| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਮਜ੍ਝਿਮਨਿਕਾਯ (ਟੀਕਾ) • Majjhimanikāya (ṭīkā) |
੧੦. ਸਙ੍ਗਾਰવਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ
10. Saṅgāravasuttavaṇṇanā
੪੭੩. ਅਭਿਪ੍ਪਸਨ੍ਨਾਤਿ ਅਭਿਸਮੇਚ੍ਚ ਪਸਨ੍ਨਾ। ਤੇਨਾਹ – ‘‘ਅવੇਚ੍ਚਪ੍ਪਸਾਦવਸੇਨ ਪਸਨ੍ਨਾ’’ਤਿ। ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੀ વਿਗਤਮਲਮਚ੍ਛੇਰਤਾਯ ‘‘ਤੁਯ੍ਹਂ ਦੇਯ੍ਯਧਮ੍ਮਂ ਰੁਚ੍ਚਨਕਟ੍ਠਾਨੇ ਦੇਹੀ’’ਤਿ ਆਹ। ਮਗ੍ਗੇਨੇવ ਹਿਸ੍ਸਾ ਮਚ੍ਛਰਿਯਸ੍ਸ ਪਹੀਨਤ੍ਤਾ ਬੁਦ੍ਧਪਕ੍ਖਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਪਕ੍ਖવਸੇਨ ਉਭਤੋਪਕ੍ਖਿਕਾ।
473.Abhippasannāti abhisamecca pasannā. Tenāha – ‘‘aveccappasādavasena pasannā’’ti. Brāhmaṇī vigatamalamaccheratāya ‘‘tuyhaṃ deyyadhammaṃ ruccanakaṭṭhāne dehī’’ti āha. Maggeneva hissā macchariyassa pahīnattā buddhapakkhabrāhmaṇapakkhavasena ubhatopakkhikā.
ਕਿਂਸੂਤਿ ਕਿਨ੍ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਾવਚਨਂ। ਛੇਤ੍વਾ ਅਨਾਦਿਯਿਤ੍વਾ વਿਨਾਸੇਤ੍વਾ। ਸੁਖਂ ਸੇਤੀਤਿ ਚਿਤ੍ਤਸਨ੍ਤਾਪਾਭਾવੇਨ ਸੁਖੇਨ ਸੁਪਤਿ। ਨ ਸੋਚਤੀਤਿ ਤਤੋ ਏવ ਸੋਕਂ ਨਾਮ વਿਨਾਸੇਤਿ। ਕੋਧਨ੍ਤਿ ਕੁਜ੍ਝਨਲਕ੍ਖਣਂ ਕੋਧਂ। ਛੇਤ੍વਾ ਸਮੁਚ੍ਛਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ। ਸੁਖਂ ਸੇਤੀਤਿ ਕੋਧਪਰਿਲ਼ਾਹੇਨ ਅਪਰਿਡਯ੍ਹਮਾਨਤ੍ਤਾ ਸੁਖਂ ਸੁਪਤਿ। ਕੋਧવਿਨਾਸੇਨ વਿਨਟ੍ਠਦੋਮਨਸ੍ਸਤ੍ਤਾ ਨ ਸੋਚਤਿ। વਿਸਮੂਲਸ੍ਸਾਤਿ ਦੁਕ੍ਖવਿਪਾਕਸ੍ਸ। ਮਧੁਰਗ੍ਗਸ੍ਸਾਤਿ ਅਕ੍ਕੋਸਕਸ੍ਸ ਪਚ੍ਚਕ੍ਕੋਸਨੇਨ, ਪਹਾਰਕਸ੍ਸ ਪਟਿਪ੍ਪਹਰਣੇਨ ਯਂ ਸੁਖਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਤਂ ਸਨ੍ਧਾਯੇવ ‘‘ਮਧੁਰਗ੍ਗੋ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤੋ। ਇਮਸ੍ਮਿਞ੍ਹਿ ਠਾਨੇ ਪਰਿਯੋਸਾਨਂ ‘‘ਅਗ੍ਗ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਅਰਿਯਾਤਿ ਬੁਦ੍ਧਾਦਯੋ ਅਰਿਯਾ।
Kiṃsūti kinti pucchāvacanaṃ. Chetvā anādiyitvā vināsetvā. Sukhaṃ setīti cittasantāpābhāvena sukhena supati. Na socatīti tato eva sokaṃ nāma vināseti. Kodhanti kujjhanalakkhaṇaṃ kodhaṃ. Chetvā samucchinditvā. Sukhaṃ setīti kodhapariḷāhena apariḍayhamānattā sukhaṃ supati. Kodhavināsena vinaṭṭhadomanassattā na socati. Visamūlassāti dukkhavipākassa. Madhuraggassāti akkosakassa paccakkosanena, pahārakassa paṭippaharaṇena yaṃ sukhaṃ uppajjati, taṃ sandhāyeva ‘‘madhuraggo’’ti vutto. Imasmiñhi ṭhāne pariyosānaṃ ‘‘agga’’nti vuttaṃ. Ariyāti buddhādayo ariyā.
ਪਞ੍ਹਂ ਕਥੇਸੀਤਿ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਕਿਰ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਸਮਣੋ ਗੋਤਮੋ ਲੋਕਪੂਜਿਤੋ, ਨ ਸਕ੍ਕਾ ਯਂ વਾ ਤਂ વਾ વਤ੍વਾ ਸਨ੍ਤਜ੍ਜੇਤੁਂ, ਏਕਂ ਸਣ੍ਹਪਞ੍ਹਂ ਪੁਚ੍ਛਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ। ਸੋ ਏਕਂ ਪੁਚ੍ਛਾਗਾਥਂ ਅਭਿਸਙ੍ਖਰਿਤ੍વਾ ‘‘ਸਚੇ ਅਸੁਕਸ੍ਸ ਨਾਮ વਧਂ ਰੋਚੇਮੀਤਿ વਕ੍ਖਤਿ, ਯੇ ਤੁਯ੍ਹਂ ਨ ਰੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ, ਤੇ ਮਾਰੇਤੁਕਾਮੋਸਿ, ਲੋਕવਧਾਯ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੋ ਕਿਂ ਤੁਯ੍ਹਂ ਸਮਣਭਾવੇਨਾਤਿ ਨਿਗ੍ਗਹੇਸ੍ਸਾਮਿ। ਸਚੇ ਨ ਕਸ੍ਸਚਿ વਧਂ ਰੋਚੇਮੀਤਿ વਕ੍ਖਤਿ, ਅਥ ਨਂ ਤ੍વਂ ਰਾਗਾਦੀਨਮ੍ਪਿ વਧਂ ਨ ਇਚ੍ਛਸਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਸਮਣੋ ਹੁਤ੍વਾ ਆਹਿਣ੍ਡਸੀਤਿ ਨਿਗ੍ਗਣ੍ਹਿਸ੍ਸਾਮੀਤਿ ਇਮਂ ਉਭਤੋਕੋਟਿਕਂ ਪਞ੍ਹਂ ਪੁਟ੍ਠੋ ਸਮਣੋ ਗੋਤਮੋ ਨੇવ ਗਿਲਿਤੁਂ ਨ ਉਗ੍ਗਿਲਿਤੁਂ ਸਕ੍ਖਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਏવਂ ਚਿਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਇਮਂ ਪਯ੍ਹਂ ਪੁਚ੍ਛਿ। ਤਸ੍ਸ ਭਗવਾ ਅਜ੍ਝਾਸਯਾਨੁਰੂਪਂ ਕਥੇਸਿ। ਸੋ ਪਞ੍ਹਬ੍ਯਾਕਰਣੇਨ ਆਰਾਧਿਤਚਿਤ੍ਤੋ ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਂ ਯਾਚਿ। ਸਤ੍ਥਾ ਤਂ ਪਬ੍ਬਾਜੇਸਿ, ਸੋ ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਾਕਿਚ੍ਚਂ ਮਤ੍ਥਕਂ ਪਾਪੇਸਿ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਪਬ੍ਬਜਿਤ੍વਾ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਪਤ੍ਤੋ’’ਤਿ।
Pañhaṃ kathesīti brāhmaṇo kira cintesi – ‘‘samaṇo gotamo lokapūjito, na sakkā yaṃ vā taṃ vā vatvā santajjetuṃ, ekaṃ saṇhapañhaṃ pucchissāmī’’ti. So ekaṃ pucchāgāthaṃ abhisaṅkharitvā ‘‘sace asukassa nāma vadhaṃ rocemīti vakkhati, ye tuyhaṃ na ruccanti, te māretukāmosi, lokavadhāya uppanno kiṃ tuyhaṃ samaṇabhāvenāti niggahessāmi. Sace na kassaci vadhaṃ rocemīti vakkhati, atha naṃ tvaṃ rāgādīnampi vadhaṃ na icchasi, tasmā samaṇo hutvā āhiṇḍasīti niggaṇhissāmīti imaṃ ubhatokoṭikaṃ pañhaṃ puṭṭho samaṇo gotamo neva gilituṃ na uggilituṃ sakkhissatī’’ti evaṃ cintetvā imaṃ payhaṃ pucchi. Tassa bhagavā ajjhāsayānurūpaṃ kathesi. So pañhabyākaraṇena ārādhitacitto pabbajjaṃ yāci. Satthā taṃ pabbājesi, so pabbajjākiccaṃ matthakaṃ pāpesi. Tena vuttaṃ ‘‘pabbajitvā arahattaṃ patto’’ti.
ਅવਭੂਤਾਤਿ ਅਧੋਭੂਤਾ। ਅਧੋਭਾવੋ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਅવਡ੍ਢਿ ਅવਮਙ੍ਗਲਨ੍ਤਿ ਆਹ – ‘‘ਅવਡ੍ਢਿਭੂਤਾ ਅવਮਙ੍ਗਲਭੂਤਾਯੇવਾ’’ਤਿ। ਪਰਿਭੂਤਾਤਿ ਪਰਿਭવਪ੍ਪਤ੍ਤਾ। વਿਜ੍ਜਮਾਨਾਨਨ੍ਤਿ ਪਾਲ਼ਿਯਂ ਅਨਾਦਰੇ ਸਾਮਿવਚਨਨ੍ਤਿ ਤਦਤ੍ਥਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘વਿਜ੍ਜਮਾਨੇਸੂ’’ਤਿਆਹ। ਪਕਟ੍ਠਂ, ਪવਡ੍ਢਂ વਾ ਞਾਣਨ੍ਤਿ ਪਞ੍ਞਾਣਨ੍ਤਿ ਭਗવਤੋ ਞਾਣਂ વਿਸੇਸੇਤ੍વਾ વੁਤ੍ਤਂ।
Avabhūtāti adhobhūtā. Adhobhāvo sattānaṃ avaḍḍhi avamaṅgalanti āha – ‘‘avaḍḍhibhūtā avamaṅgalabhūtāyevā’’ti. Paribhūtāti paribhavappattā. Vijjamānānanti pāḷiyaṃ anādare sāmivacananti tadatthaṃ dassento ‘‘vijjamānesū’’tiāha. Pakaṭṭhaṃ, pavaḍḍhaṃ vā ñāṇanti paññāṇanti bhagavato ñāṇaṃ visesetvā vuttaṃ.
੪੭੪. ਅਭਿਜਾਨਿਤ੍વਾਤਿ ਅਭਿવਿਸਿਟ੍ਠੇਨ ਞਾਣੇਨ ਜਾਨਿਤ੍વਾ। વੋਸਿਤવੋਸਾਨਾਤਿ ਕਤਕਰਣੀਯਤਾਯ ਸਬ੍ਬਸੋ ਪਰਿਸੋਸਿਤਨਿਟ੍ਠਾ। ਪਾਰਮਿਸਙ੍ਖਾਤਨ੍ਤਿ ਪਰਮੁਕ੍ਕਂਸਭਾવਤੋ ਪਾਰਮੀਤਿ ਸਙ੍ਖਾਤਂ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਸਬ੍ਬਧਮ੍ਮਾਨਂ ਪਾਰਭੂਤ’’ਨ੍ਤਿ। ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਸ੍ਸਾਤਿ ਸਾਸਨਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਸ੍ਸ ਆਦਿਭੂਤਂ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਉਪ੍ਪਾਦਕਾ ਜਨਕਾ’’ਤਿ। ‘‘ਇਦਮੇવਂ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ ਇਦਮੇવ’’ਨ੍ਤਿ ਤਕ੍ਕਨਂ ਤਕ੍ਕੋ, ਸੋ ਏਤਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥੀਤਿ ਤਕ੍ਕੀ। ਯਸ੍ਮਾ ਸੋ ਤਂ ਤਂ વਤ੍ਥੁਂ ਤਥਾ ਤਥਾ ਤਕ੍ਕਿਤ੍વਾ ਗਣ੍ਹਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਤਕ੍ਕਗਾਹੀ’’ਤਿ। વੀਮਂਸਨਸੀਲੋ વੀਮਂਸੀ ਪਚ੍ਚਕ੍ਖਭੂਤਮਤ੍ਥਂ વੀਮਂਸਨਭੂਤਾਯ ਪਞ੍ਞਾਯ ਕੇવਲਂ વੀਮਂਸਨਤੋ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਪਞ੍ਞਾਚਾਰਂ ਚਰਾਪੇਤ੍વਾ ਏવਂવਾਦੀ’’ਤਿ। ਯਥਾવੁਤ੍ਤਤਕ੍ਕੀવੀਮਂਸੀਭਾવੇਨ ਤਕ੍ਕਪਰਿਯਾਹਤਂ વੀਮਂਸਾਨੁਚਰਿਤਂ ਸਯਂਪਟਿਭਾਨਂ ਏવਮੇਤਨ੍ਤਿ વਤ੍વਾ।
474.Abhijānitvāti abhivisiṭṭhena ñāṇena jānitvā. Vositavosānāti katakaraṇīyatāya sabbaso parisositaniṭṭhā. Pāramisaṅkhātanti paramukkaṃsabhāvato pāramīti saṅkhātaṃ. Tenāha ‘‘sabbadhammānaṃ pārabhūta’’nti. Brahmacariyassāti sāsanabrahmacariyassa ādibhūtaṃ. Tenāha ‘‘uppādakā janakā’’ti. ‘‘Idamevaṃ bhavissati idameva’’nti takkanaṃ takko, so etassa atthīti takkī. Yasmā so taṃ taṃ vatthuṃ tathā tathā takkitvā gaṇhati, tasmā vuttaṃ ‘‘takkagāhī’’ti. Vīmaṃsanasīlo vīmaṃsī paccakkhabhūtamatthaṃ vīmaṃsanabhūtāya paññāya kevalaṃ vīmaṃsanato. Tenāha ‘‘paññācāraṃ carāpetvā evaṃvādī’’ti. Yathāvuttatakkīvīmaṃsībhāvena takkapariyāhataṃ vīmaṃsānucaritaṃ sayaṃpaṭibhānaṃ evametanti vatvā.
੪੮੫. ਅਟ੍ਠਿਤਪਧਾਨવਤਨ੍ਤਿ ਅਞ੍ਞਤ੍ਥ ਕਿਸ੍ਮਿਞ੍ਚਿ ਪੁਗ੍ਗਲੇ ਅਟ੍ਠਿਤਪਧਾਨવਤਂ ਅਨਞ੍ਞਸਾਧਾਰਣਂ ਭੋਤੋ ਗੋਤਮਸ੍ਸ ਪਧਾਨਂ ਅਹੋਸਿ। ਸਪ੍ਪੁਰਿਸਪਧਾਨવਤਂ ਅਹੋਸਿ ਸਪ੍ਪੁਰਿਸਪਧਾਨવਤਾਧਿਗਤਾਨਂ ਏਤਾਦਿਸਾਨਂ ਅਰਹਤਂ ਅਚ੍ਛਰਿਯਪੁਗ੍ਗਲਾਨਂਯੇવ ਆવੇਣਿਕਪਧਾਨવਤਂ ਅਹੋਸਿ। ਅਜਾਨਨ੍ਤੋવ ਪਕਾਸੇਤੀਤਿ ਅਯਂ ਪੁਚ੍ਛਿਤਮਤ੍ਥਂ ਸਯਂ ਪਚ੍ਚਕ੍ਖਤੋ ਅਜਾਨਨ੍ਤੋ ਏવ ਕੇવਲਂ ਸਦ੍ਦਂ ਉਪ੍ਪਾਦੇਤ੍વਾવ ਪਕਾਸੇਸੀਤਿ ਸਞ੍ਞਾਯ ਆਹ। ਅਜਾਨਨਭਾવੇ ਸਨ੍ਤੇਤਿ ਇਮੇ ਅਧਿਦੇવਾਤਿ ਪਚ੍ਚਕ੍ਖਤੋ ਜਾਨਨੇ ਅਸਤਿ। ਪਣ੍ਡਿਤੇਨ ਮਨੁਸ੍ਸੇਨਾਤਿ ਲੋਕવੋਹਾਰਕੁਸਲੇਨ ਮਨੁਸ੍ਸੇਨ, ਤ੍વਂ ਪਨ ਲੋਕવੋਹਾਰੇਪਿ ਅਕੁਸਲੋ। વਚਨਤ੍ਥਞ੍ਹਿ ਅਜਾਨਨ੍ਤੋ ਯਂ ਕਿਞ੍ਚਿ વਦਤਿ। ਉਚ੍ਚੇਨ ਸਮ੍ਮਤਨ੍ਤਿ ਉਚ੍ਚਂ ਸੁਪਾਕਟਂ ਸਬ੍ਬਸੋ ਤਰੁਣਦਾਰਕੇਹਿਪਿ ਸਮ੍ਮਤਂ। ਞਾਤਮੇਤਂ ਯਦਿਦਂ ਅਤ੍ਥਿ ਦੇવਾਤਿ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਸੁਸੁਦਾਰਕਾਪੀ’’ਤਿਆਦਿ। ਦੇવਾਤਿ ਉਪਪਤ੍ਤਿਦੇવਾ। ਅਧਿਦੇવਾ ਨਾਮ ਸਮ੍ਮੁਤਿਦੇવੇਹਿ ਅਧਿਕਦੇવਾਤਿ ਕਤ੍વਾ, ਤਦਞ੍ਞੇ ਚ ਮਨੁਸ੍ਸੇ ਅਧਿਕਭਾવੇ ਕਿਮੇવ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ। ਸੇਸਂ ਸੁવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਮੇવ।
485.Aṭṭhitapadhānavatanti aññattha kismiñci puggale aṭṭhitapadhānavataṃ anaññasādhāraṇaṃ bhoto gotamassa padhānaṃ ahosi. Sappurisapadhānavataṃ ahosi sappurisapadhānavatādhigatānaṃ etādisānaṃ arahataṃ acchariyapuggalānaṃyeva āveṇikapadhānavataṃ ahosi. Ajānantova pakāsetīti ayaṃ pucchitamatthaṃ sayaṃ paccakkhato ajānanto eva kevalaṃ saddaṃ uppādetvāva pakāsesīti saññāya āha. Ajānanabhāve santeti ime adhidevāti paccakkhato jānane asati. Paṇḍitena manussenāti lokavohārakusalena manussena, tvaṃ pana lokavohārepi akusalo. Vacanatthañhi ajānanto yaṃ kiñci vadati. Uccena sammatanti uccaṃ supākaṭaṃ sabbaso taruṇadārakehipi sammataṃ. Ñātametaṃ yadidaṃ atthi devāti. Tenāha ‘‘susudārakāpī’’tiādi. Devāti upapattidevā. Adhidevā nāma sammutidevehi adhikadevāti katvā, tadaññe ca manusse adhikabhāve kimeva vattabbaṃ. Sesaṃ suviññeyyameva.
ਪਪਞ੍ਚਸੂਦਨਿਯਾ ਮਜ੍ਝਿਮਨਿਕਾਯਟ੍ਠਕਥਾਯ
Papañcasūdaniyā majjhimanikāyaṭṭhakathāya
ਸਙ੍ਗਾਰવਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾਯ ਲੀਨਤ੍ਥਪ੍ਪਕਾਸਨਾ ਸਮਤ੍ਤਾ।
Saṅgāravasuttavaṇṇanāya līnatthappakāsanā samattā.
ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ ਚ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣવਗ੍ਗવਣ੍ਣਨਾ।
Niṭṭhitā ca brāhmaṇavaggavaṇṇanā.
ਮਜ੍ਝਿਮਪਣ੍ਣਾਸਟੀਕਾ ਸਮਤ੍ਤਾ।
Majjhimapaṇṇāsaṭīkā samattā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਮਜ੍ਝਿਮਨਿਕਾਯ • Majjhimanikāya / ੧੦. ਸਙ੍ਗਾਰવਸੁਤ੍ਤਂ • 10. Saṅgāravasuttaṃ
ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Aṭṭhakathā / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ਮਜ੍ਝਿਮਨਿਕਾਯ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) / ੧੦. ਸਙ੍ਗਾਰવਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ • 10. Saṅgāravasuttavaṇṇanā
