Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / നേത്തിപ്പകരണ-അട്ഠകഥാ • Nettippakaraṇa-aṭṭhakathā

    ൧. സങ്ഗഹവാരവണ്ണനാ

    1. Saṅgahavāravaṇṇanā

    ഏവം അനേകഭേദവിഭത്തേ നേത്തിപ്പകരണേ യദിദം വുത്തം ‘‘സങ്ഗഹവിഭാഗവാരവസേന ദുവിധ’’ന്തി, തത്ഥ സങ്ഗഹവാരോ ആദി. തസ്സാപി ‘‘യം ലോകോ പൂജയതേ’’തി അയം ഗാഥാ ആദി. തത്ഥ ന്തി അനിയമതോ ഉപയോഗനിദ്ദേസോ, തസ്സ ‘‘തസ്സാ’’തി ഇമിനാ നിയമനം വേദിതബ്ബം. ലോകോതി കത്തുനിദ്ദേസോ. പൂജയതേതി കിരിയാനിദ്ദേസോ. സലോകപാലോതി കത്തുവിസേസനം. സദാതി കാലനിദ്ദേസോ. നമസ്സതി ചാതി ഉപചയേന കിരിയാനിദ്ദേസോ . തസ്സാതി സാമിനിദ്ദേസോ. ഏതന്തി പച്ചത്തനിദ്ദേസോ. സാസനവരന്തി പച്ചത്തനിദ്ദേസേന നിദ്ദിട്ഠധമ്മനിദസ്സനം. വിദൂഹീതി കരണവചനേന കത്തുനിദ്ദേസോ. ഞേയ്യന്തി കമ്മവാചകകിരിയാനിദ്ദേസോ. നരവരസ്സാതി ‘‘തസ്സാ’’തി നിയമേത്വാ ദസ്സിതസ്സ സരൂപതോ ദസ്സനം.

    Evaṃ anekabhedavibhatte nettippakaraṇe yadidaṃ vuttaṃ ‘‘saṅgahavibhāgavāravasena duvidha’’nti, tattha saṅgahavāro ādi. Tassāpi ‘‘yaṃ loko pūjayate’’ti ayaṃ gāthā ādi. Tattha yanti aniyamato upayoganiddeso, tassa ‘‘tassā’’ti iminā niyamanaṃ veditabbaṃ. Lokoti kattuniddeso. Pūjayateti kiriyāniddeso. Salokapāloti kattuvisesanaṃ. Sadāti kālaniddeso. Namassati cāti upacayena kiriyāniddeso . Tassāti sāminiddeso. Etanti paccattaniddeso. Sāsanavaranti paccattaniddesena niddiṭṭhadhammanidassanaṃ. Vidūhīti karaṇavacanena kattuniddeso. Ñeyyanti kammavācakakiriyāniddeso. Naravarassāti ‘‘tassā’’ti niyametvā dassitassa sarūpato dassanaṃ.

    തത്ഥ ലോകിയന്തി ഏത്ഥ പുഞ്ഞാപുഞ്ഞാനി തബ്ബിപാകോ ചാതി ലോകോ, പജാ, സത്തനികായോതി അത്ഥോ. ലോക-സദ്ദോ ഹി ജാതിസദ്ദതായ സാമഞ്ഞവസേന നിരവസേസതോ സത്തേ സങ്ഗണ്ഹാതി. കിഞ്ചാപി ഹി ലോകസദ്ദോ സങ്ഖാരഭാജനേസുപി ദിട്ഠപ്പയോഗോ, പൂജനകിരിയായോഗ്യഭൂതതാവസേന പന സത്തലോകവചനോ ഏവ ഇധ ഗഹിതോതി ദട്ഠബ്ബം. പൂജയതേതി മാനയതി, അപചായതീതി അത്ഥോ.

    Tattha lokiyanti ettha puññāpuññāni tabbipāko cāti loko, pajā, sattanikāyoti attho. Loka-saddo hi jātisaddatāya sāmaññavasena niravasesato satte saṅgaṇhāti. Kiñcāpi hi lokasaddo saṅkhārabhājanesupi diṭṭhappayogo, pūjanakiriyāyogyabhūtatāvasena pana sattalokavacano eva idha gahitoti daṭṭhabbaṃ. Pūjayateti mānayati, apacāyatīti attho.

    ലോകം പാലേന്തീതി ലോകപാലാ, ചത്താരോ മഹാരാജാനോ. ലോകിയാ പന ഇന്ദയമവരുണകുവേരാ ലോകപാലാതി വദന്തി. സഹ ലോകപാലേഹീതി സലോകപാലോ, ‘‘ലോകോ’’തി ഇമിനാ തുല്യാധികരണം. അഥ വാ ഇസ്സരിയാധിപച്ചേന തംതംസത്തലോകസ്സ പാലനതോ രക്ഖണതോ ഖത്തിയചതുമഹാരാജസക്കസുയാമസന്തുസിതസുനിമ്മിതപരനിമ്മിതവസവത്തിമഹാബ്രഹ്മാദയോ ലോകപാലാ. തേഹി സഹ തംതംസത്തനികായോ സലോകപാലോ ലോകോതി വുത്തോ. അഥ വാ ‘‘ദ്വേമേ, ഭിക്ഖവേ, സുക്കാ ധമ്മാ ലോകം പാലേന്തീ’’തി (അ॰ നി॰ ൨.൯; ഇതിവു॰ ൪൨) വചനതോ ഹിരോത്തപ്പധമ്മാ ലോകപാലാ. തേഹി സമന്നാഗതോ ലോകോ സലോകപാലോ. ഹിരോത്തപ്പസമ്പന്നാ ഹി പാപഗരഹിനോ സപ്പുരിസാ ധമ്മച്ഛന്ദവന്തതായ ഭഗവതി പൂജാനമക്കാരപരാ ഹോന്തീതി.

    Lokaṃ pālentīti lokapālā, cattāro mahārājāno. Lokiyā pana indayamavaruṇakuverā lokapālāti vadanti. Saha lokapālehīti salokapālo, ‘‘loko’’ti iminā tulyādhikaraṇaṃ. Atha vā issariyādhipaccena taṃtaṃsattalokassa pālanato rakkhaṇato khattiyacatumahārājasakkasuyāmasantusitasunimmitaparanimmitavasavattimahābrahmādayo lokapālā. Tehi saha taṃtaṃsattanikāyo salokapālo lokoti vutto. Atha vā ‘‘dveme, bhikkhave, sukkā dhammā lokaṃ pālentī’’ti (a. ni. 2.9; itivu. 42) vacanato hirottappadhammā lokapālā. Tehi samannāgato loko salokapālo. Hirottappasampannā hi pāpagarahino sappurisā dhammacchandavantatāya bhagavati pūjānamakkāraparā hontīti.

    സദാതി സബ്ബകാലം രത്തിഞ്ചേവ ദിവാ ച, സദാതി വാ ഭഗവതോ ധരമാനകാലേ തതോ പരഞ്ച. അഥ വാ സദാതി അഭിനീഹാരതോ പട്ഠായ യാവ സാസനന്തരധാനാ, തതോ പരമ്പി വാ. മഹാഭിനീഹാരതോ പട്ഠായ ഹി മഹാബോധിസത്താ ബോധിയാ നിയതതായ ബുദ്ധങ്കുരഭൂതാ സദേവകസ്സ ലോകസ്സ പൂജനീയാ ചേവ വന്ദനീയാ ച ഹോന്തി. യഥാഹ ഭഗവാ സുമേധഭൂതോ –

    Sadāti sabbakālaṃ rattiñceva divā ca, sadāti vā bhagavato dharamānakāle tato parañca. Atha vā sadāti abhinīhārato paṭṭhāya yāva sāsanantaradhānā, tato parampi vā. Mahābhinīhārato paṭṭhāya hi mahābodhisattā bodhiyā niyatatāya buddhaṅkurabhūtā sadevakassa lokassa pūjanīyā ceva vandanīyā ca honti. Yathāha bhagavā sumedhabhūto –

    ‘‘ദീപങ്കരോ ലോകവിദൂ, ആഹുതീനം പടിഗ്ഗഹോ;

    ‘‘Dīpaṅkaro lokavidū, āhutīnaṃ paṭiggaho;

    മമ കമ്മം പകിത്തേത്വാ, ദക്ഖിണം പാദമുദ്ധരി.

    Mama kammaṃ pakittetvā, dakkhiṇaṃ pādamuddhari.

