha attho – ājīvakā matā nāma, tesaṃ mātā puttamatā hoti, iti ājīvakā puttamatāya puttā nāma honti. Samaṇe gotameti samaṇe gotame brahmacariyavāso atthi, aññattha natthīti dīpeti. Sesaṃ sabbattha uttānamevāti.
ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ
Papañcasūdaniyā majjhimanikāyaṭṭhakathāya
သန္ဒကသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Sandakasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / သုတ္တပိဋက • Suttapiṭaka / မဇ္ဈိမနိကာယ • Majjhimanikāya / ၆. သန္ဒကသုတ္တံ • 6. Sandakasuttaṃ
ဋီကာ • Tīkā / သုတ္တပိဋက (ဋီကာ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / မဇ္ဈိမနိကာယ (ဋီကာ) • Majjhimanikāya (ṭīkā) / ၆. သန္ဒကသုတ္တဝဏ္ဏနာ • 6. Sandakasuttavaṇṇanā
