Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / ကင္ခာဝိတရဏီ-အဘိနဝ-ဋီကာ • Kaṅkhāvitaraṇī-abhinava-ṭīkā |
၁၀. သင္ဃဘေဒသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
10. Saṅghabhedasikkhāpadavaṇṇanā
သဟိတသ္သာတိ ကာယစိတ္တေဟိ ဧကီဘူတသ္သ။ တေနာဟ ‘‘စိတ္တေန စ သရီရေန စ အဝိယုတ္တသ္သာတိ အတ္ထော’’တိ။ အသ္သာတိ ‘‘သမဂ္ဂသ္သာ’’တိ ပဒသ္သ။ သမာနသံဝာသကောတိ သမာနော ဧကူပောသထာဒိဘေဒော သံဝာသော အသ္သာတိ သမာနသံဝာသကော, လဒ္ဓိနာနာသံဝာသကေန ဝာ ကမ္မနာနာသံဝာသကေန ဝာ ဝိရဟိတော။ ကာယသာမဂ္ဂိဒာနတောတိ ကာယေန, ကာယသ္သ ဝာ သာမဂ္ဂိယာ သဟိတဘာဝသ္သ ဒာနတော, တေသု တေသု သင္ဃကမ္မေသု ဟတ္ထပာသူပဂမနတောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ကထံ နာမာယံ ဘိဇ္ဇေယ္ယာတိ အယံ သင္ဃော ကေန နု ခော ဥပာယေန ဝဂ္ဂော ဘဝေယ္ယ။ ဝာယာမေယ္ယာတိ ဥသ္သာဟံ ကရေယ္ယ, ပက္ခံ ပရိယေသေယ္ယ, ဂဏံ ဗန္ဓေယ္ယာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အတ္တနော ဖလံ ကရောတီတိ ကရဏံ, ယံ ကိဉ္စိ ကာရဏံ, အဓိကံ ကရဏန္တိ အဓိကရဏံ, ဝိသေသကာရဏံ, ဝိသေသကာရဏဉ္စ သင္ဃဘေဒသ္သာတိ ဝုတ္တံ ‘‘ဘေဒနသ္သာ’’တိအာဒိ။ ဘေဒကရဝတ္ထုဝသေန အဋ္ဌာရသဝိဓန္တိ –
Sahitassāti kāyacittehi ekībhūtassa. Tenāha ‘‘cittena ca sarīrena ca aviyuttassāti attho’’ti. Assāti ‘‘samaggassā’’ti padassa. Samānasaṃvāsakoti samāno ekūposathādibhedo saṃvāso assāti samānasaṃvāsako, laddhinānāsaṃvāsakena vā kammanānāsaṃvāsakena vā virahito. Kāyasāmaggidānatoti kāyena, kāyassa vā sāmaggiyā sahitabhāvassa dānato, tesu tesu saṅghakammesu hatthapāsūpagamanatoti vuttaṃ hoti. Kathaṃ nāmāyaṃ bhijjeyyāti ayaṃ saṅgho kena nu kho upāyena vaggo bhaveyya. Vāyāmeyyāti ussāhaṃ kareyya, pakkhaṃ pariyeseyya, gaṇaṃ bandheyyāti vuttaṃ hoti. Attano phalaṃ karotīti karaṇaṃ, yaṃ kiñci kāraṇaṃ, adhikaṃ karaṇanti adhikaraṇaṃ, visesakāraṇaṃ, visesakāraṇañca saṅghabhedassāti vuttaṃ ‘‘bhedanassā’’tiādi. Bhedakaravatthuvasena aṭṭhārasavidhanti –
‘‘ဣဓုပာလိ ဘိက္ခူ အဓမ္မံ ‘ဓမ္မော’တိ ဒီပေန္တိ, ဓမ္မံ ‘အဓမ္မော’တိ ဒီပေန္တိ။ အဝိနယံ ‘ဝိနယော’တိ ဒီပေန္တိ, ဝိနယံ ‘အဝိနယော’တိ ဒီပေန္တိ။ အဘာသိတံ အလပိတံ တထာဂတေန ‘ဘာသိတံ လပိတံ တထာဂတေနာ’တိ ဒီပေန္တိ, ဘာသိတံ လပိတံ တထာဂတေန ‘အဘာသိတံ အလပိတံ တထာဂတေနာ’တိ ဒီပေန္တိ။ အနာစိဏ္ဏံ တထာဂတေန ‘အာစိဏ္ဏံ တထာဂတေနာ’တိ ဒီပေန္တိ, အာစိဏ္ဏံ တထာဂတေန ‘အနာစိဏ္ဏံ တထာဂတေနာ’တိ ဒီပေန္တိ။ အပညတ္တံ တထာဂတေန ‘ပညတ္တံ တထာဂတေနာ’တိ ဒီပေန္တိ, ပညတ္တံ တထာဂတေန ‘အပညတ္တံ တထာဂတေနာ’တိ ဒီပေန္တိ။ အနာပတ္တိံ ‘အာပတ္တီ’တိ ဒီပေန္တိ, အာပတ္တိံ ‘အနာပတ္တီ’တိ ဒီပေန္တိ။ လဟုကံ အာပတ္တိံ ‘ဂရုကာ အာပတ္တီ’တိ ဒီပေန္တိ, ဂရုကံ အာပတ္တိံ ‘လဟုကာ အာပတ္တီ’တိ ဒီပေန္တိ။ သာဝသေသံ အာပတ္တိံ ‘အနဝသေသာ အာပတ္တီ’တိ ဒီပေန္တိ, အနဝသေသံ အာပတ္တိံ ‘သာဝသေသာ အာပတ္တီ’တိ ဒီပေန္တိ။ ဒုဋ္ဌုလ္လံ အာပတ္တိံ ‘အဒုဋ္ဌုလ္လာ အာပတ္တီ’တိ ဒီပေန္တိ, အဒုဋ္ဌုလ္လံ အာပတ္တိံ ‘ဒုဋ္ဌုလ္လာ အာပတ္တီ’တိ ဒီပေန္တီ’’တိ (စူဠဝ. ၃၅၂) –
‘‘Idhupāli bhikkhū adhammaṃ ‘dhammo’ti dīpenti, dhammaṃ ‘adhammo’ti dīpenti. Avinayaṃ ‘vinayo’ti dīpenti, vinayaṃ ‘avinayo’ti dīpenti. Abhāsitaṃ alapitaṃ tathāgatena ‘bhāsitaṃ lapitaṃ tathāgatenā’ti dīpenti, bhāsitaṃ lapitaṃ tathāgatena ‘abhāsitaṃ alapitaṃ tathāgatenā’ti dīpenti. Anāciṇṇaṃ tathāgatena ‘āciṇṇaṃ tathāgatenā’ti dīpenti, āciṇṇaṃ tathāgatena ‘anāciṇṇaṃ tathāgatenā’ti dīpenti. Apaññattaṃ tathāgatena ‘paññattaṃ tathāgatenā’ti dīpenti, paññattaṃ tathāgatena ‘apaññattaṃ tathāgatenā’ti dīpenti. Anāpattiṃ ‘āpattī’ti dīpenti, āpattiṃ ‘anāpattī’ti dīpenti. Lahukaṃ āpattiṃ ‘garukā āpattī’ti dīpenti, garukaṃ āpattiṃ ‘lahukā āpattī’ti dīpenti. Sāvasesaṃ āpattiṃ ‘anavasesā āpattī’ti dīpenti, anavasesaṃ āpattiṃ ‘sāvasesā āpattī’ti dīpenti. Duṭṭhullaṃ āpattiṃ ‘aduṭṭhullā āpattī’ti dīpenti, aduṭṭhullaṃ āpattiṃ ‘duṭṭhullā āpattī’ti dīpentī’’ti (cūḷava. 352) –
ဧဝံ ကမ္မက္ခန္ဓကေ ဝုတ္တာနံ အဋ္ဌာရသန္နံ ဘေဒကရဏာနံ ဝသေန အဋ္ဌာရသဝိဓံ။ ကာရဏဉ္ဟိ တဒာယတ္တဝုတ္တိတာယ ဖလံ ဧတ္ထ ဝသတီတိ ‘‘ဝတ္ထူ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ဟောန္တိ စေတ္ထ –
Evaṃ kammakkhandhake vuttānaṃ aṭṭhārasannaṃ bhedakaraṇānaṃ vasena aṭṭhārasavidhaṃ. Kāraṇañhi tadāyattavuttitāya phalaṃ ettha vasatīti ‘‘vatthū’’ti vuccati. Honti cettha –
‘‘ဓမ္မဝိနယဘာသိတာ-စိဏ္ဏပညတ္တိကာ ဒုကာ။
‘‘Dhammavinayabhāsitā-ciṇṇapaññattikā dukā;
အာပတ္တိလဟုဒုဋ္ဌုလ္လ-သာဝသေသဒုကာနိ စ။
Āpattilahuduṭṭhulla-sāvasesadukāni ca.
‘‘ဧတာနဋ္ဌာရသ ‘ဘေဒ-ကရဝတ္ထူ’တိ ဝုစ္စရေ။
‘‘Etānaṭṭhārasa ‘bheda-karavatthū’ti vuccare;
ဝိပလ္လာသဂဟိတာနိ၊ ဝာဒမူလူပနိသ္သယာ’’တိ။
Vipallāsagahitāni, vādamūlūpanissayā’’ti.
ပဂ္ဂယ္ဟာတိ ပဂ္ဂဟိတံ အဗ္ဘုသ္သိတံ ပာကဋံ ကတ္ဝာ။ တိဋ္ဌေယ္ယာတိ ယထာသမာဒိန္နံ, ယထာပဂ္ဂဟိတမေဝ စ ကတ္ဝာ အစ္ဆေယ္ယ။ ယသ္မာ ပန ဧဝံ ပဂ္ဂဏ္ဟတာ, တိဋ္ဌတာ စ တံ ဒီပိတဉ္စေဝ အဝိနိသ္သဋ္ဌဉ္စ ဟောတိ, တသ္မာ ‘‘ဒီပေယ္ယ စေဝ နပ္ပဋိနိသ္သဇ္ဇေယ္ယ စာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ကီဝ ဒူရေ သုတ္ဝာ ဂန္တ္ဝာ အဝဒန္တာနံ ဒုက္ကဋန္တိ အာဟ ‘‘သဗ္ဗန္တိမေန ပရိစ္ဆေဒေနာ’’တိအာဒိ။ ပိ-သဒ္ဒော စေတ္ထ အဋ္ဌာနပ္ပယုတ္တော, တသ္သ ‘‘အဍ္ဎယောဇနမတ္တ’’န္တိ ဣမိနာ သမ္ဗန္ဓော ဝေဒိတဗ္ဗော။ တတ္ထ ‘‘အဍ္ဎယောဇနမတ္တ’’န္တိ ဣမိနာ ဧကဝိဟာရေ ဝတ္တဗ္ဗမေဝ နတ္ထီတိ ဒီပေတိ။ ‘‘ဂန္တ္ဝာ’’တိ ဣမိနာ ဒူတံ ဝာ ပဏ္ဏံ ဝာ ပေသေတ္ဝာ ဝဒတောပိ အာပတ္တိမောက္ခော နတ္ထိ, သယမေဝ ပန ဂန္တ္ဝာ ‘‘ဂရုကော ခော, အာဝုသော, သင္ဃဘေဒော, မာ သင္ဃဘေဒာယ ပရက္ကမီ’’တိ (ပာရာ. အဋ္ဌ. ၂.၄၁၁) နိဝာရေတဗ္ဗောတိ ဒီပေတိ။
Paggayhāti paggahitaṃ abbhussitaṃ pākaṭaṃ katvā. Tiṭṭheyyāti yathāsamādinnaṃ, yathāpaggahitameva ca katvā accheyya. Yasmā pana evaṃ paggaṇhatā, tiṭṭhatā ca taṃ dīpitañceva avinissaṭṭhañca hoti, tasmā ‘‘dīpeyya ceva nappaṭinissajjeyya cā’’ti vuttaṃ. Kīva dūre sutvā gantvā avadantānaṃ dukkaṭanti āha ‘‘sabbantimena paricchedenā’’tiādi. Pi-saddo cettha aṭṭhānappayutto, tassa ‘‘aḍḍhayojanamatta’’nti iminā sambandho veditabbo. Tattha ‘‘aḍḍhayojanamatta’’nti iminā ekavihāre vattabbameva natthīti dīpeti. ‘‘Gantvā’’ti iminā dūtaṃ vā paṇṇaṃ vā pesetvā vadatopi āpattimokkho natthi, sayameva pana gantvā ‘‘garuko kho, āvuso, saṅghabhedo, mā saṅghabhedāya parakkamī’’ti (pārā. aṭṭha. 2.411) nivāretabboti dīpeti.
သမာဂစ္ဆတူတိ ဧကီဘဝတု။ ဧကီဘာဝော စ သမာနလဒ္ဓိဝသေန ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ဧကလဒ္ဓိကော ဟောတူ’’တိ။ ဧကာ လဒ္ဓိ ဂဟဏံ အသ္သာတိ ဧကလဒ္ဓိကော, ဧကဒိဋ္ဌိကောတိ အတ္ထော။ အညမညသမ္ပတ္တိယာတိ အညမညသ္သ သမာနဒိဋ္ဌိစိတ္တတာသင္ခာတာယ သမ္ပတ္တိယာ။ ‘‘အညမညသ္သ ဂုဏလာဘာဒိကာယ သမ္ပတ္တိယာ’’တိ ကေစိ။ အသမဂ္ဂော ဟိ ဝိသုံ ပာတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသတိ, ဗဟိသီမာယံ ဝာ အနုပရိဝေဏိယံ ဝာတိ န ဧကုဒ္ဒေသော။ တေနာဟ ‘‘ဧကတော ပဝတ္တပာတိမောက္ခုဒ္ဒေသောတိ အတ္ထော’’တိ။ အပ္ပဋိနိသ္သဇ္ဇတော ဒုက္ကဋန္တိ ဝိသုံ ဝိသုံ ဝဒန္တာနံ ဂဏနာယ ဒုက္ကဋံ။ သမနုဘာသနကမ္မံ ကာတဗ္ဗန္တိ ယာဝတတိယံ သမနုဘာသနကမ္မံ ကာတဗ္ဗံ, ‘‘သုဏာတု မေ, ဘန္တေ, သင္ဃော, အယံ ဣတ္ထန္နာမော ဘိက္ခု သမဂ္ဂသ္သ သင္ဃသ္သ ဘေဒာယ ပရက္ကမတီ’’တိအာဒိနာ (ပာရာ. ၄၁၃) ပဒဘာဇနေ ဝုတ္တာဟိ ဉတ္တိစတုတ္ထာဟိ တီဟိ သမနုဘာသနကမ္မဝာစာဟိ ကမ္မံ ကာတဗ္ဗန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ‘‘ဘေဒာယ ပရက္ကမေယ္ယာ’’တိ ဝိသုံ ဝုတ္တတ္တာ ဘေဒနသံဝတ္တနိကသ္သ အဓိကရဏသ္သ သမာဒာယ ပဂ္ဂဏ္ဟနတော ပုဗ္ဗေပိ ပက္ခပရိယေသနာဒိဝသေန သင္ဃဘေဒာယ ပရက္ကမန္တသ္သ သမနုဘာသနကမ္မံ ကာတဗ္ဗန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ပဋိနိသ္သဇ္ဇန္တသ္သ အနာပတ္တိဘာဝတော ‘‘သောတ္ထိဘာဝော တသ္သ ဘိက္ခုနော’’တိ ဝုတ္တံ။
Samāgacchatūti ekībhavatu. Ekībhāvo ca samānaladdhivasena hotīti āha ‘‘ekaladdhiko hotū’’ti. Ekā laddhi gahaṇaṃ assāti ekaladdhiko, ekadiṭṭhikoti attho. Aññamaññasampattiyāti aññamaññassa samānadiṭṭhicittatāsaṅkhātāya sampattiyā. ‘‘Aññamaññassa guṇalābhādikāya sampattiyā’’ti keci. Asamaggo hi visuṃ pātimokkhaṃ uddisati, bahisīmāyaṃ vā anupariveṇiyaṃ vāti na ekuddeso. Tenāha ‘‘ekato pavattapātimokkhuddesoti attho’’ti. Appaṭinissajjato dukkaṭanti visuṃ visuṃ vadantānaṃ gaṇanāya dukkaṭaṃ. Samanubhāsanakammaṃ kātabbanti yāvatatiyaṃ samanubhāsanakammaṃ kātabbaṃ, ‘‘suṇātu me, bhante, saṅgho, ayaṃ itthannāmo bhikkhu samaggassa saṅghassa bhedāya parakkamatī’’tiādinā (pārā. 413) padabhājane vuttāhi ñatticatutthāhi tīhi samanubhāsanakammavācāhi kammaṃ kātabbanti vuttaṃ hoti. ‘‘Bhedāya parakkameyyā’’ti visuṃ vuttattā bhedanasaṃvattanikassa adhikaraṇassa samādāya paggaṇhanato pubbepi pakkhapariyesanādivasena saṅghabhedāya parakkamantassa samanubhāsanakammaṃ kātabbanti veditabbaṃ. Paṭinissajjantassa anāpattibhāvato ‘‘sotthibhāvo tassa bhikkhuno’’ti vuttaṃ.
ကိဉ္စာပိ ဘိက္ခုနီ သင္ဃံ န ဘိန္ဒတိ, အပိစ ခော ဘေဒာယ ပရက္ကမတီတိ ‘‘သာဓာရဏပညတ္တီ’’တိ ဝုတ္တံ။ သင္ဃာဒိသေသံ အဇ္ဈာပဇ္ဇန္တသ္သ ဉတ္တိယာ ဒုက္ကဋံ, ဒ္ဝီဟိ ကမ္မဝာစာဟိ ထုလ္လစ္စယာ စ ပဋိပ္ပသ္သမ္ဘန္တီတိ အာဟ ‘‘သမနုဘာသနကမ္မေ’’တိအာဒိ။ တဉ္စ ဒုက္ကဋံ တေ စ ထုလ္လစ္စယာ ပဋိပ္ပသ္သမ္ဘန္တီတိ ယဉ္စ ဉတ္တိပရိယောသာနေ ဒုက္ကဋံ အာပန္နော, ယေ စ ဒ္ဝီဟိ ကမ္မဝာစာဟိ ထုလ္လစ္စယေ, တာ တိသ္သောပိ အာပတ္တိယော လိင္ဂပရိဝတ္တေန အသာဓာရဏာပတ္တိယော ဝိယ ပဋိပ္ပသ္သမ္ဘန္တိ။ သစေ ပနသ္သ ဉတ္တိပရိယောသာနေ လဇ္ဇိဓမ္မော ဩက္ကမတိ, သံဝရော ဥပ္ပဇ္ဇတိ, တံ ပဋိနိသ္သဇ္ဇတိ, ဉတ္တိယာ ဒုက္ကဋံ ဒေသေတ္ဝာ မုစ္စတိ။ အထ တံ န ပဋိနိသ္သဇ္ဇတိ, ဘေဒာယ ပရက္ကမတိ စေဝ ဘေဒနသံဝတ္တနိကံ အဓိကရဏံ သမာဒာယ ပဂ္ဂယ္ဟ တိဋ္ဌတိ စ, ဉတ္တိဒုက္ကဋံ ပဋိပ္ပသ္သမ္ဘတိ, ပဌမကမ္မဝာစာယ ထုလ္လစ္စယေ ပတိဋ္ဌာတိ။ ဧသ နယော ဣတရကမ္မဝာစာယမ္ပိ။ အသမနုဘာသိယမာနသ္သ အပ္ပဋိနိသ္သဇ္ဇန္တသ္သာပိ သင္ဃာဒိသေသေန အနာပတ္တိ။ ပဋိနိသ္သဇ္ဇန္တသ္သာပိ ဉတ္တိတော ပုဗ္ဗေ ဝာ ဉတ္တိက္ခဏေ ဝာ ဉတ္တိပရိယောသာနေ ဝာ ပဌမာယ ဝာ အနုသ္သာဝနာယ ဒုတိယာယ ဝာ တတိယာယ ဝာ ယာဝ ယ္ယ-ကာရံ န သမ္ပာပုဏာတိ, တာဝ ပဋိနိသ္သဇ္ဇန္တသ္သ သင္ဃာဒိသေသေန အနာပတ္တိ။ တေနာဟ ‘‘အသမနုဘာသိယမာနသ္သ စာ’’တိအာဒိ။
Kiñcāpi bhikkhunī saṅghaṃ na bhindati, apica kho bhedāya parakkamatīti ‘‘sādhāraṇapaññattī’’ti vuttaṃ. Saṅghādisesaṃ ajjhāpajjantassa ñattiyā dukkaṭaṃ, dvīhi kammavācāhi thullaccayā ca paṭippassambhantīti āha ‘‘samanubhāsanakamme’’tiādi. Tañca dukkaṭaṃ te ca thullaccayā paṭippassambhantīti yañca ñattipariyosāne dukkaṭaṃ āpanno, ye ca dvīhi kammavācāhi thullaccaye, tā tissopi āpattiyo liṅgaparivattena asādhāraṇāpattiyo viya paṭippassambhanti. Sace panassa ñattipariyosāne lajjidhammo okkamati, saṃvaro uppajjati, taṃ paṭinissajjati, ñattiyā dukkaṭaṃ desetvā muccati. Atha taṃ na paṭinissajjati, bhedāya parakkamati ceva bhedanasaṃvattanikaṃ adhikaraṇaṃ samādāya paggayha tiṭṭhati ca, ñattidukkaṭaṃ paṭippassambhati, paṭhamakammavācāya thullaccaye patiṭṭhāti. Esa nayo itarakammavācāyampi. Asamanubhāsiyamānassa appaṭinissajjantassāpi saṅghādisesena anāpatti. Paṭinissajjantassāpi ñattito pubbe vā ñattikkhaṇe vā ñattipariyosāne vā paṭhamāya vā anussāvanāya dutiyāya vā tatiyāya vā yāva yya-kāraṃ na sampāpuṇāti, tāva paṭinissajjantassa saṅghādisesena anāpatti. Tenāha ‘‘asamanubhāsiyamānassa cā’’tiādi.
ဧတ္ထ ပန (ပာရာ. အဋ္ဌ. ၂.၄၁၆) ‘‘ဒေဝဒတ္တော သမဂ္ဂသ္သ သင္ဃသ္သ ဘေဒာယ ပရက္ကမိ, တသ္မိံ ဝတ္ထုသ္မိ’’န္တိ (ပရိ. ၁၇) ပရိဝာရေ အာဂတတ္တာ ဒေဝဒတ္တော အာဒိကမ္မိကော, သော စ ခော သင္ဃဘေဒာယ ပရက္ကမနသ္သေဝ, န အပ္ပဋိနိသ္သဇ္ဇနသ္သ။ န ဟိ တသ္သ တံ ကမ္မံ ကတံ။ ကထမိဒံ ဇာနိတဗ္ဗန္တိ စေ? သုတ္တတော။ တထာ ဟိ ‘‘အရိဋ္ဌော ဘိက္ခု ဂဒ္ဓဗာဓိပုဗ္ဗော ပာပိကာယ ဒိဋ္ဌိယာ ယာဝတတိယံ သမနုဘာသနာယ န ပဋိနိသ္သဇ္ဇိ, တသ္မိံ ဝတ္ထုသ္မိ’’န္တိ ပရိဝာရေ အာဂတတ္တာ အရိဋ္ဌသ္သ ကမ္မံ ကတန္တိ ပညာယတိ, န တထာ ဒေဝဒတ္တသ္သ။ အထာပိသ္သ ကတေန ဘဝိတဗ္ဗန္တိ ကောစိ အတ္တနော ရုစိမတ္တေန ဝဒေယ္ယ, တထာပိ အပ္ပဋိနိသ္သဇ္ဇနေ အာဒိကမ္မိကသ္သ အနာပတ္တိ နာမ နတ္ထိ။ န ဟိ ပညတ္တံ သိက္ခာပဒံ ဝီတိက္ကမန္တသ္သ အညတ္ရ ဩဒိသ္သ အနုညာတတော အနာပတ္တိ နာမ ဒိသ္သတိ။ ယမ္ပိ အရိဋ္ဌသိက္ခာပဒသ္သ ပဒဘာဇနေ အနာပတ္တိယံ ‘‘အာဒိကမ္မိကသ္သာ’’တိ ပောတ္ထကေသု လိခိတံ, တံ ပမာဒလိခိတံ, ပမာဒလိခိတဘာဝော စ တသ္သ ‘‘ပဌမံ အရိဋ္ဌော ဘိက္ခု စောဒေတဗ္ဗော, စောဒေတ္ဝာ သာရေတဗ္ဗော, သာရေတ္ဝာ အာပတ္တိံ အာရောပေတဗ္ဗော’’တိ (စူဠဝ. ၆၅) ဧဝံ ကမ္မက္ခန္ဓကေ အာပတ္တိရောပနတော ဝေဒိတဗ္ဗော။
Ettha pana (pārā. aṭṭha. 2.416) ‘‘devadatto samaggassa saṅghassa bhedāya parakkami, tasmiṃ vatthusmi’’nti (pari. 17) parivāre āgatattā devadatto ādikammiko, so ca kho saṅghabhedāya parakkamanasseva, na appaṭinissajjanassa. Na hi tassa taṃ kammaṃ kataṃ. Kathamidaṃ jānitabbanti ce? Suttato. Tathā hi ‘‘ariṭṭho bhikkhu gaddhabādhipubbo pāpikāya diṭṭhiyā yāvatatiyaṃ samanubhāsanāya na paṭinissajji, tasmiṃ vatthusmi’’nti parivāre āgatattā ariṭṭhassa kammaṃ katanti paññāyati, na tathā devadattassa. Athāpissa katena bhavitabbanti koci attano rucimattena vadeyya, tathāpi appaṭinissajjane ādikammikassa anāpatti nāma natthi. Na hi paññattaṃ sikkhāpadaṃ vītikkamantassa aññatra odissa anuññātato anāpatti nāma dissati. Yampi ariṭṭhasikkhāpadassa padabhājane anāpattiyaṃ ‘‘ādikammikassā’’ti potthakesu likhitaṃ, taṃ pamādalikhitaṃ, pamādalikhitabhāvo ca tassa ‘‘paṭhamaṃ ariṭṭho bhikkhu codetabbo, codetvā sāretabbo, sāretvā āpattiṃ āropetabbo’’ti (cūḷava. 65) evaṃ kammakkhandhake āpattiropanato veditabbo.
ဣဓ ဘေဒာယ ပရက္ကမနေ အာဒိကမ္မိကသ္သ ဒေဝဒတ္တသ္သ ယသ္မာ တံ ကမ္မံ န ကတံ (ပာရာ. အဋ္ဌ. ၂.၄၁၆), တသ္မာသ္သ အာပတ္တိယေဝ န ဇာတာ။ သိက္ခာပဒံ ပန တံ အာရဗ္ဘ ပညတ္တန္တိ ကတ္ဝာ ‘‘အာဒိကမ္မိကော’’တိ ဝုတ္တော။ ဣတိ အာပတ္တိယာ အဘာဝတောယေဝသ္သ အနာပတ္တိ ဝုတ္တာ။ သာ ပနေသာ ကိဉ္စာပိ ‘‘အသမနုဘာသိယမာနသ္သာ’’တိ ဣမိနာဝ သိဒ္ဓာ။ ယသ္မာ ပန အသမနုဘာသိယမာနော နာမ ယသ္သ ကေဝလံ သမနုဘာသနံ န ကရောန္တိ, သော ဝုစ္စတိ, န အာဒိကမ္မိကော။ အယဉ္စ ဒေဝဒတ္တော အာဒိကမ္မိကောယေဝ။ တသ္မာ ‘‘အာဒိကမ္မိကသ္သာ’’တိ (ပာရာ. ၄၁၆) ဝုတ္တံ။ ဧတေနေဝ ဥပာယေန ဌပေတ္ဝာ အရိဋ္ဌသိက္ခာပဒံ သဗ္ဗသမနုဘာသနာသု ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ကာယဝာစာစိတ္တတော သမုဋ္ဌာနတော သမနုဘာသနသမုဋ္ဌာနံ။ ‘‘ပဋိနိသ္သဇ္ဇာမီ’’တိ ကာယဝိကာရံ ဝာ ဝစီဘေဒံ ဝာ အကရောန္တသ္သေဝ ပန အာပဇ္ဇနတော အကိရိယံ။ ‘‘နပ္ပဋိနိသ္သဇ္ဇာမီ’’တိ သညာယ အဘာဝေန မုစ္စနတော သညာဝိမောက္ခံ။ ‘‘နပ္ပဋိနိသ္သဇ္ဇာမီ’’တိ ဇာနနစိတ္တေနေဝ သစိတ္တကံ။
Idha bhedāya parakkamane ādikammikassa devadattassa yasmā taṃ kammaṃ na kataṃ (pārā. aṭṭha. 2.416), tasmāssa āpattiyeva na jātā. Sikkhāpadaṃ pana taṃ ārabbha paññattanti katvā ‘‘ādikammiko’’ti vutto. Iti āpattiyā abhāvatoyevassa anāpatti vuttā. Sā panesā kiñcāpi ‘‘asamanubhāsiyamānassā’’ti imināva siddhā. Yasmā pana asamanubhāsiyamāno nāma yassa kevalaṃ samanubhāsanaṃ na karonti, so vuccati, na ādikammiko. Ayañca devadatto ādikammikoyeva. Tasmā ‘‘ādikammikassā’’ti (pārā. 416) vuttaṃ. Eteneva upāyena ṭhapetvā ariṭṭhasikkhāpadaṃ sabbasamanubhāsanāsu vinicchayo veditabbo. Kāyavācācittato samuṭṭhānato samanubhāsanasamuṭṭhānaṃ. ‘‘Paṭinissajjāmī’’ti kāyavikāraṃ vā vacībhedaṃ vā akarontasseva pana āpajjanato akiriyaṃ. ‘‘Nappaṭinissajjāmī’’ti saññāya abhāvena muccanato saññāvimokkhaṃ. ‘‘Nappaṭinissajjāmī’’ti jānanacitteneva sacittakaṃ.
သင္ဃဘေဒသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Saṅghabhedasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.