    ‘‘യേ തത്ഥാസും ജിനപുത്താ, പദക്ഖിണമകംസു മം;

    ‘‘Ye tatthāsuṃ jinaputtā, padakkhiṇamakaṃsu maṃ;

    ദേവാ മനുസ്സാ അസുരാ ച, അഭിവാദേത്വാന പക്കമു’’ന്തി. (ബു॰ വം॰ ൨.൭൫-൭൬);

    Devā manussā asurā ca, abhivādetvāna pakkamu’’nti. (bu. vaṃ. 2.75-76);

    നമസ്സതി ചാതി കേചി കേസഞ്ചി പൂജാസക്കാരാദീനി കരോന്താപി തേസം അപാകടഗുണതായ നമക്കാരം ന കരോന്തി, ന ഏവം ഭഗവതോ, യഥാഭൂതഅബ്ഭുഗ്ഗതകിത്തിസദ്ദതായ പന ഭഗവന്തം സദേവകോ ലോകോ പൂജയതി ചേവ നമസ്സതി ചാതി അത്ഥോ. ‘‘സദാ നരമനുസ്സോ’’തി കേചി പഠന്തി, തം ന സുന്ദരം. തസ്സാതി യം സദേവകോ ലോകോ പൂജയതി ചേവ നമസ്സതി ച, തസ്സ. ഏതന്തി ഇദാനി വത്തബ്ബം ബുദ്ധിയം വിപരിവത്തമാനം സാമഞ്ഞേന ദസ്സേതി. സാസനവരന്തി തം സരൂപതോ ദസ്സേതി. തത്ഥ ദിട്ഠധമ്മികസമ്പരായികപരമത്ഥേഹി യഥാരഹം സത്തേ സാസതി വിനേതി ഏതേനാതി സാസനം, തദേവ ഏകന്തനിയ്യാനട്ഠേന അനഞ്ഞസാധാരണഗുണതായ ച ഉത്തമട്ഠേന തംതംഅഭിപത്ഥിതസമിദ്ധിഹേതുതായ പണ്ഡിതേഹി വരിതബ്ബതോ വാ വരം, സാസനമേവ വരന്തി സാസനവരം. വിദൂഹീതി യഥാസഭാവതോ കമ്മകമ്മഫലാനി കുസലാദിഭേദേ ച ധമ്മേ വിദന്തീതി വിദൂ, പണ്ഡിതമനുസ്സാ, തേഹി. ഞാതബ്ബം, ഞാണമരഹതീതി വാ ഞേയ്യം. നരവരസ്സാതി പുരിസവരസ്സ, അഗ്ഗപുഗ്ഗലസ്സാതി അത്ഥോ.

    Namassati cāti keci kesañci pūjāsakkārādīni karontāpi tesaṃ apākaṭaguṇatāya namakkāraṃ na karonti, na evaṃ bhagavato, yathābhūtaabbhuggatakittisaddatāya pana bhagavantaṃ sadevako loko pūjayati ceva namassati cāti attho. ‘‘Sadā naramanusso’’ti keci paṭhanti, taṃ na sundaraṃ. Tassāti yaṃ sadevako loko pūjayati ceva namassati ca, tassa. Etanti idāni vattabbaṃ buddhiyaṃ viparivattamānaṃ sāmaññena dasseti. Sāsanavaranti taṃ sarūpato dasseti. Tattha diṭṭhadhammikasamparāyikaparamatthehi yathārahaṃ satte sāsati vineti etenāti sāsanaṃ, tadeva ekantaniyyānaṭṭhena anaññasādhāraṇaguṇatāya ca uttamaṭṭhena taṃtaṃabhipatthitasamiddhihetutāya paṇḍitehi varitabbato vā varaṃ, sāsanameva varanti sāsanavaraṃ. Vidūhīti yathāsabhāvato kammakammaphalāni kusalādibhede ca dhamme vidantīti vidū, paṇḍitamanussā, tehi. Ñātabbaṃ, ñāṇamarahatīti vā ñeyyaṃ. Naravarassāti purisavarassa, aggapuggalassāti attho.

    ഇദം വുത്തം ഹോതി – യോ അനഞ്ഞസാധാരണമഹാകരുണാസബ്ബഞ്ഞുതഞ്ഞാണാദിഗുണവിസേസയോഗേന സദേവകേന ലോകേന പൂജനീയോ നമസ്സനീയോ ച ഭഗവാ അരഹം സമ്മാസമ്ബുദ്ധോ, തസ്സ ലോകേ ഉത്തമപുഗ്ഗലസ്സ ഏതം ഇദാനി അമ്ഹേഹി വിഭജിതബ്ബഹാരനയപട്ഠാനവിചാരണവിസയഭൂതം സാസനം ആദികല്യാണതാദിഗുണസമ്പത്തിയാ വരം അഗ്ഗം ഉത്തമം നിപുണഞാണഗോചരതായ പണ്ഡിതവേദനീയമേവാതി. ഭഗവതോ ഹി വചനം ഏകഗാഥാമത്തമ്പി സച്ചപടിച്ചസമുപ്പാദഖന്ധായതനധാതിന്ദ്രിയസതിപട്ഠാനാദിസഭാവധമ്മനിദ്ധാരണക്ഖമതായ സോളസഹാരപഞ്ചനയസോളസഅട്ഠവീസതിവിധപട്ഠാനവിചാരയോഗ്യഭാവേന ച പരമഗമ്ഭീരം അത്ഥതോ അഗാധപാരം സണ്ഹസുഖുമഞാണവിസയമേവാതി. തേനേവാഹ – ‘‘പഞ്ഞവന്തസ്സായം ധമ്മോ, നായം ധമ്മോ ദുപ്പഞ്ഞസ്സാ’’തി (ദീ॰ നി॰ ൩.൩൫൮; അ॰ നി॰ ൮.൩൦). അഥ വാ ഭഗവതോ സാസനം പരിഞ്ഞാക്കമേന ലക്ഖണാവബോധപ്പടിപത്തിയാ സുഞ്ഞതമുഖാദീഹി ഓഗാഹിതബ്ബത്താ അവിഞ്ഞൂനം സുപിനന്തേനപി ന വിസയോ ഹോതീതി ആഹ – ‘‘വിദൂഹി ഞേയ്യ’’ന്തി. തഥാ ച വുത്തം – ‘‘ഏതു വിഞ്ഞൂ പുരിസോ’’തിആദി.

    Idaṃ vuttaṃ hoti – yo anaññasādhāraṇamahākaruṇāsabbaññutaññāṇādiguṇavisesayogena sadevakena lokena pūjanīyo namassanīyo ca bhagavā arahaṃ sammāsambuddho, tassa loke uttamapuggalassa etaṃ idāni amhehi vibhajitabbahāranayapaṭṭhānavicāraṇavisayabhūtaṃ sāsanaṃ ādikalyāṇatādiguṇasampattiyā varaṃ aggaṃ uttamaṃ nipuṇañāṇagocaratāya paṇḍitavedanīyamevāti. Bhagavato hi vacanaṃ ekagāthāmattampi saccapaṭiccasamuppādakhandhāyatanadhātindriyasatipaṭṭhānādisabhāvadhammaniddhāraṇakkhamatāya soḷasahārapañcanayasoḷasaaṭṭhavīsatividhapaṭṭhānavicārayogyabhāvena ca paramagambhīraṃ atthato agādhapāraṃ saṇhasukhumañāṇavisayamevāti. Tenevāha – ‘‘paññavantassāyaṃ dhammo, nāyaṃ dhammo duppaññassā’’ti (dī. ni. 3.358; a. ni. 8.30). Atha vā bhagavato sāsanaṃ pariññākkamena lakkhaṇāvabodhappaṭipattiyā suññatamukhādīhi ogāhitabbattā aviññūnaṃ supinantenapi na visayo hotīti āha – ‘‘vidūhi ñeyya’’nti. Tathā ca vuttaṃ – ‘‘etu viññū puriso’’tiādi.

    അപരേ പന ‘‘തം തസ്സ സാസനവര’’ന്തി പഠന്തി, തേസം മതേന യം-സദ്ദോ സാസന-സദ്ദേന സമാനാധികരണോതി ദട്ഠബ്ബോ. ഇദം വുത്തം ഹോതി യം സാസനവരം സലോകപാലോ ലോകോ പൂജയതി നമസ്സതി ച, തം സാസനവരം വിദൂഹി ഞാതബ്ബന്തി. ഇമസ്മിഞ്ച നയേ ലോകപാല-സദ്ദേന ഭഗവാപി വുച്ചതി. ഭഗവാ ഹി ലോകഗ്ഗതായകത്താ നിപ്പരിയായേന ലോകപാലോ, തസ്മാ ‘‘തസ്സാ’’തി ലോകപാലസ്സ സത്ഥുനോതി അത്ഥോ. സലോകപാലോതി ചേത്ഥ ലോകപാല-സദ്ദോ ഗുണീഭൂതോപി സത്ഥുവിസയത്താ സാസന-സദ്ദാപേക്ഖതായ സാമിഭാവേന സമ്ബന്ധീവിസേസഭൂതോ പധാനഭൂതോ വിയ പടിനിദ്ദേസം അരഹതീതി.

    Apare pana ‘‘taṃ tassa sāsanavara’’nti paṭhanti, tesaṃ matena yaṃ-saddo sāsana-saddena samānādhikaraṇoti daṭṭhabbo. Idaṃ vuttaṃ hoti yaṃ sāsanavaraṃ salokapālo loko pūjayati namassati ca, taṃ sāsanavaraṃ vidūhi ñātabbanti. Imasmiñca naye lokapāla-saddena bhagavāpi vuccati. Bhagavā hi lokaggatāyakattā nippariyāyena lokapālo, tasmā ‘‘tassā’’ti lokapālassa satthunoti attho. Salokapāloti cettha lokapāla-saddo guṇībhūtopi satthuvisayattā sāsana-saddāpekkhatāya sāmibhāvena sambandhīvisesabhūto padhānabhūto viya paṭiniddesaṃ arahatīti.

    കഥം പന സയം ധമ്മസ്സാമീ ഭഗവാ ധമ്മം പൂജയതീതി? നായം വിരോധോ. ധമ്മഗരുനോ ഹി ബുദ്ധാ ഭഗവന്തോ, തേ സബ്ബകാലം ധമ്മം അപചായമാനാവ വിഹരന്തീതി. വുത്തഞ്ഹേതം – ‘‘യംനൂനാഹം യ്വായം ധമ്മോ മയാ അഭിസമ്ബുദ്ധോ, തമേവ ധമ്മം സക്കത്വാ ഗരും കത്വാ ഉപനിസ്സായ വിഹരേയ്യ’’ന്തി (സം॰ നി॰ ൧.൧൭൩; അ॰ നി॰ ൪.൨൧).

    Kathaṃ pana sayaṃ dhammassāmī bhagavā dhammaṃ pūjayatīti? Nāyaṃ virodho. Dhammagaruno hi buddhā bhagavanto, te sabbakālaṃ dhammaṃ apacāyamānāva viharantīti. Vuttañhetaṃ – ‘‘yaṃnūnāhaṃ yvāyaṃ dhammo mayā abhisambuddho, tameva dhammaṃ sakkatvā garuṃ katvā upanissāya vihareyya’’nti (saṃ. ni. 1.173; a. ni. 4.21).

    അപി ച ഭഗവതോ ധമ്മപൂജനാ സത്തസത്താഹപ്പടിപത്തിആദീഹി ദീപേതബ്ബാ. ധമ്മസ്സാമീതി ച ധമ്മേന സദേവകസ്സ ലോകസ്സ സാമീതി അത്ഥോ, ന ധമ്മസ്സ സാമീതി. ഏവമ്പി നമസ്സതീതി വചനം ന യുജ്ജതി. ന ഹി ഭഗവാ കഞ്ചി നമസ്സതീതി, ഏസോപി നിദ്ദോസോ. ന ഹി നമസ്സതീതി പദസ്സ നമക്കാരം കരോതീതി അയമേവ അത്ഥോ, അഥ ഖോ ഗരുകരണേന തന്നിന്നോ തപ്പോണോ തപ്പബ്ഭാരോതി അയമ്പി അത്ഥോ ലബ്ഭതി. ഭഗവാ ച ധമ്മഗരുതായ സബ്ബകാലം ധമ്മനിന്നപോണപബ്ഭാരഭാവേന വിഹരതീതി. അയഞ്ച അത്ഥോ ‘‘യേന സുദം സ്വാഹം നിച്ചകപ്പം വിഹരാമീ’’തി (മ॰ നി॰ ൧.൩൮൭) ഏവമാദീഹി സുത്തപദേഹി ദീപേതബ്ബോ. ‘‘വിദൂഹി നേയ്യ’’ന്തിപി പാഠോ, തസ്സ പണ്ഡിതേഹി സപരസന്താനേസു നേതബ്ബം പാപേതബ്ബന്തി അത്ഥോ. തത്ഥ അത്തസന്താനേ പാപനം ബുജ്ഝനം, പരസന്താനേ ബോധനന്തി ദട്ഠബ്ബം.

    Api ca bhagavato dhammapūjanā sattasattāhappaṭipattiādīhi dīpetabbā. Dhammassāmīti ca dhammena sadevakassa lokassa sāmīti attho, na dhammassa sāmīti. Evampi namassatīti vacanaṃ na yujjati. Na hi bhagavā kañci namassatīti, esopi niddoso. Na hi namassatīti padassa namakkāraṃ karotīti ayameva attho, atha kho garukaraṇena tanninno tappoṇo tappabbhāroti ayampi attho labbhati. Bhagavā ca dhammagarutāya sabbakālaṃ dhammaninnapoṇapabbhārabhāvena viharatīti. Ayañca attho ‘‘yena sudaṃ svāhaṃ niccakappaṃ viharāmī’’ti (ma. ni. 1.387) evamādīhi suttapadehi dīpetabbo. ‘‘Vidūhi neyya’’ntipi pāṭho, tassa paṇḍitehi saparasantānesu netabbaṃ pāpetabbanti attho. Tattha attasantāne pāpanaṃ bujjhanaṃ, parasantāne bodhananti daṭṭhabbaṃ.

    ഏവം ഭഗവതോ സദേവകസ്സ ലോകസ്സ പൂജനീയവന്ദനീയഭാവോ അഗ്ഗപുഗ്ഗലഭാവോ ച വുച്ചമാനോ ഗുണവിസിട്ഠതം ദീപേതി, സാ ച ഗുണവിസിട്ഠതാ മഹാബോധിയാ വേദിതബ്ബാ. ആസവക്ഖയഞാണപദട്ഠാനഞ്ഹി സബ്ബഞ്ഞുതഞ്ഞാണം സബ്ബഞ്ഞുതഞ്ഞാണപദട്ഠാനഞ്ച ആസവക്ഖയഞാണം ‘‘മഹാബോധീ’’തി വുച്ചതി. സാ അവിപരീതധമ്മദേസനതോ തഥാഗതേ സുപ്പതിട്ഠിതാതി വിഞ്ഞായതി . ന ഹി സവാസനനിരവസേസകിലേസപ്പഹാനം അനാവരണഞാണഞ്ച വിനാ താദിസീ ധമ്മദേസനാ സമ്ഭവതി. ഇച്ചസ്സ ചതുവേസാരജ്ജയോഗോ. തേന ദസബലഛഅസാധാരണഞാണഅട്ഠാരസാവേണികബുദ്ധധമ്മാദിസകലസബ്ബഞ്ഞുഗുണപാരിപൂരീ പകാസിതാ ഹോതി. ഏതാദിസീ ച ഗുണവിഭൂതി മഹാകരുണാപുബ്ബങ്ഗമം അഭിനീഹാരസമ്പത്തിം പുരസ്സരം കത്വാ സമ്പാദിതം സമത്തിംസപാരമിസങ്ഖാതം പുഞ്ഞഞാണസമ്ഭാരമന്തരേന ന ഉപലബ്ഭതീതി ഹേതുസമ്പദാപി അത്ഥതോ വിഭാവിതാ ഹോതീതി ഏവം ഭഗവതോ തീസുപി അവത്ഥാസു സബ്ബസത്താനം ഏകന്തഹിതപ്പടിലാഭഹേതുഭൂതാ ആദിമജ്ഝപരിയോസാനകല്യാണാ നിരവസേസാ ബുദ്ധഗുണാ ഇമായ ഗാഥായ പകാസിതാതി വേദിതബ്ബം.

    Evaṃ bhagavato sadevakassa lokassa pūjanīyavandanīyabhāvo aggapuggalabhāvo ca vuccamāno guṇavisiṭṭhataṃ dīpeti, sā ca guṇavisiṭṭhatā mahābodhiyā veditabbā. Āsavakkhayañāṇapadaṭṭhānañhi sabbaññutaññāṇaṃ sabbaññutaññāṇapadaṭṭhānañca āsavakkhayañāṇaṃ ‘‘mahābodhī’’ti vuccati. Sā aviparītadhammadesanato tathāgate suppatiṭṭhitāti viññāyati . Na hi savāsananiravasesakilesappahānaṃ anāvaraṇañāṇañca vinā tādisī dhammadesanā sambhavati. Iccassa catuvesārajjayogo. Tena dasabalachaasādhāraṇañāṇaaṭṭhārasāveṇikabuddhadhammādisakalasabbaññuguṇapāripūrī pakāsitā hoti. Etādisī ca guṇavibhūti mahākaruṇāpubbaṅgamaṃ abhinīhārasampattiṃ purassaraṃ katvā sampāditaṃ samattiṃsapāramisaṅkhātaṃ puññañāṇasambhāramantarena na upalabbhatīti hetusampadāpi atthato vibhāvitā hotīti evaṃ bhagavato tīsupi avatthāsu sabbasattānaṃ ekantahitappaṭilābhahetubhūtā ādimajjhapariyosānakalyāṇā niravasesā buddhaguṇā imāya gāthāya pakāsitāti veditabbaṃ.

    ദുതിയനയേ പന യസ്മാ സിക്ഖത്തയസങ്ഗഹം സഫലം അരിയമഗ്ഗസാസനം തസ്സ ആരമ്മണഭൂതഞ്ച അമതധാതും തദധിഗമൂപായഞ്ച പുബ്ബഭാഗപടിപത്തിസാസനം തദത്ഥപരിദീപനഞ്ച പരിയത്തിസാസനം യഥാരഹം സച്ചാഭിസമയവസേന അഭിസമേന്തോ സ്വാക്ഖാതതാദിഗുണവിസേസയുത്തതം മനസികരോന്തോ സക്കച്ചം സവനധാരണപരിപുച്ഛാദീഹി പരിചയം കരോന്തോ ച സദേവകോ ലോകോ പൂജയതി നാമ. ലോകനാഥോ ച സമ്മാസമ്ബോധിപ്പത്തിയാ വേനേയ്യാനം സക്കച്ചം ധമ്മദേസനേന ‘‘അരിയം വോ, ഭിക്ഖവേ, സമ്മാസമാധിം ദേസേസ്സാമി’’ (മ॰ നി॰ ൩.൧൩൬; സം॰ നി॰ ൫.൨൮; പേടകോ॰ ൨൪), ‘‘മഗ്ഗാനട്ഠങ്ഗികോ സേട്ഠോ’’ (ധ॰ പ॰ ൨൭൩; കഥാ॰ ൮൭൨; നേത്തി॰ ൧൨൫; പേടകോ॰ ൩൦), ‘‘യാവതാ, ഭിക്ഖവേ, ധമ്മാ സങ്ഖതാ വാ അസങ്ഖതാ വാ, വിരാഗോ തേസം അഗ്ഗമക്ഖായതി’’ (ഇതിവു॰ ൯൦; അ॰ നി॰ ൪.൩൪), ‘‘ഖയം വിരാഗം അമതം പണീതം’’ (ഖു॰ പാ॰ ൬.൪; സു॰ നി॰ ൨൨൭), ‘‘ഏകായനോ അയം, ഭിക്ഖവേ, മഗ്ഗോ സത്താനം വിസുദ്ധിയാ’’ (ദീ॰ നി॰ ൨.൩൭൩; മ॰ നി॰ ൧.൧൦൬; സം॰ നി॰ ൫.൩൬൭), ‘‘ധമ്മം വോ, ഭിക്ഖവേ, ദേസേസ്സാമി ആദികല്യാണ’’ന്തിആദീഹി (മ॰ നി॰ ൩.൪൨൦; നേത്തി॰ ൫) വചനേഹി ഥോമനേന ച പൂജയതി നാമ. തസ്മാ സാസനവരസ്സ പൂജനീയഭാവോ ഇധ വുച്ചമാനോ അനവസേസതോ ധമ്മഗുണേ ദീപേതീതി യേ അരിയഭാവാദയോ നിയ്യാനാദയോ ഖയവിരാഗാദയോ മദനിമ്മദനാദയോ അസങ്ഖതാദയോ സ്വാക്ഖാതതാദയോ ആദികല്യാണതാദയോ ച അനേകേഹി സുത്തപദേഹി പവേദിതാ അനേകേ ധമ്മഗുണാ, തേ നിരവസേസതോ ഇമായ ഗാഥായ പകാസിതാതി വേദിതബ്ബാ.

    Dutiyanaye pana yasmā sikkhattayasaṅgahaṃ saphalaṃ ariyamaggasāsanaṃ tassa ārammaṇabhūtañca amatadhātuṃ tadadhigamūpāyañca pubbabhāgapaṭipattisāsanaṃ tadatthaparidīpanañca pariyattisāsanaṃ yathārahaṃ saccābhisamayavasena abhisamento svākkhātatādiguṇavisesayuttataṃ manasikaronto sakkaccaṃ savanadhāraṇaparipucchādīhi paricayaṃ karonto ca sadevako loko pūjayati nāma. Lokanātho ca sammāsambodhippattiyā veneyyānaṃ sakkaccaṃ dhammadesanena ‘‘ariyaṃ vo, bhikkhave, sammāsamādhiṃ desessāmi’’ (ma. ni. 3.136; saṃ. ni. 5.28; peṭako. 24), ‘‘maggānaṭṭhaṅgiko seṭṭho’’ (dha. pa. 273; kathā. 872; netti. 125; peṭako. 30), ‘‘yāvatā, bhikkhave, dhammā saṅkhatā vā asaṅkhatā vā, virāgo tesaṃ aggamakkhāyati’’ (itivu. 90; a. ni. 4.34), ‘‘khayaṃ virāgaṃ amataṃ paṇītaṃ’’ (khu. pā. 6.4; su. ni. 227), ‘‘ekāyano ayaṃ, bhikkhave, maggo sattānaṃ visuddhiyā’’ (dī. ni. 2.373; ma. ni. 1.106; saṃ. ni. 5.367), ‘‘dhammaṃ vo, bhikkhave, desessāmi ādikalyāṇa’’ntiādīhi (ma. ni. 3.420; netti. 5) vacanehi thomanena ca pūjayati nāma. Tasmā sāsanavarassa pūjanīyabhāvo idha vuccamāno anavasesato dhammaguṇe dīpetīti ye ariyabhāvādayo niyyānādayo khayavirāgādayo madanimmadanādayo asaṅkhatādayo svākkhātatādayo ādikalyāṇatādayo ca anekehi suttapadehi paveditā aneke dhammaguṇā, te niravasesato imāya gāthāya pakāsitāti veditabbā.

    യസ്മാ പന അരിയസച്ചപ്പടിവേധേന സമുഗ്ഘാടിതസമ്മോഹായേവ പരമത്ഥതോ പണ്ഡിതാ ബാല്യാദിസമതിക്കമനതോ, തസ്മാ ഭാവിതലോകുത്തരമഗ്ഗാ സച്ഛികതസാമഞ്ഞഫലാ ച അരിയപുഗ്ഗലാ വിസേസതോ വിദൂതി വുച്ചന്തി. തേ ഹി യഥാവുത്തസാസനവരം അവിപരീതതോ ഞാതും നേതുഞ്ച സപരസന്താനേ സക്കുണന്തീതി അട്ഠഅരിയപുഗ്ഗലസമൂഹസ്സ പരമത്ഥസങ്ഘസ്സാപി ഇധ ഗഹിതത്താ യേ സുപ്പടിപന്നതാദയോ അനേകേഹി സുത്തപദേഹി സംവണ്ണിതാ അരിയസങ്ഘഗുണാ, തേപി നിരവസേസതോ ഇധ പകാസിതാതി വേദിതബ്ബാ.

    Yasmā pana ariyasaccappaṭivedhena samugghāṭitasammohāyeva paramatthato paṇḍitā bālyādisamatikkamanato, tasmā bhāvitalokuttaramaggā sacchikatasāmaññaphalā ca ariyapuggalā visesato vidūti vuccanti. Te hi yathāvuttasāsanavaraṃ aviparītato ñātuṃ netuñca saparasantāne sakkuṇantīti aṭṭhaariyapuggalasamūhassa paramatthasaṅghassāpi idha gahitattā ye suppaṭipannatādayo anekehi suttapadehi saṃvaṇṇitā ariyasaṅghaguṇā, tepi niravasesato idha pakāsitāti veditabbā.

    ഏവം പഠമഗാഥായ സാതിസയം രതനത്തയഗുണപരിദീപനം കത്വാ ഇദാനി –

    Evaṃ paṭhamagāthāya sātisayaṃ ratanattayaguṇaparidīpanaṃ katvā idāni –

    ‘‘സബ്ബപാപസ്സ അകരണം, കുസലസ്സ ഉപസമ്പദാ;

    ‘‘Sabbapāpassa akaraṇaṃ, kusalassa upasampadā;

    സചിത്തപരിയോദപനം, ഏതം ബുദ്ധാന സാസന’’ന്തി. (ദീ॰ നി॰ ൨.൯൦; ധ॰ പ॰ ൧൮൩; നേത്തി॰ ൩൦, ൫൦, ൧൧൬, ൧൨൪) –

    Sacittapariyodapanaṃ, etaṃ buddhāna sāsana’’nti. (dī. ni. 2.90; dha. pa. 183; netti. 30, 50, 116, 124) –

    വചനതോ സങ്ഖേപതോ സിക്ഖത്തയസങ്ഗഹം സാസനം, തം പന സിക്ഖത്തയം ഞാണവിസേസവിസയഭാവഭേദതോ അവത്ഥാഭേദതോ ച തിവിധം ഹോതി. കഥം? സുതമയഞാണഗോചരോ ച യോ ‘‘പരിയത്തിസദ്ധമ്മോ’’തി വുച്ചതി. ചിന്താമയഞാണഗോചരോ ച യോ ആകാരപരിവിതക്കദിട്ഠിനിജ്ഝാനക്ഖന്തീഹി ഗഹേതബ്ബാകാരോ വിമുത്തായതനവിസേസോ ‘‘പടിപത്തിസദ്ധമ്മോ’’തി വുച്ചതി. വിപസ്സനാഞാണാദിസഹഗതോ ഭാവനാമയഞാണഗോചരോ ച യോ ‘‘പടിവേധസദ്ധമ്മോ’’തി വുച്ചതി. ഏവം തിവിധമ്പി സാസനം സാസനവരന്തി പദേന സങ്ഗണ്ഹിത്വാ തത്ഥ യം പഠമം, തം ഇതരേസം അധിഗമൂപായോതി സബ്ബസാസനമൂലഭൂതം അത്തനോ പകരണസ്സ ച വിസയഭൂതം പരിയത്തിസാസനമേവ താവ സങ്ഖേപതോ വിഭജന്തോ ‘‘ദ്വാദസ പദാനീ’’തി ഗാഥമാഹ.

    Vacanato saṅkhepato sikkhattayasaṅgahaṃ sāsanaṃ, taṃ pana sikkhattayaṃ ñāṇavisesavisayabhāvabhedato avatthābhedato ca tividhaṃ hoti. Kathaṃ? Sutamayañāṇagocaro ca yo ‘‘pariyattisaddhammo’’ti vuccati. Cintāmayañāṇagocaro ca yo ākāraparivitakkadiṭṭhinijjhānakkhantīhi gahetabbākāro vimuttāyatanaviseso ‘‘paṭipattisaddhammo’’ti vuccati. Vipassanāñāṇādisahagato bhāvanāmayañāṇagocaro ca yo ‘‘paṭivedhasaddhammo’’ti vuccati. Evaṃ tividhampi sāsanaṃ sāsanavaranti padena saṅgaṇhitvā tattha yaṃ paṭhamaṃ, taṃ itaresaṃ adhigamūpāyoti sabbasāsanamūlabhūtaṃ attano pakaraṇassa ca visayabhūtaṃ pariyattisāsanameva tāva saṅkhepato vibhajanto ‘‘dvādasa padānī’’ti gāthamāha.

    തത്ഥ ദ്വാദസാതി ഗണനപരിച്ഛേദോ. പദാനീതി പരിച്ഛിന്നധമ്മനിദസ്സനം. തേസു ബ്യഞ്ജനപദാനി പജ്ജതി അത്ഥോ ഏതേഹീതി പദാനി. അത്ഥപദാനി പന പജ്ജന്തി ഞായന്തീതി പദാനി. ഉഭയമ്പി വാ ഉഭയഥാ യോജേതബ്ബം ബ്യഞ്ജനപദാനമ്പി അവിപരീതം പടിപജ്ജിതബ്ബത്താ, അത്ഥപദാനം ഉത്തരിവിസേസാധിഗമസ്സ കാരണഭാവതോ, താനി പദാനി പരതോ പാളിയഞ്ഞേവ ആവി ഭവിസ്സന്തീതി തത്ഥേവ വണ്ണയിസ്സാമ. അത്ഥസൂചനാദിഅത്ഥതോ സുത്തം. വുത്തഞ്ഹേതം സങ്ഗഹേസു –

    Tattha dvādasāti gaṇanaparicchedo. Padānīti paricchinnadhammanidassanaṃ. Tesu byañjanapadāni pajjati attho etehīti padāni. Atthapadāni pana pajjanti ñāyantīti padāni. Ubhayampi vā ubhayathā yojetabbaṃ byañjanapadānampi aviparītaṃ paṭipajjitabbattā, atthapadānaṃ uttarivisesādhigamassa kāraṇabhāvato, tāni padāni parato pāḷiyaññeva āvi bhavissantīti tattheva vaṇṇayissāma. Atthasūcanādiatthato suttaṃ. Vuttañhetaṃ saṅgahesu –

    ‘‘അത്ഥാനം സൂചനതോ, സുവുത്തതോ സവനതോഥ സൂദനതോ;

    ‘‘Atthānaṃ sūcanato, suvuttato savanatotha sūdanato;

    സുത്താണാ സുത്തസഭാഗതോ ച, ‘സുത്ത’ന്തി അക്ഖാത’’ന്തി. (പാരാ॰ അട്ഠ॰ ൧.പഠമമഹാസങ്ഗീതികഥാ; ദീ॰ നി॰ അട്ഠ॰ ൧.പഠമമഹാസങ്ഗീതികഥാ; ധ॰ സ॰ അട്ഠ॰ നിദാനകഥാ);

    Suttāṇā suttasabhāgato ca, ‘sutta’nti akkhāta’’nti. (pārā. aṭṭha. 1.paṭhamamahāsaṅgītikathā; dī. ni. aṭṭha. 1.paṭhamamahāsaṅgītikathā; dha. sa. aṭṭha. nidānakathā);

    തദേതം തത്ഥ സുത്തപിടകവസേന ആഗതം, ഇധ പന പിടകത്തയവസേന യോജേതബ്ബം. ‘‘ദ്വാദസ പദാനി സുത്ത’’ന്തി വുത്തം, യം പരിയത്തിസാസനന്തി അത്ഥോ. തം സബ്ബന്തി തം ‘‘സുത്ത’’ന്തി വുത്തം സകലം ബുദ്ധവചനം. ബ്യഞ്ജനഞ്ച അത്ഥോ ചാതി ബ്യഞ്ജനഞ്ചേവ തദത്ഥോ ച. യതോ ‘‘ദ്വാദസ പദാനി സുത്ത’’ന്തി വുത്തം. ഇദം വുത്തം ഹോതി – അത്ഥസൂചനാദിതോ സുത്തം പരിയത്തിധമ്മോ, തഞ്ച സബ്ബം അത്ഥതോ ദ്വാദസ പദാനി ഛ ബ്യഞ്ജനപദാനി ചേവ ഛ അത്ഥപദാനി ചാതി. അഥ വാ യദേതം ‘‘സാസനവര’’ന്തി വുത്തം, തം സബ്ബം സുത്തം, പരിയത്തിസാസനസ്സ അധിപ്പേതത്താ. അത്ഥതോ പന ദ്വാദസ പദാനി, ബ്യഞ്ജനത്ഥപദസമുദായഭാവതോ. യഥാഹ – ‘‘ബ്യഞ്ജനഞ്ച അത്ഥോ ചാ’’തി. തം വിഞ്ഞേയ്യം ഉഭയന്തി യസ്മിം ബ്യഞ്ജനേ അത്ഥേ ച വചനവചനീയഭാവേന സമ്ബന്ധേ സുത്തവോഹാരോ, തദുഭയം സരൂപതോ വിഞ്ഞാതബ്ബം തത്ഥ കതമം ബ്യഞ്ജനം കതമോ അത്ഥോതി? തേനേവാഹ – ‘‘കോ അത്ഥോ ബ്യഞ്ജനം കതമ’’ന്തി.

    Tadetaṃ tattha suttapiṭakavasena āgataṃ, idha pana piṭakattayavasena yojetabbaṃ. ‘‘Dvādasa padāni sutta’’nti vuttaṃ, yaṃ pariyattisāsananti attho. Taṃ sabbanti taṃ ‘‘sutta’’nti vuttaṃ sakalaṃ buddhavacanaṃ. Byañjanañca attho cāti byañjanañceva tadattho ca. Yato ‘‘dvādasa padāni sutta’’nti vuttaṃ. Idaṃ vuttaṃ hoti – atthasūcanādito suttaṃ pariyattidhammo, tañca sabbaṃ atthato dvādasa padāni cha byañjanapadāni ceva cha atthapadāni cāti. Atha vā yadetaṃ ‘‘sāsanavara’’nti vuttaṃ, taṃ sabbaṃ suttaṃ, pariyattisāsanassa adhippetattā. Atthato pana dvādasa padāni, byañjanatthapadasamudāyabhāvato. Yathāha – ‘‘byañjanañca attho cā’’ti. Taṃ viññeyyaṃ ubhayanti yasmiṃ byañjane atthe ca vacanavacanīyabhāvena sambandhe suttavohāro, tadubhayaṃ sarūpato viññātabbaṃ tattha katamaṃ byañjanaṃ katamo atthoti? Tenevāha – ‘‘ko attho byañjanaṃ katama’’nti.

    ഏവം ‘‘സാസനവര’’ന്തി വുത്തസ്സ സുത്തസ്സ പരിയത്തിഭാവം തസ്സ ച അത്ഥബ്യഞ്ജനപദഭാവേന വേദിതബ്ബതം ദസ്സേത്വാ ഇദാനി തസ്സ പവിചയുപായം നേത്തിപ്പകരണം പദത്ഥവിഭാഗേന ദസ്സേതും ‘‘സോളസഹാരാ’’തി ഗാഥമാഹ.

    Evaṃ ‘‘sāsanavara’’nti vuttassa suttassa pariyattibhāvaṃ tassa ca atthabyañjanapadabhāvena veditabbataṃ dassetvā idāni tassa pavicayupāyaṃ nettippakaraṇaṃ padatthavibhāgena dassetuṃ ‘‘soḷasahārā’’ti gāthamāha.

    തത്ഥ സോളസ ഹാരാ ഏതിസ്സാതി സോളസഹാരാ. പഞ്ചനയാ അട്ഠാരസമൂലപദാതി ഏത്ഥാപി ഏസേവ നയോ. അഥ വാ സോളസ ഹാരാ സോളസഹാരാ. ഏവം ഇതരത്ഥാപി. ഹാരനയമൂലപദാനി ഏവ ഹി സങ്ഖേപതോ വിത്ഥാരതോ ച ഭാസിതാനി നേത്തീതി. സാസനസ്സ പരിയേട്ഠീതി സാസനസ്സ അത്ഥപരിയേസനാ, പരിയത്തിസാസനസ്സ അത്ഥസംവണ്ണനാതി അത്ഥോ, സകലസ്സേവ വാ സാസനസ്സ അത്ഥവിചാരണാതി അത്ഥോ. പടിപത്തിപടിവേധേപി ഹി നേത്തിനയാനുസാരേന അധിഗച്ഛന്തീതി. മഹകച്ചാനേനാതി കച്ചോതി പുരാതനോ ഇസി, തസ്സ വംസാലങ്കാരഭൂതോയം മഹാഥേരോ ‘‘കച്ചാനോ’’തി വുച്ചതി. മഹകച്ചാനോതി പന പൂജാവചനം, യഥാ മഹാമോഗ്ഗല്ലാനോതി, ‘‘കച്ചായനഗോത്തനിദ്ദിട്ഠാ’’തിപി പാഠോ. അയഞ്ച ഗാഥാ നേത്തിം സങ്ഗായന്തേഹി പകരണത്ഥസങ്ഗണ്ഹനവസേന ഠപിതാതി ദട്ഠബ്ബാ. യഥാ ചായം, ഏവം ഹാരവിഭങ്ഗവാരേ തംതംഹാരനിദ്ദേസനിഗമനേ ‘‘തേനാഹ ആയസ്മാ’’തിആദിവചനം, ഹാരാദിസമുദായഭൂതായം നേത്തിയം ബ്യഞ്ജനത്ഥസമുദായേ ച സുത്തേ കിം കേന വിചിയതീതി വിചാരണായം ആഹ – ‘‘ഹാരാ ബ്യഞ്ജനവിചയോ’’തിആദി.

    Tattha soḷasa hārā etissāti soḷasahārā. Pañcanayā aṭṭhārasamūlapadāti etthāpi eseva nayo. Atha vā soḷasa hārā soḷasahārā. Evaṃ itaratthāpi. Hāranayamūlapadāni eva hi saṅkhepato vitthārato ca bhāsitāni nettīti. Sāsanassa pariyeṭṭhīti sāsanassa atthapariyesanā, pariyattisāsanassa atthasaṃvaṇṇanāti attho, sakalasseva vā sāsanassa atthavicāraṇāti attho. Paṭipattipaṭivedhepi hi nettinayānusārena adhigacchantīti. Mahakaccānenāti kaccoti purātano isi, tassa vaṃsālaṅkārabhūtoyaṃ mahāthero ‘‘kaccāno’’ti vuccati. Mahakaccānoti pana pūjāvacanaṃ, yathā mahāmoggallānoti, ‘‘kaccāyanagottaniddiṭṭhā’’tipi pāṭho. Ayañca gāthā nettiṃ saṅgāyantehi pakaraṇatthasaṅgaṇhanavasena ṭhapitāti daṭṭhabbā. Yathā cāyaṃ, evaṃ hāravibhaṅgavāre taṃtaṃhāraniddesanigamane ‘‘tenāha āyasmā’’tiādivacanaṃ, hārādisamudāyabhūtāyaṃ nettiyaṃ byañjanatthasamudāye ca sutte kiṃ kena viciyatīti vicāraṇāyaṃ āha – ‘‘hārā byañjanavicayo’’tiādi.

    തത്ഥ സോളസപി ഹാരാ മൂലപദനിദ്ധാരണമന്തരേന ബ്യഞ്ജനമുഖേനേവ സുത്തസ്സ സംവണ്ണനാ ഹോന്തി, ന നയാ വിയ മൂലപദസങ്ഖാതസഭാവധമ്മനിദ്ധാരണമുഖേനാതി തേ ‘‘ബ്യഞ്ജനവിചയോ സുത്തസ്സാ’’തി വുത്താ. അത്ഥനയാ പന യഥാവുത്തഅത്ഥമുഖേനേവ സുത്തസ്സ അത്ഥസമ്പടിപത്തിയാ ഹോന്തീതി ആഹ – ‘‘നയാ തയോ ച സുത്തത്ഥോ’’തി. അയഞ്ച വിചാരണാ പരതോപി ആഗമിസ്സതി. കേചി ‘‘നയോ ചാ’’തി പഠന്തി, തം ന സുന്ദരം. ഉഭയം പരിഗ്ഗഹീതന്തി ഹാരാ നയാ ചാതി ഏതം ഉഭയം സുത്തസ്സ അത്ഥനിദ്ധാരണവസേന പരിസമന്തതോ ഗഹിതം സബ്ബഥാ സുത്തേ യോജിതം. വുച്ചതി സുത്തം വദതി സംവണ്ണേതി. കഥം? യഥാസുത്തം സുത്താനുരൂപം, യം സുത്തം യഥാ സംവണ്ണേതബ്ബം, തഥാ സംവണ്ണേതീതി അത്ഥോ. യം യം സുത്തന്തി വാ യഥാസുത്തം, സബ്ബം സുത്തന്തി അത്ഥോ. നേത്തിനയേന ഹി സംവണ്ണേതും അസക്കുണേയ്യം നാമ സുത്തം നത്ഥീതി.

    Tattha soḷasapi hārā mūlapadaniddhāraṇamantarena byañjanamukheneva suttassa saṃvaṇṇanā honti, na nayā viya mūlapadasaṅkhātasabhāvadhammaniddhāraṇamukhenāti te ‘‘byañjanavicayo suttassā’’ti vuttā. Atthanayā pana yathāvuttaatthamukheneva suttassa atthasampaṭipattiyā hontīti āha – ‘‘nayā tayo ca suttattho’’ti. Ayañca vicāraṇā paratopi āgamissati. Keci ‘‘nayo cā’’ti paṭhanti, taṃ na sundaraṃ. Ubhayaṃ pariggahītanti hārā nayā cāti etaṃ ubhayaṃ suttassa atthaniddhāraṇavasena parisamantato gahitaṃ sabbathā sutte yojitaṃ. Vuccati suttaṃ vadati saṃvaṇṇeti. Kathaṃ? Yathāsuttaṃ suttānurūpaṃ, yaṃ suttaṃ yathā saṃvaṇṇetabbaṃ, tathā saṃvaṇṇetīti attho. Yaṃ yaṃ suttanti vā yathāsuttaṃ, sabbaṃ suttanti attho. Nettinayena hi saṃvaṇṇetuṃ asakkuṇeyyaṃ nāma suttaṃ natthīti.

    ഇദാനി യം വുത്തം – ‘‘സാസനവരം വിദൂഹി ഞേയ്യ’’ന്തി, തത്ഥ നേത്തിസംവണ്ണനായ വിസയഭൂതം പരിയത്തിധമ്മമേവ പകാരന്തരേന നിയമേത്വാ ദസ്സേതും ‘‘യാ ചേവാ’’തിആദി വുത്തം.

    Idāni yaṃ vuttaṃ – ‘‘sāsanavaraṃ vidūhi ñeyya’’nti, tattha nettisaṃvaṇṇanāya visayabhūtaṃ pariyattidhammameva pakārantarena niyametvā dassetuṃ ‘‘yā cevā’’tiādi vuttaṃ.

    തത്ഥ അത്ഥേസു കതപരിച്ഛേദോ ബ്യഞ്ജനപ്പബന്ധോ ദേസനാ, യോ പാഠോതി വുച്ചതി. തദത്ഥോ ദേസിതം തായ ദേസനായ പബോധിതത്താ. തദുഭയഞ്ച വിമുത്തായതനസീസേന പരിചയം കരോന്താനം അനുപാദാപരിനിബ്ബാനപരിയോസാനാനം സമ്പത്തീനം ഹേതുഭാവതോ ഏകന്തേന വിഞ്ഞേയ്യം, തദുഭയവിനിമുത്തസ്സ വാ ഞേയ്യസ്സ അഭാവതോ തദേവ ദ്വയം വിഞ്ഞേയ്യന്തി ഇമമത്ഥം ദസ്സേതി യാ ചേവ…പേ॰… വിഞ്ഞേയ്യന്തി. തത്രാതി തസ്മിം വിജാനനേ സാധേതബ്ബേ, നിപ്ഫാദേതബ്ബേ ചേതം ഭുമ്മം. അയമാനുപുബ്ബീതി അയം വക്ഖമാനാ അനുപുബ്ബി ഹാരനയാനം അനുക്കമോ, അനുക്കമേന വക്ഖമാനാ ഹാരനയാതി അത്ഥോ. നവവിധസുത്തന്തപരിയേട്ഠീതി സുത്താദിവസേന നവങ്ഗസ്സ സാസനസ്സ പരിയേസനാ, അത്ഥവിചാരണാതി അത്ഥോ. സാമിഅത്ഥേ വാ ഏതം പച്ചത്തം നവവിധസുത്തന്തപരിയേട്ഠിയാ അനുപുബ്ബീതി. അഥ വാ അനുപുബ്ബീതി കരണത്ഥേ പച്ചത്തം. ഇദം വുത്തം ഹോതി – യഥാവുത്തവിജാനനേ സാധേതബ്ബേ വക്ഖമാനായ ഹാരനയാനുപുബ്ബിയാ അയം നവവിധസുത്തന്തസ്സ അത്ഥപരിയേസനാതി.

    Tattha atthesu kataparicchedo byañjanappabandho desanā, yo pāṭhoti vuccati. Tadattho desitaṃ tāya desanāya pabodhitattā. Tadubhayañca vimuttāyatanasīsena paricayaṃ karontānaṃ anupādāparinibbānapariyosānānaṃ sampattīnaṃ hetubhāvato ekantena viññeyyaṃ, tadubhayavinimuttassa vā ñeyyassa abhāvato tadeva dvayaṃ viññeyyanti imamatthaṃ dasseti yā ceva…pe… viññeyyanti. Tatrāti tasmiṃ vijānane sādhetabbe, nipphādetabbe cetaṃ bhummaṃ. Ayamānupubbīti ayaṃ vakkhamānā anupubbi hāranayānaṃ anukkamo, anukkamena vakkhamānā hāranayāti attho. Navavidhasuttantapariyeṭṭhīti suttādivasena navaṅgassa sāsanassa pariyesanā, atthavicāraṇāti attho. Sāmiatthe vā etaṃ paccattaṃ navavidhasuttantapariyeṭṭhiyā anupubbīti. Atha vā anupubbīti karaṇatthe paccattaṃ. Idaṃ vuttaṃ hoti – yathāvuttavijānane sādhetabbe vakkhamānāya hāranayānupubbiyā ayaṃ navavidhasuttantassa atthapariyesanāti.

    ഏത്ഥാഹ – കഥം പനേത്ഥ ഗേയ്യങ്ഗാദീനം സുത്തഭാവോ, സുത്തഭാവേ ച തേസം കഥം സാസനസ്സ നവങ്ഗഭാവോ. യഞ്ച സങ്ഗഹേസു വുച്ചതി ‘‘സഗാഥകം സുത്തം ഗേയ്യം, നിഗ്ഗാഥകം സുത്തം വേയ്യാകരണ’’ന്തി, തഥാ ച സതി സുത്തങ്ഗമേവ ന സിയാ. അഥാപി വിസും സുത്തങ്ഗം സിയാ, മങ്ഗലസുത്താദീനം (ഖു॰ പാ॰ ൫.൧ ആദയോ; സു॰ നി॰ ൨൬൧ ആദയോ) സുത്തങ്ഗസങ്ഗഹോ ന സിയാ, ഗാഥാഭാവതോ ധമ്മപദാദീനം വിയ, ഗേയ്യങ്ഗസങ്ഗഹോ വാ സിയാ, സഗാഥകത്താ സഗാഥാവഗ്ഗസ്സ വിയ, തഥാ ഉഭതോവിഭങ്ഗാദീസു സഗാഥകപ്പദേസാനന്തി. വുച്ചതേ –

    Etthāha – kathaṃ panettha geyyaṅgādīnaṃ suttabhāvo, suttabhāve ca tesaṃ kathaṃ sāsanassa navaṅgabhāvo. Yañca saṅgahesu vuccati ‘‘sagāthakaṃ suttaṃ geyyaṃ, niggāthakaṃ suttaṃ veyyākaraṇa’’nti, tathā ca sati suttaṅgameva na siyā. Athāpi visuṃ suttaṅgaṃ siyā, maṅgalasuttādīnaṃ (khu. pā. 5.1 ādayo; su. ni. 261 ādayo) suttaṅgasaṅgaho na siyā, gāthābhāvato dhammapadādīnaṃ viya, geyyaṅgasaṅgaho vā siyā, sagāthakattā sagāthāvaggassa viya, tathā ubhatovibhaṅgādīsu sagāthakappadesānanti. Vuccate –

    സുത്തന്തി സാമഞ്ഞവിധി, വിസേസവിധയോ പരേ;

    Suttanti sāmaññavidhi, visesavidhayo pare;

    സനിമിത്താ നിരുള്ഹത്താ, സഹതാഞ്ഞേന നാഞ്ഞതോ.

    Sanimittā niruḷhattā, sahatāññena nāññato.

    സബ്ബസ്സാപി ഹി ബുദ്ധവചനസ്സ സുത്തന്തി അയം സാമഞ്ഞവിധി. തഥാ ഹി ‘‘ഏത്തകം തസ്സ ഭഗവതോ സുത്താഗതം സുത്തപരിയാപന്നം (പാചി॰ ൧൨൪൨), സാവത്ഥിയാ സുത്തവിഭങ്ഗേ, സകവാദേ പഞ്ച സുത്തസതാനീ’’തിആദിവചനതോ വിനയാഭിധമ്മപരിയത്തിവിസേസേപി സുത്തവോഹാരോ ദിസ്സതി. തദേകദേസേസു പന ഗേയ്യാദയോ വിസേസവിധയോ തേന തേന നിമിത്തേന പതിട്ഠിതാ. തഥാ ഹി ഗേയ്യസ്സ സഗാഥകത്തം തബ്ഭാവനിമിത്തം. ലോകേപി ഹി സസിലോകം സഗാഥകം ചുണ്ണിയഗന്ഥം ഗേയ്യ’’ന്തി വദന്തി. ഗാഥാവിരഹേ പന സതി പുച്ഛിത്വാ വിസ്സജ്ജനഭാവോ വേയ്യാകരണസ്സ. പുച്ഛാവിസ്സജ്ജനഞ്ഹി ‘‘ബ്യാകരണ’’ന്തി വുച്ചതി. ബ്യാകരണമേവ വേയ്യാകരണന്തി. ഏവം സന്തേ സഗാഥകാദീനമ്പി പഞ്ഹാവിസ്സജ്ജനവസേന പവത്താനം വേയ്യാകരണഭാവോ ആപജ്ജതീതി? നാപജ്ജതി, ഗേയ്യാദിസഞ്ഞാനം അനോകാസഭാവതോ ‘‘ഗാഥാവിരഹേ സതീ’’തി വിസേസിതത്താ ച. തഥാ ഹി ധമ്മപദാദീസു കേവലം ഗാഥാബന്ധേസു സഗാഥകത്തേപി സോമനസ്സഞാണമയികഗാഥായുത്തേസു ‘‘വുത്തഞ്ഹേത’’ന്തിആദിവചനസമ്ബന്ധേസു അബ്ഭുതധമ്മപടിസംയുത്തേസു ച സുത്തവിസേസേസു യഥാക്കമം ഗാഥാഉദാനഇതിവുത്തകഅബ്ഭുതധമ്മസഞ്ഞാ പതിട്ഠിതാ, തഥാ സതിപി ഗാഥാബന്ധഭാവേ ഭഗവതോ അതീതാസു ജാതീസു ചരിയാനുഭാവപ്പകാസകേസു ജാതകസഞ്ഞാ. സതിപി പഞ്ഹാവിസ്സജ്ജനഭാവേ സഗാഥകത്തേ ച കേസുചി സുത്തന്തേസു വേദസ്സ ലഭാപനതോ വേദല്ലസഞ്ഞാ പതിട്ഠിതാതി ഏവം തേന തേന സഗാഥകത്താദിനാ നിമിത്തേന തേസു തേസു സുത്തവിസേസേസു ഗേയ്യങ്ഗാദിസഞ്ഞാ പതിട്ഠിതാതി വിസേസവിധയോ സുത്തങ്ഗതോ പരേ ഗേയ്യാദയോ.

    Sabbassāpi hi buddhavacanassa suttanti ayaṃ sāmaññavidhi. Tathā hi ‘‘ettakaṃ tassa bhagavato suttāgataṃ suttapariyāpannaṃ (pāci. 1242), sāvatthiyā suttavibhaṅge, sakavāde pañca suttasatānī’’tiādivacanato vinayābhidhammapariyattivisesepi suttavohāro dissati. Tadekadesesu pana geyyādayo visesavidhayo tena tena nimittena patiṭṭhitā. Tathā hi geyyassa sagāthakattaṃ tabbhāvanimittaṃ. Lokepi hi sasilokaṃ sagāthakaṃ cuṇṇiyaganthaṃ geyya’’nti vadanti. Gāthāvirahe pana sati pucchitvā vissajjanabhāvo veyyākaraṇassa. Pucchāvissajjanañhi ‘‘byākaraṇa’’nti vuccati. Byākaraṇameva veyyākaraṇanti. Evaṃ sante sagāthakādīnampi pañhāvissajjanavasena pavattānaṃ veyyākaraṇabhāvo āpajjatīti? Nāpajjati, geyyādisaññānaṃ anokāsabhāvato ‘‘gāthāvirahe satī’’ti visesitattā ca. Tathā hi dhammapadādīsu kevalaṃ gāthābandhesu sagāthakattepi somanassañāṇamayikagāthāyuttesu ‘‘vuttañheta’’ntiādivacanasambandhesu abbhutadhammapaṭisaṃyuttesu ca suttavisesesu yathākkamaṃ gāthāudānaitivuttakaabbhutadhammasaññā patiṭṭhitā, tathā satipi gāthābandhabhāve bhagavato atītāsu jātīsu cariyānubhāvappakāsakesu jātakasaññā. Satipi pañhāvissajjanabhāve sagāthakatte ca kesuci suttantesu vedassa labhāpanato vedallasaññā patiṭṭhitāti evaṃ tena tena sagāthakattādinā nimittena tesu tesu suttavisesesu geyyaṅgādisaññā patiṭṭhitāti visesavidhayo suttaṅgato pare geyyādayo.

    യം പനേത്ഥ ഗേയ്യങ്ഗാദിനിമിത്തരഹിതം സുത്തം, തം സുത്തങ്ഗം വിസേസസഞ്ഞാപരിഹാരേന സാമഞ്ഞസഞ്ഞായ പവത്തനതോതി. നനു ച സഗാഥകം സുത്തം ഗേയ്യം, നിഗ്ഗാഥകം സുത്തം വേയ്യാകരണന്തി സുത്തങ്ഗം ന സമ്ഭവതീതി ചോദനാ തദവത്ഥാ ഏവാതി? ന തദവത്ഥാ, സോധിതത്താ. സോധിതഞ്ഹി പുബ്ബേ ഗാഥാവിരഹേ സതി പുച്ഛാവിസ്സജ്ജനഭാവോ വേയ്യാകരണസ്സ തബ്ഭാവനിമിത്തന്തി. യഞ്ച വുത്തം – ‘‘ഗാഥാഭാവതോ മങ്ഗലസുത്താദീനം സുത്തങ്ഗസങ്ഗഹോ ന സിയാ’’തി, തമ്പി ന, നിരുള്ഹത്താ. നിരുള്ഹോ ഹി മങ്ഗലസുത്താദീസു സുത്തഭാവോ, ന ഹി താനി ധമ്മപദബുദ്ധവംസാദയോ വിയ ഗാഥാഭാവേന പഞ്ഞാതാനി, കിന്തു സുത്തഭാവേനേവ. തേനേവ ഹി അട്ഠകഥായം ‘‘സുത്തനാമക’’ന്തി നാമഗ്ഗഹണം കതം.

    Yaṃ panettha geyyaṅgādinimittarahitaṃ suttaṃ, taṃ suttaṅgaṃ visesasaññāparihārena sāmaññasaññāya pavattanatoti. Nanu ca sagāthakaṃ suttaṃ geyyaṃ, niggāthakaṃ suttaṃ veyyākaraṇanti suttaṅgaṃ na sambhavatīti codanā tadavatthā evāti? Na tadavatthā, sodhitattā. Sodhitañhi pubbe gāthāvirahe sati pucchāvissajjanabhāvo veyyākaraṇassa tabbhāvanimittanti. Yañca vuttaṃ – ‘‘gāthābhāvato maṅgalasuttādīnaṃ suttaṅgasaṅgaho na siyā’’ti, tampi na, niruḷhattā. Niruḷho hi maṅgalasuttādīsu suttabhāvo, na hi tāni dhammapadabuddhavaṃsādayo viya gāthābhāvena paññātāni, kintu suttabhāveneva. Teneva hi aṭṭhakathāyaṃ ‘‘suttanāmaka’’nti nāmaggahaṇaṃ kataṃ.

    യം പന വുത്തം ‘‘സഗാഥകത്താ ഗേയ്യങ്ഗസങ്ഗഹോ വാ സിയാ’’തി, തദപി നത്ഥി, യസ്മാ സഹതാഞ്ഞേന. സഹ ഗാഥാഹീതി ഹി സഗാഥകം. സഹഭാവോ ച നാമ അത്ഥതോ അഞ്ഞേന ഹോതി, ന ച മങ്ഗലസുത്താദീസു ഗാഥാവിനിമുത്തോ കോചി സുത്തപ്പദേസോ അത്ഥി. യോ സഹ ഗാഥാഹീതി വുച്ചേയ്യ, ന ച സമുദായോ നാമ കോചി അത്ഥി. യദപി വുത്തം – ‘‘ഉഭതോവിഭങ്ഗാദീസു സഗാഥകപ്പദേസാനം ഗേയ്യങ്ഗസങ്ഗഹോ സിയാ’’തി, തദപി ന അഞ്ഞതോ. അഞ്ഞാ ഏവ ഹി താ ഗാഥാ, ജാതകാദിപരിയാപന്നത്താ. അതോ ന താഹി ഉഭതോവിഭങ്ഗാദീനം ഗേയ്യങ്ഗഭാവോതി ഏവം സുത്താദീനം അങ്ഗാനം അഞ്ഞമഞ്ഞസങ്കരാഭാവോ വേദിതബ്ബോ. യസ്മാ പന സബ്ബമ്പി ബുദ്ധവചനം യഥാവുത്തനയേന അത്ഥാനം സൂചനാദിഅത്ഥേന സുത്തന്ത്വേവ വുച്ചതി, തസ്മാ വുത്തം – ‘‘നവവിധസുത്തന്തപരിയേട്ഠീ’’തി.

    Yaṃ pana vuttaṃ ‘‘sagāthakattā geyyaṅgasaṅgaho vā siyā’’ti, tadapi natthi, yasmā sahatāññena. Saha gāthāhīti hi sagāthakaṃ. Sahabhāvo ca nāma atthato aññena hoti, na ca maṅgalasuttādīsu gāthāvinimutto koci suttappadeso atthi. Yo saha gāthāhīti vucceyya, na ca samudāyo nāma koci atthi. Yadapi vuttaṃ – ‘‘ubhatovibhaṅgādīsu sagāthakappadesānaṃ geyyaṅgasaṅgaho siyā’’ti, tadapi na aññato. Aññā eva hi tā gāthā, jātakādipariyāpannattā. Ato na tāhi ubhatovibhaṅgādīnaṃ geyyaṅgabhāvoti evaṃ suttādīnaṃ aṅgānaṃ aññamaññasaṅkarābhāvo veditabbo. Yasmā pana sabbampi buddhavacanaṃ yathāvuttanayena atthānaṃ sūcanādiatthena suttantveva vuccati, tasmā vuttaṃ – ‘‘navavidhasuttantapariyeṭṭhī’’ti.

    സങ്ഗഹവാരവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.

    Saṅgahavāravaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / സുത്തപിടക • Suttapiṭaka / ഖുദ്ദകനികായ • Khuddakanikāya / നേത്തിപ്പകരണപാളി • Nettippakaraṇapāḷi / ൧. സങ്ഗഹവാരോ • 1. Saṅgahavāro

    ടീകാ • Tīkā / സുത്തപിടക (ടീകാ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ഖുദ്ദകനികായ (ടീകാ) • Khuddakanikāya (ṭīkā) / നേത്തിപ്പകരണ-ടീകാ • Nettippakaraṇa-ṭīkā / ൧. സങ്ഗഹവാരവണ്ണനാ • 1. Saṅgahavāravaṇṇanā

    ടീകാ • Tīkā / സുത്തപിടക (ടീകാ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ഖുദ്ദകനികായ (ടീകാ) • Khuddakanikāya (ṭīkā) / നേത്തിവിഭാവിനീ • Nettivibhāvinī / ൧. സങ്ഗഹവാരഅത്ഥവിഭാവനാ • 1. Saṅgahavāraatthavibhāvanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact