| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / ជាតក-អដ្ឋកថា • Jātaka-aṭṭhakathā |
[៣៤៩] ៩. សន្ធិភេទជាតកវណ្ណនា
[349] 9. Sandhibhedajātakavaṇṇanā
នេវ ឥត្ថីសុ សាមញ្ញន្តិ ឥទំ សត្ថា ជេតវនេ វិហរន្តោ បេសុញ្ញសិក្ខាបទំ អារព្ភ កថេសិ។ ឯកស្មិំ កិរ សមយេ សត្ថា ‘‘ឆព្ពគ្គិយា ភិក្ខូ បេសុញ្ញំ ឧបសំហរន្តី’’តិ សុត្វា តេ បក្កោសាបេត្វា ‘‘សច្ចំ កិរ តុម្ហេ, ភិក្ខវេ, ភិក្ខូនំ ភណ្ឌនជាតានំ កលហជាតានំ វិវាទាបន្នានំ បេសុញ្ញំ ឧបសំហរថ, តេន អនុប្បន្នានិ ចេវ ភណ្ឌនានិ ឧប្បជ្ជន្តិ, ឧប្បន្នានិ ច ភិយ្យោភាវាយ សំវត្តន្តី’’តិ បុច្ឆិត្វា ‘‘សច្ច’’ន្តិ វុត្តេ តេ ភិក្ខូ គរហិត្វា ‘‘ភិក្ខវេ, បិសុណា វាចា នាម តិខិណសត្តិបហារសទិសា, ទឡ្ហោ វិស្សាសោបិ តាយ ខិប្បំ ភិជ្ជតិ, តញ្ច បន គហេត្វា អត្តនោ មេត្តិភិន្ទនកជនោ សីហឧសភសទិសោ ហោតី’’តិ វត្វា អតីតំ អាហរិ។
Neva itthīsu sāmaññanti idaṃ satthā jetavane viharanto pesuññasikkhāpadaṃ ārabbha kathesi. Ekasmiṃ kira samaye satthā ‘‘chabbaggiyā bhikkhū pesuññaṃ upasaṃharantī’’ti sutvā te pakkosāpetvā ‘‘saccaṃ kira tumhe, bhikkhave, bhikkhūnaṃ bhaṇḍanajātānaṃ kalahajātānaṃ vivādāpannānaṃ pesuññaṃ upasaṃharatha, tena anuppannāni ceva bhaṇḍanāni uppajjanti, uppannāni ca bhiyyobhāvāya saṃvattantī’’ti pucchitvā ‘‘sacca’’nti vutte te bhikkhū garahitvā ‘‘bhikkhave, pisuṇā vācā nāma tikhiṇasattipahārasadisā, daḷho vissāsopi tāya khippaṃ bhijjati, tañca pana gahetvā attano mettibhindanakajano sīhausabhasadiso hotī’’ti vatvā atītaṃ āhari.
អតីតេ ពារាណសិយំ ព្រហ្មទត្តេ រជ្ជំ ការេន្តេ ពោធិសត្តោ តស្ស បុត្តោ ហុត្វា វយប្បត្តោ តក្កសិលាយំ ឧគ្គហិតសិប្បោ បិតុ អច្ចយេន ធម្មេន រជ្ជំ ការេសិ។ តទា ឯកោ គោបាលកោ អរញ្ញេ គោកុលេសុ គាវោ បដិជគ្គិត្វា អាគច្ឆន្តោ ឯកំ គព្ភិនិំ អសល្លក្ខេត្វា បហាយ អាគតោ។ តស្សា ឯកាយ សីហិយា សទ្ធិំ វិស្សាសោ ឧប្បជ្ជិ។ តា ឧភោបិ ទឡ្ហមិត្តា ហុត្វា ឯកតោ វិចរន្តិ។ អបរភាគេ គាវី វច្ឆកំ, សីហី សីហបោតកំ វិជាយិ។ តេ ឧភោបិ ជនា កុលេន អាគតមេត្តិយា ទឡ្ហមិត្តា ហុត្វា ឯកតោ វិចរន្តិ ។ អថេកោ វនចរកោ អរញ្ញំ បវិសិត្វា តេសំ វិស្សាសំ ទិស្វា អរញ្ញេ ឧប្បជ្ជនកភណ្ឌំ អាទាយ ពារាណសិំ គន្ត្វា រញ្ញោ ទត្វា ‘‘អបិ តេ, សម្ម, កិញ្ចិ អរញ្ញេ អច្ឆរិយំ ទិដ្ឋបុព្ព’’ន្តិ រញ្ញា បុដ្ឋោ ‘‘ទេវ, អញ្ញំ កិញ្ចិ ន បស្សាមិ, ឯកំ បន សីហញ្ច ឧសភញ្ច អញ្ញមញ្ញំ វិស្សាសិកេ ឯកតោ វិចរន្តេ អទ្ទស’’ន្តិ អាហ។ ‘‘ឯតេសំ តតិយេ ឧប្បន្នេ ភយំ ភវិស្សតិ, យទា តេសំ តតិយំ បស្សតិ, អថ មេ អាចិក្ខេយ្យាសី’’តិ។ ‘‘សាធុ, ទេវា’’តិ។
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto tassa putto hutvā vayappatto takkasilāyaṃ uggahitasippo pitu accayena dhammena rajjaṃ kāresi. Tadā eko gopālako araññe gokulesu gāvo paṭijaggitvā āgacchanto ekaṃ gabbhiniṃ asallakkhetvā pahāya āgato. Tassā ekāya sīhiyā saddhiṃ vissāso uppajji. Tā ubhopi daḷhamittā hutvā ekato vicaranti. Aparabhāge gāvī vacchakaṃ, sīhī sīhapotakaṃ vijāyi. Te ubhopi janā kulena āgatamettiyā daḷhamittā hutvā ekato vicaranti . Atheko vanacarako araññaṃ pavisitvā tesaṃ vissāsaṃ disvā araññe uppajjanakabhaṇḍaṃ ādāya bārāṇasiṃ gantvā rañño datvā ‘‘api te, samma, kiñci araññe acchariyaṃ diṭṭhapubba’’nti raññā puṭṭho ‘‘deva, aññaṃ kiñci na passāmi, ekaṃ pana sīhañca usabhañca aññamaññaṃ vissāsike ekato vicarante addasa’’nti āha. ‘‘Etesaṃ tatiye uppanne bhayaṃ bhavissati, yadā tesaṃ tatiyaṃ passati, atha me ācikkheyyāsī’’ti. ‘‘Sādhu, devā’’ti.
វនចរកេ បន ពារាណសិំ គតេ ឯកោ សិង្គាលោ សីហញ្ច ឧសភញ្ច ឧបដ្ឋហិ។ វនចរកោ អរញ្ញំ គន្ត្វា តំ ទិស្វា ‘‘តតិយស្ស ឧប្បន្នភាវំ រញ្ញោ កថេស្សាមី’’តិ នគរំ គតោ។ សិង្គាលោ ចិន្តេសិ ‘‘មយា ឋបេត្វា សីហមំសញ្ច ឧសភមំសញ្ច អញ្ញំ អខាទិតបុព្ពំ នាម នត្ថិ, ឥមេ ភិន្ទិត្វា ឥមេសំ មំសំ ខាទិស្សាមី’’តិ។ សោ ‘‘អយំ តំ ឯវំ វទតិ, អយំ តំ ឯវំ វទតី’’តិ ឧភោបិ តេ អញ្ញមញ្ញំ ភិន្ទិត្វា ន ចិរស្សេវ កលហំ ការេត្វា មរណាការប្បត្តេ អកាសិ។ វនចរកោបិ គន្ត្វា រញ្ញោ ‘‘តេសំ, ទេវ, តតិយោ ឧប្បន្នោ’’តិ អាហ។ ‘‘កោ សោ’’តិ? ‘‘សិង្គាលោ, ទេវា’’តិ។ រាជា ‘‘សោ ឧភោ មិត្តេ ភិន្ទិត្វា មារាបេស្សតិ, មយំ តេសំ មតកាលេ សម្បាបុណិស្សាមា’’តិ វត្វា រថំ អភិរុយ្ហ វនចរកេន មគ្គទេសកេន គច្ឆន្តោ តេសុ អញ្ញមញ្ញំ កលហំ កត្វា ជីវិតក្ខយំ បត្តេសុ សម្បាបុណិ។ សិង្គាលោ បន ហដ្ឋតុដ្ឋោ ឯកវារំ សីហស្ស មំសំ ខាទតិ, ឯកវារំ ឧសភស្ស មំសំ ខាទតិ។ រាជា តេ ឧភោបិ ជីវិតក្ខយប្បត្តេ ទិស្វា រថេ ឋិតោវ សារថិនា សទ្ធិំ សល្លបន្តោ ឥមា គាថា អភាសិ –
Vanacarake pana bārāṇasiṃ gate eko siṅgālo sīhañca usabhañca upaṭṭhahi. Vanacarako araññaṃ gantvā taṃ disvā ‘‘tatiyassa uppannabhāvaṃ rañño kathessāmī’’ti nagaraṃ gato. Siṅgālo cintesi ‘‘mayā ṭhapetvā sīhamaṃsañca usabhamaṃsañca aññaṃ akhāditapubbaṃ nāma natthi, ime bhinditvā imesaṃ maṃsaṃ khādissāmī’’ti. So ‘‘ayaṃ taṃ evaṃ vadati, ayaṃ taṃ evaṃ vadatī’’ti ubhopi te aññamaññaṃ bhinditvā na cirasseva kalahaṃ kāretvā maraṇākārappatte akāsi. Vanacarakopi gantvā rañño ‘‘tesaṃ, deva, tatiyo uppanno’’ti āha. ‘‘Ko so’’ti? ‘‘Siṅgālo, devā’’ti. Rājā ‘‘so ubho mitte bhinditvā mārāpessati, mayaṃ tesaṃ matakāle sampāpuṇissāmā’’ti vatvā rathaṃ abhiruyha vanacarakena maggadesakena gacchanto tesu aññamaññaṃ kalahaṃ katvā jīvitakkhayaṃ pattesu sampāpuṇi. Siṅgālo pana haṭṭhatuṭṭho ekavāraṃ sīhassa maṃsaṃ khādati, ekavāraṃ usabhassa maṃsaṃ khādati. Rājā te ubhopi jīvitakkhayappatte disvā rathe ṭhitova sārathinā saddhiṃ sallapanto imā gāthā abhāsi –
១៨៩.
189.
‘‘នេវ ឥត្ថីសុ សាមញ្ញំ, នាបិ ភក្ខេសុ សារថិ;
‘‘Neva itthīsu sāmaññaṃ, nāpi bhakkhesu sārathi;
អថស្ស សន្ធិភេទស្ស, បស្ស យាវ សុចិន្តិតំ។
Athassa sandhibhedassa, passa yāva sucintitaṃ.
១៩០.
190.
‘‘អសិ តិក្ខោវ មំសម្ហិ, បេសុញ្ញំ បរិវត្តតិ;
‘‘Asi tikkhova maṃsamhi, pesuññaṃ parivattati;
យត្ថូសភញ្ច សីហញ្ច, ភក្ខយន្តិ មិគាធមា។
Yatthūsabhañca sīhañca, bhakkhayanti migādhamā.
១៩១.
191.
‘‘ឥមំ សោ សយនំ សេតិ, យមិមំ បស្សសិ សារថិ;
‘‘Imaṃ so sayanaṃ seti, yamimaṃ passasi sārathi;
យោ វាចំ សន្ធិភេទស្ស, បិសុណស្ស និពោធតិ។
Yo vācaṃ sandhibhedassa, pisuṇassa nibodhati.
១៩២.
192.
‘‘តេ ជនា សុខមេធន្តិ, នរា សគ្គគតារិវ;
‘‘Te janā sukhamedhanti, narā saggagatāriva;
យេ វាចំ សន្ធិភេទស្ស, នាវពោធន្តិ សារថី’’តិ។
Ye vācaṃ sandhibhedassa, nāvabodhanti sārathī’’ti.
តត្ថ នេវ ឥត្ថីសូតិ សម្ម សារថិ, ឥមេសំ ទ្វិន្នំ ជនានំ នេវ ឥត្ថីសុ សាមញ្ញំ អត្ថិ ន , ភក្ខេសុបិ។ អញ្ញមេវ ហិ ឥត្ថិំ សីហោ សេវតិ, អញ្ញំ ឧសភោ, អញ្ញំ ភក្ខំ សីហោ ខាទតិ, អញ្ញំ ឧសភោតិ អត្ថោ។ អថស្សាតិ ឯវំ កលហការណេ អវិជ្ជមានេបិ អថ ឥមស្ស មិត្តសន្ធិភេទកស្ស ទុដ្ឋសិង្គាលស្ស ‘‘ឧភិន្នំ មំសំ ខាទិស្សាមី’’តិ ចិន្តេត្វា ឥមេ មារេន្តស្ស បស្ស យាវ សុចិន្តិតំ, សុចិន្តិតំ ជាតន្តិ អធិប្បាយោ។ យត្ថាតិ យស្មិំ បេសុញ្ញេ បរិវត្តមានេ។ ឧសភញ្ច សីហញ្ច មិគាធមា សិង្គាលា ខាទន្តិ, តំ បេសុញ្ញំ មំសម្ហិ តិខិណោ អសិ វិយ មិត្តភាវំ ឆិន្ទន្តមេវ បរិវត្តតីតិ ទីបេតិ។
Tattha neva itthīsūti samma sārathi, imesaṃ dvinnaṃ janānaṃ neva itthīsu sāmaññaṃ atthi na , bhakkhesupi. Aññameva hi itthiṃ sīho sevati, aññaṃ usabho, aññaṃ bhakkhaṃ sīho khādati, aññaṃ usabhoti attho. Athassāti evaṃ kalahakāraṇe avijjamānepi atha imassa mittasandhibhedakassa duṭṭhasiṅgālassa ‘‘ubhinnaṃ maṃsaṃ khādissāmī’’ti cintetvā ime mārentassa passa yāva sucintitaṃ, sucintitaṃ jātanti adhippāyo. Yatthāti yasmiṃ pesuññe parivattamāne. Usabhañca sīhañca migādhamā siṅgālā khādanti, taṃ pesuññaṃ maṃsamhi tikhiṇo asi viya mittabhāvaṃ chindantameva parivattatīti dīpeti.
យមិមំ បស្សសីតិ សម្ម សារថិ, យំ ឥមំ បស្សសិ ឥមេសំ ទ្វិន្នំ មតសយនំ, អញ្ញោបិ យោ បុគ្គលោ សន្ធិភេទស្ស បិសុណស្ស បិសុណវាចំ និពោធតិ គណ្ហាតិ, សោ ឥមំ សយនំ សេតិ, ឯវមេវំ មរតីតិ ទស្សេតិ។ សុខមេធន្តីតិ សុខំ វិន្ទន្តិ លភន្តិ។ នរា សគ្គគតារិវាតិ សគ្គគតា ទិព្ពភោគសមង្គិនោ នរា វិយ តេ សុខំ វិន្ទន្តិ។ នាវពោធន្តីតិ ន សារតោ បច្ចេន្តិ, តាទិសំ បន វចនំ សុត្វា ចោទេត្វា សារេត្វា មេត្តិំ អភិន្ទិត្វា បាកតិកាវ ហោន្តីតិ។
Yamimaṃ passasīti samma sārathi, yaṃ imaṃ passasi imesaṃ dvinnaṃ matasayanaṃ, aññopi yo puggalo sandhibhedassa pisuṇassa pisuṇavācaṃ nibodhati gaṇhāti, so imaṃ sayanaṃ seti, evamevaṃ maratīti dasseti. Sukhamedhantīti sukhaṃ vindanti labhanti. Narā saggagatārivāti saggagatā dibbabhogasamaṅgino narā viya te sukhaṃ vindanti. Nāvabodhantīti na sārato paccenti, tādisaṃ pana vacanaṃ sutvā codetvā sāretvā mettiṃ abhinditvā pākatikāva hontīti.
រាជា ឥមា គាថា ភាសិត្វា សីហស្ស កេសរចម្មនខទាឋា គាហាបេត្វា នគរមេវ គតោ។
Rājā imā gāthā bhāsitvā sīhassa kesaracammanakhadāṭhā gāhāpetvā nagarameva gato.
សត្ថា ឥមំ ធម្មទេសនំ អាហរិត្វា ជាតកំ សមោធានេសិ – ‘‘តទា ពារាណសិរាជា អហមេវ អហោសិ’’ន្តិ។
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā bārāṇasirājā ahameva ahosi’’nti.
សន្ធិភេទជាតកវណ្ណនា នវមា។
Sandhibhedajātakavaṇṇanā navamā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / ខុទ្ទកនិកាយ • Khuddakanikāya / ជាតកបាឡិ • Jātakapāḷi / ៣៤៩. សន្ធិភេទជាតកំ • 349. Sandhibhedajātakaṃ
