Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / සාරත්‌ථදීපනී-ටීකා • Sāratthadīpanī-ṭīkā

    සඞ්‌ඝභෙදකථාවණ්‌ණනා

    Saṅghabhedakathāvaṇṇanā

    345. අථ ඛො ආයස්‌මා සාරිපුත්‌තො ආදෙසනාපාටිහාරියානුසාසනියාතිආදීසු පරස්‌ස චිත්‌තං ඤත්‌වා කථනං ආදෙසනාපාටිහාරියං, සාවකානඤ්‌ච බුද්‌ධානඤ්‌ච සතතං ධම්‌මදෙසනං අනුසාසනීපාටිහාරියං, ඉද්‌ධිවිධං ඉද්‌ධිපාටිහාරියං. තත්‌ථ ඉද්‌ධිපාටිහාරියෙන සද්‌ධිං අනුසාසනීපාටිහාරියං මහාමොග්‌ගල්‌ලානත්‌ථෙරස්‌ස ආචිණ්‌ණං, ආදෙසනාපාටිහාරියෙන සද්‌ධිං අනුසාසනීපාටිහාරියං ධම්‌මසෙනාපතිස්‌ස. තෙන වුත්‌තං ‘‘ආයස්‌මා සාරිපුත්‌තො ආදෙසනාපාටිහාරියානුසාසනියා භික්‌ඛූ ධම්‌මියා කථාය ඔවදී’’තිආදි. තදා හි ද්‌වීසු අග්‌ගසාවකෙසු ධම්‌මසෙනාපති තෙසං භික්‌ඛූනං චිත්‌තචාරං ඤත්‌වා ධම්‌මං දෙසෙසි, මහාමොග්‌ගල්‌ලානත්‌ථෙරො විකුබ්‌බනං දස්‌සෙත්‌වා ධම්‌මං දෙසෙසි, පාළියඤ්‌චෙත්‌ථ ද්‌වින්‌නම්‌පි ථෙරානං දෙසනාය ධම්‌මචක්‌ඛුපටිලාභොව දස්‌සිතො. දීඝභාණකා පන එවං වදන්‌ති ‘‘භගවතා පෙසිතෙසු ද්‌වීසු අග්‌ගසාවකෙසු ධම්‌මසෙනාපති තෙසං චිත්‌තචාරං ඤත්‌වා ධම්‌මං දෙසෙසි, ථෙරස්‌ස ධම්‌මදෙසනං සුත්‌වා පඤ්‌චසතාපි භික්‌ඛූ සොතාපත්‌තිඵලෙ පතිට්‌ඨහිංසු. අථ නෙසං මහාමොග්‌ගල්‌ලානත්‌ථෙරො විකුබ්‌බනං දස්‌සෙත්‌වා ධම්‌මං දෙසෙසි, තං සුත්‌වා සබ්‌බෙ අරහත්‌තඵලෙ පතිට්‌ඨහිංසූ’’ති. දෙවදත්‌තං උට්‌ඨාපෙසීති ජණ්‌ණුකෙන හදයමජ්‌ඣෙ පහරිත්‌වා උට්‌ඨාපෙසි.

    345.Atha kho āyasmā sāriputto ādesanāpāṭihāriyānusāsaniyātiādīsu parassa cittaṃ ñatvā kathanaṃ ādesanāpāṭihāriyaṃ, sāvakānañca buddhānañca satataṃ dhammadesanaṃ anusāsanīpāṭihāriyaṃ, iddhividhaṃ iddhipāṭihāriyaṃ. Tattha iddhipāṭihāriyena saddhiṃ anusāsanīpāṭihāriyaṃ mahāmoggallānattherassa āciṇṇaṃ, ādesanāpāṭihāriyena saddhiṃ anusāsanīpāṭihāriyaṃ dhammasenāpatissa. Tena vuttaṃ ‘‘āyasmā sāriputto ādesanāpāṭihāriyānusāsaniyā bhikkhū dhammiyā kathāya ovadī’’tiādi. Tadā hi dvīsu aggasāvakesu dhammasenāpati tesaṃ bhikkhūnaṃ cittacāraṃ ñatvā dhammaṃ desesi, mahāmoggallānatthero vikubbanaṃ dassetvā dhammaṃ desesi, pāḷiyañcettha dvinnampi therānaṃ desanāya dhammacakkhupaṭilābhova dassito. Dīghabhāṇakā pana evaṃ vadanti ‘‘bhagavatā pesitesu dvīsu aggasāvakesu dhammasenāpati tesaṃ cittacāraṃ ñatvā dhammaṃ desesi, therassa dhammadesanaṃ sutvā pañcasatāpi bhikkhū sotāpattiphale patiṭṭhahiṃsu. Atha nesaṃ mahāmoggallānatthero vikubbanaṃ dassetvā dhammaṃ desesi, taṃ sutvā sabbe arahattaphale patiṭṭhahiṃsū’’ti. Devadattaṃ uṭṭhāpesīti jaṇṇukena hadayamajjhe paharitvā uṭṭhāpesi.

    346. සරසීති සරො. සුවික්‌ඛාලිතන්‌ති සුට්‌ඨු වික්‌ඛාලිතං, සුවිසොධිතං කත්‌වාති අත්‌ථො. සංඛාදිත්‌වාති සුට්‌ඨු ඛාදිත්‌වා. මහිං විකුබ්‌බතොති මහිං දන්‌තෙහි විලිඛන්‌තස්‌ස. නදීසු භිසං ඝසානස්‌සාති යොජෙතබ්‌බං. නදීති චෙත්‌ථ මහාසරො අධිප්‌පෙතො. ජග්‌ගතොති හත්‌ථියූථං පාලෙන්‌තස්‌ස. භිඞ්‌කොවාති හත්‌ථිපොතකො විය. මමානුකුබ්‌බන්‌ති මං අනුකරොන්‌තො.

    346.Sarasīti saro. Suvikkhālitanti suṭṭhu vikkhālitaṃ, suvisodhitaṃ katvāti attho. Saṃkhāditvāti suṭṭhu khāditvā. Mahiṃ vikubbatoti mahiṃ dantehi vilikhantassa. Nadīsu bhisaṃ ghasānassāti yojetabbaṃ. Nadīti cettha mahāsaro adhippeto. Jaggatoti hatthiyūthaṃ pālentassa. Bhiṅkovāti hatthipotako viya. Mamānukubbanti maṃ anukaronto.

    347. දූතෙය්‍යන්‌ති දූතකම්‌මං. ගන්‌තුමරහතීති දූතෙය්‍යසඞ්‌ඛාතං සාසනං හරිතුං ධාරෙත්‌වා හරිතුං අරහති. සොතාති යං අස්‌ස සාසනං දෙන්‌ති, තස්‌ස සොතා. සාවෙතාති තං උග්‌ගණ්‌හිත්‌වා ‘‘ඉදං නාම තුම්‌හෙහි වුත්‌ත’’න්‌ති පටිසාවෙතා. උග්‌ගහෙතාති සුඋග්‌ගහිතං කත්‌වා උග්‌ගහෙතා. ධාරෙතාති සුධාරිතං කත්‌වා ධාරෙතා. විඤ්‌ඤාතාති අත්‌තනා තස්‌ස අත්‌ථං ජානිතා. විඤ්‌ඤාපෙතාති පරං විජානාපෙතා. සහිතාසහිතස්‌සාති ‘‘ඉදං සහිතං, ඉදං අසහිත’’න්‌ති එවං සහිතාසහිතස්‌ස කුසලො උපගතානුපගතෙසු ඡෙකො සාසනං ආරොචෙන්‌තො සහිතාසහිතං සල්‌ලක්‌ඛෙත්‌වා ආරොචෙති. න බ්‍යථතීති න වෙධති න ඡම්‌භති. උග්‌ගවාදිනින්‌ති ඵරුසවචනෙන සමන්‌නාගතං. පුච්‌ඡිතොති පටිඤ්‌ඤත්‌ථාය පුච්‌ඡිතො.

    347.Dūteyyanti dūtakammaṃ. Gantumarahatīti dūteyyasaṅkhātaṃ sāsanaṃ harituṃ dhāretvā harituṃ arahati. Sotāti yaṃ assa sāsanaṃ denti, tassa sotā. Sāvetāti taṃ uggaṇhitvā ‘‘idaṃ nāma tumhehi vutta’’nti paṭisāvetā. Uggahetāti suuggahitaṃ katvā uggahetā. Dhāretāti sudhāritaṃ katvā dhāretā. Viññātāti attanā tassa atthaṃ jānitā. Viññāpetāti paraṃ vijānāpetā. Sahitāsahitassāti ‘‘idaṃ sahitaṃ, idaṃ asahita’’nti evaṃ sahitāsahitassa kusalo upagatānupagatesu cheko sāsanaṃ ārocento sahitāsahitaṃ sallakkhetvā āroceti. Na byathatīti na vedhati na chambhati. Uggavādininti pharusavacanena samannāgataṃ. Pucchitoti paṭiññatthāya pucchito.

    348. අට්‌ඨහි, භික්‌ඛවෙ, අසද්‌ධම්‌මෙහීතිආදීසු අසද්‌ධම්‌මෙහීති (ඉතිවු. අට්‌ඨ. 89) අසතං ධම්‌මෙහි, අසන්‌තෙහි වා අසොභනෙහි වා ධම්‌මෙහි. අභිභූතොති අජ්‌ඣොත්‌ථටො. පරියාදින්‌නචිත්‌තොති ඛෙපිතචිත්‌තො ලාභාදිහෙතුකෙන ඉච්‌ඡාචාරෙන මානමදාදිනා ච ඛයං පාපිතකුසලචිත්‌තො. අථ වා පරියාදින්‌නචිත්‌තොති පරිතො ආදින්‌නචිත්‌තො, වුත්‌තප්‌පකාරෙන අකුසලකොට්‌ඨාසෙන යථා කුසලචිත්‌තස්‌ස උප්‌පත්‌තිවාරො න හොති, එවං සමන්‌තතො ගහිතචිත්‌තසන්‌තානොති අත්‌ථො. අපායෙ නිබ්‌බත්‌තනාරහතාය ආපායිකො. තත්‌ථපි අවීචිසඞ්‌ඛාතෙ මහානිරයෙ උප්‌පජ්‌ජතීති නෙරයිකො. එකං අන්‌තරකප්‌පං පරිපුණ්‌ණමෙව කත්‌වා තත්‌ථ තිට්‌ඨතීති කප්‌පට්‌ඨො. අතෙකිච්‌ඡොති බුද්‌ධෙහිපි අනිවත්‌තනීයත්‌තා අවීචිනිබ්‌බත්‌තියා තිකිච්‌ඡාභාවතො අතෙකිච්‌ඡො, අතිකිච්‌ඡනීයොති අත්‌ථො. ලාභෙනාති ලාභෙන හෙතුභූතෙන. අථ වා ලාභහෙතුකෙන මානාදිනා. ලාභඤ්‌හි නිස්‌සාය ඉධෙකච්‌චෙ පුග්‌ගලා පාපිච්‌ඡා ඉච්‌ඡාපකතා ඉච්‌ඡාචාරෙ ඨත්‌වා ‘‘ලාභං නිබ්‌බත්‌තෙස්‌සාමා’’ති අනෙකවිහිතං අනෙසනං අප්‌පතිරූපං ආපජ්‌ජිත්‌වා ඉතො චුතා අපායෙසු නිබ්‌බත්‌තන්‌ති. අපරෙ යථාලාභං ලභිත්‌වා තංනිමිත්‌තං මානාතිමානමදමච්‌ඡරියාදිවසෙන පමාදං ආපජ්‌ජිත්‌වා ඉතො චුතා අපායෙසු නිබ්‌බත්‌තන්‌ති, අයඤ්‌ච තාදිසො. තෙන වුත්‌තං ‘‘ලාභෙන, භික්‌ඛවෙ, අභිභූතො පරියාදින්‌නචිත්‌තො දෙවදත්‌තො ආපායිකො’’තිආදි. අසක්‌කාරෙනාති හීළෙත්‌වා පරිභවිත්‌වා පරෙහි අත්‌තනි පවත්‌තිතෙන අසක්‌කාරෙන, අසක්‌කාරහෙතුකෙන වා මානාදිනා. අසන්‌තගුණසම්‌භාවනාධිප්‌පායෙන පවත්‌තා පාපා ඉච්‌ඡා එතස්‌සාති පාපිච්‌ඡො, තස්‌ස භාවො පාපිච්‌ඡතා, තාය. ‘‘අහං බුද්‌ධො භවිස්‌සාමි, භික්‌ඛුසඞ්‌ඝං පරිහරිස්‌සාමී’’ති හි තස්‌ස ඉච්‌ඡා උප්‌පන්‌නා. කොකාලිකාදයො පාපා ලාමකා මිත්‌තා එතස්‌සාති පාපමිත්‌තො, තස්‌ස භාවො පාපමිත්‌තතා, තාය.

    348.Aṭṭhahi, bhikkhave, asaddhammehītiādīsu asaddhammehīti (itivu. aṭṭha. 89) asataṃ dhammehi, asantehi vā asobhanehi vā dhammehi. Abhibhūtoti ajjhotthaṭo. Pariyādinnacittoti khepitacitto lābhādihetukena icchācārena mānamadādinā ca khayaṃ pāpitakusalacitto. Atha vā pariyādinnacittoti parito ādinnacitto, vuttappakārena akusalakoṭṭhāsena yathā kusalacittassa uppattivāro na hoti, evaṃ samantato gahitacittasantānoti attho. Apāye nibbattanārahatāya āpāyiko. Tatthapi avīcisaṅkhāte mahāniraye uppajjatīti nerayiko. Ekaṃ antarakappaṃ paripuṇṇameva katvā tattha tiṭṭhatīti kappaṭṭho. Atekicchoti buddhehipi anivattanīyattā avīcinibbattiyā tikicchābhāvato atekiccho, atikicchanīyoti attho. Lābhenāti lābhena hetubhūtena. Atha vā lābhahetukena mānādinā. Lābhañhi nissāya idhekacce puggalā pāpicchā icchāpakatā icchācāre ṭhatvā ‘‘lābhaṃ nibbattessāmā’’ti anekavihitaṃ anesanaṃ appatirūpaṃ āpajjitvā ito cutā apāyesu nibbattanti. Apare yathālābhaṃ labhitvā taṃnimittaṃ mānātimānamadamacchariyādivasena pamādaṃ āpajjitvā ito cutā apāyesu nibbattanti, ayañca tādiso. Tena vuttaṃ ‘‘lābhena, bhikkhave, abhibhūto pariyādinnacitto devadatto āpāyiko’’tiādi. Asakkārenāti hīḷetvā paribhavitvā parehi attani pavattitena asakkārena, asakkārahetukena vā mānādinā. Asantaguṇasambhāvanādhippāyena pavattā pāpā icchā etassāti pāpiccho, tassa bhāvo pāpicchatā, tāya. ‘‘Ahaṃ buddho bhavissāmi, bhikkhusaṅghaṃ pariharissāmī’’ti hi tassa icchā uppannā. Kokālikādayo pāpā lāmakā mittā etassāti pāpamitto, tassa bhāvo pāpamittatā, tāya.

    349. අභිභුය්‍යාති අභිභවිත්‌වා මද්‌දිත්‌වා.

    349.Abhibhuyyāti abhibhavitvā madditvā.

    350. තීහි, භික්‌ඛවෙ, අසද්‌ධම්‌මෙහීතිආදි වුත්‌තනයමෙව. ඔරමත්‌තකෙන විසෙසාධිගමෙන අන්‌තරා වොසානං ආපාදීති එත්‌ථ පන අයමත්‌ථො. ඔරමත්‌තකෙනාති අප්‌පමත්‌තකෙන ඣානාභිඤ්‌ඤාමත්‌තෙන. විසෙසාධිගමෙනාති උත්‌තරිමනුස්‌සධම්‌මාධිගමෙන. අන්‌තරාති වෙමජ්‌ඣෙ. වොසානං ආපාදීති අකතකිච්‌චොව සමානො ‘‘කතකිච්‌චොම්‌හී’’ති මඤ්‌ඤමානො සමණධම්‌මතො විගමං ආපජ්‌ජි. ඉදං වුත්‌තං හොති – ඣානාභිඤ්‌ඤාහි උත්‌තරිකරණීයෙ අධිගන්‌තබ්‌බෙ මග්‌ගඵලෙ අනධිගතෙ සතියෙව තං අනධිගන්‌ත්‌වා සමණධම්‌මතො විගමං ආපජ්‌ජීති. ඉති භගවා ඉමිනා සුත්‌තෙන විසෙසතො පුථුජ්‌ජනභාවෙ ආදීනවං පකාසෙති ‘‘භාරියො පුථුජ්‌ජනභාවො, යත්‍ර හි නාම ඣානාභිඤ්‌ඤාපරියොසානා සම්‌පත්‌තියො නිබ්‌බත්‌තෙත්‌වාපි අනෙකානත්‌ථාවහං නානාවිධදුක්‌ඛහෙතුඅසන්‌තගුණසම්‌භාවනං අසප්‌පුරිසසංසග්‌ගං ආලසියානුයොගඤ්‌ච අවිජහන්‌තො අවීචිසංවත්‌තනිකං කප්‌පට්‌ඨියං අතෙකිච්‌ඡං කිබ්‌බිසං පසවතී’’ති.

    350.Tīhi, bhikkhave, asaddhammehītiādi vuttanayameva. Oramattakena visesādhigamena antarā vosānaṃ āpādīti ettha pana ayamattho. Oramattakenāti appamattakena jhānābhiññāmattena. Visesādhigamenāti uttarimanussadhammādhigamena. Antarāti vemajjhe. Vosānaṃ āpādīti akatakiccova samāno ‘‘katakiccomhī’’ti maññamāno samaṇadhammato vigamaṃ āpajji. Idaṃ vuttaṃ hoti – jhānābhiññāhi uttarikaraṇīye adhigantabbe maggaphale anadhigate satiyeva taṃ anadhigantvā samaṇadhammato vigamaṃ āpajjīti. Iti bhagavā iminā suttena visesato puthujjanabhāve ādīnavaṃ pakāseti ‘‘bhāriyo puthujjanabhāvo, yatra hi nāma jhānābhiññāpariyosānā sampattiyo nibbattetvāpi anekānatthāvahaṃ nānāvidhadukkhahetuasantaguṇasambhāvanaṃ asappurisasaṃsaggaṃ ālasiyānuyogañca avijahanto avīcisaṃvattanikaṃ kappaṭṭhiyaṃ atekicchaṃ kibbisaṃ pasavatī’’ti.

    ගාථාසු මාති පටිසෙධෙ නිපාතො. ජාතූති එකංසෙන. කොචීති සබ්‌බසඞ්‌ගාහකවචනං. ලොකස්‌මින්‌ති සත්‌තලොකෙ. ඉදං වුත්‌තං හොති – ඉමස්‌මිං සත්‌තලොකෙ කොචි පුග්‌ගලො එකංසෙන පාපිච්‌ඡො මා හොතූති. තදමිනාපි ජානාථ, පාපිච්‌ඡානං යථා ගතීති පාපිච්‌ඡානං පුග්‌ගලානං යථාගති යාදිසී නිබ්‌බත්‌ති යාදිසො අභිසම්‌පරායොති ඉමිනාපි කාරණෙන ජානාථාති දෙවදත්‌තං නිදස්‌සෙන්‌තො එවමාහ.

    Gāthāsu ti paṭisedhe nipāto. Jātūti ekaṃsena. Kocīti sabbasaṅgāhakavacanaṃ. Lokasminti sattaloke. Idaṃ vuttaṃ hoti – imasmiṃ sattaloke koci puggalo ekaṃsena pāpiccho mā hotūti. Tadamināpi jānātha, pāpicchānaṃ yathā gatīti pāpicchānaṃ puggalānaṃ yathāgati yādisī nibbatti yādiso abhisamparāyoti imināpi kāraṇena jānāthāti devadattaṃ nidassento evamāha.

    පණ්‌ඩිතොති සමඤ්‌ඤාතොති පරියත්‌තිබාහුසච්‌චෙන පණ්‌ඩිතොති ඤාතො. භාවිතත්‌තොති සම්‌මතොති ඣානාභිඤ්‌ඤාහි භාවිතචිත්‌තොති සම්‌භාවිතො. තථා හි සො ‘‘මහිද්‌ධිකො ගොධිපුත්‌තො, මහානුභාවො ගොධිපුත්‌තො’’ති ධම්‌මසෙනාපතිනාපි පසංසිතො අහොසි. ජලංව යසසා අට්‌ඨා, දෙවදත්‌තොති විස්‌සුතොති අත්‌තනො කිත්‌තියා පරිවාරෙන ච ජලන්‌තො විය ඔභාසන්‌තො විය ඨිතො දෙවදත්‌තොති එවං විස්‌සුතො පාකටො අහොසි. ‘‘මෙ සුත’’න්‌තිපි පාඨො, මයා සුතං සුතමත්‌තං, කතිපාහෙනෙව අතථාභූතත්‌තා තස්‌ස තං පණ්‌ඩිච්‌චාදිසවනමත්‌තමෙවාති අත්‌ථො.

    Paṇḍitoti samaññātoti pariyattibāhusaccena paṇḍitoti ñāto. Bhāvitattoti sammatoti jhānābhiññāhi bhāvitacittoti sambhāvito. Tathā hi so ‘‘mahiddhiko godhiputto, mahānubhāvo godhiputto’’ti dhammasenāpatināpi pasaṃsito ahosi. Jalaṃva yasasā aṭṭhā, devadattoti vissutoti attano kittiyā parivārena ca jalanto viya obhāsanto viya ṭhito devadattoti evaṃ vissuto pākaṭo ahosi. ‘‘Me suta’’ntipi pāṭho, mayā sutaṃ sutamattaṃ, katipāheneva atathābhūtattā tassa taṃ paṇḍiccādisavanamattamevāti attho.

    සො පමාදං අනුචිණ්‌ණො, ආසජ්‌ජ නං තථාගතන්‌ති සො එවංභූතො දෙවදත්‌තො ‘‘බුද්‌ධොපි සාකියපුත්‌තො, අහම්‌පි සාකියපුත්‌තො, බුද්‌ධොපි සමණො, අහම්‌පි සමණො, බුද්‌ධොපි ඉද්‌ධිමා, අහම්‌පි ඉද්‌ධිමා, බුද්‌ධොපි දිබ්‌බචක්‌ඛුකො, දිබ්‌බසොතචෙතොපරියඤාණලාභී, බුද්‌ධොපි අතීතානාගතපච්‌චුප්‌පන්‌නෙ ධම්‌මෙ ජානාති, අහම්‌පි තෙ ජානාමී’’ති අත්‌තනො පමාණං අජානිත්‌වා සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධං අත්‌තනා සමසමට්‌ඨපනෙන පමාදං ආපජ්‌ජන්‌තො ‘‘ඉදානාහං බුද්‌ධො භවිස්‌සාමි, භික්‌ඛුසඞ්‌ඝං පරිහරිස්‌සාමී’’ති අභිමාරපයොජනාදිනා තථාගතං ආසජ්‌ජ ආසාදෙත්‌වා විහෙඨෙත්‌වා. ‘‘පමාදමනුජිණ්‌ණො’’තිපි පඨන්‌ති. තස්‌සත්‌ථො – පමාදං වුත්‌තනයෙන පමජ්‌ජන්‌තො පමාදං නිස්‌සාය භගවතා සද්‌ධිං යුගග්‌ගාහචිත්‌තුප්‌පාදෙන සහෙව ඣානාභිඤ්‌ඤාහි අනුජිණ්‌ණො පරිහීනොති. අවීචිනිරයං පත්‌තො, චතුද්‌වාරං භයානකන්‌ති ජාලානං තත්‌ථ උප්‌පන්‌නසත්‌තානං වා නිරන්‌තරතාය ‘‘අවීචී’’ති ලද්‌ධනාමං චතූසු පස්‌සෙසු චතුමහාද්‌වාරයොගෙන චතුද්‌වාරං අතිභයානකං මහානිරයං පටිසන්‌ධිග්‌ගහණවසෙන පත්‌තො. තථා හි වුත්‌තං –

    Sopamādaṃ anuciṇṇo, āsajja naṃ tathāgatanti so evaṃbhūto devadatto ‘‘buddhopi sākiyaputto, ahampi sākiyaputto, buddhopi samaṇo, ahampi samaṇo, buddhopi iddhimā, ahampi iddhimā, buddhopi dibbacakkhuko, dibbasotacetopariyañāṇalābhī, buddhopi atītānāgatapaccuppanne dhamme jānāti, ahampi te jānāmī’’ti attano pamāṇaṃ ajānitvā sammāsambuddhaṃ attanā samasamaṭṭhapanena pamādaṃ āpajjanto ‘‘idānāhaṃ buddho bhavissāmi, bhikkhusaṅghaṃ pariharissāmī’’ti abhimārapayojanādinā tathāgataṃ āsajja āsādetvā viheṭhetvā. ‘‘Pamādamanujiṇṇo’’tipi paṭhanti. Tassattho – pamādaṃ vuttanayena pamajjanto pamādaṃ nissāya bhagavatā saddhiṃ yugaggāhacittuppādena saheva jhānābhiññāhi anujiṇṇo parihīnoti. Avīcinirayaṃ patto, catudvāraṃ bhayānakanti jālānaṃ tattha uppannasattānaṃ vā nirantaratāya ‘‘avīcī’’ti laddhanāmaṃ catūsu passesu catumahādvārayogena catudvāraṃ atibhayānakaṃ mahānirayaṃ paṭisandhiggahaṇavasena patto. Tathā hi vuttaṃ –

    ‘‘චතුක්‌කණ්‌ණො චතුද්‌වාරො, විභත්‌තො භාගසො මිතො;

    ‘‘Catukkaṇṇo catudvāro, vibhatto bhāgaso mito;

    අයොපාකාරපරියන්‌තො, අයසා පටිකුජ්‌ජිතො.

    Ayopākārapariyanto, ayasā paṭikujjito.

    ‘‘තස්‌ස අයොමයා භූමි, ජලිතා තෙජසා යුතා;

    ‘‘Tassa ayomayā bhūmi, jalitā tejasā yutā;

    සමන්‌තා යොජනසතං, ඵරිත්‌වා තිට්‌ඨති සබ්‌බදා’’ති. (ම. නි. 3.250, 267; අ. නි. 3.36);

    Samantā yojanasataṃ, pharitvā tiṭṭhati sabbadā’’ti. (ma. ni. 3.250, 267; a. ni. 3.36);

    අදුට්‌ඨස්‌සාති අදුට්‌ඨචිත්‌තස්‌ස. දුබ්‌භෙති දුස්‌සෙය්‍ය. තමෙව පාපං ඵුසතීති තමෙව අදුට්‌ඨදුබ්‌භිං පාපපුග්‌ගලං පාපං නිහීනං පාපඵලං ඵුසති පාපුණාති අභිභවති. භෙස්‌මාති විපුලභාවෙන ගම්‌භීරභාවෙන ච භිංසාපනො, භිංසාපෙන්‌තො විය විපුලගම්‌භීරොති අත්‌ථො. වාදෙනාති දොසෙන. උපහිංසතීති බාධති ආසාදෙති. වාදො තම්‌හි න රූහතීති තස්‌මිං තථාගතෙ පරෙන ආරොපියමානො දොසො න රුහති න තිට්‌ඨති, විසකුම්‌භො විය සමුද්‌දස්‌ස න තස්‌ස විකාරං ජනෙතීති අත්‌ථො.

    Aduṭṭhassāti aduṭṭhacittassa. Dubbheti dusseyya. Tameva pāpaṃ phusatīti tameva aduṭṭhadubbhiṃ pāpapuggalaṃ pāpaṃ nihīnaṃ pāpaphalaṃ phusati pāpuṇāti abhibhavati. Bhesmāti vipulabhāvena gambhīrabhāvena ca bhiṃsāpano, bhiṃsāpento viya vipulagambhīroti attho. Vādenāti dosena. Upahiṃsatīti bādhati āsādeti. Vādo tamhi na rūhatīti tasmiṃ tathāgate parena āropiyamāno doso na ruhati na tiṭṭhati, visakumbho viya samuddassa na tassa vikāraṃ janetīti attho.

    එවං ඡහි ගාථාහි පාපිච්‌ඡතාදිසමන්‌නාගතස්‌ස නිරයූපගභාවදස්‌සනෙන දුක්‌ඛතො අපරිමුත්‌තිං දස්‌සෙත්‌වා ඉදානි තප්‌පටිපක්‌ඛධම්‌මසමන්‌නාගතස්‌ස දුක්‌ඛක්‌ඛයං දස්‌සෙන්‌තො ‘‘තාදිසං මිත්‌ත’’න්‌ති ඔසානගාථමාහ. තස්‌සත්‌ථො – යස්‌ස සම්‌මා පටිපන්‌නස්‌ස මග්‌ගානුගො පටිපත්‌තිමග්‌ගං අනුගතො සම්‌මා පටිපන්‌නො අප්‌පිච්‌ඡතාදිගුණසමන්‌නාගමෙන සකලස්‌ස වට්‌ටදුක්‌ඛස්‌ස ඛයං පරියොසානං පාපුණෙය්‍ය, තාදිසං බුද්‌ධං බුද්‌ධසාවකං වා පණ්‌ඩිතො සප්‌පඤ්‌ඤො අත්‌තනො මිත්‌තං කුබ්‌බෙථ තෙන මෙත්‌තිං කරෙය්‍ය, තඤ්‌ච සෙවෙථ තමෙව පයිරුපාසෙය්‍යාති.

    Evaṃ chahi gāthāhi pāpicchatādisamannāgatassa nirayūpagabhāvadassanena dukkhato aparimuttiṃ dassetvā idāni tappaṭipakkhadhammasamannāgatassa dukkhakkhayaṃ dassento ‘‘tādisaṃ mitta’’nti osānagāthamāha. Tassattho – yassa sammā paṭipannassa maggānugo paṭipattimaggaṃ anugato sammā paṭipanno appicchatādiguṇasamannāgamena sakalassa vaṭṭadukkhassa khayaṃ pariyosānaṃ pāpuṇeyya, tādisaṃ buddhaṃ buddhasāvakaṃ vā paṇḍito sappañño attano mittaṃ kubbetha tena mettiṃ kareyya, tañca sevetha tameva payirupāseyyāti.

    කිං පනෙතං සුත්‌තං දෙවදත්‌තස්‌ස නිරයූපපත්‌තිතො පුබ්‌බෙ භාසිතං, උදාහු පච්‌ඡාති? ඉතිවුත්‌තකට්‌ඨකථායං (ඉතිවු. අට්‌ඨ. 89) තාව –

    Kiṃ panetaṃ suttaṃ devadattassa nirayūpapattito pubbe bhāsitaṃ, udāhu pacchāti? Itivuttakaṭṭhakathāyaṃ (itivu. aṭṭha. 89) tāva –

    ‘‘දෙවදත්‌තෙ හි අවීචිමහානිරයං පවිට්‌ඨෙ දෙවදත්‌තපක්‌ඛිකා අඤ්‌ඤතිත්‌ථියා ‘සමණෙන ගොතමෙන අභිසපිතො දෙවදත්‌තො පථවිං පවිට්‌ඨො’ති අබ්‌භාචික්‌ඛිංසු. තං සුත්‌වා සාසනෙ අනභිප්‌පසන්‌නා මනුස්‌සා ‘සියා නු ඛො එතදෙවං, යථා ඉමෙ භණන්‌තී’ති ආසඞ්‌කං උප්‌පාදෙසුං. තං පවත්‌තිං භික්‌ඛූ භගවතො ආරොචෙසුං. අථ ඛො භගවා ‘න, භික්‌ඛවෙ, තථාගතා කස්‌සචි අභිසපං දෙන්‌ති, තස්‌මා න දෙවදත්‌තො මයා අභිසපිතො, අත්‌තනො කම්‌මෙනෙව නිරයං පවිට්‌ඨො’ති වත්‌වා තෙසං මිච්‌ඡාගාහං පටිසෙධෙන්‌තො ඉමාය අට්‌ඨුප්‌පත්‌තියා ඉදං සුත්‌තං අභාසී’’ති –

    ‘‘Devadatte hi avīcimahānirayaṃ paviṭṭhe devadattapakkhikā aññatitthiyā ‘samaṇena gotamena abhisapito devadatto pathaviṃ paviṭṭho’ti abbhācikkhiṃsu. Taṃ sutvā sāsane anabhippasannā manussā ‘siyā nu kho etadevaṃ, yathā ime bhaṇantī’ti āsaṅkaṃ uppādesuṃ. Taṃ pavattiṃ bhikkhū bhagavato ārocesuṃ. Atha kho bhagavā ‘na, bhikkhave, tathāgatā kassaci abhisapaṃ denti, tasmā na devadatto mayā abhisapito, attano kammeneva nirayaṃ paviṭṭho’ti vatvā tesaṃ micchāgāhaṃ paṭisedhento imāya aṭṭhuppattiyā idaṃ suttaṃ abhāsī’’ti –

    වුත්‌තං, තස්‌මා තෙසං මතෙන තස්‌ස නිරයූපපත්‌තිතො පච්‌ඡාපි භගවා ඉදං සුත්‌තමභාසීති වෙදිතබ්‌බං. ඉධ පන තස්‌ස නිරයූපපත්‌තිතො පඨමමෙව උප්‌පන්‌නෙ වත්‌ථුම්‌හි භාසිතං පාළිආරුළ්‌හන්‌ති දට්‌ඨබ්‌බං. තෙනෙව ‘‘අවීචිනිරයං පත්‌තො’’ති ඉදං පන ආසංසායං අතීතවචනන්‌ති වුත්‌තං, ආසංසාති චෙත්‌ථ අවස්‌සම්‌භාවිනී අත්‌ථසිද්‌ධි අධිප්‌පෙතා. අවස්‌සම්‌භාවිනිඤ්‌හි අත්‌ථසිද්‌ධිමපෙක්‌ඛිත්‌වා අනාගතම්‌පි භූතං විය වොහරන්‌ති, තඤ්‌ච සද්‌දලක්‌ඛණානුසාරෙන වෙදිතබ්‌බං.

    Vuttaṃ, tasmā tesaṃ matena tassa nirayūpapattito pacchāpi bhagavā idaṃ suttamabhāsīti veditabbaṃ. Idha pana tassa nirayūpapattito paṭhamameva uppanne vatthumhi bhāsitaṃ pāḷiāruḷhanti daṭṭhabbaṃ. Teneva ‘‘avīcinirayaṃ patto’’ti idaṃ pana āsaṃsāyaṃ atītavacananti vuttaṃ, āsaṃsāti cettha avassambhāvinī atthasiddhi adhippetā. Avassambhāviniñhi atthasiddhimapekkhitvā anāgatampi bhūtaṃ viya voharanti, tañca saddalakkhaṇānusārena veditabbaṃ.

    සඞ්‌ඝභෙදකථාවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.

    Saṅghabhedakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / විනයපිටක • Vinayapiṭaka / චූළවග්‌ගපාළි • Cūḷavaggapāḷi / සඞ්‌ඝභෙදකථා • Saṅghabhedakathā

    අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / විනයපිටක (අට්‌ඨකථා) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / චූළවග්‌ග-අට්‌ඨකථා • Cūḷavagga-aṭṭhakathā / සඞ්‌ඝභෙදකකථා • Saṅghabhedakakathā

    ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / වජිරබුද්‌ධි-ටීකා • Vajirabuddhi-ṭīkā / ඡසක්‍යපබ්‌බජ්‌ජාකථාවණ්‌ණනා • Chasakyapabbajjākathāvaṇṇanā

    ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / විමතිවිනොදනී-ටීකා • Vimativinodanī-ṭīkā / සඞ්‌ඝභෙදකකථාවණ්‌ණනා • Saṅghabhedakakathāvaṇṇanā

    ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / පාචිත්‍යාදියොජනාපාළි • Pācityādiyojanāpāḷi / සඞ්‌ඝභෙදකථා • Saṅghabhedakathā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact