Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / နေတ္တိပ္ပကရဏ-အဋ္ဌကထာ • Nettippakaraṇa-aṭṭhakathā

    ၁. သင္ဂဟဝာရဝဏ္ဏနာ

    1. Saṅgahavāravaṇṇanā

    ဧဝံ အနေကဘေဒဝိဘတ္တေ နေတ္တိပ္ပကရဏေ ယဒိဒံ ဝုတ္တံ ‘‘သင္ဂဟဝိဘာဂဝာရဝသေန ဒုဝိဓ’’န္တိ, တတ္ထ သင္ဂဟဝာရော အာဒိ။ တသ္သာပိ ‘‘ယံ လောကော ပူဇယတေ’’တိ အယံ ဂာထာ အာဒိ။ တတ္ထ န္တိ အနိယမတော ဥပယောဂနိဒ္ဒေသော, တသ္သ ‘‘တသ္သာ’’တိ ဣမိနာ နိယမနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ လောကောတိ ကတ္တုနိဒ္ဒေသော။ ပူဇယတေတိ ကိရိယာနိဒ္ဒေသော။ သလောကပာလောတိ ကတ္တုဝိသေသနံ။ သဒာတိ ကာလနိဒ္ဒေသော။ နမသ္သတိ စာတိ ဥပစယေန ကိရိယာနိဒ္ဒေသော ။ တသ္သာတိ သာမိနိဒ္ဒေသော။ ဧတန္တိ ပစ္စတ္တနိဒ္ဒေသော။ သာသနဝရန္တိ ပစ္စတ္တနိဒ္ဒေသေန နိဒ္ဒိဋ္ဌဓမ္မနိဒသ္သနံ။ ဝိဒူဟီတိ ကရဏဝစနေန ကတ္တုနိဒ္ဒေသော။ ဉေယ္ယန္တိ ကမ္မဝာစကကိရိယာနိဒ္ဒေသော။ နရဝရသ္သာတိ ‘‘တသ္သာ’’တိ နိယမေတ္ဝာ ဒသ္သိတသ္သ သရူပတော ဒသ္သနံ။

    Evaṃ anekabhedavibhatte nettippakaraṇe yadidaṃ vuttaṃ ‘‘saṅgahavibhāgavāravasena duvidha’’nti, tattha saṅgahavāro ādi. Tassāpi ‘‘yaṃ loko pūjayate’’ti ayaṃ gāthā ādi. Tattha yanti aniyamato upayoganiddeso, tassa ‘‘tassā’’ti iminā niyamanaṃ veditabbaṃ. Lokoti kattuniddeso. Pūjayateti kiriyāniddeso. Salokapāloti kattuvisesanaṃ. Sadāti kālaniddeso. Namassati cāti upacayena kiriyāniddeso . Tassāti sāminiddeso. Etanti paccattaniddeso. Sāsanavaranti paccattaniddesena niddiṭṭhadhammanidassanaṃ. Vidūhīti karaṇavacanena kattuniddeso. Ñeyyanti kammavācakakiriyāniddeso. Naravarassāti ‘‘tassā’’ti niyametvā dassitassa sarūpato dassanaṃ.

    တတ္ထ လောကိယန္တိ ဧတ္ထ ပုညာပုညာနိ တဗ္ဗိပာကော စာတိ လောကော, ပဇာ, သတ္တနိကာယောတိ အတ္ထော။ လောက-သဒ္ဒော ဟိ ဇာတိသဒ္ဒတာယ သာမညဝသေန နိရဝသေသတော သတ္တေ သင္ဂဏ္ဟာတိ။ ကိဉ္စာပိ ဟိ လောကသဒ္ဒော သင္ခာရဘာဇနေသုပိ ဒိဋ္ဌပ္ပယောဂော, ပူဇနကိရိယာယောဂ္ယဘူတတာဝသေန ပန သတ္တလောကဝစနော ဧဝ ဣဓ ဂဟိတောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ပူဇယတေတိ မာနယတိ, အပစာယတီတိ အတ္ထော။

    Tattha lokiyanti ettha puññāpuññāni tabbipāko cāti loko, pajā, sattanikāyoti attho. Loka-saddo hi jātisaddatāya sāmaññavasena niravasesato satte saṅgaṇhāti. Kiñcāpi hi lokasaddo saṅkhārabhājanesupi diṭṭhappayogo, pūjanakiriyāyogyabhūtatāvasena pana sattalokavacano eva idha gahitoti daṭṭhabbaṃ. Pūjayateti mānayati, apacāyatīti attho.

    လောကံ ပာလေန္တီတိ လောကပာလာ, စတ္တာရော မဟာရာဇာနော။ လောကိယာ ပန ဣန္ဒယမဝရုဏကုဝေရာ လောကပာလာတိ ဝဒန္တိ။ သဟ လောကပာလေဟီတိ သလောကပာလော, ‘‘လောကော’’တိ ဣမိနာ တုလ္ယာဓိကရဏံ။ အထ ဝာ ဣသ္သရိယာဓိပစ္စေန တံတံသတ္တလောကသ္သ ပာလနတော ရက္ခဏတော ခတ္တိယစတုမဟာရာဇသက္ကသုယာမသန္တုသိတသုနိမ္မိတပရနိမ္မိတဝသဝတ္တိမဟာဗ္ရဟ္မာဒယော လောကပာလာ။ တေဟိ သဟ တံတံသတ္တနိကာယော သလောကပာလော လောကောတိ ဝုတ္တော။ အထ ဝာ ‘‘ဒ္ဝေမေ, ဘိက္ခဝေ, သုက္ကာ ဓမ္မာ လောကံ ပာလေန္တီ’’တိ (အ. နိ. ၂.၉; ဣတိဝု. ၄၂) ဝစနတော ဟိရောတ္တပ္ပဓမ္မာ လောကပာလာ။ တေဟိ သမန္နာဂတော လောကော သလောကပာလော။ ဟိရောတ္တပ္ပသမ္ပန္နာ ဟိ ပာပဂရဟိနော သပ္ပုရိသာ ဓမ္မစ္ဆန္ဒဝန္တတာယ ဘဂဝတိ ပူဇာနမက္ကာရပရာ ဟောန္တီတိ။

    Lokaṃ pālentīti lokapālā, cattāro mahārājāno. Lokiyā pana indayamavaruṇakuverā lokapālāti vadanti. Saha lokapālehīti salokapālo, ‘‘loko’’ti iminā tulyādhikaraṇaṃ. Atha vā issariyādhipaccena taṃtaṃsattalokassa pālanato rakkhaṇato khattiyacatumahārājasakkasuyāmasantusitasunimmitaparanimmitavasavattimahābrahmādayo lokapālā. Tehi saha taṃtaṃsattanikāyo salokapālo lokoti vutto. Atha vā ‘‘dveme, bhikkhave, sukkā dhammā lokaṃ pālentī’’ti (a. ni. 2.9; itivu. 42) vacanato hirottappadhammā lokapālā. Tehi samannāgato loko salokapālo. Hirottappasampannā hi pāpagarahino sappurisā dhammacchandavantatāya bhagavati pūjānamakkāraparā hontīti.

    သဒာတိ သဗ္ဗကာလံ ရတ္တိဉ္စေဝ ဒိဝာ စ, သဒာတိ ဝာ ဘဂဝတော ဓရမာနကာလေ တတော ပရဉ္စ။ အထ ဝာ သဒာတိ အဘိနီဟာရတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ သာသနန္တရဓာနာ, တတော ပရမ္ပိ ဝာ။ မဟာဘိနီဟာရတော ပဋ္ဌာယ ဟိ မဟာဗောဓိသတ္တာ ဗောဓိယာ နိယတတာယ ဗုဒ္ဓင္ကုရဘူတာ သဒေဝကသ္သ လောကသ္သ ပူဇနီယာ စေဝ ဝန္ဒနီယာ စ ဟောန္တိ။ ယထာဟ ဘဂဝာ သုမေဓဘူတော –

    Sadāti sabbakālaṃ rattiñceva divā ca, sadāti vā bhagavato dharamānakāle tato parañca. Atha vā sadāti abhinīhārato paṭṭhāya yāva sāsanantaradhānā, tato parampi vā. Mahābhinīhārato paṭṭhāya hi mahābodhisattā bodhiyā niyatatāya buddhaṅkurabhūtā sadevakassa lokassa pūjanīyā ceva vandanīyā ca honti. Yathāha bhagavā sumedhabhūto –

    ‘‘ဒီပင္ကရော လောကဝိဒူ၊ အာဟုတီနံ ပဋိဂ္ဂဟော။

    ‘‘Dīpaṅkaro lokavidū, āhutīnaṃ paṭiggaho;

    မမ ကမ္မံ ပကိတ္တေတ္ဝာ၊ ဒက္ခိဏံ ပာဒမုဒ္ဓရိ။

    Mama kammaṃ pakittetvā, dakkhiṇaṃ pādamuddhari.

