| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಸಾರತ್ಥದೀಪನೀ-ಟೀಕಾ • Sāratthadīpanī-ṭīkā |
ಸಙ್ಘಭೇದಕಥಾವಣ್ಣನಾ
Saṅghabhedakathāvaṇṇanā
೩೪೫. ಅಥ ಖೋ ಆಯಸ್ಮಾ ಸಾರಿಪುತ್ತೋ ಆದೇಸನಾಪಾಟಿಹಾರಿಯಾನುಸಾಸನಿಯಾತಿಆದೀಸು ಪರಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ಞತ್ವಾ ಕಥನಂ ಆದೇಸನಾಪಾಟಿಹಾರಿಯಂ, ಸಾವಕಾನಞ್ಚ ಬುದ್ಧಾನಞ್ಚ ಸತತಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಅನುಸಾಸನೀಪಾಟಿಹಾರಿಯಂ, ಇದ್ಧಿವಿಧಂ ಇದ್ಧಿಪಾಟಿಹಾರಿಯಂ। ತತ್ಥ ಇದ್ಧಿಪಾಟಿಹಾರಿಯೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಅನುಸಾಸನೀಪಾಟಿಹಾರಿಯಂ ಮಹಾಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನತ್ಥೇರಸ್ಸ ಆಚಿಣ್ಣಂ, ಆದೇಸನಾಪಾಟಿಹಾರಿಯೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಅನುಸಾಸನೀಪಾಟಿಹಾರಿಯಂ ಧಮ್ಮಸೇನಾಪತಿಸ್ಸ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಆಯಸ್ಮಾ ಸಾರಿಪುತ್ತೋ ಆದೇಸನಾಪಾಟಿಹಾರಿಯಾನುಸಾಸನಿಯಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಧಮ್ಮಿಯಾ ಕಥಾಯ ಓವದೀ’’ತಿಆದಿ। ತದಾ ಹಿ ದ್ವೀಸು ಅಗ್ಗಸಾವಕೇಸು ಧಮ್ಮಸೇನಾಪತಿ ತೇಸಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಚಿತ್ತಚಾರಂ ಞತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇಸಿ, ಮಹಾಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನತ್ಥೇರೋ ವಿಕುಬ್ಬನಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇಸಿ, ಪಾಳಿಯಞ್ಚೇತ್ಥ ದ್ವಿನ್ನಮ್ಪಿ ಥೇರಾನಂ ದೇಸನಾಯ ಧಮ್ಮಚಕ್ಖುಪಟಿಲಾಭೋವ ದಸ್ಸಿತೋ। ದೀಘಭಾಣಕಾ ಪನ ಏವಂ ವದನ್ತಿ ‘‘ಭಗವತಾ ಪೇಸಿತೇಸು ದ್ವೀಸು ಅಗ್ಗಸಾವಕೇಸು ಧಮ್ಮಸೇನಾಪತಿ ತೇಸಂ ಚಿತ್ತಚಾರಂ ಞತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇಸಿ, ಥೇರಸ್ಸ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸುತ್ವಾ ಪಞ್ಚಸತಾಪಿ ಭಿಕ್ಖೂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಹಿಂಸು। ಅಥ ನೇಸಂ ಮಹಾಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನತ್ಥೇರೋ ವಿಕುಬ್ಬನಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇಸಿ, ತಂ ಸುತ್ವಾ ಸಬ್ಬೇ ಅರಹತ್ತಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಹಿಂಸೂ’’ತಿ। ದೇವದತ್ತಂ ಉಟ್ಠಾಪೇಸೀತಿ ಜಣ್ಣುಕೇನ ಹದಯಮಜ್ಝೇ ಪಹರಿತ್ವಾ ಉಟ್ಠಾಪೇಸಿ।
345.Atha kho āyasmā sāriputto ādesanāpāṭihāriyānusāsaniyātiādīsu parassa cittaṃ ñatvā kathanaṃ ādesanāpāṭihāriyaṃ, sāvakānañca buddhānañca satataṃ dhammadesanaṃ anusāsanīpāṭihāriyaṃ, iddhividhaṃ iddhipāṭihāriyaṃ. Tattha iddhipāṭihāriyena saddhiṃ anusāsanīpāṭihāriyaṃ mahāmoggallānattherassa āciṇṇaṃ, ādesanāpāṭihāriyena saddhiṃ anusāsanīpāṭihāriyaṃ dhammasenāpatissa. Tena vuttaṃ ‘‘āyasmā sāriputto ādesanāpāṭihāriyānusāsaniyā bhikkhū dhammiyā kathāya ovadī’’tiādi. Tadā hi dvīsu aggasāvakesu dhammasenāpati tesaṃ bhikkhūnaṃ cittacāraṃ ñatvā dhammaṃ desesi, mahāmoggallānatthero vikubbanaṃ dassetvā dhammaṃ desesi, pāḷiyañcettha dvinnampi therānaṃ desanāya dhammacakkhupaṭilābhova dassito. Dīghabhāṇakā pana evaṃ vadanti ‘‘bhagavatā pesitesu dvīsu aggasāvakesu dhammasenāpati tesaṃ cittacāraṃ ñatvā dhammaṃ desesi, therassa dhammadesanaṃ sutvā pañcasatāpi bhikkhū sotāpattiphale patiṭṭhahiṃsu. Atha nesaṃ mahāmoggallānatthero vikubbanaṃ dassetvā dhammaṃ desesi, taṃ sutvā sabbe arahattaphale patiṭṭhahiṃsū’’ti. Devadattaṃ uṭṭhāpesīti jaṇṇukena hadayamajjhe paharitvā uṭṭhāpesi.
೩೪೬. ಸರಸೀತಿ ಸರೋ। ಸುವಿಕ್ಖಾಲಿತನ್ತಿ ಸುಟ್ಠು ವಿಕ್ಖಾಲಿತಂ, ಸುವಿಸೋಧಿತಂ ಕತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸಂಖಾದಿತ್ವಾತಿ ಸುಟ್ಠು ಖಾದಿತ್ವಾ। ಮಹಿಂ ವಿಕುಬ್ಬತೋತಿ ಮಹಿಂ ದನ್ತೇಹಿ ವಿಲಿಖನ್ತಸ್ಸ। ನದೀಸು ಭಿಸಂ ಘಸಾನಸ್ಸಾತಿ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ। ನದೀತಿ ಚೇತ್ಥ ಮಹಾಸರೋ ಅಧಿಪ್ಪೇತೋ। ಜಗ್ಗತೋತಿ ಹತ್ಥಿಯೂಥಂ ಪಾಲೇನ್ತಸ್ಸ। ಭಿಙ್ಕೋವಾತಿ ಹತ್ಥಿಪೋತಕೋ ವಿಯ। ಮಮಾನುಕುಬ್ಬನ್ತಿ ಮಂ ಅನುಕರೋನ್ತೋ।
346.Sarasīti saro. Suvikkhālitanti suṭṭhu vikkhālitaṃ, suvisodhitaṃ katvāti attho. Saṃkhāditvāti suṭṭhu khāditvā. Mahiṃ vikubbatoti mahiṃ dantehi vilikhantassa. Nadīsu bhisaṃ ghasānassāti yojetabbaṃ. Nadīti cettha mahāsaro adhippeto. Jaggatoti hatthiyūthaṃ pālentassa. Bhiṅkovāti hatthipotako viya. Mamānukubbanti maṃ anukaronto.
೩೪೭. ದೂತೇಯ್ಯನ್ತಿ ದೂತಕಮ್ಮಂ। ಗನ್ತುಮರಹತೀತಿ ದೂತೇಯ್ಯಸಙ್ಖಾತಂ ಸಾಸನಂ ಹರಿತುಂ ಧಾರೇತ್ವಾ ಹರಿತುಂ ಅರಹತಿ। ಸೋತಾತಿ ಯಂ ಅಸ್ಸ ಸಾಸನಂ ದೇನ್ತಿ, ತಸ್ಸ ಸೋತಾ। ಸಾವೇತಾತಿ ತಂ ಉಗ್ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ‘‘ಇದಂ ನಾಮ ತುಮ್ಹೇಹಿ ವುತ್ತ’’ನ್ತಿ ಪಟಿಸಾವೇತಾ। ಉಗ್ಗಹೇತಾತಿ ಸುಉಗ್ಗಹಿತಂ ಕತ್ವಾ ಉಗ್ಗಹೇತಾ। ಧಾರೇತಾತಿ ಸುಧಾರಿತಂ ಕತ್ವಾ ಧಾರೇತಾ। ವಿಞ್ಞಾತಾತಿ ಅತ್ತನಾ ತಸ್ಸ ಅತ್ಥಂ ಜಾನಿತಾ। ವಿಞ್ಞಾಪೇತಾತಿ ಪರಂ ವಿಜಾನಾಪೇತಾ। ಸಹಿತಾಸಹಿತಸ್ಸಾತಿ ‘‘ಇದಂ ಸಹಿತಂ, ಇದಂ ಅಸಹಿತ’’ನ್ತಿ ಏವಂ ಸಹಿತಾಸಹಿತಸ್ಸ ಕುಸಲೋ ಉಪಗತಾನುಪಗತೇಸು ಛೇಕೋ ಸಾಸನಂ ಆರೋಚೇನ್ತೋ ಸಹಿತಾಸಹಿತಂ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ಆರೋಚೇತಿ। ನ ಬ್ಯಥತೀತಿ ನ ವೇಧತಿ ನ ಛಮ್ಭತಿ। ಉಗ್ಗವಾದಿನಿನ್ತಿ ಫರುಸವಚನೇನ ಸಮನ್ನಾಗತಂ। ಪುಚ್ಛಿತೋತಿ ಪಟಿಞ್ಞತ್ಥಾಯ ಪುಚ್ಛಿತೋ।
347.Dūteyyanti dūtakammaṃ. Gantumarahatīti dūteyyasaṅkhātaṃ sāsanaṃ harituṃ dhāretvā harituṃ arahati. Sotāti yaṃ assa sāsanaṃ denti, tassa sotā. Sāvetāti taṃ uggaṇhitvā ‘‘idaṃ nāma tumhehi vutta’’nti paṭisāvetā. Uggahetāti suuggahitaṃ katvā uggahetā. Dhāretāti sudhāritaṃ katvā dhāretā. Viññātāti attanā tassa atthaṃ jānitā. Viññāpetāti paraṃ vijānāpetā. Sahitāsahitassāti ‘‘idaṃ sahitaṃ, idaṃ asahita’’nti evaṃ sahitāsahitassa kusalo upagatānupagatesu cheko sāsanaṃ ārocento sahitāsahitaṃ sallakkhetvā āroceti. Na byathatīti na vedhati na chambhati. Uggavādininti pharusavacanena samannāgataṃ. Pucchitoti paṭiññatthāya pucchito.
೩೪೮. ಅಟ್ಠಹಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅಸದ್ಧಮ್ಮೇಹೀತಿಆದೀಸು ಅಸದ್ಧಮ್ಮೇಹೀತಿ (ಇತಿವು॰ ಅಟ್ಠ॰ ೮೯) ಅಸತಂ ಧಮ್ಮೇಹಿ, ಅಸನ್ತೇಹಿ ವಾ ಅಸೋಭನೇಹಿ ವಾ ಧಮ್ಮೇಹಿ। ಅಭಿಭೂತೋತಿ ಅಜ್ಝೋತ್ಥಟೋ। ಪರಿಯಾದಿನ್ನಚಿತ್ತೋತಿ ಖೇಪಿತಚಿತ್ತೋ ಲಾಭಾದಿಹೇತುಕೇನ ಇಚ್ಛಾಚಾರೇನ ಮಾನಮದಾದಿನಾ ಚ ಖಯಂ ಪಾಪಿತಕುಸಲಚಿತ್ತೋ। ಅಥ ವಾ ಪರಿಯಾದಿನ್ನಚಿತ್ತೋತಿ ಪರಿತೋ ಆದಿನ್ನಚಿತ್ತೋ, ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರೇನ ಅಕುಸಲಕೋಟ್ಠಾಸೇನ ಯಥಾ ಕುಸಲಚಿತ್ತಸ್ಸ ಉಪ್ಪತ್ತಿವಾರೋ ನ ಹೋತಿ, ಏವಂ ಸಮನ್ತತೋ ಗಹಿತಚಿತ್ತಸನ್ತಾನೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಪಾಯೇ ನಿಬ್ಬತ್ತನಾರಹತಾಯ ಆಪಾಯಿಕೋ। ತತ್ಥಪಿ ಅವೀಚಿಸಙ್ಖಾತೇ ಮಹಾನಿರಯೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜತೀತಿ ನೇರಯಿಕೋ। ಏಕಂ ಅನ್ತರಕಪ್ಪಂ ಪರಿಪುಣ್ಣಮೇವ ಕತ್ವಾ ತತ್ಥ ತಿಟ್ಠತೀತಿ ಕಪ್ಪಟ್ಠೋ। ಅತೇಕಿಚ್ಛೋತಿ ಬುದ್ಧೇಹಿಪಿ ಅನಿವತ್ತನೀಯತ್ತಾ ಅವೀಚಿನಿಬ್ಬತ್ತಿಯಾ ತಿಕಿಚ್ಛಾಭಾವತೋ ಅತೇಕಿಚ್ಛೋ, ಅತಿಕಿಚ್ಛನೀಯೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಲಾಭೇನಾತಿ ಲಾಭೇನ ಹೇತುಭೂತೇನ। ಅಥ ವಾ ಲಾಭಹೇತುಕೇನ ಮಾನಾದಿನಾ। ಲಾಭಞ್ಹಿ ನಿಸ್ಸಾಯ ಇಧೇಕಚ್ಚೇ ಪುಗ್ಗಲಾ ಪಾಪಿಚ್ಛಾ ಇಚ್ಛಾಪಕತಾ ಇಚ್ಛಾಚಾರೇ ಠತ್ವಾ ‘‘ಲಾಭಂ ನಿಬ್ಬತ್ತೇಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಅನೇಕವಿಹಿತಂ ಅನೇಸನಂ ಅಪ್ಪತಿರೂಪಂ ಆಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಇತೋ ಚುತಾ ಅಪಾಯೇಸು ನಿಬ್ಬತ್ತನ್ತಿ। ಅಪರೇ ಯಥಾಲಾಭಂ ಲಭಿತ್ವಾ ತಂನಿಮಿತ್ತಂ ಮಾನಾತಿಮಾನಮದಮಚ್ಛರಿಯಾದಿವಸೇನ ಪಮಾದಂ ಆಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಇತೋ ಚುತಾ ಅಪಾಯೇಸು ನಿಬ್ಬತ್ತನ್ತಿ, ಅಯಞ್ಚ ತಾದಿಸೋ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಲಾಭೇನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅಭಿಭೂತೋ ಪರಿಯಾದಿನ್ನಚಿತ್ತೋ ದೇವದತ್ತೋ ಆಪಾಯಿಕೋ’’ತಿಆದಿ। ಅಸಕ್ಕಾರೇನಾತಿ ಹೀಳೇತ್ವಾ ಪರಿಭವಿತ್ವಾ ಪರೇಹಿ ಅತ್ತನಿ ಪವತ್ತಿತೇನ ಅಸಕ್ಕಾರೇನ, ಅಸಕ್ಕಾರಹೇತುಕೇನ ವಾ ಮಾನಾದಿನಾ। ಅಸನ್ತಗುಣಸಮ್ಭಾವನಾಧಿಪ್ಪಾಯೇನ ಪವತ್ತಾ ಪಾಪಾ ಇಚ್ಛಾ ಏತಸ್ಸಾತಿ ಪಾಪಿಚ್ಛೋ, ತಸ್ಸ ಭಾವೋ ಪಾಪಿಚ್ಛತಾ, ತಾಯ। ‘‘ಅಹಂ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸಾಮಿ, ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಂ ಪರಿಹರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಹಿ ತಸ್ಸ ಇಚ್ಛಾ ಉಪ್ಪನ್ನಾ। ಕೋಕಾಲಿಕಾದಯೋ ಪಾಪಾ ಲಾಮಕಾ ಮಿತ್ತಾ ಏತಸ್ಸಾತಿ ಪಾಪಮಿತ್ತೋ, ತಸ್ಸ ಭಾವೋ ಪಾಪಮಿತ್ತತಾ, ತಾಯ।
348.Aṭṭhahi, bhikkhave, asaddhammehītiādīsu asaddhammehīti (itivu. aṭṭha. 89) asataṃ dhammehi, asantehi vā asobhanehi vā dhammehi. Abhibhūtoti ajjhotthaṭo. Pariyādinnacittoti khepitacitto lābhādihetukena icchācārena mānamadādinā ca khayaṃ pāpitakusalacitto. Atha vā pariyādinnacittoti parito ādinnacitto, vuttappakārena akusalakoṭṭhāsena yathā kusalacittassa uppattivāro na hoti, evaṃ samantato gahitacittasantānoti attho. Apāye nibbattanārahatāya āpāyiko. Tatthapi avīcisaṅkhāte mahāniraye uppajjatīti nerayiko. Ekaṃ antarakappaṃ paripuṇṇameva katvā tattha tiṭṭhatīti kappaṭṭho. Atekicchoti buddhehipi anivattanīyattā avīcinibbattiyā tikicchābhāvato atekiccho, atikicchanīyoti attho. Lābhenāti lābhena hetubhūtena. Atha vā lābhahetukena mānādinā. Lābhañhi nissāya idhekacce puggalā pāpicchā icchāpakatā icchācāre ṭhatvā ‘‘lābhaṃ nibbattessāmā’’ti anekavihitaṃ anesanaṃ appatirūpaṃ āpajjitvā ito cutā apāyesu nibbattanti. Apare yathālābhaṃ labhitvā taṃnimittaṃ mānātimānamadamacchariyādivasena pamādaṃ āpajjitvā ito cutā apāyesu nibbattanti, ayañca tādiso. Tena vuttaṃ ‘‘lābhena, bhikkhave, abhibhūto pariyādinnacitto devadatto āpāyiko’’tiādi. Asakkārenāti hīḷetvā paribhavitvā parehi attani pavattitena asakkārena, asakkārahetukena vā mānādinā. Asantaguṇasambhāvanādhippāyena pavattā pāpā icchā etassāti pāpiccho, tassa bhāvo pāpicchatā, tāya. ‘‘Ahaṃ buddho bhavissāmi, bhikkhusaṅghaṃ pariharissāmī’’ti hi tassa icchā uppannā. Kokālikādayo pāpā lāmakā mittā etassāti pāpamitto, tassa bhāvo pāpamittatā, tāya.
೩೪೯. ಅಭಿಭುಯ್ಯಾತಿ ಅಭಿಭವಿತ್ವಾ ಮದ್ದಿತ್ವಾ।
349.Abhibhuyyāti abhibhavitvā madditvā.
೩೫೦. ತೀಹಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅಸದ್ಧಮ್ಮೇಹೀತಿಆದಿ ವುತ್ತನಯಮೇವ। ಓರಮತ್ತಕೇನ ವಿಸೇಸಾಧಿಗಮೇನ ಅನ್ತರಾ ವೋಸಾನಂ ಆಪಾದೀತಿ ಏತ್ಥ ಪನ ಅಯಮತ್ಥೋ। ಓರಮತ್ತಕೇನಾತಿ ಅಪ್ಪಮತ್ತಕೇನ ಝಾನಾಭಿಞ್ಞಾಮತ್ತೇನ। ವಿಸೇಸಾಧಿಗಮೇನಾತಿ ಉತ್ತರಿಮನುಸ್ಸಧಮ್ಮಾಧಿಗಮೇನ। ಅನ್ತರಾತಿ ವೇಮಜ್ಝೇ। ವೋಸಾನಂ ಆಪಾದೀತಿ ಅಕತಕಿಚ್ಚೋವ ಸಮಾನೋ ‘‘ಕತಕಿಚ್ಚೋಮ್ಹೀ’’ತಿ ಮಞ್ಞಮಾನೋ ಸಮಣಧಮ್ಮತೋ ವಿಗಮಂ ಆಪಜ್ಜಿ। ಇದಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ – ಝಾನಾಭಿಞ್ಞಾಹಿ ಉತ್ತರಿಕರಣೀಯೇ ಅಧಿಗನ್ತಬ್ಬೇ ಮಗ್ಗಫಲೇ ಅನಧಿಗತೇ ಸತಿಯೇವ ತಂ ಅನಧಿಗನ್ತ್ವಾ ಸಮಣಧಮ್ಮತೋ ವಿಗಮಂ ಆಪಜ್ಜೀತಿ। ಇತಿ ಭಗವಾ ಇಮಿನಾ ಸುತ್ತೇನ ವಿಸೇಸತೋ ಪುಥುಜ್ಜನಭಾವೇ ಆದೀನವಂ ಪಕಾಸೇತಿ ‘‘ಭಾರಿಯೋ ಪುಥುಜ್ಜನಭಾವೋ, ಯತ್ರ ಹಿ ನಾಮ ಝಾನಾಭಿಞ್ಞಾಪರಿಯೋಸಾನಾ ಸಮ್ಪತ್ತಿಯೋ ನಿಬ್ಬತ್ತೇತ್ವಾಪಿ ಅನೇಕಾನತ್ಥಾವಹಂ ನಾನಾವಿಧದುಕ್ಖಹೇತುಅಸನ್ತಗುಣಸಮ್ಭಾವನಂ ಅಸಪ್ಪುರಿಸಸಂಸಗ್ಗಂ ಆಲಸಿಯಾನುಯೋಗಞ್ಚ ಅವಿಜಹನ್ತೋ ಅವೀಚಿಸಂವತ್ತನಿಕಂ ಕಪ್ಪಟ್ಠಿಯಂ ಅತೇಕಿಚ್ಛಂ ಕಿಬ್ಬಿಸಂ ಪಸವತೀ’’ತಿ।
350.Tīhi, bhikkhave, asaddhammehītiādi vuttanayameva. Oramattakena visesādhigamena antarā vosānaṃ āpādīti ettha pana ayamattho. Oramattakenāti appamattakena jhānābhiññāmattena. Visesādhigamenāti uttarimanussadhammādhigamena. Antarāti vemajjhe. Vosānaṃ āpādīti akatakiccova samāno ‘‘katakiccomhī’’ti maññamāno samaṇadhammato vigamaṃ āpajji. Idaṃ vuttaṃ hoti – jhānābhiññāhi uttarikaraṇīye adhigantabbe maggaphale anadhigate satiyeva taṃ anadhigantvā samaṇadhammato vigamaṃ āpajjīti. Iti bhagavā iminā suttena visesato puthujjanabhāve ādīnavaṃ pakāseti ‘‘bhāriyo puthujjanabhāvo, yatra hi nāma jhānābhiññāpariyosānā sampattiyo nibbattetvāpi anekānatthāvahaṃ nānāvidhadukkhahetuasantaguṇasambhāvanaṃ asappurisasaṃsaggaṃ ālasiyānuyogañca avijahanto avīcisaṃvattanikaṃ kappaṭṭhiyaṃ atekicchaṃ kibbisaṃ pasavatī’’ti.
ಗಾಥಾಸು ಮಾತಿ ಪಟಿಸೇಧೇ ನಿಪಾತೋ। ಜಾತೂತಿ ಏಕಂಸೇನ। ಕೋಚೀತಿ ಸಬ್ಬಸಙ್ಗಾಹಕವಚನಂ। ಲೋಕಸ್ಮಿನ್ತಿ ಸತ್ತಲೋಕೇ। ಇದಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ – ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸತ್ತಲೋಕೇ ಕೋಚಿ ಪುಗ್ಗಲೋ ಏಕಂಸೇನ ಪಾಪಿಚ್ಛೋ ಮಾ ಹೋತೂತಿ। ತದಮಿನಾಪಿ ಜಾನಾಥ, ಪಾಪಿಚ್ಛಾನಂ ಯಥಾ ಗತೀತಿ ಪಾಪಿಚ್ಛಾನಂ ಪುಗ್ಗಲಾನಂ ಯಥಾಗತಿ ಯಾದಿಸೀ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ ಯಾದಿಸೋ ಅಭಿಸಮ್ಪರಾಯೋತಿ ಇಮಿನಾಪಿ ಕಾರಣೇನ ಜಾನಾಥಾತಿ ದೇವದತ್ತಂ ನಿದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಏವಮಾಹ।
Gāthāsu māti paṭisedhe nipāto. Jātūti ekaṃsena. Kocīti sabbasaṅgāhakavacanaṃ. Lokasminti sattaloke. Idaṃ vuttaṃ hoti – imasmiṃ sattaloke koci puggalo ekaṃsena pāpiccho mā hotūti. Tadamināpi jānātha, pāpicchānaṃ yathā gatīti pāpicchānaṃ puggalānaṃ yathāgati yādisī nibbatti yādiso abhisamparāyoti imināpi kāraṇena jānāthāti devadattaṃ nidassento evamāha.
ಪಣ್ಡಿತೋತಿ ಸಮಞ್ಞಾತೋತಿ ಪರಿಯತ್ತಿಬಾಹುಸಚ್ಚೇನ ಪಣ್ಡಿತೋತಿ ಞಾತೋ। ಭಾವಿತತ್ತೋತಿ ಸಮ್ಮತೋತಿ ಝಾನಾಭಿಞ್ಞಾಹಿ ಭಾವಿತಚಿತ್ತೋತಿ ಸಮ್ಭಾವಿತೋ। ತಥಾ ಹಿ ಸೋ ‘‘ಮಹಿದ್ಧಿಕೋ ಗೋಧಿಪುತ್ತೋ, ಮಹಾನುಭಾವೋ ಗೋಧಿಪುತ್ತೋ’’ತಿ ಧಮ್ಮಸೇನಾಪತಿನಾಪಿ ಪಸಂಸಿತೋ ಅಹೋಸಿ। ಜಲಂವ ಯಸಸಾ ಅಟ್ಠಾ, ದೇವದತ್ತೋತಿ ವಿಸ್ಸುತೋತಿ ಅತ್ತನೋ ಕಿತ್ತಿಯಾ ಪರಿವಾರೇನ ಚ ಜಲನ್ತೋ ವಿಯ ಓಭಾಸನ್ತೋ ವಿಯ ಠಿತೋ ದೇವದತ್ತೋತಿ ಏವಂ ವಿಸ್ಸುತೋ ಪಾಕಟೋ ಅಹೋಸಿ। ‘‘ಮೇ ಸುತ’’ನ್ತಿಪಿ ಪಾಠೋ, ಮಯಾ ಸುತಂ ಸುತಮತ್ತಂ, ಕತಿಪಾಹೇನೇವ ಅತಥಾಭೂತತ್ತಾ ತಸ್ಸ ತಂ ಪಣ್ಡಿಚ್ಚಾದಿಸವನಮತ್ತಮೇವಾತಿ ಅತ್ಥೋ।
Paṇḍitoti samaññātoti pariyattibāhusaccena paṇḍitoti ñāto. Bhāvitattoti sammatoti jhānābhiññāhi bhāvitacittoti sambhāvito. Tathā hi so ‘‘mahiddhiko godhiputto, mahānubhāvo godhiputto’’ti dhammasenāpatināpi pasaṃsito ahosi. Jalaṃva yasasā aṭṭhā, devadattoti vissutoti attano kittiyā parivārena ca jalanto viya obhāsanto viya ṭhito devadattoti evaṃ vissuto pākaṭo ahosi. ‘‘Me suta’’ntipi pāṭho, mayā sutaṃ sutamattaṃ, katipāheneva atathābhūtattā tassa taṃ paṇḍiccādisavanamattamevāti attho.
ಸೋ ಪಮಾದಂ ಅನುಚಿಣ್ಣೋ, ಆಸಜ್ಜ ನಂ ತಥಾಗತನ್ತಿ ಸೋ ಏವಂಭೂತೋ ದೇವದತ್ತೋ ‘‘ಬುದ್ಧೋಪಿ ಸಾಕಿಯಪುತ್ತೋ, ಅಹಮ್ಪಿ ಸಾಕಿಯಪುತ್ತೋ, ಬುದ್ಧೋಪಿ ಸಮಣೋ, ಅಹಮ್ಪಿ ಸಮಣೋ, ಬುದ್ಧೋಪಿ ಇದ್ಧಿಮಾ, ಅಹಮ್ಪಿ ಇದ್ಧಿಮಾ, ಬುದ್ಧೋಪಿ ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖುಕೋ, ದಿಬ್ಬಸೋತಚೇತೋಪರಿಯಞಾಣಲಾಭೀ, ಬುದ್ಧೋಪಿ ಅತೀತಾನಾಗತಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನೇ ಧಮ್ಮೇ ಜಾನಾತಿ, ಅಹಮ್ಪಿ ತೇ ಜಾನಾಮೀ’’ತಿ ಅತ್ತನೋ ಪಮಾಣಂ ಅಜಾನಿತ್ವಾ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಂ ಅತ್ತನಾ ಸಮಸಮಟ್ಠಪನೇನ ಪಮಾದಂ ಆಪಜ್ಜನ್ತೋ ‘‘ಇದಾನಾಹಂ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸಾಮಿ, ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಂ ಪರಿಹರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಅಭಿಮಾರಪಯೋಜನಾದಿನಾ ತಥಾಗತಂ ಆಸಜ್ಜ ಆಸಾದೇತ್ವಾ ವಿಹೇಠೇತ್ವಾ। ‘‘ಪಮಾದಮನುಜಿಣ್ಣೋ’’ತಿಪಿ ಪಠನ್ತಿ। ತಸ್ಸತ್ಥೋ – ಪಮಾದಂ ವುತ್ತನಯೇನ ಪಮಜ್ಜನ್ತೋ ಪಮಾದಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಭಗವತಾ ಸದ್ಧಿಂ ಯುಗಗ್ಗಾಹಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದೇನ ಸಹೇವ ಝಾನಾಭಿಞ್ಞಾಹಿ ಅನುಜಿಣ್ಣೋ ಪರಿಹೀನೋತಿ। ಅವೀಚಿನಿರಯಂ ಪತ್ತೋ, ಚತುದ್ವಾರಂ ಭಯಾನಕನ್ತಿ ಜಾಲಾನಂ ತತ್ಥ ಉಪ್ಪನ್ನಸತ್ತಾನಂ ವಾ ನಿರನ್ತರತಾಯ ‘‘ಅವೀಚೀ’’ತಿ ಲದ್ಧನಾಮಂ ಚತೂಸು ಪಸ್ಸೇಸು ಚತುಮಹಾದ್ವಾರಯೋಗೇನ ಚತುದ್ವಾರಂ ಅತಿಭಯಾನಕಂ ಮಹಾನಿರಯಂ ಪಟಿಸನ್ಧಿಗ್ಗಹಣವಸೇನ ಪತ್ತೋ। ತಥಾ ಹಿ ವುತ್ತಂ –
Sopamādaṃ anuciṇṇo, āsajja naṃ tathāgatanti so evaṃbhūto devadatto ‘‘buddhopi sākiyaputto, ahampi sākiyaputto, buddhopi samaṇo, ahampi samaṇo, buddhopi iddhimā, ahampi iddhimā, buddhopi dibbacakkhuko, dibbasotacetopariyañāṇalābhī, buddhopi atītānāgatapaccuppanne dhamme jānāti, ahampi te jānāmī’’ti attano pamāṇaṃ ajānitvā sammāsambuddhaṃ attanā samasamaṭṭhapanena pamādaṃ āpajjanto ‘‘idānāhaṃ buddho bhavissāmi, bhikkhusaṅghaṃ pariharissāmī’’ti abhimārapayojanādinā tathāgataṃ āsajja āsādetvā viheṭhetvā. ‘‘Pamādamanujiṇṇo’’tipi paṭhanti. Tassattho – pamādaṃ vuttanayena pamajjanto pamādaṃ nissāya bhagavatā saddhiṃ yugaggāhacittuppādena saheva jhānābhiññāhi anujiṇṇo parihīnoti. Avīcinirayaṃ patto, catudvāraṃ bhayānakanti jālānaṃ tattha uppannasattānaṃ vā nirantaratāya ‘‘avīcī’’ti laddhanāmaṃ catūsu passesu catumahādvārayogena catudvāraṃ atibhayānakaṃ mahānirayaṃ paṭisandhiggahaṇavasena patto. Tathā hi vuttaṃ –
‘‘ಚತುಕ್ಕಣ್ಣೋ ಚತುದ್ವಾರೋ, ವಿಭತ್ತೋ ಭಾಗಸೋ ಮಿತೋ।
‘‘Catukkaṇṇo catudvāro, vibhatto bhāgaso mito;
ಅಯೋಪಾಕಾರಪರಿಯನ್ತೋ, ಅಯಸಾ ಪಟಿಕುಜ್ಜಿತೋ॥
Ayopākārapariyanto, ayasā paṭikujjito.
‘‘ತಸ್ಸ ಅಯೋಮಯಾ ಭೂಮಿ, ಜಲಿತಾ ತೇಜಸಾ ಯುತಾ।
‘‘Tassa ayomayā bhūmi, jalitā tejasā yutā;
ಸಮನ್ತಾ ಯೋಜನಸತಂ, ಫರಿತ್ವಾ ತಿಟ್ಠತಿ ಸಬ್ಬದಾ’’ತಿ॥ (ಮ॰ ನಿ॰ ೩.೨೫೦, ೨೬೭; ಅ॰ ನಿ॰ ೩.೩೬)।
Samantā yojanasataṃ, pharitvā tiṭṭhati sabbadā’’ti. (ma. ni. 3.250, 267; a. ni. 3.36);
ಅದುಟ್ಠಸ್ಸಾತಿ ಅದುಟ್ಠಚಿತ್ತಸ್ಸ। ದುಬ್ಭೇತಿ ದುಸ್ಸೇಯ್ಯ। ತಮೇವ ಪಾಪಂ ಫುಸತೀತಿ ತಮೇವ ಅದುಟ್ಠದುಬ್ಭಿಂ ಪಾಪಪುಗ್ಗಲಂ ಪಾಪಂ ನಿಹೀನಂ ಪಾಪಫಲಂ ಫುಸತಿ ಪಾಪುಣಾತಿ ಅಭಿಭವತಿ। ಭೇಸ್ಮಾತಿ ವಿಪುಲಭಾವೇನ ಗಮ್ಭೀರಭಾವೇನ ಚ ಭಿಂಸಾಪನೋ, ಭಿಂಸಾಪೇನ್ತೋ ವಿಯ ವಿಪುಲಗಮ್ಭೀರೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ವಾದೇನಾತಿ ದೋಸೇನ। ಉಪಹಿಂಸತೀತಿ ಬಾಧತಿ ಆಸಾದೇತಿ। ವಾದೋ ತಮ್ಹಿ ನ ರೂಹತೀತಿ ತಸ್ಮಿಂ ತಥಾಗತೇ ಪರೇನ ಆರೋಪಿಯಮಾನೋ ದೋಸೋ ನ ರುಹತಿ ನ ತಿಟ್ಠತಿ, ವಿಸಕುಮ್ಭೋ ವಿಯ ಸಮುದ್ದಸ್ಸ ನ ತಸ್ಸ ವಿಕಾರಂ ಜನೇತೀತಿ ಅತ್ಥೋ।
Aduṭṭhassāti aduṭṭhacittassa. Dubbheti dusseyya. Tameva pāpaṃ phusatīti tameva aduṭṭhadubbhiṃ pāpapuggalaṃ pāpaṃ nihīnaṃ pāpaphalaṃ phusati pāpuṇāti abhibhavati. Bhesmāti vipulabhāvena gambhīrabhāvena ca bhiṃsāpano, bhiṃsāpento viya vipulagambhīroti attho. Vādenāti dosena. Upahiṃsatīti bādhati āsādeti. Vādo tamhi na rūhatīti tasmiṃ tathāgate parena āropiyamāno doso na ruhati na tiṭṭhati, visakumbho viya samuddassa na tassa vikāraṃ janetīti attho.
ಏವಂ ಛಹಿ ಗಾಥಾಹಿ ಪಾಪಿಚ್ಛತಾದಿಸಮನ್ನಾಗತಸ್ಸ ನಿರಯೂಪಗಭಾವದಸ್ಸನೇನ ದುಕ್ಖತೋ ಅಪರಿಮುತ್ತಿಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ತಪ್ಪಟಿಪಕ್ಖಧಮ್ಮಸಮನ್ನಾಗತಸ್ಸ ದುಕ್ಖಕ್ಖಯಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ತಾದಿಸಂ ಮಿತ್ತ’’ನ್ತಿ ಓಸಾನಗಾಥಮಾಹ। ತಸ್ಸತ್ಥೋ – ಯಸ್ಸ ಸಮ್ಮಾ ಪಟಿಪನ್ನಸ್ಸ ಮಗ್ಗಾನುಗೋ ಪಟಿಪತ್ತಿಮಗ್ಗಂ ಅನುಗತೋ ಸಮ್ಮಾ ಪಟಿಪನ್ನೋ ಅಪ್ಪಿಚ್ಛತಾದಿಗುಣಸಮನ್ನಾಗಮೇನ ಸಕಲಸ್ಸ ವಟ್ಟದುಕ್ಖಸ್ಸ ಖಯಂ ಪರಿಯೋಸಾನಂ ಪಾಪುಣೇಯ್ಯ, ತಾದಿಸಂ ಬುದ್ಧಂ ಬುದ್ಧಸಾವಕಂ ವಾ ಪಣ್ಡಿತೋ ಸಪ್ಪಞ್ಞೋ ಅತ್ತನೋ ಮಿತ್ತಂ ಕುಬ್ಬೇಥ ತೇನ ಮೇತ್ತಿಂ ಕರೇಯ್ಯ, ತಞ್ಚ ಸೇವೇಥ ತಮೇವ ಪಯಿರುಪಾಸೇಯ್ಯಾತಿ।
Evaṃ chahi gāthāhi pāpicchatādisamannāgatassa nirayūpagabhāvadassanena dukkhato aparimuttiṃ dassetvā idāni tappaṭipakkhadhammasamannāgatassa dukkhakkhayaṃ dassento ‘‘tādisaṃ mitta’’nti osānagāthamāha. Tassattho – yassa sammā paṭipannassa maggānugo paṭipattimaggaṃ anugato sammā paṭipanno appicchatādiguṇasamannāgamena sakalassa vaṭṭadukkhassa khayaṃ pariyosānaṃ pāpuṇeyya, tādisaṃ buddhaṃ buddhasāvakaṃ vā paṇḍito sappañño attano mittaṃ kubbetha tena mettiṃ kareyya, tañca sevetha tameva payirupāseyyāti.
ಕಿಂ ಪನೇತಂ ಸುತ್ತಂ ದೇವದತ್ತಸ್ಸ ನಿರಯೂಪಪತ್ತಿತೋ ಪುಬ್ಬೇ ಭಾಸಿತಂ, ಉದಾಹು ಪಚ್ಛಾತಿ? ಇತಿವುತ್ತಕಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ಇತಿವು॰ ಅಟ್ಠ॰ ೮೯) ತಾವ –
Kiṃ panetaṃ suttaṃ devadattassa nirayūpapattito pubbe bhāsitaṃ, udāhu pacchāti? Itivuttakaṭṭhakathāyaṃ (itivu. aṭṭha. 89) tāva –
‘‘ದೇವದತ್ತೇ ಹಿ ಅವೀಚಿಮಹಾನಿರಯಂ ಪವಿಟ್ಠೇ ದೇವದತ್ತಪಕ್ಖಿಕಾ ಅಞ್ಞತಿತ್ಥಿಯಾ ‘ಸಮಣೇನ ಗೋತಮೇನ ಅಭಿಸಪಿತೋ ದೇವದತ್ತೋ ಪಥವಿಂ ಪವಿಟ್ಠೋ’ತಿ ಅಬ್ಭಾಚಿಕ್ಖಿಂಸು। ತಂ ಸುತ್ವಾ ಸಾಸನೇ ಅನಭಿಪ್ಪಸನ್ನಾ ಮನುಸ್ಸಾ ‘ಸಿಯಾ ನು ಖೋ ಏತದೇವಂ, ಯಥಾ ಇಮೇ ಭಣನ್ತೀ’ತಿ ಆಸಙ್ಕಂ ಉಪ್ಪಾದೇಸುಂ। ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಭಿಕ್ಖೂ ಭಗವತೋ ಆರೋಚೇಸುಂ। ಅಥ ಖೋ ಭಗವಾ ‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ತಥಾಗತಾ ಕಸ್ಸಚಿ ಅಭಿಸಪಂ ದೇನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ನ ದೇವದತ್ತೋ ಮಯಾ ಅಭಿಸಪಿತೋ, ಅತ್ತನೋ ಕಮ್ಮೇನೇವ ನಿರಯಂ ಪವಿಟ್ಠೋ’ತಿ ವತ್ವಾ ತೇಸಂ ಮಿಚ್ಛಾಗಾಹಂ ಪಟಿಸೇಧೇನ್ತೋ ಇಮಾಯ ಅಟ್ಠುಪ್ಪತ್ತಿಯಾ ಇದಂ ಸುತ್ತಂ ಅಭಾಸೀ’’ತಿ –
‘‘Devadatte hi avīcimahānirayaṃ paviṭṭhe devadattapakkhikā aññatitthiyā ‘samaṇena gotamena abhisapito devadatto pathaviṃ paviṭṭho’ti abbhācikkhiṃsu. Taṃ sutvā sāsane anabhippasannā manussā ‘siyā nu kho etadevaṃ, yathā ime bhaṇantī’ti āsaṅkaṃ uppādesuṃ. Taṃ pavattiṃ bhikkhū bhagavato ārocesuṃ. Atha kho bhagavā ‘na, bhikkhave, tathāgatā kassaci abhisapaṃ denti, tasmā na devadatto mayā abhisapito, attano kammeneva nirayaṃ paviṭṭho’ti vatvā tesaṃ micchāgāhaṃ paṭisedhento imāya aṭṭhuppattiyā idaṃ suttaṃ abhāsī’’ti –
ವುತ್ತಂ, ತಸ್ಮಾ ತೇಸಂ ಮತೇನ ತಸ್ಸ ನಿರಯೂಪಪತ್ತಿತೋ ಪಚ್ಛಾಪಿ ಭಗವಾ ಇದಂ ಸುತ್ತಮಭಾಸೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಇಧ ಪನ ತಸ್ಸ ನಿರಯೂಪಪತ್ತಿತೋ ಪಠಮಮೇವ ಉಪ್ಪನ್ನೇ ವತ್ಥುಮ್ಹಿ ಭಾಸಿತಂ ಪಾಳಿಆರುಳ್ಹನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ತೇನೇವ ‘‘ಅವೀಚಿನಿರಯಂ ಪತ್ತೋ’’ತಿ ಇದಂ ಪನ ಆಸಂಸಾಯಂ ಅತೀತವಚನನ್ತಿ ವುತ್ತಂ, ಆಸಂಸಾತಿ ಚೇತ್ಥ ಅವಸ್ಸಮ್ಭಾವಿನೀ ಅತ್ಥಸಿದ್ಧಿ ಅಧಿಪ್ಪೇತಾ। ಅವಸ್ಸಮ್ಭಾವಿನಿಞ್ಹಿ ಅತ್ಥಸಿದ್ಧಿಮಪೇಕ್ಖಿತ್ವಾ ಅನಾಗತಮ್ಪಿ ಭೂತಂ ವಿಯ ವೋಹರನ್ತಿ, ತಞ್ಚ ಸದ್ದಲಕ್ಖಣಾನುಸಾರೇನ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।
Vuttaṃ, tasmā tesaṃ matena tassa nirayūpapattito pacchāpi bhagavā idaṃ suttamabhāsīti veditabbaṃ. Idha pana tassa nirayūpapattito paṭhamameva uppanne vatthumhi bhāsitaṃ pāḷiāruḷhanti daṭṭhabbaṃ. Teneva ‘‘avīcinirayaṃ patto’’ti idaṃ pana āsaṃsāyaṃ atītavacananti vuttaṃ, āsaṃsāti cettha avassambhāvinī atthasiddhi adhippetā. Avassambhāviniñhi atthasiddhimapekkhitvā anāgatampi bhūtaṃ viya voharanti, tañca saddalakkhaṇānusārena veditabbaṃ.
ಸಙ್ಘಭೇದಕಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Saṅghabhedakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ವಿನಯಪಿಟಕ • Vinayapiṭaka / ಚೂಳವಗ್ಗಪಾಳಿ • Cūḷavaggapāḷi / ಸಙ್ಘಭೇದಕಥಾ • Saṅghabhedakathā
ಅಟ್ಠಕಥಾ • Aṭṭhakathā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / ಚೂಳವಗ್ಗ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Cūḷavagga-aṭṭhakathā / ಸಙ್ಘಭೇದಕಕಥಾ • Saṅghabhedakakathā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ವಜಿರಬುದ್ಧಿ-ಟೀಕಾ • Vajirabuddhi-ṭīkā / ಛಸಕ್ಯಪಬ್ಬಜ್ಜಾಕಥಾವಣ್ಣನಾ • Chasakyapabbajjākathāvaṇṇanā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ವಿಮತಿವಿನೋದನೀ-ಟೀಕಾ • Vimativinodanī-ṭīkā / ಸಙ್ಘಭೇದಕಕಥಾವಣ್ಣನಾ • Saṅghabhedakakathāvaṇṇanā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ಪಾಚಿತ್ಯಾದಿಯೋಜನಾಪಾಳಿ • Pācityādiyojanāpāḷi / ಸಙ್ಘಭೇದಕಥಾ • Saṅghabhedakathā
