| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / សារត្ថទីបនី-ដីកា • Sāratthadīpanī-ṭīkā |
សង្ឃភេទកថាវណ្ណនា
Saṅghabhedakathāvaṇṇanā
៣៤៥. អថ ខោ អាយស្មា សារិបុត្តោ អាទេសនាបាដិហារិយានុសាសនិយាតិអាទីសុ បរស្ស ចិត្តំ ញត្វា កថនំ អាទេសនាបាដិហារិយំ, សាវកានញ្ច ពុទ្ធានញ្ច សតតំ ធម្មទេសនំ អនុសាសនីបាដិហារិយំ, ឥទ្ធិវិធំ ឥទ្ធិបាដិហារិយំ។ តត្ថ ឥទ្ធិបាដិហារិយេន សទ្ធិំ អនុសាសនីបាដិហារិយំ មហាមោគ្គល្លានត្ថេរស្ស អាចិណ្ណំ, អាទេសនាបាដិហារិយេន សទ្ធិំ អនុសាសនីបាដិហារិយំ ធម្មសេនាបតិស្ស។ តេន វុត្តំ ‘‘អាយស្មា សារិបុត្តោ អាទេសនាបាដិហារិយានុសាសនិយា ភិក្ខូ ធម្មិយា កថាយ ឱវទី’’តិអាទិ។ តទា ហិ ទ្វីសុ អគ្គសាវកេសុ ធម្មសេនាបតិ តេសំ ភិក្ខូនំ ចិត្តចារំ ញត្វា ធម្មំ ទេសេសិ, មហាមោគ្គល្លានត្ថេរោ វិកុព្ពនំ ទស្សេត្វា ធម្មំ ទេសេសិ, បាឡិយញ្ចេត្ថ ទ្វិន្នម្បិ ថេរានំ ទេសនាយ ធម្មចក្ខុបដិលាភោវ ទស្សិតោ។ ទីឃភាណកា បន ឯវំ វទន្តិ ‘‘ភគវតា បេសិតេសុ ទ្វីសុ អគ្គសាវកេសុ ធម្មសេនាបតិ តេសំ ចិត្តចារំ ញត្វា ធម្មំ ទេសេសិ, ថេរស្ស ធម្មទេសនំ សុត្វា បញ្ចសតាបិ ភិក្ខូ សោតាបត្តិផលេ បតិដ្ឋហិំសុ។ អថ នេសំ មហាមោគ្គល្លានត្ថេរោ វិកុព្ពនំ ទស្សេត្វា ធម្មំ ទេសេសិ, តំ សុត្វា សព្ពេ អរហត្តផលេ បតិដ្ឋហិំសូ’’តិ។ ទេវទត្តំ ឧដ្ឋាបេសីតិ ជណ្ណុកេន ហទយមជ្ឈេ បហរិត្វា ឧដ្ឋាបេសិ។
345.Atha kho āyasmā sāriputto ādesanāpāṭihāriyānusāsaniyātiādīsu parassa cittaṃ ñatvā kathanaṃ ādesanāpāṭihāriyaṃ, sāvakānañca buddhānañca satataṃ dhammadesanaṃ anusāsanīpāṭihāriyaṃ, iddhividhaṃ iddhipāṭihāriyaṃ. Tattha iddhipāṭihāriyena saddhiṃ anusāsanīpāṭihāriyaṃ mahāmoggallānattherassa āciṇṇaṃ, ādesanāpāṭihāriyena saddhiṃ anusāsanīpāṭihāriyaṃ dhammasenāpatissa. Tena vuttaṃ ‘‘āyasmā sāriputto ādesanāpāṭihāriyānusāsaniyā bhikkhū dhammiyā kathāya ovadī’’tiādi. Tadā hi dvīsu aggasāvakesu dhammasenāpati tesaṃ bhikkhūnaṃ cittacāraṃ ñatvā dhammaṃ desesi, mahāmoggallānatthero vikubbanaṃ dassetvā dhammaṃ desesi, pāḷiyañcettha dvinnampi therānaṃ desanāya dhammacakkhupaṭilābhova dassito. Dīghabhāṇakā pana evaṃ vadanti ‘‘bhagavatā pesitesu dvīsu aggasāvakesu dhammasenāpati tesaṃ cittacāraṃ ñatvā dhammaṃ desesi, therassa dhammadesanaṃ sutvā pañcasatāpi bhikkhū sotāpattiphale patiṭṭhahiṃsu. Atha nesaṃ mahāmoggallānatthero vikubbanaṃ dassetvā dhammaṃ desesi, taṃ sutvā sabbe arahattaphale patiṭṭhahiṃsū’’ti. Devadattaṃ uṭṭhāpesīti jaṇṇukena hadayamajjhe paharitvā uṭṭhāpesi.
៣៤៦. សរសីតិ សរោ។ សុវិក្ខាលិតន្តិ សុដ្ឋុ វិក្ខាលិតំ, សុវិសោធិតំ កត្វាតិ អត្ថោ។ សំខាទិត្វាតិ សុដ្ឋុ ខាទិត្វា។ មហិំ វិកុព្ពតោតិ មហិំ ទន្តេហិ វិលិខន្តស្ស។ នទីសុ ភិសំ ឃសានស្សាតិ យោជេតព្ពំ។ នទីតិ ចេត្ថ មហាសរោ អធិប្បេតោ។ ជគ្គតោតិ ហត្ថិយូថំ បាលេន្តស្ស។ ភិង្កោវាតិ ហត្ថិបោតកោ វិយ។ មមានុកុព្ពន្តិ មំ អនុករោន្តោ។
346.Sarasīti saro. Suvikkhālitanti suṭṭhu vikkhālitaṃ, suvisodhitaṃ katvāti attho. Saṃkhāditvāti suṭṭhu khāditvā. Mahiṃ vikubbatoti mahiṃ dantehi vilikhantassa. Nadīsu bhisaṃ ghasānassāti yojetabbaṃ. Nadīti cettha mahāsaro adhippeto. Jaggatoti hatthiyūthaṃ pālentassa. Bhiṅkovāti hatthipotako viya. Mamānukubbanti maṃ anukaronto.
៣៤៧. ទូតេយ្យន្តិ ទូតកម្មំ។ គន្តុមរហតីតិ ទូតេយ្យសង្ខាតំ សាសនំ ហរិតុំ ធារេត្វា ហរិតុំ អរហតិ។ សោតាតិ យំ អស្ស សាសនំ ទេន្តិ, តស្ស សោតា។ សាវេតាតិ តំ ឧគ្គណ្ហិត្វា ‘‘ឥទំ នាម តុម្ហេហិ វុត្ត’’ន្តិ បដិសាវេតា។ ឧគ្គហេតាតិ សុឧគ្គហិតំ កត្វា ឧគ្គហេតា។ ធារេតាតិ សុធារិតំ កត្វា ធារេតា។ វិញ្ញាតាតិ អត្តនា តស្ស អត្ថំ ជានិតា។ វិញ្ញាបេតាតិ បរំ វិជានាបេតា។ សហិតាសហិតស្សាតិ ‘‘ឥទំ សហិតំ, ឥទំ អសហិត’’ន្តិ ឯវំ សហិតាសហិតស្ស កុសលោ ឧបគតានុបគតេសុ ឆេកោ សាសនំ អារោចេន្តោ សហិតាសហិតំ សល្លក្ខេត្វា អារោចេតិ។ ន ព្យថតីតិ ន វេធតិ ន ឆម្ភតិ។ ឧគ្គវាទិនិន្តិ ផរុសវចនេន សមន្នាគតំ។ បុច្ឆិតោតិ បដិញ្ញត្ថាយ បុច្ឆិតោ។
347.Dūteyyanti dūtakammaṃ. Gantumarahatīti dūteyyasaṅkhātaṃ sāsanaṃ harituṃ dhāretvā harituṃ arahati. Sotāti yaṃ assa sāsanaṃ denti, tassa sotā. Sāvetāti taṃ uggaṇhitvā ‘‘idaṃ nāma tumhehi vutta’’nti paṭisāvetā. Uggahetāti suuggahitaṃ katvā uggahetā. Dhāretāti sudhāritaṃ katvā dhāretā. Viññātāti attanā tassa atthaṃ jānitā. Viññāpetāti paraṃ vijānāpetā. Sahitāsahitassāti ‘‘idaṃ sahitaṃ, idaṃ asahita’’nti evaṃ sahitāsahitassa kusalo upagatānupagatesu cheko sāsanaṃ ārocento sahitāsahitaṃ sallakkhetvā āroceti. Na byathatīti na vedhati na chambhati. Uggavādininti pharusavacanena samannāgataṃ. Pucchitoti paṭiññatthāya pucchito.
៣៤៨. អដ្ឋហិ, ភិក្ខវេ, អសទ្ធម្មេហីតិអាទីសុ អសទ្ធម្មេហីតិ (ឥតិវុ. អដ្ឋ. ៨៩) អសតំ ធម្មេហិ, អសន្តេហិ វា អសោភនេហិ វា ធម្មេហិ។ អភិភូតោតិ អជ្ឈោត្ថដោ។ បរិយាទិន្នចិត្តោតិ ខេបិតចិត្តោ លាភាទិហេតុកេន ឥច្ឆាចារេន មានមទាទិនា ច ខយំ បាបិតកុសលចិត្តោ។ អថ វា បរិយាទិន្នចិត្តោតិ បរិតោ អាទិន្នចិត្តោ, វុត្តប្បការេន អកុសលកោដ្ឋាសេន យថា កុសលចិត្តស្ស ឧប្បត្តិវារោ ន ហោតិ, ឯវំ សមន្តតោ គហិតចិត្តសន្តានោតិ អត្ថោ។ អបាយេ និព្ពត្តនារហតាយ អាបាយិកោ។ តត្ថបិ អវីចិសង្ខាតេ មហានិរយេ ឧប្បជ្ជតីតិ នេរយិកោ។ ឯកំ អន្តរកប្បំ បរិបុណ្ណមេវ កត្វា តត្ថ តិដ្ឋតីតិ កប្បដ្ឋោ។ អតេកិច្ឆោតិ ពុទ្ធេហិបិ អនិវត្តនីយត្តា អវីចិនិព្ពត្តិយា តិកិច្ឆាភាវតោ អតេកិច្ឆោ, អតិកិច្ឆនីយោតិ អត្ថោ។ លាភេនាតិ លាភេន ហេតុភូតេន។ អថ វា លាភហេតុកេន មានាទិនា។ លាភញ្ហិ និស្សាយ ឥធេកច្ចេ បុគ្គលា បាបិច្ឆា ឥច្ឆាបកតា ឥច្ឆាចារេ ឋត្វា ‘‘លាភំ និព្ពត្តេស្សាមា’’តិ អនេកវិហិតំ អនេសនំ អប្បតិរូបំ អាបជ្ជិត្វា ឥតោ ចុតា អបាយេសុ និព្ពត្តន្តិ។ អបរេ យថាលាភំ លភិត្វា តំនិមិត្តំ មានាតិមានមទមច្ឆរិយាទិវសេន បមាទំ អាបជ្ជិត្វា ឥតោ ចុតា អបាយេសុ និព្ពត្តន្តិ, អយញ្ច តាទិសោ។ តេន វុត្តំ ‘‘លាភេន, ភិក្ខវេ, អភិភូតោ បរិយាទិន្នចិត្តោ ទេវទត្តោ អាបាយិកោ’’តិអាទិ។ អសក្ការេនាតិ ហីឡេត្វា បរិភវិត្វា បរេហិ អត្តនិ បវត្តិតេន អសក្ការេន, អសក្ការហេតុកេន វា មានាទិនា។ អសន្តគុណសម្ភាវនាធិប្បាយេន បវត្តា បាបា ឥច្ឆា ឯតស្សាតិ បាបិច្ឆោ, តស្ស ភាវោ បាបិច្ឆតា, តាយ។ ‘‘អហំ ពុទ្ធោ ភវិស្សាមិ, ភិក្ខុសង្ឃំ បរិហរិស្សាមី’’តិ ហិ តស្ស ឥច្ឆា ឧប្បន្នា។ កោកាលិកាទយោ បាបា លាមកា មិត្តា ឯតស្សាតិ បាបមិត្តោ, តស្ស ភាវោ បាបមិត្តតា, តាយ។
348.Aṭṭhahi, bhikkhave, asaddhammehītiādīsu asaddhammehīti (itivu. aṭṭha. 89) asataṃ dhammehi, asantehi vā asobhanehi vā dhammehi. Abhibhūtoti ajjhotthaṭo. Pariyādinnacittoti khepitacitto lābhādihetukena icchācārena mānamadādinā ca khayaṃ pāpitakusalacitto. Atha vā pariyādinnacittoti parito ādinnacitto, vuttappakārena akusalakoṭṭhāsena yathā kusalacittassa uppattivāro na hoti, evaṃ samantato gahitacittasantānoti attho. Apāye nibbattanārahatāya āpāyiko. Tatthapi avīcisaṅkhāte mahāniraye uppajjatīti nerayiko. Ekaṃ antarakappaṃ paripuṇṇameva katvā tattha tiṭṭhatīti kappaṭṭho. Atekicchoti buddhehipi anivattanīyattā avīcinibbattiyā tikicchābhāvato atekiccho, atikicchanīyoti attho. Lābhenāti lābhena hetubhūtena. Atha vā lābhahetukena mānādinā. Lābhañhi nissāya idhekacce puggalā pāpicchā icchāpakatā icchācāre ṭhatvā ‘‘lābhaṃ nibbattessāmā’’ti anekavihitaṃ anesanaṃ appatirūpaṃ āpajjitvā ito cutā apāyesu nibbattanti. Apare yathālābhaṃ labhitvā taṃnimittaṃ mānātimānamadamacchariyādivasena pamādaṃ āpajjitvā ito cutā apāyesu nibbattanti, ayañca tādiso. Tena vuttaṃ ‘‘lābhena, bhikkhave, abhibhūto pariyādinnacitto devadatto āpāyiko’’tiādi. Asakkārenāti hīḷetvā paribhavitvā parehi attani pavattitena asakkārena, asakkārahetukena vā mānādinā. Asantaguṇasambhāvanādhippāyena pavattā pāpā icchā etassāti pāpiccho, tassa bhāvo pāpicchatā, tāya. ‘‘Ahaṃ buddho bhavissāmi, bhikkhusaṅghaṃ pariharissāmī’’ti hi tassa icchā uppannā. Kokālikādayo pāpā lāmakā mittā etassāti pāpamitto, tassa bhāvo pāpamittatā, tāya.
៣៤៩. អភិភុយ្យាតិ អភិភវិត្វា មទ្ទិត្វា។
349.Abhibhuyyāti abhibhavitvā madditvā.
៣៥០. តីហិ, ភិក្ខវេ, អសទ្ធម្មេហីតិអាទិ វុត្តនយមេវ។ ឱរមត្តកេន វិសេសាធិគមេន អន្តរា វោសានំ អាបាទីតិ ឯត្ថ បន អយមត្ថោ។ ឱរមត្តកេនាតិ អប្បមត្តកេន ឈានាភិញ្ញាមត្តេន។ វិសេសាធិគមេនាតិ ឧត្តរិមនុស្សធម្មាធិគមេន។ អន្តរាតិ វេមជ្ឈេ។ វោសានំ អាបាទីតិ អកតកិច្ចោវ សមានោ ‘‘កតកិច្ចោម្ហី’’តិ មញ្ញមានោ សមណធម្មតោ វិគមំ អាបជ្ជិ។ ឥទំ វុត្តំ ហោតិ – ឈានាភិញ្ញាហិ ឧត្តរិករណីយេ អធិគន្តព្ពេ មគ្គផលេ អនធិគតេ សតិយេវ តំ អនធិគន្ត្វា សមណធម្មតោ វិគមំ អាបជ្ជីតិ។ ឥតិ ភគវា ឥមិនា សុត្តេន វិសេសតោ បុថុជ្ជនភាវេ អាទីនវំ បកាសេតិ ‘‘ភារិយោ បុថុជ្ជនភាវោ, យត្រ ហិ នាម ឈានាភិញ្ញាបរិយោសានា សម្បត្តិយោ និព្ពត្តេត្វាបិ អនេកានត្ថាវហំ នានាវិធទុក្ខហេតុអសន្តគុណសម្ភាវនំ អសប្បុរិសសំសគ្គំ អាលសិយានុយោគញ្ច អវិជហន្តោ អវីចិសំវត្តនិកំ កប្បដ្ឋិយំ អតេកិច្ឆំ កិព្ពិសំ បសវតី’’តិ។
350.Tīhi, bhikkhave, asaddhammehītiādi vuttanayameva. Oramattakena visesādhigamena antarā vosānaṃ āpādīti ettha pana ayamattho. Oramattakenāti appamattakena jhānābhiññāmattena. Visesādhigamenāti uttarimanussadhammādhigamena. Antarāti vemajjhe. Vosānaṃ āpādīti akatakiccova samāno ‘‘katakiccomhī’’ti maññamāno samaṇadhammato vigamaṃ āpajji. Idaṃ vuttaṃ hoti – jhānābhiññāhi uttarikaraṇīye adhigantabbe maggaphale anadhigate satiyeva taṃ anadhigantvā samaṇadhammato vigamaṃ āpajjīti. Iti bhagavā iminā suttena visesato puthujjanabhāve ādīnavaṃ pakāseti ‘‘bhāriyo puthujjanabhāvo, yatra hi nāma jhānābhiññāpariyosānā sampattiyo nibbattetvāpi anekānatthāvahaṃ nānāvidhadukkhahetuasantaguṇasambhāvanaṃ asappurisasaṃsaggaṃ ālasiyānuyogañca avijahanto avīcisaṃvattanikaṃ kappaṭṭhiyaṃ atekicchaṃ kibbisaṃ pasavatī’’ti.
គាថាសុ មាតិ បដិសេធេ និបាតោ។ ជាតូតិ ឯកំសេន។ កោចីតិ សព្ពសង្គាហកវចនំ។ លោកស្មិន្តិ សត្តលោកេ។ ឥទំ វុត្តំ ហោតិ – ឥមស្មិំ សត្តលោកេ កោចិ បុគ្គលោ ឯកំសេន បាបិច្ឆោ មា ហោតូតិ។ តទមិនាបិ ជានាថ, បាបិច្ឆានំ យថា គតីតិ បាបិច្ឆានំ បុគ្គលានំ យថាគតិ យាទិសី និព្ពត្តិ យាទិសោ អភិសម្បរាយោតិ ឥមិនាបិ ការណេន ជានាថាតិ ទេវទត្តំ និទស្សេន្តោ ឯវមាហ។
Gāthāsu māti paṭisedhe nipāto. Jātūti ekaṃsena. Kocīti sabbasaṅgāhakavacanaṃ. Lokasminti sattaloke. Idaṃ vuttaṃ hoti – imasmiṃ sattaloke koci puggalo ekaṃsena pāpiccho mā hotūti. Tadamināpi jānātha, pāpicchānaṃ yathā gatīti pāpicchānaṃ puggalānaṃ yathāgati yādisī nibbatti yādiso abhisamparāyoti imināpi kāraṇena jānāthāti devadattaṃ nidassento evamāha.
បណ្ឌិតោតិ សមញ្ញាតោតិ បរិយត្តិពាហុសច្ចេន បណ្ឌិតោតិ ញាតោ។ ភាវិតត្តោតិ សម្មតោតិ ឈានាភិញ្ញាហិ ភាវិតចិត្តោតិ សម្ភាវិតោ។ តថា ហិ សោ ‘‘មហិទ្ធិកោ គោធិបុត្តោ, មហានុភាវោ គោធិបុត្តោ’’តិ ធម្មសេនាបតិនាបិ បសំសិតោ អហោសិ។ ជលំវ យសសា អដ្ឋា, ទេវទត្តោតិ វិស្សុតោតិ អត្តនោ កិត្តិយា បរិវារេន ច ជលន្តោ វិយ ឱភាសន្តោ វិយ ឋិតោ ទេវទត្តោតិ ឯវំ វិស្សុតោ បាកដោ អហោសិ។ ‘‘មេ សុត’’ន្តិបិ បាឋោ, មយា សុតំ សុតមត្តំ, កតិបាហេនេវ អតថាភូតត្តា តស្ស តំ បណ្ឌិច្ចាទិសវនមត្តមេវាតិ អត្ថោ។
Paṇḍitoti samaññātoti pariyattibāhusaccena paṇḍitoti ñāto. Bhāvitattoti sammatoti jhānābhiññāhi bhāvitacittoti sambhāvito. Tathā hi so ‘‘mahiddhiko godhiputto, mahānubhāvo godhiputto’’ti dhammasenāpatināpi pasaṃsito ahosi. Jalaṃva yasasā aṭṭhā, devadattoti vissutoti attano kittiyā parivārena ca jalanto viya obhāsanto viya ṭhito devadattoti evaṃ vissuto pākaṭo ahosi. ‘‘Me suta’’ntipi pāṭho, mayā sutaṃ sutamattaṃ, katipāheneva atathābhūtattā tassa taṃ paṇḍiccādisavanamattamevāti attho.
សោ បមាទំ អនុចិណ្ណោ, អាសជ្ជ នំ តថាគតន្តិ សោ ឯវំភូតោ ទេវទត្តោ ‘‘ពុទ្ធោបិ សាកិយបុត្តោ, អហម្បិ សាកិយបុត្តោ, ពុទ្ធោបិ សមណោ, អហម្បិ សមណោ, ពុទ្ធោបិ ឥទ្ធិមា, អហម្បិ ឥទ្ធិមា, ពុទ្ធោបិ ទិព្ពចក្ខុកោ, ទិព្ពសោតចេតោបរិយញាណលាភី, ពុទ្ធោបិ អតីតានាគតបច្ចុប្បន្នេ ធម្មេ ជានាតិ, អហម្បិ តេ ជានាមី’’តិ អត្តនោ បមាណំ អជានិត្វា សម្មាសម្ពុទ្ធំ អត្តនា សមសមដ្ឋបនេន បមាទំ អាបជ្ជន្តោ ‘‘ឥទានាហំ ពុទ្ធោ ភវិស្សាមិ, ភិក្ខុសង្ឃំ បរិហរិស្សាមី’’តិ អភិមារបយោជនាទិនា តថាគតំ អាសជ្ជ អាសាទេត្វា វិហេឋេត្វា។ ‘‘បមាទមនុជិណ្ណោ’’តិបិ បឋន្តិ។ តស្សត្ថោ – បមាទំ វុត្តនយេន បមជ្ជន្តោ បមាទំ និស្សាយ ភគវតា សទ្ធិំ យុគគ្គាហចិត្តុប្បាទេន សហេវ ឈានាភិញ្ញាហិ អនុជិណ្ណោ បរិហីនោតិ។ អវីចិនិរយំ បត្តោ, ចតុទ្វារំ ភយានកន្តិ ជាលានំ តត្ថ ឧប្បន្នសត្តានំ វា និរន្តរតាយ ‘‘អវីចី’’តិ លទ្ធនាមំ ចតូសុ បស្សេសុ ចតុមហាទ្វារយោគេន ចតុទ្វារំ អតិភយានកំ មហានិរយំ បដិសន្ធិគ្គហណវសេន បត្តោ។ តថា ហិ វុត្តំ –
Sopamādaṃ anuciṇṇo, āsajja naṃ tathāgatanti so evaṃbhūto devadatto ‘‘buddhopi sākiyaputto, ahampi sākiyaputto, buddhopi samaṇo, ahampi samaṇo, buddhopi iddhimā, ahampi iddhimā, buddhopi dibbacakkhuko, dibbasotacetopariyañāṇalābhī, buddhopi atītānāgatapaccuppanne dhamme jānāti, ahampi te jānāmī’’ti attano pamāṇaṃ ajānitvā sammāsambuddhaṃ attanā samasamaṭṭhapanena pamādaṃ āpajjanto ‘‘idānāhaṃ buddho bhavissāmi, bhikkhusaṅghaṃ pariharissāmī’’ti abhimārapayojanādinā tathāgataṃ āsajja āsādetvā viheṭhetvā. ‘‘Pamādamanujiṇṇo’’tipi paṭhanti. Tassattho – pamādaṃ vuttanayena pamajjanto pamādaṃ nissāya bhagavatā saddhiṃ yugaggāhacittuppādena saheva jhānābhiññāhi anujiṇṇo parihīnoti. Avīcinirayaṃ patto, catudvāraṃ bhayānakanti jālānaṃ tattha uppannasattānaṃ vā nirantaratāya ‘‘avīcī’’ti laddhanāmaṃ catūsu passesu catumahādvārayogena catudvāraṃ atibhayānakaṃ mahānirayaṃ paṭisandhiggahaṇavasena patto. Tathā hi vuttaṃ –
‘‘ចតុក្កណ្ណោ ចតុទ្វារោ, វិភត្តោ ភាគសោ មិតោ;
‘‘Catukkaṇṇo catudvāro, vibhatto bhāgaso mito;
អយោបាការបរិយន្តោ, អយសា បដិកុជ្ជិតោ។
Ayopākārapariyanto, ayasā paṭikujjito.
‘‘តស្ស អយោមយា ភូមិ, ជលិតា តេជសា យុតា;
‘‘Tassa ayomayā bhūmi, jalitā tejasā yutā;
សមន្តា យោជនសតំ, ផរិត្វា តិដ្ឋតិ សព្ពទា’’តិ។ (ម. និ. ៣.២៥០, ២៦៧; អ. និ. ៣.៣៦);
Samantā yojanasataṃ, pharitvā tiṭṭhati sabbadā’’ti. (ma. ni. 3.250, 267; a. ni. 3.36);
អទុដ្ឋស្សាតិ អទុដ្ឋចិត្តស្ស។ ទុព្ភេតិ ទុស្សេយ្យ។ តមេវ បាបំ ផុសតីតិ តមេវ អទុដ្ឋទុព្ភិំ បាបបុគ្គលំ បាបំ និហីនំ បាបផលំ ផុសតិ បាបុណាតិ អភិភវតិ។ ភេស្មាតិ វិបុលភាវេន គម្ភីរភាវេន ច ភិំសាបនោ, ភិំសាបេន្តោ វិយ វិបុលគម្ភីរោតិ អត្ថោ។ វាទេនាតិ ទោសេន។ ឧបហិំសតីតិ ពាធតិ អាសាទេតិ។ វាទោ តម្ហិ ន រូហតីតិ តស្មិំ តថាគតេ បរេន អារោបិយមានោ ទោសោ ន រុហតិ ន តិដ្ឋតិ, វិសកុម្ភោ វិយ សមុទ្ទស្ស ន តស្ស វិការំ ជនេតីតិ អត្ថោ។
Aduṭṭhassāti aduṭṭhacittassa. Dubbheti dusseyya. Tameva pāpaṃ phusatīti tameva aduṭṭhadubbhiṃ pāpapuggalaṃ pāpaṃ nihīnaṃ pāpaphalaṃ phusati pāpuṇāti abhibhavati. Bhesmāti vipulabhāvena gambhīrabhāvena ca bhiṃsāpano, bhiṃsāpento viya vipulagambhīroti attho. Vādenāti dosena. Upahiṃsatīti bādhati āsādeti. Vādo tamhi na rūhatīti tasmiṃ tathāgate parena āropiyamāno doso na ruhati na tiṭṭhati, visakumbho viya samuddassa na tassa vikāraṃ janetīti attho.
ឯវំ ឆហិ គាថាហិ បាបិច្ឆតាទិសមន្នាគតស្ស និរយូបគភាវទស្សនេន ទុក្ខតោ អបរិមុត្តិំ ទស្សេត្វា ឥទានិ តប្បដិបក្ខធម្មសមន្នាគតស្ស ទុក្ខក្ខយំ ទស្សេន្តោ ‘‘តាទិសំ មិត្ត’’ន្តិ ឱសានគាថមាហ។ តស្សត្ថោ – យស្ស សម្មា បដិបន្នស្ស មគ្គានុគោ បដិបត្តិមគ្គំ អនុគតោ សម្មា បដិបន្នោ អប្បិច្ឆតាទិគុណសមន្នាគមេន សកលស្ស វដ្ដទុក្ខស្ស ខយំ បរិយោសានំ បាបុណេយ្យ, តាទិសំ ពុទ្ធំ ពុទ្ធសាវកំ វា បណ្ឌិតោ សប្បញ្ញោ អត្តនោ មិត្តំ កុព្ពេថ តេន មេត្តិំ ករេយ្យ, តញ្ច សេវេថ តមេវ បយិរុបាសេយ្យាតិ។
Evaṃ chahi gāthāhi pāpicchatādisamannāgatassa nirayūpagabhāvadassanena dukkhato aparimuttiṃ dassetvā idāni tappaṭipakkhadhammasamannāgatassa dukkhakkhayaṃ dassento ‘‘tādisaṃ mitta’’nti osānagāthamāha. Tassattho – yassa sammā paṭipannassa maggānugo paṭipattimaggaṃ anugato sammā paṭipanno appicchatādiguṇasamannāgamena sakalassa vaṭṭadukkhassa khayaṃ pariyosānaṃ pāpuṇeyya, tādisaṃ buddhaṃ buddhasāvakaṃ vā paṇḍito sappañño attano mittaṃ kubbetha tena mettiṃ kareyya, tañca sevetha tameva payirupāseyyāti.
កិំ បនេតំ សុត្តំ ទេវទត្តស្ស និរយូបបត្តិតោ បុព្ពេ ភាសិតំ, ឧទាហុ បច្ឆាតិ? ឥតិវុត្តកដ្ឋកថាយំ (ឥតិវុ. អដ្ឋ. ៨៩) តាវ –
Kiṃ panetaṃ suttaṃ devadattassa nirayūpapattito pubbe bhāsitaṃ, udāhu pacchāti? Itivuttakaṭṭhakathāyaṃ (itivu. aṭṭha. 89) tāva –
‘‘ទេវទត្តេ ហិ អវីចិមហានិរយំ បវិដ្ឋេ ទេវទត្តបក្ខិកា អញ្ញតិត្ថិយា ‘សមណេន គោតមេន អភិសបិតោ ទេវទត្តោ បថវិំ បវិដ្ឋោ’តិ អព្ភាចិក្ខិំសុ។ តំ សុត្វា សាសនេ អនភិប្បសន្នា មនុស្សា ‘សិយា នុ ខោ ឯតទេវំ, យថា ឥមេ ភណន្តី’តិ អាសង្កំ ឧប្បាទេសុំ។ តំ បវត្តិំ ភិក្ខូ ភគវតោ អារោចេសុំ។ អថ ខោ ភគវា ‘ន, ភិក្ខវេ, តថាគតា កស្សចិ អភិសបំ ទេន្តិ, តស្មា ន ទេវទត្តោ មយា អភិសបិតោ, អត្តនោ កម្មេនេវ និរយំ បវិដ្ឋោ’តិ វត្វា តេសំ មិច្ឆាគាហំ បដិសេធេន្តោ ឥមាយ អដ្ឋុប្បត្តិយា ឥទំ សុត្តំ អភាសី’’តិ –
‘‘Devadatte hi avīcimahānirayaṃ paviṭṭhe devadattapakkhikā aññatitthiyā ‘samaṇena gotamena abhisapito devadatto pathaviṃ paviṭṭho’ti abbhācikkhiṃsu. Taṃ sutvā sāsane anabhippasannā manussā ‘siyā nu kho etadevaṃ, yathā ime bhaṇantī’ti āsaṅkaṃ uppādesuṃ. Taṃ pavattiṃ bhikkhū bhagavato ārocesuṃ. Atha kho bhagavā ‘na, bhikkhave, tathāgatā kassaci abhisapaṃ denti, tasmā na devadatto mayā abhisapito, attano kammeneva nirayaṃ paviṭṭho’ti vatvā tesaṃ micchāgāhaṃ paṭisedhento imāya aṭṭhuppattiyā idaṃ suttaṃ abhāsī’’ti –
វុត្តំ, តស្មា តេសំ មតេន តស្ស និរយូបបត្តិតោ បច្ឆាបិ ភគវា ឥទំ សុត្តមភាសីតិ វេទិតព្ពំ។ ឥធ បន តស្ស និរយូបបត្តិតោ បឋមមេវ ឧប្បន្នេ វត្ថុម្ហិ ភាសិតំ បាឡិអារុឡ្ហន្តិ ទដ្ឋព្ពំ។ តេនេវ ‘‘អវីចិនិរយំ បត្តោ’’តិ ឥទំ បន អាសំសាយំ អតីតវចនន្តិ វុត្តំ, អាសំសាតិ ចេត្ថ អវស្សម្ភាវិនី អត្ថសិទ្ធិ អធិប្បេតា។ អវស្សម្ភាវិនិញ្ហិ អត្ថសិទ្ធិមបេក្ខិត្វា អនាគតម្បិ ភូតំ វិយ វោហរន្តិ, តញ្ច សទ្ទលក្ខណានុសារេន វេទិតព្ពំ។
Vuttaṃ, tasmā tesaṃ matena tassa nirayūpapattito pacchāpi bhagavā idaṃ suttamabhāsīti veditabbaṃ. Idha pana tassa nirayūpapattito paṭhamameva uppanne vatthumhi bhāsitaṃ pāḷiāruḷhanti daṭṭhabbaṃ. Teneva ‘‘avīcinirayaṃ patto’’ti idaṃ pana āsaṃsāyaṃ atītavacananti vuttaṃ, āsaṃsāti cettha avassambhāvinī atthasiddhi adhippetā. Avassambhāviniñhi atthasiddhimapekkhitvā anāgatampi bhūtaṃ viya voharanti, tañca saddalakkhaṇānusārena veditabbaṃ.
សង្ឃភេទកថាវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Saṅghabhedakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / វិនយបិដក • Vinayapiṭaka / ចូឡវគ្គបាឡិ • Cūḷavaggapāḷi / សង្ឃភេទកថា • Saṅghabhedakathā
អដ្ឋកថា • Aṭṭhakathā / វិនយបិដក (អដ្ឋកថា) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / ចូឡវគ្គ-អដ្ឋកថា • Cūḷavagga-aṭṭhakathā / សង្ឃភេទកកថា • Saṅghabhedakakathā
ដីកា • Tīkā / វិនយបិដក (ដីកា) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / វជិរពុទ្ធិ-ដីកា • Vajirabuddhi-ṭīkā / ឆសក្យបព្ពជ្ជាកថាវណ្ណនា • Chasakyapabbajjākathāvaṇṇanā
ដីកា • Tīkā / វិនយបិដក (ដីកា) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / វិមតិវិនោទនី-ដីកា • Vimativinodanī-ṭīkā / សង្ឃភេទកកថាវណ្ណនា • Saṅghabhedakakathāvaṇṇanā
ដីកា • Tīkā / វិនយបិដក (ដីកា) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / បាចិត្យាទិយោជនាបាឡិ • Pācityādiyojanāpāḷi / សង្ឃភេទកថា • Saṅghabhedakathā