    ‘‘ယေ တတ္ထာသုံ ဇိနပုတ္တာ၊ ပဒက္ခိဏမကံသု မံ။

    ‘‘Ye tatthāsuṃ jinaputtā, padakkhiṇamakaṃsu maṃ;

    ဒေဝာ မနုသ္သာ အသုရာ စ၊ အဘိဝာဒေတ္ဝာန ပက္ကမု’’န္တိ။ (ဗု. ဝံ. ၂.၇၅-၇၆)။

    Devā manussā asurā ca, abhivādetvāna pakkamu’’nti. (bu. vaṃ. 2.75-76);

    နမသ္သတိ စာတိ ကေစိ ကေသဉ္စိ ပူဇာသက္ကာရာဒီနိ ကရောန္တာပိ တေသံ အပာကဋဂုဏတာယ နမက္ကာရံ န ကရောန္တိ, န ဧဝံ ဘဂဝတော, ယထာဘူတအဗ္ဘုဂ္ဂတကိတ္တိသဒ္ဒတာယ ပန ဘဂဝန္တံ သဒေဝကော လောကော ပူဇယတိ စေဝ နမသ္သတိ စာတိ အတ္ထော။ ‘‘သဒာ နရမနုသ္သော’’တိ ကေစိ ပဌန္တိ, တံ န သုန္ဒရံ။ တသ္သာတိ ယံ သဒေဝကော လောကော ပူဇယတိ စေဝ နမသ္သတိ စ, တသ္သ။ ဧတန္တိ ဣဒာနိ ဝတ္တဗ္ဗံ ဗုဒ္ဓိယံ ဝိပရိဝတ္တမာနံ သာမညေန ဒသ္သေတိ။ သာသနဝရန္တိ တံ သရူပတော ဒသ္သေတိ။ တတ္ထ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကသမ္ပရာယိကပရမတ္ထေဟိ ယထာရဟံ သတ္တေ သာသတိ ဝိနေတိ ဧတေနာတိ သာသနံ, တဒေဝ ဧကန္တနိယ္ယာနဋ္ဌေန အနညသာဓာရဏဂုဏတာယ စ ဥတ္တမဋ္ဌေန တံတံအဘိပတ္ထိတသမိဒ္ဓိဟေတုတာယ ပဏ္ဍိတေဟိ ဝရိတဗ္ဗတော ဝာ ဝရံ, သာသနမေဝ ဝရန္တိ သာသနဝရံ။ ဝိဒူဟီတိ ယထာသဘာဝတော ကမ္မကမ္မဖလာနိ ကုသလာဒိဘေဒေ စ ဓမ္မေ ဝိဒန္တီတိ ဝိဒူ, ပဏ္ဍိတမနုသ္သာ, တေဟိ။ ဉာတဗ္ဗံ, ဉာဏမရဟတီတိ ဝာ ဉေယ္ယံ။ နရဝရသ္သာတိ ပုရိသဝရသ္သ, အဂ္ဂပုဂ္ဂလသ္သာတိ အတ္ထော။

    Namassati cāti keci kesañci pūjāsakkārādīni karontāpi tesaṃ apākaṭaguṇatāya namakkāraṃ na karonti, na evaṃ bhagavato, yathābhūtaabbhuggatakittisaddatāya pana bhagavantaṃ sadevako loko pūjayati ceva namassati cāti attho. ‘‘Sadā naramanusso’’ti keci paṭhanti, taṃ na sundaraṃ. Tassāti yaṃ sadevako loko pūjayati ceva namassati ca, tassa. Etanti idāni vattabbaṃ buddhiyaṃ viparivattamānaṃ sāmaññena dasseti. Sāsanavaranti taṃ sarūpato dasseti. Tattha diṭṭhadhammikasamparāyikaparamatthehi yathārahaṃ satte sāsati vineti etenāti sāsanaṃ, tadeva ekantaniyyānaṭṭhena anaññasādhāraṇaguṇatāya ca uttamaṭṭhena taṃtaṃabhipatthitasamiddhihetutāya paṇḍitehi varitabbato vā varaṃ, sāsanameva varanti sāsanavaraṃ. Vidūhīti yathāsabhāvato kammakammaphalāni kusalādibhede ca dhamme vidantīti vidū, paṇḍitamanussā, tehi. Ñātabbaṃ, ñāṇamarahatīti vā ñeyyaṃ. Naravarassāti purisavarassa, aggapuggalassāti attho.

    ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ယော အနညသာဓာရဏမဟာကရုဏာသဗ္ဗညုတညာဏာဒိဂုဏဝိသေသယောဂေန သဒေဝကေန လောကေန ပူဇနီယော နမသ္သနီယော စ ဘဂဝာ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓော, တသ္သ လောကေ ဥတ္တမပုဂ္ဂလသ္သ ဧတံ ဣဒာနိ အမ္ဟေဟိ ဝိဘဇိတဗ္ဗဟာရနယပဋ္ဌာနဝိစာရဏဝိသယဘူတံ သာသနံ အာဒိကလ္ယာဏတာဒိဂုဏသမ္ပတ္တိယာ ဝရံ အဂ္ဂံ ဥတ္တမံ နိပုဏဉာဏဂောစရတာယ ပဏ္ဍိတဝေဒနီယမေဝာတိ။ ဘဂဝတော ဟိ ဝစနံ ဧကဂာထာမတ္တမ္ပိ သစ္စပဋိစ္စသမုပ္ပာဒခန္ဓာယတနဓာတိန္ဒ္ရိယသတိပဋ္ဌာနာဒိသဘာဝဓမ္မနိဒ္ဓာရဏက္ခမတာယ သောဠသဟာရပဉ္စနယသောဠသအဋ္ဌဝီသတိဝိဓပဋ္ဌာနဝိစာရယောဂ္ယဘာဝေန စ ပရမဂမ္ဘီရံ အတ္ထတော အဂာဓပာရံ သဏ္ဟသုခုမဉာဏဝိသယမေဝာတိ။ တေနေဝာဟ – ‘‘ပညဝန္တသ္သာယံ ဓမ္မော, နာယံ ဓမ္မော ဒုပ္ပညသ္သာ’’တိ (ဒီ. နိ. ၃.၃၅၈; အ. နိ. ၈.၃၀)။ အထ ဝာ ဘဂဝတော သာသနံ ပရိညာက္ကမေန လက္ခဏာဝဗောဓပ္ပဋိပတ္တိယာ သုညတမုခာဒီဟိ ဩဂာဟိတဗ္ဗတ္တာ အဝိညူနံ သုပိနန္တေနပိ န ဝိသယော ဟောတီတိ အာဟ – ‘‘ဝိဒူဟိ ဉေယ္ယ’’န္တိ။ တထာ စ ဝုတ္တံ – ‘‘ဧတု ဝိညူ ပုရိသော’’တိအာဒိ။

    Idaṃ vuttaṃ hoti – yo anaññasādhāraṇamahākaruṇāsabbaññutaññāṇādiguṇavisesayogena sadevakena lokena pūjanīyo namassanīyo ca bhagavā arahaṃ sammāsambuddho, tassa loke uttamapuggalassa etaṃ idāni amhehi vibhajitabbahāranayapaṭṭhānavicāraṇavisayabhūtaṃ sāsanaṃ ādikalyāṇatādiguṇasampattiyā varaṃ aggaṃ uttamaṃ nipuṇañāṇagocaratāya paṇḍitavedanīyamevāti. Bhagavato hi vacanaṃ ekagāthāmattampi saccapaṭiccasamuppādakhandhāyatanadhātindriyasatipaṭṭhānādisabhāvadhammaniddhāraṇakkhamatāya soḷasahārapañcanayasoḷasaaṭṭhavīsatividhapaṭṭhānavicārayogyabhāvena ca paramagambhīraṃ atthato agādhapāraṃ saṇhasukhumañāṇavisayamevāti. Tenevāha – ‘‘paññavantassāyaṃ dhammo, nāyaṃ dhammo duppaññassā’’ti (dī. ni. 3.358; a. ni. 8.30). Atha vā bhagavato sāsanaṃ pariññākkamena lakkhaṇāvabodhappaṭipattiyā suññatamukhādīhi ogāhitabbattā aviññūnaṃ supinantenapi na visayo hotīti āha – ‘‘vidūhi ñeyya’’nti. Tathā ca vuttaṃ – ‘‘etu viññū puriso’’tiādi.

    အပရေ ပန ‘‘တံ တသ္သ သာသနဝရ’’န္တိ ပဌန္တိ, တေသံ မတေန ယံ-သဒ္ဒော သာသန-သဒ္ဒေန သမာနာဓိကရဏောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ ယံ သာသနဝရံ သလောကပာလော လောကော ပူဇယတိ နမသ္သတိ စ, တံ သာသနဝရံ ဝိဒူဟိ ဉာတဗ္ဗန္တိ။ ဣမသ္မိဉ္စ နယေ လောကပာလ-သဒ္ဒေန ဘဂဝာပိ ဝုစ္စတိ။ ဘဂဝာ ဟိ လောကဂ္ဂတာယကတ္တာ နိပ္ပရိယာယေန လောကပာလော, တသ္မာ ‘‘တသ္သာ’’တိ လောကပာလသ္သ သတ္ထုနောတိ အတ္ထော။ သလောကပာလောတိ စေတ္ထ လောကပာလ-သဒ္ဒော ဂုဏီဘူတောပိ သတ္ထုဝိသယတ္တာ သာသန-သဒ္ဒာပေက္ခတာယ သာမိဘာဝေန သမ္ဗန္ဓီဝိသေသဘူတော ပဓာနဘူတော ဝိယ ပဋိနိဒ္ဒေသံ အရဟတီတိ။

    Apare pana ‘‘taṃ tassa sāsanavara’’nti paṭhanti, tesaṃ matena yaṃ-saddo sāsana-saddena samānādhikaraṇoti daṭṭhabbo. Idaṃ vuttaṃ hoti yaṃ sāsanavaraṃ salokapālo loko pūjayati namassati ca, taṃ sāsanavaraṃ vidūhi ñātabbanti. Imasmiñca naye lokapāla-saddena bhagavāpi vuccati. Bhagavā hi lokaggatāyakattā nippariyāyena lokapālo, tasmā ‘‘tassā’’ti lokapālassa satthunoti attho. Salokapāloti cettha lokapāla-saddo guṇībhūtopi satthuvisayattā sāsana-saddāpekkhatāya sāmibhāvena sambandhīvisesabhūto padhānabhūto viya paṭiniddesaṃ arahatīti.

    ကထံ ပန သယံ ဓမ္မသ္သာမီ ဘဂဝာ ဓမ္မံ ပူဇယတီတိ? နာယံ ဝိရောဓော။ ဓမ္မဂရုနော ဟိ ဗုဒ္ဓာ ဘဂဝန္တော, တေ သဗ္ဗကာလံ ဓမ္မံ အပစာယမာနာဝ ဝိဟရန္တီတိ။ ဝုတ္တဉ္ဟေတံ – ‘‘ယံနူနာဟံ ယ္ဝာယံ ဓမ္မော မယာ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓော, တမေဝ ဓမ္မံ သက္ကတ္ဝာ ဂရုံ ကတ္ဝာ ဥပနိသ္သာယ ဝိဟရေယ္ယ’’န္တိ (သံ. နိ. ၁.၁၇၃; အ. နိ. ၄.၂၁)။

    Kathaṃ pana sayaṃ dhammassāmī bhagavā dhammaṃ pūjayatīti? Nāyaṃ virodho. Dhammagaruno hi buddhā bhagavanto, te sabbakālaṃ dhammaṃ apacāyamānāva viharantīti. Vuttañhetaṃ – ‘‘yaṃnūnāhaṃ yvāyaṃ dhammo mayā abhisambuddho, tameva dhammaṃ sakkatvā garuṃ katvā upanissāya vihareyya’’nti (saṃ. ni. 1.173; a. ni. 4.21).

    အပိ စ ဘဂဝတော ဓမ္မပူဇနာ သတ္တသတ္တာဟပ္ပဋိပတ္တိအာဒီဟိ ဒီပေတဗ္ဗာ။ ဓမ္မသ္သာမီတိ စ ဓမ္မေန သဒေဝကသ္သ လောကသ္သ သာမီတိ အတ္ထော, န ဓမ္မသ္သ သာမီတိ။ ဧဝမ္ပိ နမသ္သတီတိ ဝစနံ န ယုဇ္ဇတိ။ န ဟိ ဘဂဝာ ကဉ္စိ နမသ္သတီတိ, ဧသောပိ နိဒ္ဒောသော။ န ဟိ နမသ္သတီတိ ပဒသ္သ နမက္ကာရံ ကရောတီတိ အယမေဝ အတ္ထော, အထ ခော ဂရုကရဏေန တန္နိန္နော တပ္ပောဏော တပ္ပဗ္ဘာရောတိ အယမ္ပိ အတ္ထော လဗ္ဘတိ။ ဘဂဝာ စ ဓမ္မဂရုတာယ သဗ္ဗကာလံ ဓမ္မနိန္နပောဏပဗ္ဘာရဘာဝေန ဝိဟရတီတိ။ အယဉ္စ အတ္ထော ‘‘ယေန သုဒံ သ္ဝာဟံ နိစ္စကပ္ပံ ဝိဟရာမီ’’တိ (မ. နိ. ၁.၃၈၇) ဧဝမာဒီဟိ သုတ္တပဒေဟိ ဒီပေတဗ္ဗော။ ‘‘ဝိဒူဟိ နေယ္ယ’’န္တိပိ ပာဌော, တသ္သ ပဏ္ဍိတေဟိ သပရသန္တာနေသု နေတဗ္ဗံ ပာပေတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။ တတ္ထ အတ္တသန္တာနေ ပာပနံ ဗုဇ္ဈနံ, ပရသန္တာနေ ဗောဓနန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

    Api ca bhagavato dhammapūjanā sattasattāhappaṭipattiādīhi dīpetabbā. Dhammassāmīti ca dhammena sadevakassa lokassa sāmīti attho, na dhammassa sāmīti. Evampi namassatīti vacanaṃ na yujjati. Na hi bhagavā kañci namassatīti, esopi niddoso. Na hi namassatīti padassa namakkāraṃ karotīti ayameva attho, atha kho garukaraṇena tanninno tappoṇo tappabbhāroti ayampi attho labbhati. Bhagavā ca dhammagarutāya sabbakālaṃ dhammaninnapoṇapabbhārabhāvena viharatīti. Ayañca attho ‘‘yena sudaṃ svāhaṃ niccakappaṃ viharāmī’’ti (ma. ni. 1.387) evamādīhi suttapadehi dīpetabbo. ‘‘Vidūhi neyya’’ntipi pāṭho, tassa paṇḍitehi saparasantānesu netabbaṃ pāpetabbanti attho. Tattha attasantāne pāpanaṃ bujjhanaṃ, parasantāne bodhananti daṭṭhabbaṃ.

    ဧဝံ ဘဂဝတော သဒေဝကသ္သ လောကသ္သ ပူဇနီယဝန္ဒနီယဘာဝော အဂ္ဂပုဂ္ဂလဘာဝော စ ဝုစ္စမာနော ဂုဏဝိသိဋ္ဌတံ ဒီပေတိ, သာ စ ဂုဏဝိသိဋ္ဌတာ မဟာဗောဓိယာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အာသဝက္ခယဉာဏပဒဋ္ဌာနဉ္ဟိ သဗ္ဗညုတညာဏံ သဗ္ဗညုတညာဏပဒဋ္ဌာနဉ္စ အာသဝက္ခယဉာဏံ ‘‘မဟာဗောဓီ’’တိ ဝုစ္စတိ။ သာ အဝိပရီတဓမ္မဒေသနတော တထာဂတေ သုပ္ပတိဋ္ဌိတာတိ ဝိညာယတိ ။ န ဟိ သဝာသနနိရဝသေသကိလေသပ္ပဟာနံ အနာဝရဏဉာဏဉ္စ ဝိနာ တာဒိသီ ဓမ္မဒေသနာ သမ္ဘဝတိ။ ဣစ္စသ္သ စတုဝေသာရဇ္ဇယောဂော။ တေန ဒသဗလဆအသာဓာရဏဉာဏအဋ္ဌာရသာဝေဏိကဗုဒ္ဓဓမ္မာဒိသကလသဗ္ဗညုဂုဏပာရိပူရီ ပကာသိတာ ဟောတိ။ ဧတာဒိသီ စ ဂုဏဝိဘူတိ မဟာကရုဏာပုဗ္ဗင္ဂမံ အဘိနီဟာရသမ္ပတ္တိံ ပုရသ္သရံ ကတ္ဝာ သမ္ပာဒိတံ သမတ္တိံသပာရမိသင္ခာတံ ပုညဉာဏသမ္ဘာရမန္တရေန န ဥပလဗ္ဘတီတိ ဟေတုသမ္ပဒာပိ အတ္ထတော ဝိဘာဝိတာ ဟောတီတိ ဧဝံ ဘဂဝတော တီသုပိ အဝတ္ထာသု သဗ္ဗသတ္တာနံ ဧကန္တဟိတပ္ပဋိလာဘဟေတုဘူတာ အာဒိမဇ္ဈပရိယောသာနကလ္ယာဏာ နိရဝသေသာ ဗုဒ္ဓဂုဏာ ဣမာယ ဂာထာယ ပကာသိတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

    Evaṃ bhagavato sadevakassa lokassa pūjanīyavandanīyabhāvo aggapuggalabhāvo ca vuccamāno guṇavisiṭṭhataṃ dīpeti, sā ca guṇavisiṭṭhatā mahābodhiyā veditabbā. Āsavakkhayañāṇapadaṭṭhānañhi sabbaññutaññāṇaṃ sabbaññutaññāṇapadaṭṭhānañca āsavakkhayañāṇaṃ ‘‘mahābodhī’’ti vuccati. Sā aviparītadhammadesanato tathāgate suppatiṭṭhitāti viññāyati . Na hi savāsananiravasesakilesappahānaṃ anāvaraṇañāṇañca vinā tādisī dhammadesanā sambhavati. Iccassa catuvesārajjayogo. Tena dasabalachaasādhāraṇañāṇaaṭṭhārasāveṇikabuddhadhammādisakalasabbaññuguṇapāripūrī pakāsitā hoti. Etādisī ca guṇavibhūti mahākaruṇāpubbaṅgamaṃ abhinīhārasampattiṃ purassaraṃ katvā sampāditaṃ samattiṃsapāramisaṅkhātaṃ puññañāṇasambhāramantarena na upalabbhatīti hetusampadāpi atthato vibhāvitā hotīti evaṃ bhagavato tīsupi avatthāsu sabbasattānaṃ ekantahitappaṭilābhahetubhūtā ādimajjhapariyosānakalyāṇā niravasesā buddhaguṇā imāya gāthāya pakāsitāti veditabbaṃ.

    ဒုတိယနယေ ပန ယသ္မာ သိက္ခတ္တယသင္ဂဟံ သဖလံ အရိယမဂ္ဂသာသနံ တသ္သ အာရမ္မဏဘူတဉ္စ အမတဓာတုံ တဒဓိဂမူပာယဉ္စ ပုဗ္ဗဘာဂပဋိပတ္တိသာသနံ တဒတ္ထပရိဒီပနဉ္စ ပရိယတ္တိသာသနံ ယထာရဟံ သစ္စာဘိသမယဝသေန အဘိသမေန္တော သ္ဝာက္ခာတတာဒိဂုဏဝိသေသယုတ္တတံ မနသိကရောန္တော သက္ကစ္စံ သဝနဓာရဏပရိပုစ္ဆာဒီဟိ ပရိစယံ ကရောန္တော စ သဒေဝကော လောကော ပူဇယတိ နာမ။ လောကနာထော စ သမ္မာသမ္ဗောဓိပ္ပတ္တိယာ ဝေနေယ္ယာနံ သက္ကစ္စံ ဓမ္မဒေသနေန ‘‘အရိယံ ဝော, ဘိက္ခဝေ, သမ္မာသမာဓိံ ဒေသေသ္သာမိ’’ (မ. နိ. ၃.၁၃၆; သံ. နိ. ၅.၂၈; ပေဋကော. ၂၄), ‘‘မဂ္ဂာနဋ္ဌင္ဂိကော သေဋ္ဌော’’ (ဓ. ပ. ၂၇၃; ကထာ. ၈၇၂; နေတ္တိ. ၁၂၅; ပေဋကော. ၃၀), ‘‘ယာဝတာ, ဘိက္ခဝေ, ဓမ္မာ သင္ခတာ ဝာ အသင္ခတာ ဝာ, ဝိရာဂော တေသံ အဂ္ဂမက္ခာယတိ’’ (ဣတိဝု. ၉၀; အ. နိ. ၄.၃၄), ‘‘ခယံ ဝိရာဂံ အမတံ ပဏီတံ’’ (ခု. ပာ. ၆.၄; သု. နိ. ၂၂၇), ‘‘ဧကာယနော အယံ, ဘိက္ခဝေ, မဂ္ဂော သတ္တာနံ ဝိသုဒ္ဓိယာ’’ (ဒီ. နိ. ၂.၃၇၃; မ. နိ. ၁.၁၀၆; သံ. နိ. ၅.၃၆၇), ‘‘ဓမ္မံ ဝော, ဘိက္ခဝေ, ဒေသေသ္သာမိ အာဒိကလ္ယာဏ’’န္တိအာဒီဟိ (မ. နိ. ၃.၄၂၀; နေတ္တိ. ၅) ဝစနေဟိ ထောမနေန စ ပူဇယတိ နာမ။ တသ္မာ သာသနဝရသ္သ ပူဇနီယဘာဝော ဣဓ ဝုစ္စမာနော အနဝသေသတော ဓမ္မဂုဏေ ဒီပေတီတိ ယေ အရိယဘာဝာဒယော နိယ္ယာနာဒယော ခယဝိရာဂာဒယော မဒနိမ္မဒနာဒယော အသင္ခတာဒယော သ္ဝာက္ခာတတာဒယော အာဒိကလ္ယာဏတာဒယော စ အနေကေဟိ သုတ္တပဒေဟိ ပဝေဒိတာ အနေကေ ဓမ္မဂုဏာ, တေ နိရဝသေသတော ဣမာယ ဂာထာယ ပကာသိတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

    Dutiyanaye pana yasmā sikkhattayasaṅgahaṃ saphalaṃ ariyamaggasāsanaṃ tassa ārammaṇabhūtañca amatadhātuṃ tadadhigamūpāyañca pubbabhāgapaṭipattisāsanaṃ tadatthaparidīpanañca pariyattisāsanaṃ yathārahaṃ saccābhisamayavasena abhisamento svākkhātatādiguṇavisesayuttataṃ manasikaronto sakkaccaṃ savanadhāraṇaparipucchādīhi paricayaṃ karonto ca sadevako loko pūjayati nāma. Lokanātho ca sammāsambodhippattiyā veneyyānaṃ sakkaccaṃ dhammadesanena ‘‘ariyaṃ vo, bhikkhave, sammāsamādhiṃ desessāmi’’ (ma. ni. 3.136; saṃ. ni. 5.28; peṭako. 24), ‘‘maggānaṭṭhaṅgiko seṭṭho’’ (dha. pa. 273; kathā. 872; netti. 125; peṭako. 30), ‘‘yāvatā, bhikkhave, dhammā saṅkhatā vā asaṅkhatā vā, virāgo tesaṃ aggamakkhāyati’’ (itivu. 90; a. ni. 4.34), ‘‘khayaṃ virāgaṃ amataṃ paṇītaṃ’’ (khu. pā. 6.4; su. ni. 227), ‘‘ekāyano ayaṃ, bhikkhave, maggo sattānaṃ visuddhiyā’’ (dī. ni. 2.373; ma. ni. 1.106; saṃ. ni. 5.367), ‘‘dhammaṃ vo, bhikkhave, desessāmi ādikalyāṇa’’ntiādīhi (ma. ni. 3.420; netti. 5) vacanehi thomanena ca pūjayati nāma. Tasmā sāsanavarassa pūjanīyabhāvo idha vuccamāno anavasesato dhammaguṇe dīpetīti ye ariyabhāvādayo niyyānādayo khayavirāgādayo madanimmadanādayo asaṅkhatādayo svākkhātatādayo ādikalyāṇatādayo ca anekehi suttapadehi paveditā aneke dhammaguṇā, te niravasesato imāya gāthāya pakāsitāti veditabbā.

    ယသ္မာ ပန အရိယသစ္စပ္ပဋိဝေဓေန သမုဂ္ဃာဋိတသမ္မောဟာယေဝ ပရမတ္ထတော ပဏ္ဍိတာ ဗာလ္ယာဒိသမတိက္ကမနတော, တသ္မာ ဘာဝိတလောကုတ္တရမဂ္ဂာ သစ္ဆိကတသာမညဖလာ စ အရိယပုဂ္ဂလာ ဝိသေသတော ဝိဒူတိ ဝုစ္စန္တိ။ တေ ဟိ ယထာဝုတ္တသာသနဝရံ အဝိပရီတတော ဉာတုံ နေတုဉ္စ သပရသန္တာနေ သက္ကုဏန္တီတိ အဋ္ဌအရိယပုဂ္ဂလသမူဟသ္သ ပရမတ္ထသင္ဃသ္သာပိ ဣဓ ဂဟိတတ္တာ ယေ သုပ္ပဋိပန္နတာဒယော အနေကေဟိ သုတ္တပဒေဟိ သံဝဏ္ဏိတာ အရိယသင္ဃဂုဏာ, တေပိ နိရဝသေသတော ဣဓ ပကာသိတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

    Yasmā pana ariyasaccappaṭivedhena samugghāṭitasammohāyeva paramatthato paṇḍitā bālyādisamatikkamanato, tasmā bhāvitalokuttaramaggā sacchikatasāmaññaphalā ca ariyapuggalā visesato vidūti vuccanti. Te hi yathāvuttasāsanavaraṃ aviparītato ñātuṃ netuñca saparasantāne sakkuṇantīti aṭṭhaariyapuggalasamūhassa paramatthasaṅghassāpi idha gahitattā ye suppaṭipannatādayo anekehi suttapadehi saṃvaṇṇitā ariyasaṅghaguṇā, tepi niravasesato idha pakāsitāti veditabbā.

    ဧဝံ ပဌမဂာထာယ သာတိသယံ ရတနတ္တယဂုဏပရိဒီပနံ ကတ္ဝာ ဣဒာနိ –

    Evaṃ paṭhamagāthāya sātisayaṃ ratanattayaguṇaparidīpanaṃ katvā idāni –

    ‘‘သဗ္ဗပာပသ္သ အကရဏံ၊ ကုသလသ္သ ဥပသမ္ပဒာ။

    ‘‘Sabbapāpassa akaraṇaṃ, kusalassa upasampadā;

    သစိတ္တပရိယောဒပနံ၊ ဧတံ ဗုဒ္ဓာန သာသန’’န္တိ။ (ဒီ. နိ. ၂.၉၀; ဓ. ပ. ၁၈၃; နေတ္တိ. ၃၀၊ ၅၀၊ ၁၁၆၊ ၁၂၄) –

    Sacittapariyodapanaṃ, etaṃ buddhāna sāsana’’nti. (dī. ni. 2.90; dha. pa. 183; netti. 30, 50, 116, 124) –

    ဝစနတော သင္ခေပတော သိက္ခတ္တယသင္ဂဟံ သာသနံ, တံ ပန သိက္ခတ္တယံ ဉာဏဝိသေသဝိသယဘာဝဘေဒတော အဝတ္ထာဘေဒတော စ တိဝိဓံ ဟောတိ။ ကထံ? သုတမယဉာဏဂောစရော စ ယော ‘‘ပရိယတ္တိသဒ္ဓမ္မော’’တိ ဝုစ္စတိ။ စိန္တာမယဉာဏဂောစရော စ ယော အာကာရပရိဝိတက္ကဒိဋ္ဌိနိဇ္ဈာနက္ခန္တီဟိ ဂဟေတဗ္ဗာကာရော ဝိမုတ္တာယတနဝိသေသော ‘‘ပဋိပတ္တိသဒ္ဓမ္မော’’တိ ဝုစ္စတိ။ ဝိပသ္သနာဉာဏာဒိသဟဂတော ဘာဝနာမယဉာဏဂောစရော စ ယော ‘‘ပဋိဝေဓသဒ္ဓမ္မော’’တိ ဝုစ္စတိ။ ဧဝံ တိဝိဓမ္ပိ သာသနံ သာသနဝရန္တိ ပဒေန သင္ဂဏ္ဟိတ္ဝာ တတ္ထ ယံ ပဌမံ, တံ ဣတရေသံ အဓိဂမူပာယောတိ သဗ္ဗသာသနမူလဘူတံ အတ္တနော ပကရဏသ္သ စ ဝိသယဘူတံ ပရိယတ္တိသာသနမေဝ တာဝ သင္ခေပတော ဝိဘဇန္တော ‘‘ဒ္ဝာဒသ ပဒာနီ’’တိ ဂာထမာဟ။

    Vacanato saṅkhepato sikkhattayasaṅgahaṃ sāsanaṃ, taṃ pana sikkhattayaṃ ñāṇavisesavisayabhāvabhedato avatthābhedato ca tividhaṃ hoti. Kathaṃ? Sutamayañāṇagocaro ca yo ‘‘pariyattisaddhammo’’ti vuccati. Cintāmayañāṇagocaro ca yo ākāraparivitakkadiṭṭhinijjhānakkhantīhi gahetabbākāro vimuttāyatanaviseso ‘‘paṭipattisaddhammo’’ti vuccati. Vipassanāñāṇādisahagato bhāvanāmayañāṇagocaro ca yo ‘‘paṭivedhasaddhammo’’ti vuccati. Evaṃ tividhampi sāsanaṃ sāsanavaranti padena saṅgaṇhitvā tattha yaṃ paṭhamaṃ, taṃ itaresaṃ adhigamūpāyoti sabbasāsanamūlabhūtaṃ attano pakaraṇassa ca visayabhūtaṃ pariyattisāsanameva tāva saṅkhepato vibhajanto ‘‘dvādasa padānī’’ti gāthamāha.

    တတ္ထ ဒ္ဝာဒသာတိ ဂဏနပရိစ္ဆေဒော။ ပဒာနီတိ ပရိစ္ဆိန္နဓမ္မနိဒသ္သနံ။ တေသု ဗ္ယဉ္ဇနပဒာနိ ပဇ္ဇတိ အတ္ထော ဧတေဟီတိ ပဒာနိ။ အတ္ထပဒာနိ ပန ပဇ္ဇန္တိ ဉာယန္တီတိ ပဒာနိ။ ဥဘယမ္ပိ ဝာ ဥဘယထာ ယောဇေတဗ္ဗံ ဗ္ယဉ္ဇနပဒာနမ္ပိ အဝိပရီတံ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗတ္တာ, အတ္ထပဒာနံ ဥတ္တရိဝိသေသာဓိဂမသ္သ ကာရဏဘာဝတော, တာနိ ပဒာနိ ပရတော ပာဠိယညေဝ အာဝိ ဘဝိသ္သန္တီတိ တတ္ထေဝ ဝဏ္ဏယိသ္သာမ။ အတ္ထသူစနာဒိအတ္ထတော သုတ္တံ။ ဝုတ္တဉ္ဟေတံ သင္ဂဟေသု –

    Tattha dvādasāti gaṇanaparicchedo. Padānīti paricchinnadhammanidassanaṃ. Tesu byañjanapadāni pajjati attho etehīti padāni. Atthapadāni pana pajjanti ñāyantīti padāni. Ubhayampi vā ubhayathā yojetabbaṃ byañjanapadānampi aviparītaṃ paṭipajjitabbattā, atthapadānaṃ uttarivisesādhigamassa kāraṇabhāvato, tāni padāni parato pāḷiyaññeva āvi bhavissantīti tattheva vaṇṇayissāma. Atthasūcanādiatthato suttaṃ. Vuttañhetaṃ saṅgahesu –

    ‘‘အတ္ထာနံ သူစနတော၊ သုဝုတ္တတော သဝနတောထ သူဒနတော။

    ‘‘Atthānaṃ sūcanato, suvuttato savanatotha sūdanato;

    သုတ္တာဏာ သုတ္တသဘာဂတော စ၊ ‘သုတ္တ’န္တိ အက္ခာတ’’န္တိ။ (ပာရာ. အဋ္ဌ. ၁.ပဌမမဟာသင္ဂီတိကထာ; ဒီ. နိ. အဋ္ဌ. ၁.ပဌမမဟာသင္ဂီတိကထာ; ဓ. သ. အဋ္ဌ. နိဒာနကထာ)။

    Suttāṇā suttasabhāgato ca, ‘sutta’nti akkhāta’’nti. (pārā. aṭṭha. 1.paṭhamamahāsaṅgītikathā; dī. ni. aṭṭha. 1.paṭhamamahāsaṅgītikathā; dha. sa. aṭṭha. nidānakathā);

    တဒေတံ တတ္ထ သုတ္တပိဋကဝသေန အာဂတံ, ဣဓ ပန ပိဋကတ္တယဝသေန ယောဇေတဗ္ဗံ။ ‘‘ဒ္ဝာဒသ ပဒာနိ သုတ္တ’’န္တိ ဝုတ္တံ, ယံ ပရိယတ္တိသာသနန္တိ အတ္ထော။ တံ သဗ္ဗန္တိ တံ ‘‘သုတ္တ’’န္တိ ဝုတ္တံ သကလံ ဗုဒ္ဓဝစနံ။ ဗ္ယဉ္ဇနဉ္စ အတ္ထော စာတိ ဗ္ယဉ္ဇနဉ္စေဝ တဒတ္ထော စ။ ယတော ‘‘ဒ္ဝာဒသ ပဒာနိ သုတ္တ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – အတ္ထသူစနာဒိတော သုတ္တံ ပရိယတ္တိဓမ္မော, တဉ္စ သဗ္ဗံ အတ္ထတော ဒ္ဝာဒသ ပဒာနိ ဆ ဗ္ယဉ္ဇနပဒာနိ စေဝ ဆ အတ္ထပဒာနိ စာတိ။ အထ ဝာ ယဒေတံ ‘‘သာသနဝရ’’န္တိ ဝုတ္တံ, တံ သဗ္ဗံ သုတ္တံ, ပရိယတ္တိသာသနသ္သ အဓိပ္ပေတတ္တာ။ အတ္ထတော ပန ဒ္ဝာဒသ ပဒာနိ, ဗ္ယဉ္ဇနတ္ထပဒသမုဒာယဘာဝတော။ ယထာဟ – ‘‘ဗ္ယဉ္ဇနဉ္စ အတ္ထော စာ’’တိ။ တံ ဝိညေယ္ယံ ဥဘယန္တိ ယသ္မိံ ဗ္ယဉ္ဇနေ အတ္ထေ စ ဝစနဝစနီယဘာဝေန သမ္ဗန္ဓေ သုတ္တဝောဟာရော, တဒုဘယံ သရူပတော ဝိညာတဗ္ဗံ တတ္ထ ကတမံ ဗ္ယဉ္ဇနံ ကတမော အတ္ထောတိ? တေနေဝာဟ – ‘‘ကော အတ္ထော ဗ္ယဉ္ဇနံ ကတမ’’န္တိ။

    Tadetaṃ tattha suttapiṭakavasena āgataṃ, idha pana piṭakattayavasena yojetabbaṃ. ‘‘Dvādasa padāni sutta’’nti vuttaṃ, yaṃ pariyattisāsananti attho. Taṃ sabbanti taṃ ‘‘sutta’’nti vuttaṃ sakalaṃ buddhavacanaṃ. Byañjanañca attho cāti byañjanañceva tadattho ca. Yato ‘‘dvādasa padāni sutta’’nti vuttaṃ. Idaṃ vuttaṃ hoti – atthasūcanādito suttaṃ pariyattidhammo, tañca sabbaṃ atthato dvādasa padāni cha byañjanapadāni ceva cha atthapadāni cāti. Atha vā yadetaṃ ‘‘sāsanavara’’nti vuttaṃ, taṃ sabbaṃ suttaṃ, pariyattisāsanassa adhippetattā. Atthato pana dvādasa padāni, byañjanatthapadasamudāyabhāvato. Yathāha – ‘‘byañjanañca attho cā’’ti. Taṃ viññeyyaṃ ubhayanti yasmiṃ byañjane atthe ca vacanavacanīyabhāvena sambandhe suttavohāro, tadubhayaṃ sarūpato viññātabbaṃ tattha katamaṃ byañjanaṃ katamo atthoti? Tenevāha – ‘‘ko attho byañjanaṃ katama’’nti.

    ဧဝံ ‘‘သာသနဝရ’’န္တိ ဝုတ္တသ္သ သုတ္တသ္သ ပရိယတ္တိဘာဝံ တသ္သ စ အတ္ထဗ္ယဉ္ဇနပဒဘာဝေန ဝေဒိတဗ္ဗတံ ဒသ္သေတ္ဝာ ဣဒာနိ တသ္သ ပဝိစယုပာယံ နေတ္တိပ္ပကရဏံ ပဒတ္ထဝိဘာဂေန ဒသ္သေတုံ ‘‘သောဠသဟာရာ’’တိ ဂာထမာဟ။

    Evaṃ ‘‘sāsanavara’’nti vuttassa suttassa pariyattibhāvaṃ tassa ca atthabyañjanapadabhāvena veditabbataṃ dassetvā idāni tassa pavicayupāyaṃ nettippakaraṇaṃ padatthavibhāgena dassetuṃ ‘‘soḷasahārā’’ti gāthamāha.

    တတ္ထ သောဠသ ဟာရာ ဧတိသ္သာတိ သောဠသဟာရာ။ ပဉ္စနယာ အဋ္ဌာရသမူလပဒာတိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ အထ ဝာ သောဠသ ဟာရာ သောဠသဟာရာ။ ဧဝံ ဣတရတ္ထာပိ။ ဟာရနယမူလပဒာနိ ဧဝ ဟိ သင္ခေပတော ဝိတ္ထာရတော စ ဘာသိတာနိ နေတ္တီတိ။ သာသနသ္သ ပရိယေဋ္ဌီတိ သာသနသ္သ အတ္ထပရိယေသနာ, ပရိယတ္တိသာသနသ္သ အတ္ထသံဝဏ္ဏနာတိ အတ္ထော, သကလသ္သေဝ ဝာ သာသနသ္သ အတ္ထဝိစာရဏာတိ အတ္ထော။ ပဋိပတ္တိပဋိဝေဓေပိ ဟိ နေတ္တိနယာနုသာရေန အဓိဂစ္ဆန္တီတိ။ မဟကစ္စာနေနာတိ ကစ္စောတိ ပုရာတနော ဣသိ, တသ္သ ဝံသာလင္ကာရဘူတောယံ မဟာထေရော ‘‘ကစ္စာနော’’တိ ဝုစ္စတိ။ မဟကစ္စာနောတိ ပန ပူဇာဝစနံ, ယထာ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနောတိ, ‘‘ကစ္စာယနဂောတ္တနိဒ္ဒိဋ္ဌာ’’တိပိ ပာဌော။ အယဉ္စ ဂာထာ နေတ္တိံ သင္ဂာယန္တေဟိ ပကရဏတ္ထသင္ဂဏ္ဟနဝသေန ဌပိတာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ ယထာ စာယံ, ဧဝံ ဟာရဝိဘင္ဂဝာရေ တံတံဟာရနိဒ္ဒေသနိဂမနေ ‘‘တေနာဟ အာယသ္မာ’’တိအာဒိဝစနံ, ဟာရာဒိသမုဒာယဘူတာယံ နေတ္တိယံ ဗ္ယဉ္ဇနတ္ထသမုဒာယေ စ သုတ္တေ ကိံ ကေန ဝိစိယတီတိ ဝိစာရဏာယံ အာဟ – ‘‘ဟာရာ ဗ္ယဉ္ဇနဝိစယော’’တိအာဒိ။

    Tattha soḷasa hārā etissāti soḷasahārā. Pañcanayā aṭṭhārasamūlapadāti etthāpi eseva nayo. Atha vā soḷasa hārā soḷasahārā. Evaṃ itaratthāpi. Hāranayamūlapadāni eva hi saṅkhepato vitthārato ca bhāsitāni nettīti. Sāsanassa pariyeṭṭhīti sāsanassa atthapariyesanā, pariyattisāsanassa atthasaṃvaṇṇanāti attho, sakalasseva vā sāsanassa atthavicāraṇāti attho. Paṭipattipaṭivedhepi hi nettinayānusārena adhigacchantīti. Mahakaccānenāti kaccoti purātano isi, tassa vaṃsālaṅkārabhūtoyaṃ mahāthero ‘‘kaccāno’’ti vuccati. Mahakaccānoti pana pūjāvacanaṃ, yathā mahāmoggallānoti, ‘‘kaccāyanagottaniddiṭṭhā’’tipi pāṭho. Ayañca gāthā nettiṃ saṅgāyantehi pakaraṇatthasaṅgaṇhanavasena ṭhapitāti daṭṭhabbā. Yathā cāyaṃ, evaṃ hāravibhaṅgavāre taṃtaṃhāraniddesanigamane ‘‘tenāha āyasmā’’tiādivacanaṃ, hārādisamudāyabhūtāyaṃ nettiyaṃ byañjanatthasamudāye ca sutte kiṃ kena viciyatīti vicāraṇāyaṃ āha – ‘‘hārā byañjanavicayo’’tiādi.

    တတ္ထ သောဠသပိ ဟာရာ မူလပဒနိဒ္ဓာရဏမန္တရေန ဗ္ယဉ္ဇနမုခေနေဝ သုတ္တသ္သ သံဝဏ္ဏနာ ဟောန္တိ, န နယာ ဝိယ မူလပဒသင္ခာတသဘာဝဓမ္မနိဒ္ဓာရဏမုခေနာတိ တေ ‘‘ဗ္ယဉ္ဇနဝိစယော သုတ္တသ္သာ’’တိ ဝုတ္တာ။ အတ္ထနယာ ပန ယထာဝုတ္တအတ္ထမုခေနေဝ သုတ္တသ္သ အတ္ထသမ္ပဋိပတ္တိယာ ဟောန္တီတိ အာဟ – ‘‘နယာ တယော စ သုတ္တတ္ထော’’တိ။ အယဉ္စ ဝိစာရဏာ ပရတောပိ အာဂမိသ္သတိ။ ကေစိ ‘‘နယော စာ’’တိ ပဌန္တိ, တံ န သုန္ဒရံ။ ဥဘယံ ပရိဂ္ဂဟီတန္တိ ဟာရာ နယာ စာတိ ဧတံ ဥဘယံ သုတ္တသ္သ အတ္ထနိဒ္ဓာရဏဝသေန ပရိသမန္တတော ဂဟိတံ သဗ္ဗထာ သုတ္တေ ယောဇိတံ။ ဝုစ္စတိ သုတ္တံ ဝဒတိ သံဝဏ္ဏေတိ။ ကထံ? ယထာသုတ္တံ သုတ္တာနုရူပံ, ယံ သုတ္တံ ယထာ သံဝဏ္ဏေတဗ္ဗံ, တထာ သံဝဏ္ဏေတီတိ အတ္ထော။ ယံ ယံ သုတ္တန္တိ ဝာ ယထာသုတ္တံ, သဗ္ဗံ သုတ္တန္တိ အတ္ထော။ နေတ္တိနယေန ဟိ သံဝဏ္ဏေတုံ အသက္ကုဏေယ္ယံ နာမ သုတ္တံ နတ္ထီတိ။

    Tattha soḷasapi hārā mūlapadaniddhāraṇamantarena byañjanamukheneva suttassa saṃvaṇṇanā honti, na nayā viya mūlapadasaṅkhātasabhāvadhammaniddhāraṇamukhenāti te ‘‘byañjanavicayo suttassā’’ti vuttā. Atthanayā pana yathāvuttaatthamukheneva suttassa atthasampaṭipattiyā hontīti āha – ‘‘nayā tayo ca suttattho’’ti. Ayañca vicāraṇā paratopi āgamissati. Keci ‘‘nayo cā’’ti paṭhanti, taṃ na sundaraṃ. Ubhayaṃ pariggahītanti hārā nayā cāti etaṃ ubhayaṃ suttassa atthaniddhāraṇavasena parisamantato gahitaṃ sabbathā sutte yojitaṃ. Vuccati suttaṃ vadati saṃvaṇṇeti. Kathaṃ? Yathāsuttaṃ suttānurūpaṃ, yaṃ suttaṃ yathā saṃvaṇṇetabbaṃ, tathā saṃvaṇṇetīti attho. Yaṃ yaṃ suttanti vā yathāsuttaṃ, sabbaṃ suttanti attho. Nettinayena hi saṃvaṇṇetuṃ asakkuṇeyyaṃ nāma suttaṃ natthīti.

    ဣဒာနိ ယံ ဝုတ္တံ – ‘‘သာသနဝရံ ဝိဒူဟိ ဉေယ္ယ’’န္တိ, တတ္ထ နေတ္တိသံဝဏ္ဏနာယ ဝိသယဘူတံ ပရိယတ္တိဓမ္မမေဝ ပကာရန္တရေန နိယမေတ္ဝာ ဒသ္သေတုံ ‘‘ယာ စေဝာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

    Idāni yaṃ vuttaṃ – ‘‘sāsanavaraṃ vidūhi ñeyya’’nti, tattha nettisaṃvaṇṇanāya visayabhūtaṃ pariyattidhammameva pakārantarena niyametvā dassetuṃ ‘‘yā cevā’’tiādi vuttaṃ.

    တတ္ထ အတ္ထေသု ကတပရိစ္ဆေဒော ဗ္ယဉ္ဇနပ္ပဗန္ဓော ဒေသနာ, ယော ပာဌောတိ ဝုစ္စတိ။ တဒတ္ထော ဒေသိတံ တာယ ဒေသနာယ ပဗောဓိတတ္တာ။ တဒုဘယဉ္စ ဝိမုတ္တာယတနသီသေန ပရိစယံ ကရောန္တာနံ အနုပာဒာပရိနိဗ္ဗာနပရိယောသာနာနံ သမ္ပတ္တီနံ ဟေတုဘာဝတော ဧကန္တေန ဝိညေယ္ယံ, တဒုဘယဝိနိမုတ္တသ္သ ဝာ ဉေယ္ယသ္သ အဘာဝတော တဒေဝ ဒ္ဝယံ ဝိညေယ္ယန္တိ ဣမမတ္ထံ ဒသ္သေတိ ယာ စေဝ။ပေ.။ ဝိညေယ္ယန္တိ။ တတ္ရာတိ တသ္မိံ ဝိဇာနနေ သာဓေတဗ္ဗေ, နိပ္ဖာဒေတဗ္ဗေ စေတံ ဘုမ္မံ။ အယမာနုပုဗ္ဗီတိ အယံ ဝက္ခမာနာ အနုပုဗ္ဗိ ဟာရနယာနံ အနုက္ကမော, အနုက္ကမေန ဝက္ခမာနာ ဟာရနယာတိ အတ္ထော။ နဝဝိဓသုတ္တန္တပရိယေဋ္ဌီတိ သုတ္တာဒိဝသေန နဝင္ဂသ္သ သာသနသ္သ ပရိယေသနာ, အတ္ထဝိစာရဏာတိ အတ္ထော။ သာမိအတ္ထေ ဝာ ဧတံ ပစ္စတ္တံ နဝဝိဓသုတ္တန္တပရိယေဋ္ဌိယာ အနုပုဗ္ဗီတိ။ အထ ဝာ အနုပုဗ္ဗီတိ ကရဏတ္ထေ ပစ္စတ္တံ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ယထာဝုတ္တဝိဇာနနေ သာဓေတဗ္ဗေ ဝက္ခမာနာယ ဟာရနယာနုပုဗ္ဗိယာ အယံ နဝဝိဓသုတ္တန္တသ္သ အတ္ထပရိယေသနာတိ။

    Tattha atthesu kataparicchedo byañjanappabandho desanā, yo pāṭhoti vuccati. Tadattho desitaṃ tāya desanāya pabodhitattā. Tadubhayañca vimuttāyatanasīsena paricayaṃ karontānaṃ anupādāparinibbānapariyosānānaṃ sampattīnaṃ hetubhāvato ekantena viññeyyaṃ, tadubhayavinimuttassa vā ñeyyassa abhāvato tadeva dvayaṃ viññeyyanti imamatthaṃ dasseti yā ceva…pe… viññeyyanti. Tatrāti tasmiṃ vijānane sādhetabbe, nipphādetabbe cetaṃ bhummaṃ. Ayamānupubbīti ayaṃ vakkhamānā anupubbi hāranayānaṃ anukkamo, anukkamena vakkhamānā hāranayāti attho. Navavidhasuttantapariyeṭṭhīti suttādivasena navaṅgassa sāsanassa pariyesanā, atthavicāraṇāti attho. Sāmiatthe vā etaṃ paccattaṃ navavidhasuttantapariyeṭṭhiyā anupubbīti. Atha vā anupubbīti karaṇatthe paccattaṃ. Idaṃ vuttaṃ hoti – yathāvuttavijānane sādhetabbe vakkhamānāya hāranayānupubbiyā ayaṃ navavidhasuttantassa atthapariyesanāti.

    ဧတ္ထာဟ – ကထံ ပနေတ္ထ ဂေယ္ယင္ဂာဒီနံ သုတ္တဘာဝော, သုတ္တဘာဝေ စ တေသံ ကထံ သာသနသ္သ နဝင္ဂဘာဝော။ ယဉ္စ သင္ဂဟေသု ဝုစ္စတိ ‘‘သဂာထကံ သုတ္တံ ဂေယ္ယံ, နိဂ္ဂာထကံ သုတ္တံ ဝေယ္ယာကရဏ’’န္တိ, တထာ စ သတိ သုတ္တင္ဂမေဝ န သိယာ။ အထာပိ ဝိသုံ သုတ္တင္ဂံ သိယာ, မင္ဂလသုတ္တာဒီနံ (ခု. ပာ. ၅.၁ အာဒယော; သု. နိ. ၂၆၁ အာဒယော) သုတ္တင္ဂသင္ဂဟော န သိယာ, ဂာထာဘာဝတော ဓမ္မပဒာဒီနံ ဝိယ, ဂေယ္ယင္ဂသင္ဂဟော ဝာ သိယာ, သဂာထကတ္တာ သဂာထာဝဂ္ဂသ္သ ဝိယ, တထာ ဥဘတောဝိဘင္ဂာဒီသု သဂာထကပ္ပဒေသာနန္တိ။ ဝုစ္စတေ –

    Etthāha – kathaṃ panettha geyyaṅgādīnaṃ suttabhāvo, suttabhāve ca tesaṃ kathaṃ sāsanassa navaṅgabhāvo. Yañca saṅgahesu vuccati ‘‘sagāthakaṃ suttaṃ geyyaṃ, niggāthakaṃ suttaṃ veyyākaraṇa’’nti, tathā ca sati suttaṅgameva na siyā. Athāpi visuṃ suttaṅgaṃ siyā, maṅgalasuttādīnaṃ (khu. pā. 5.1 ādayo; su. ni. 261 ādayo) suttaṅgasaṅgaho na siyā, gāthābhāvato dhammapadādīnaṃ viya, geyyaṅgasaṅgaho vā siyā, sagāthakattā sagāthāvaggassa viya, tathā ubhatovibhaṅgādīsu sagāthakappadesānanti. Vuccate –

    သုတ္တန္တိ သာမညဝိဓိ၊ ဝိသေသဝိဓယော ပရေ။

    Suttanti sāmaññavidhi, visesavidhayo pare;

    သနိမိတ္တာ နိရုဠ္ဟတ္တာ၊ သဟတာညေန နာညတော။

    Sanimittā niruḷhattā, sahatāññena nāññato.

    သဗ္ဗသ္သာပိ ဟိ ဗုဒ္ဓဝစနသ္သ သုတ္တန္တိ အယံ သာမညဝိဓိ။ တထာ ဟိ ‘‘ဧတ္တကံ တသ္သ ဘဂဝတော သုတ္တာဂတံ သုတ္တပရိယာပန္နံ (ပာစိ. ၁၂၄၂), သာဝတ္ထိယာ သုတ္တဝိဘင္ဂေ, သကဝာဒေ ပဉ္စ သုတ္တသတာနီ’’တိအာဒိဝစနတော ဝိနယာဘိဓမ္မပရိယတ္တိဝိသေသေပိ သုတ္တဝောဟာရော ဒိသ္သတိ။ တဒေကဒေသေသု ပန ဂေယ္ယာဒယော ဝိသေသဝိဓယော တေန တေန နိမိတ္တေန ပတိဋ္ဌိတာ။ တထာ ဟိ ဂေယ္ယသ္သ သဂာထကတ္တံ တဗ္ဘာဝနိမိတ္တံ။ လောကေပိ ဟိ သသိလောကံ သဂာထကံ စုဏ္ဏိယဂန္ထံ ဂေယ္ယ’’န္တိ ဝဒန္တိ။ ဂာထာဝိရဟေ ပန သတိ ပုစ္ဆိတ္ဝာ ဝိသ္သဇ္ဇနဘာဝော ဝေယ္ယာကရဏသ္သ။ ပုစ္ဆာဝိသ္သဇ္ဇနဉ္ဟိ ‘‘ဗ္ယာကရဏ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ ဗ္ယာကရဏမေဝ ဝေယ္ယာကရဏန္တိ။ ဧဝံ သန္တေ သဂာထကာဒီနမ္ပိ ပဉ္ဟာဝိသ္သဇ္ဇနဝသေန ပဝတ္တာနံ ဝေယ္ယာကရဏဘာဝော အာပဇ္ဇတီတိ? နာပဇ္ဇတိ, ဂေယ္ယာဒိသညာနံ အနောကာသဘာဝတော ‘‘ဂာထာဝိရဟေ သတီ’’တိ ဝိသေသိတတ္တာ စ။ တထာ ဟိ ဓမ္မပဒာဒီသု ကေဝလံ ဂာထာဗန္ဓေသု သဂာထကတ္တေပိ သောမနသ္သဉာဏမယိကဂာထာယုတ္တေသု ‘‘ဝုတ္တဉ္ဟေတ’’န္တိအာဒိဝစနသမ္ဗန္ဓေသု အဗ္ဘုတဓမ္မပဋိသံယုတ္တေသု စ သုတ္တဝိသေသေသု ယထာက္ကမံ ဂာထာဥဒာနဣတိဝုတ္တကအဗ္ဘုတဓမ္မသညာ ပတိဋ္ဌိတာ, တထာ သတိပိ ဂာထာဗန္ဓဘာဝေ ဘဂဝတော အတီတာသု ဇာတီသု စရိယာနုဘာဝပ္ပကာသကေသု ဇာတကသညာ။ သတိပိ ပဉ္ဟာဝိသ္သဇ္ဇနဘာဝေ သဂာထကတ္တေ စ ကေသုစိ သုတ္တန္တေသု ဝေဒသ္သ လဘာပနတော ဝေဒလ္လသညာ ပတိဋ္ဌိတာတိ ဧဝံ တေန တေန သဂာထကတ္တာဒိနာ နိမိတ္တေန တေသု တေသု သုတ္တဝိသေသေသု ဂေယ္ယင္ဂာဒိသညာ ပတိဋ္ဌိတာတိ ဝိသေသဝိဓယော သုတ္တင္ဂတော ပရေ ဂေယ္ယာဒယော။

    Sabbassāpi hi buddhavacanassa suttanti ayaṃ sāmaññavidhi. Tathā hi ‘‘ettakaṃ tassa bhagavato suttāgataṃ suttapariyāpannaṃ (pāci. 1242), sāvatthiyā suttavibhaṅge, sakavāde pañca suttasatānī’’tiādivacanato vinayābhidhammapariyattivisesepi suttavohāro dissati. Tadekadesesu pana geyyādayo visesavidhayo tena tena nimittena patiṭṭhitā. Tathā hi geyyassa sagāthakattaṃ tabbhāvanimittaṃ. Lokepi hi sasilokaṃ sagāthakaṃ cuṇṇiyaganthaṃ geyya’’nti vadanti. Gāthāvirahe pana sati pucchitvā vissajjanabhāvo veyyākaraṇassa. Pucchāvissajjanañhi ‘‘byākaraṇa’’nti vuccati. Byākaraṇameva veyyākaraṇanti. Evaṃ sante sagāthakādīnampi pañhāvissajjanavasena pavattānaṃ veyyākaraṇabhāvo āpajjatīti? Nāpajjati, geyyādisaññānaṃ anokāsabhāvato ‘‘gāthāvirahe satī’’ti visesitattā ca. Tathā hi dhammapadādīsu kevalaṃ gāthābandhesu sagāthakattepi somanassañāṇamayikagāthāyuttesu ‘‘vuttañheta’’ntiādivacanasambandhesu abbhutadhammapaṭisaṃyuttesu ca suttavisesesu yathākkamaṃ gāthāudānaitivuttakaabbhutadhammasaññā patiṭṭhitā, tathā satipi gāthābandhabhāve bhagavato atītāsu jātīsu cariyānubhāvappakāsakesu jātakasaññā. Satipi pañhāvissajjanabhāve sagāthakatte ca kesuci suttantesu vedassa labhāpanato vedallasaññā patiṭṭhitāti evaṃ tena tena sagāthakattādinā nimittena tesu tesu suttavisesesu geyyaṅgādisaññā patiṭṭhitāti visesavidhayo suttaṅgato pare geyyādayo.

    ယံ ပနေတ္ထ ဂေယ္ယင္ဂာဒိနိမိတ္တရဟိတံ သုတ္တံ, တံ သုတ္တင္ဂံ ဝိသေသသညာပရိဟာရေန သာမညသညာယ ပဝတ္တနတောတိ။ နနု စ သဂာထကံ သုတ္တံ ဂေယ္ယံ, နိဂ္ဂာထကံ သုတ္တံ ဝေယ္ယာကရဏန္တိ သုတ္တင္ဂံ န သမ္ဘဝတီတိ စောဒနာ တဒဝတ္ထာ ဧဝာတိ? န တဒဝတ္ထာ, သောဓိတတ္တာ။ သောဓိတဉ္ဟိ ပုဗ္ဗေ ဂာထာဝိရဟေ သတိ ပုစ္ဆာဝိသ္သဇ္ဇနဘာဝော ဝေယ္ယာကရဏသ္သ တဗ္ဘာဝနိမိတ္တန္တိ။ ယဉ္စ ဝုတ္တံ – ‘‘ဂာထာဘာဝတော မင္ဂလသုတ္တာဒီနံ သုတ္တင္ဂသင္ဂဟော န သိယာ’’တိ, တမ္ပိ န, နိရုဠ္ဟတ္တာ။ နိရုဠ္ဟော ဟိ မင္ဂလသုတ္တာဒီသု သုတ္တဘာဝော, န ဟိ တာနိ ဓမ္မပဒဗုဒ္ဓဝံသာဒယော ဝိယ ဂာထာဘာဝေန ပညာတာနိ, ကိန္တု သုတ္တဘာဝေနေဝ။ တေနေဝ ဟိ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘သုတ္တနာမက’’န္တိ နာမဂ္ဂဟဏံ ကတံ။

    Yaṃ panettha geyyaṅgādinimittarahitaṃ suttaṃ, taṃ suttaṅgaṃ visesasaññāparihārena sāmaññasaññāya pavattanatoti. Nanu ca sagāthakaṃ suttaṃ geyyaṃ, niggāthakaṃ suttaṃ veyyākaraṇanti suttaṅgaṃ na sambhavatīti codanā tadavatthā evāti? Na tadavatthā, sodhitattā. Sodhitañhi pubbe gāthāvirahe sati pucchāvissajjanabhāvo veyyākaraṇassa tabbhāvanimittanti. Yañca vuttaṃ – ‘‘gāthābhāvato maṅgalasuttādīnaṃ suttaṅgasaṅgaho na siyā’’ti, tampi na, niruḷhattā. Niruḷho hi maṅgalasuttādīsu suttabhāvo, na hi tāni dhammapadabuddhavaṃsādayo viya gāthābhāvena paññātāni, kintu suttabhāveneva. Teneva hi aṭṭhakathāyaṃ ‘‘suttanāmaka’’nti nāmaggahaṇaṃ kataṃ.

    ယံ ပန ဝုတ္တံ ‘‘သဂာထကတ္တာ ဂေယ္ယင္ဂသင္ဂဟော ဝာ သိယာ’’တိ, တဒပိ နတ္ထိ, ယသ္မာ သဟတာညေန။ သဟ ဂာထာဟီတိ ဟိ သဂာထကံ။ သဟဘာဝော စ နာမ အတ္ထတော အညေန ဟောတိ, န စ မင္ဂလသုတ္တာဒီသု ဂာထာဝိနိမုတ္တော ကောစိ သုတ္တပ္ပဒေသော အတ္ထိ။ ယော သဟ ဂာထာဟီတိ ဝုစ္စေယ္ယ, န စ သမုဒာယော နာမ ကောစိ အတ္ထိ။ ယဒပိ ဝုတ္တံ – ‘‘ဥဘတောဝိဘင္ဂာဒီသု သဂာထကပ္ပဒေသာနံ ဂေယ္ယင္ဂသင္ဂဟော သိယာ’’တိ, တဒပိ န အညတော။ အညာ ဧဝ ဟိ တာ ဂာထာ, ဇာတကာဒိပရိယာပန္နတ္တာ။ အတော န တာဟိ ဥဘတောဝိဘင္ဂာဒီနံ ဂေယ္ယင္ဂဘာဝောတိ ဧဝံ သုတ္တာဒီနံ အင္ဂာနံ အညမညသင္ကရာဘာဝော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ယသ္မာ ပန သဗ္ဗမ္ပိ ဗုဒ္ဓဝစနံ ယထာဝုတ္တနယေန အတ္ထာနံ သူစနာဒိအတ္ထေန သုတ္တန္တ္ဝေဝ ဝုစ္စတိ, တသ္မာ ဝုတ္တံ – ‘‘နဝဝိဓသုတ္တန္တပရိယေဋ္ဌီ’’တိ။

    Yaṃ pana vuttaṃ ‘‘sagāthakattā geyyaṅgasaṅgaho vā siyā’’ti, tadapi natthi, yasmā sahatāññena. Saha gāthāhīti hi sagāthakaṃ. Sahabhāvo ca nāma atthato aññena hoti, na ca maṅgalasuttādīsu gāthāvinimutto koci suttappadeso atthi. Yo saha gāthāhīti vucceyya, na ca samudāyo nāma koci atthi. Yadapi vuttaṃ – ‘‘ubhatovibhaṅgādīsu sagāthakappadesānaṃ geyyaṅgasaṅgaho siyā’’ti, tadapi na aññato. Aññā eva hi tā gāthā, jātakādipariyāpannattā. Ato na tāhi ubhatovibhaṅgādīnaṃ geyyaṅgabhāvoti evaṃ suttādīnaṃ aṅgānaṃ aññamaññasaṅkarābhāvo veditabbo. Yasmā pana sabbampi buddhavacanaṃ yathāvuttanayena atthānaṃ sūcanādiatthena suttantveva vuccati, tasmā vuttaṃ – ‘‘navavidhasuttantapariyeṭṭhī’’ti.

    သင္ဂဟဝာရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

    Saṅgahavāravaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / သုတ္တပိဋက • Suttapiṭaka / ခုဒ္ဒကနိကာယ • Khuddakanikāya / နေတ္တိပ္ပကရဏပာဠိ • Nettippakaraṇapāḷi / ၁. သင္ဂဟဝာရော • 1. Saṅgahavāro

    ဋီကာ • Tīkā / သုတ္တပိဋက (ဋီကာ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ခုဒ္ဒကနိကာယ (ဋီကာ) • Khuddakanikāya (ṭīkā) / နေတ္တိပ္ပကရဏ-ဋီကာ • Nettippakaraṇa-ṭīkā / ၁. သင္ဂဟဝာရဝဏ္ဏနာ • 1. Saṅgahavāravaṇṇanā

    ဋီကာ • Tīkā / သုတ္တပိဋက (ဋီကာ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ခုဒ္ဒကနိကာယ (ဋီကာ) • Khuddakanikāya (ṭīkā) / နေတ္တိဝိဘာဝိနီ • Nettivibhāvinī / ၁. သင္ဂဟဝာရအတ္ထဝိဘာဝနာ • 1. Saṅgahavāraatthavibhāvanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact