| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಕಙ್ಖಾವಿತರಣೀ-ಅಭಿನವ-ಟೀಕಾ • Kaṅkhāvitaraṇī-abhinava-ṭīkā |
೧೦. ಸಙ್ಘಭೇದಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ
10. Saṅghabhedasikkhāpadavaṇṇanā
ಸಹಿತಸ್ಸಾತಿ ಕಾಯಚಿತ್ತೇಹಿ ಏಕೀಭೂತಸ್ಸ। ತೇನಾಹ ‘‘ಚಿತ್ತೇನ ಚ ಸರೀರೇನ ಚ ಅವಿಯುತ್ತಸ್ಸಾತಿ ಅತ್ಥೋ’’ತಿ। ಅಸ್ಸಾತಿ ‘‘ಸಮಗ್ಗಸ್ಸಾ’’ತಿ ಪದಸ್ಸ। ಸಮಾನಸಂವಾಸಕೋತಿ ಸಮಾನೋ ಏಕೂಪೋಸಥಾದಿಭೇದೋ ಸಂವಾಸೋ ಅಸ್ಸಾತಿ ಸಮಾನಸಂವಾಸಕೋ, ಲದ್ಧಿನಾನಾಸಂವಾಸಕೇನ ವಾ ಕಮ್ಮನಾನಾಸಂವಾಸಕೇನ ವಾ ವಿರಹಿತೋ। ಕಾಯಸಾಮಗ್ಗಿದಾನತೋತಿ ಕಾಯೇನ, ಕಾಯಸ್ಸ ವಾ ಸಾಮಗ್ಗಿಯಾ ಸಹಿತಭಾವಸ್ಸ ದಾನತೋ, ತೇಸು ತೇಸು ಸಙ್ಘಕಮ್ಮೇಸು ಹತ್ಥಪಾಸೂಪಗಮನತೋತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಕಥಂ ನಾಮಾಯಂ ಭಿಜ್ಜೇಯ್ಯಾತಿ ಅಯಂ ಸಙ್ಘೋ ಕೇನ ನು ಖೋ ಉಪಾಯೇನ ವಗ್ಗೋ ಭವೇಯ್ಯ। ವಾಯಾಮೇಯ್ಯಾತಿ ಉಸ್ಸಾಹಂ ಕರೇಯ್ಯ, ಪಕ್ಖಂ ಪರಿಯೇಸೇಯ್ಯ, ಗಣಂ ಬನ್ಧೇಯ್ಯಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಅತ್ತನೋ ಫಲಂ ಕರೋತೀತಿ ಕರಣಂ, ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಕಾರಣಂ, ಅಧಿಕಂ ಕರಣನ್ತಿ ಅಧಿಕರಣಂ, ವಿಸೇಸಕಾರಣಂ, ವಿಸೇಸಕಾರಣಞ್ಚ ಸಙ್ಘಭೇದಸ್ಸಾತಿ ವುತ್ತಂ ‘‘ಭೇದನಸ್ಸಾ’’ತಿಆದಿ। ಭೇದಕರವತ್ಥುವಸೇನ ಅಟ್ಠಾರಸವಿಧನ್ತಿ –
Sahitassāti kāyacittehi ekībhūtassa. Tenāha ‘‘cittena ca sarīrena ca aviyuttassāti attho’’ti. Assāti ‘‘samaggassā’’ti padassa. Samānasaṃvāsakoti samāno ekūposathādibhedo saṃvāso assāti samānasaṃvāsako, laddhinānāsaṃvāsakena vā kammanānāsaṃvāsakena vā virahito. Kāyasāmaggidānatoti kāyena, kāyassa vā sāmaggiyā sahitabhāvassa dānato, tesu tesu saṅghakammesu hatthapāsūpagamanatoti vuttaṃ hoti. Kathaṃ nāmāyaṃ bhijjeyyāti ayaṃ saṅgho kena nu kho upāyena vaggo bhaveyya. Vāyāmeyyāti ussāhaṃ kareyya, pakkhaṃ pariyeseyya, gaṇaṃ bandheyyāti vuttaṃ hoti. Attano phalaṃ karotīti karaṇaṃ, yaṃ kiñci kāraṇaṃ, adhikaṃ karaṇanti adhikaraṇaṃ, visesakāraṇaṃ, visesakāraṇañca saṅghabhedassāti vuttaṃ ‘‘bhedanassā’’tiādi. Bhedakaravatthuvasena aṭṭhārasavidhanti –
‘‘ಇಧುಪಾಲಿ ಭಿಕ್ಖೂ ಅಧಮ್ಮಂ ‘ಧಮ್ಮೋ’ತಿ ದೀಪೇನ್ತಿ, ಧಮ್ಮಂ ‘ಅಧಮ್ಮೋ’ತಿ ದೀಪೇನ್ತಿ। ಅವಿನಯಂ ‘ವಿನಯೋ’ತಿ ದೀಪೇನ್ತಿ, ವಿನಯಂ ‘ಅವಿನಯೋ’ತಿ ದೀಪೇನ್ತಿ। ಅಭಾಸಿತಂ ಅಲಪಿತಂ ತಥಾಗತೇನ ‘ಭಾಸಿತಂ ಲಪಿತಂ ತಥಾಗತೇನಾ’ತಿ ದೀಪೇನ್ತಿ, ಭಾಸಿತಂ ಲಪಿತಂ ತಥಾಗತೇನ ‘ಅಭಾಸಿತಂ ಅಲಪಿತಂ ತಥಾಗತೇನಾ’ತಿ ದೀಪೇನ್ತಿ। ಅನಾಚಿಣ್ಣಂ ತಥಾಗತೇನ ‘ಆಚಿಣ್ಣಂ ತಥಾಗತೇನಾ’ತಿ ದೀಪೇನ್ತಿ, ಆಚಿಣ್ಣಂ ತಥಾಗತೇನ ‘ಅನಾಚಿಣ್ಣಂ ತಥಾಗತೇನಾ’ತಿ ದೀಪೇನ್ತಿ। ಅಪಞ್ಞತ್ತಂ ತಥಾಗತೇನ ‘ಪಞ್ಞತ್ತಂ ತಥಾಗತೇನಾ’ತಿ ದೀಪೇನ್ತಿ, ಪಞ್ಞತ್ತಂ ತಥಾಗತೇನ ‘ಅಪಞ್ಞತ್ತಂ ತಥಾಗತೇನಾ’ತಿ ದೀಪೇನ್ತಿ। ಅನಾಪತ್ತಿಂ ‘ಆಪತ್ತೀ’ತಿ ದೀಪೇನ್ತಿ, ಆಪತ್ತಿಂ ‘ಅನಾಪತ್ತೀ’ತಿ ದೀಪೇನ್ತಿ। ಲಹುಕಂ ಆಪತ್ತಿಂ ‘ಗರುಕಾ ಆಪತ್ತೀ’ತಿ ದೀಪೇನ್ತಿ, ಗರುಕಂ ಆಪತ್ತಿಂ ‘ಲಹುಕಾ ಆಪತ್ತೀ’ತಿ ದೀಪೇನ್ತಿ। ಸಾವಸೇಸಂ ಆಪತ್ತಿಂ ‘ಅನವಸೇಸಾ ಆಪತ್ತೀ’ತಿ ದೀಪೇನ್ತಿ, ಅನವಸೇಸಂ ಆಪತ್ತಿಂ ‘ಸಾವಸೇಸಾ ಆಪತ್ತೀ’ತಿ ದೀಪೇನ್ತಿ। ದುಟ್ಠುಲ್ಲಂ ಆಪತ್ತಿಂ ‘ಅದುಟ್ಠುಲ್ಲಾ ಆಪತ್ತೀ’ತಿ ದೀಪೇನ್ತಿ, ಅದುಟ್ಠುಲ್ಲಂ ಆಪತ್ತಿಂ ‘ದುಟ್ಠುಲ್ಲಾ ಆಪತ್ತೀ’ತಿ ದೀಪೇನ್ತೀ’’ತಿ (ಚೂಳವ॰ ೩೫೨) –
‘‘Idhupāli bhikkhū adhammaṃ ‘dhammo’ti dīpenti, dhammaṃ ‘adhammo’ti dīpenti. Avinayaṃ ‘vinayo’ti dīpenti, vinayaṃ ‘avinayo’ti dīpenti. Abhāsitaṃ alapitaṃ tathāgatena ‘bhāsitaṃ lapitaṃ tathāgatenā’ti dīpenti, bhāsitaṃ lapitaṃ tathāgatena ‘abhāsitaṃ alapitaṃ tathāgatenā’ti dīpenti. Anāciṇṇaṃ tathāgatena ‘āciṇṇaṃ tathāgatenā’ti dīpenti, āciṇṇaṃ tathāgatena ‘anāciṇṇaṃ tathāgatenā’ti dīpenti. Apaññattaṃ tathāgatena ‘paññattaṃ tathāgatenā’ti dīpenti, paññattaṃ tathāgatena ‘apaññattaṃ tathāgatenā’ti dīpenti. Anāpattiṃ ‘āpattī’ti dīpenti, āpattiṃ ‘anāpattī’ti dīpenti. Lahukaṃ āpattiṃ ‘garukā āpattī’ti dīpenti, garukaṃ āpattiṃ ‘lahukā āpattī’ti dīpenti. Sāvasesaṃ āpattiṃ ‘anavasesā āpattī’ti dīpenti, anavasesaṃ āpattiṃ ‘sāvasesā āpattī’ti dīpenti. Duṭṭhullaṃ āpattiṃ ‘aduṭṭhullā āpattī’ti dīpenti, aduṭṭhullaṃ āpattiṃ ‘duṭṭhullā āpattī’ti dīpentī’’ti (cūḷava. 352) –
ಏವಂ ಕಮ್ಮಕ್ಖನ್ಧಕೇ ವುತ್ತಾನಂ ಅಟ್ಠಾರಸನ್ನಂ ಭೇದಕರಣಾನಂ ವಸೇನ ಅಟ್ಠಾರಸವಿಧಂ। ಕಾರಣಞ್ಹಿ ತದಾಯತ್ತವುತ್ತಿತಾಯ ಫಲಂ ಏತ್ಥ ವಸತೀತಿ ‘‘ವತ್ಥೂ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಹೋನ್ತಿ ಚೇತ್ಥ –
Evaṃ kammakkhandhake vuttānaṃ aṭṭhārasannaṃ bhedakaraṇānaṃ vasena aṭṭhārasavidhaṃ. Kāraṇañhi tadāyattavuttitāya phalaṃ ettha vasatīti ‘‘vatthū’’ti vuccati. Honti cettha –
‘‘ಧಮ್ಮವಿನಯಭಾಸಿತಾ-ಚಿಣ್ಣಪಞ್ಞತ್ತಿಕಾ ದುಕಾ।
‘‘Dhammavinayabhāsitā-ciṇṇapaññattikā dukā;
ಆಪತ್ತಿಲಹುದುಟ್ಠುಲ್ಲ-ಸಾವಸೇಸದುಕಾನಿ ಚ॥
Āpattilahuduṭṭhulla-sāvasesadukāni ca.
‘‘ಏತಾನಟ್ಠಾರಸ ‘ಭೇದ-ಕರವತ್ಥೂ’ತಿ ವುಚ್ಚರೇ।
‘‘Etānaṭṭhārasa ‘bheda-karavatthū’ti vuccare;
ವಿಪಲ್ಲಾಸಗಹಿತಾನಿ, ವಾದಮೂಲೂಪನಿಸ್ಸಯಾ’’ತಿ॥
Vipallāsagahitāni, vādamūlūpanissayā’’ti.
ಪಗ್ಗಯ್ಹಾತಿ ಪಗ್ಗಹಿತಂ ಅಬ್ಭುಸ್ಸಿತಂ ಪಾಕಟಂ ಕತ್ವಾ। ತಿಟ್ಠೇಯ್ಯಾತಿ ಯಥಾಸಮಾದಿನ್ನಂ, ಯಥಾಪಗ್ಗಹಿತಮೇವ ಚ ಕತ್ವಾ ಅಚ್ಛೇಯ್ಯ। ಯಸ್ಮಾ ಪನ ಏವಂ ಪಗ್ಗಣ್ಹತಾ, ತಿಟ್ಠತಾ ಚ ತಂ ದೀಪಿತಞ್ಚೇವ ಅವಿನಿಸ್ಸಟ್ಠಞ್ಚ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ದೀಪೇಯ್ಯ ಚೇವ ನಪ್ಪಟಿನಿಸ್ಸಜ್ಜೇಯ್ಯ ಚಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಕೀವ ದೂರೇ ಸುತ್ವಾ ಗನ್ತ್ವಾ ಅವದನ್ತಾನಂ ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಸಬ್ಬನ್ತಿಮೇನ ಪರಿಚ್ಛೇದೇನಾ’’ತಿಆದಿ। ಪಿ-ಸದ್ದೋ ಚೇತ್ಥ ಅಟ್ಠಾನಪ್ಪಯುತ್ತೋ, ತಸ್ಸ ‘‘ಅಡ್ಢಯೋಜನಮತ್ತ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ತತ್ಥ ‘‘ಅಡ್ಢಯೋಜನಮತ್ತ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಏಕವಿಹಾರೇ ವತ್ತಬ್ಬಮೇವ ನತ್ಥೀತಿ ದೀಪೇತಿ। ‘‘ಗನ್ತ್ವಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ದೂತಂ ವಾ ಪಣ್ಣಂ ವಾ ಪೇಸೇತ್ವಾ ವದತೋಪಿ ಆಪತ್ತಿಮೋಕ್ಖೋ ನತ್ಥಿ, ಸಯಮೇವ ಪನ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಗರುಕೋ ಖೋ, ಆವುಸೋ, ಸಙ್ಘಭೇದೋ, ಮಾ ಸಙ್ಘಭೇದಾಯ ಪರಕ್ಕಮೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೨.೪೧೧) ನಿವಾರೇತಬ್ಬೋತಿ ದೀಪೇತಿ।
Paggayhāti paggahitaṃ abbhussitaṃ pākaṭaṃ katvā. Tiṭṭheyyāti yathāsamādinnaṃ, yathāpaggahitameva ca katvā accheyya. Yasmā pana evaṃ paggaṇhatā, tiṭṭhatā ca taṃ dīpitañceva avinissaṭṭhañca hoti, tasmā ‘‘dīpeyya ceva nappaṭinissajjeyya cā’’ti vuttaṃ. Kīva dūre sutvā gantvā avadantānaṃ dukkaṭanti āha ‘‘sabbantimena paricchedenā’’tiādi. Pi-saddo cettha aṭṭhānappayutto, tassa ‘‘aḍḍhayojanamatta’’nti iminā sambandho veditabbo. Tattha ‘‘aḍḍhayojanamatta’’nti iminā ekavihāre vattabbameva natthīti dīpeti. ‘‘Gantvā’’ti iminā dūtaṃ vā paṇṇaṃ vā pesetvā vadatopi āpattimokkho natthi, sayameva pana gantvā ‘‘garuko kho, āvuso, saṅghabhedo, mā saṅghabhedāya parakkamī’’ti (pārā. aṭṭha. 2.411) nivāretabboti dīpeti.
ಸಮಾಗಚ್ಛತೂತಿ ಏಕೀಭವತು। ಏಕೀಭಾವೋ ಚ ಸಮಾನಲದ್ಧಿವಸೇನ ಹೋತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಏಕಲದ್ಧಿಕೋ ಹೋತೂ’’ತಿ। ಏಕಾ ಲದ್ಧಿ ಗಹಣಂ ಅಸ್ಸಾತಿ ಏಕಲದ್ಧಿಕೋ, ಏಕದಿಟ್ಠಿಕೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾತಿ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಸ್ಸ ಸಮಾನದಿಟ್ಠಿಚಿತ್ತತಾಸಙ್ಖಾತಾಯ ಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ। ‘‘ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಸ್ಸ ಗುಣಲಾಭಾದಿಕಾಯ ಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ’’ತಿ ಕೇಚಿ। ಅಸಮಗ್ಗೋ ಹಿ ವಿಸುಂ ಪಾತಿಮೋಕ್ಖಂ ಉದ್ದಿಸತಿ, ಬಹಿಸೀಮಾಯಂ ವಾ ಅನುಪರಿವೇಣಿಯಂ ವಾತಿ ನ ಏಕುದ್ದೇಸೋ। ತೇನಾಹ ‘‘ಏಕತೋ ಪವತ್ತಪಾತಿಮೋಕ್ಖುದ್ದೇಸೋತಿ ಅತ್ಥೋ’’ತಿ। ಅಪ್ಪಟಿನಿಸ್ಸಜ್ಜತೋ ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ವಿಸುಂ ವಿಸುಂ ವದನ್ತಾನಂ ಗಣನಾಯ ದುಕ್ಕಟಂ। ಸಮನುಭಾಸನಕಮ್ಮಂ ಕಾತಬ್ಬನ್ತಿ ಯಾವತತಿಯಂ ಸಮನುಭಾಸನಕಮ್ಮಂ ಕಾತಬ್ಬಂ, ‘‘ಸುಣಾತು ಮೇ, ಭನ್ತೇ, ಸಙ್ಘೋ, ಅಯಂ ಇತ್ಥನ್ನಾಮೋ ಭಿಕ್ಖು ಸಮಗ್ಗಸ್ಸ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಭೇದಾಯ ಪರಕ್ಕಮತೀ’’ತಿಆದಿನಾ (ಪಾರಾ॰ ೪೧೩) ಪದಭಾಜನೇ ವುತ್ತಾಹಿ ಞತ್ತಿಚತುತ್ಥಾಹಿ ತೀಹಿ ಸಮನುಭಾಸನಕಮ್ಮವಾಚಾಹಿ ಕಮ್ಮಂ ಕಾತಬ್ಬನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ‘‘ಭೇದಾಯ ಪರಕ್ಕಮೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ವಿಸುಂ ವುತ್ತತ್ತಾ ಭೇದನಸಂವತ್ತನಿಕಸ್ಸ ಅಧಿಕರಣಸ್ಸ ಸಮಾದಾಯ ಪಗ್ಗಣ್ಹನತೋ ಪುಬ್ಬೇಪಿ ಪಕ್ಖಪರಿಯೇಸನಾದಿವಸೇನ ಸಙ್ಘಭೇದಾಯ ಪರಕ್ಕಮನ್ತಸ್ಸ ಸಮನುಭಾಸನಕಮ್ಮಂ ಕಾತಬ್ಬನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಪಟಿನಿಸ್ಸಜ್ಜನ್ತಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತಿಭಾವತೋ ‘‘ಸೋತ್ಥಿಭಾವೋ ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ।
Samāgacchatūti ekībhavatu. Ekībhāvo ca samānaladdhivasena hotīti āha ‘‘ekaladdhiko hotū’’ti. Ekā laddhi gahaṇaṃ assāti ekaladdhiko, ekadiṭṭhikoti attho. Aññamaññasampattiyāti aññamaññassa samānadiṭṭhicittatāsaṅkhātāya sampattiyā. ‘‘Aññamaññassa guṇalābhādikāya sampattiyā’’ti keci. Asamaggo hi visuṃ pātimokkhaṃ uddisati, bahisīmāyaṃ vā anupariveṇiyaṃ vāti na ekuddeso. Tenāha ‘‘ekato pavattapātimokkhuddesoti attho’’ti. Appaṭinissajjato dukkaṭanti visuṃ visuṃ vadantānaṃ gaṇanāya dukkaṭaṃ. Samanubhāsanakammaṃ kātabbanti yāvatatiyaṃ samanubhāsanakammaṃ kātabbaṃ, ‘‘suṇātu me, bhante, saṅgho, ayaṃ itthannāmo bhikkhu samaggassa saṅghassa bhedāya parakkamatī’’tiādinā (pārā. 413) padabhājane vuttāhi ñatticatutthāhi tīhi samanubhāsanakammavācāhi kammaṃ kātabbanti vuttaṃ hoti. ‘‘Bhedāya parakkameyyā’’ti visuṃ vuttattā bhedanasaṃvattanikassa adhikaraṇassa samādāya paggaṇhanato pubbepi pakkhapariyesanādivasena saṅghabhedāya parakkamantassa samanubhāsanakammaṃ kātabbanti veditabbaṃ. Paṭinissajjantassa anāpattibhāvato ‘‘sotthibhāvo tassa bhikkhuno’’ti vuttaṃ.
ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಭಿಕ್ಖುನೀ ಸಙ್ಘಂ ನ ಭಿನ್ದತಿ, ಅಪಿಚ ಖೋ ಭೇದಾಯ ಪರಕ್ಕಮತೀತಿ ‘‘ಸಾಧಾರಣಪಞ್ಞತ್ತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಂ ಅಜ್ಝಾಪಜ್ಜನ್ತಸ್ಸ ಞತ್ತಿಯಾ ದುಕ್ಕಟಂ, ದ್ವೀಹಿ ಕಮ್ಮವಾಚಾಹಿ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಾ ಚ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸಮ್ಭನ್ತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಸಮನುಭಾಸನಕಮ್ಮೇ’’ತಿಆದಿ। ತಞ್ಚ ದುಕ್ಕಟಂ ತೇ ಚ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಾ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸಮ್ಭನ್ತೀತಿ ಯಞ್ಚ ಞತ್ತಿಪರಿಯೋಸಾನೇ ದುಕ್ಕಟಂ ಆಪನ್ನೋ, ಯೇ ಚ ದ್ವೀಹಿ ಕಮ್ಮವಾಚಾಹಿ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯೇ, ತಾ ತಿಸ್ಸೋಪಿ ಆಪತ್ತಿಯೋ ಲಿಙ್ಗಪರಿವತ್ತೇನ ಅಸಾಧಾರಣಾಪತ್ತಿಯೋ ವಿಯ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸಮ್ಭನ್ತಿ। ಸಚೇ ಪನಸ್ಸ ಞತ್ತಿಪರಿಯೋಸಾನೇ ಲಜ್ಜಿಧಮ್ಮೋ ಓಕ್ಕಮತಿ, ಸಂವರೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ತಂ ಪಟಿನಿಸ್ಸಜ್ಜತಿ, ಞತ್ತಿಯಾ ದುಕ್ಕಟಂ ದೇಸೇತ್ವಾ ಮುಚ್ಚತಿ। ಅಥ ತಂ ನ ಪಟಿನಿಸ್ಸಜ್ಜತಿ, ಭೇದಾಯ ಪರಕ್ಕಮತಿ ಚೇವ ಭೇದನಸಂವತ್ತನಿಕಂ ಅಧಿಕರಣಂ ಸಮಾದಾಯ ಪಗ್ಗಯ್ಹ ತಿಟ್ಠತಿ ಚ, ಞತ್ತಿದುಕ್ಕಟಂ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸಮ್ಭತಿ, ಪಠಮಕಮ್ಮವಾಚಾಯ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯೇ ಪತಿಟ್ಠಾತಿ। ಏಸ ನಯೋ ಇತರಕಮ್ಮವಾಚಾಯಮ್ಪಿ। ಅಸಮನುಭಾಸಿಯಮಾನಸ್ಸ ಅಪ್ಪಟಿನಿಸ್ಸಜ್ಜನ್ತಸ್ಸಾಪಿ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೇನ ಅನಾಪತ್ತಿ। ಪಟಿನಿಸ್ಸಜ್ಜನ್ತಸ್ಸಾಪಿ ಞತ್ತಿತೋ ಪುಬ್ಬೇ ವಾ ಞತ್ತಿಕ್ಖಣೇ ವಾ ಞತ್ತಿಪರಿಯೋಸಾನೇ ವಾ ಪಠಮಾಯ ವಾ ಅನುಸ್ಸಾವನಾಯ ದುತಿಯಾಯ ವಾ ತತಿಯಾಯ ವಾ ಯಾವ ಯ್ಯ-ಕಾರಂ ನ ಸಮ್ಪಾಪುಣಾತಿ, ತಾವ ಪಟಿನಿಸ್ಸಜ್ಜನ್ತಸ್ಸ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೇನ ಅನಾಪತ್ತಿ। ತೇನಾಹ ‘‘ಅಸಮನುಭಾಸಿಯಮಾನಸ್ಸ ಚಾ’’ತಿಆದಿ।
Kiñcāpi bhikkhunī saṅghaṃ na bhindati, apica kho bhedāya parakkamatīti ‘‘sādhāraṇapaññattī’’ti vuttaṃ. Saṅghādisesaṃ ajjhāpajjantassa ñattiyā dukkaṭaṃ, dvīhi kammavācāhi thullaccayā ca paṭippassambhantīti āha ‘‘samanubhāsanakamme’’tiādi. Tañca dukkaṭaṃ te ca thullaccayā paṭippassambhantīti yañca ñattipariyosāne dukkaṭaṃ āpanno, ye ca dvīhi kammavācāhi thullaccaye, tā tissopi āpattiyo liṅgaparivattena asādhāraṇāpattiyo viya paṭippassambhanti. Sace panassa ñattipariyosāne lajjidhammo okkamati, saṃvaro uppajjati, taṃ paṭinissajjati, ñattiyā dukkaṭaṃ desetvā muccati. Atha taṃ na paṭinissajjati, bhedāya parakkamati ceva bhedanasaṃvattanikaṃ adhikaraṇaṃ samādāya paggayha tiṭṭhati ca, ñattidukkaṭaṃ paṭippassambhati, paṭhamakammavācāya thullaccaye patiṭṭhāti. Esa nayo itarakammavācāyampi. Asamanubhāsiyamānassa appaṭinissajjantassāpi saṅghādisesena anāpatti. Paṭinissajjantassāpi ñattito pubbe vā ñattikkhaṇe vā ñattipariyosāne vā paṭhamāya vā anussāvanāya dutiyāya vā tatiyāya vā yāva yya-kāraṃ na sampāpuṇāti, tāva paṭinissajjantassa saṅghādisesena anāpatti. Tenāha ‘‘asamanubhāsiyamānassa cā’’tiādi.
ಏತ್ಥ ಪನ (ಪಾರಾ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೨.೪೧೬) ‘‘ದೇವದತ್ತೋ ಸಮಗ್ಗಸ್ಸ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಭೇದಾಯ ಪರಕ್ಕಮಿ, ತಸ್ಮಿಂ ವತ್ಥುಸ್ಮಿ’’ನ್ತಿ (ಪರಿ॰ ೧೭) ಪರಿವಾರೇ ಆಗತತ್ತಾ ದೇವದತ್ತೋ ಆದಿಕಮ್ಮಿಕೋ, ಸೋ ಚ ಖೋ ಸಙ್ಘಭೇದಾಯ ಪರಕ್ಕಮನಸ್ಸೇವ, ನ ಅಪ್ಪಟಿನಿಸ್ಸಜ್ಜನಸ್ಸ। ನ ಹಿ ತಸ್ಸ ತಂ ಕಮ್ಮಂ ಕತಂ। ಕಥಮಿದಂ ಜಾನಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಚೇ? ಸುತ್ತತೋ। ತಥಾ ಹಿ ‘‘ಅರಿಟ್ಠೋ ಭಿಕ್ಖು ಗದ್ಧಬಾಧಿಪುಬ್ಬೋ ಪಾಪಿಕಾಯ ದಿಟ್ಠಿಯಾ ಯಾವತತಿಯಂ ಸಮನುಭಾಸನಾಯ ನ ಪಟಿನಿಸ್ಸಜ್ಜಿ, ತಸ್ಮಿಂ ವತ್ಥುಸ್ಮಿ’’ನ್ತಿ ಪರಿವಾರೇ ಆಗತತ್ತಾ ಅರಿಟ್ಠಸ್ಸ ಕಮ್ಮಂ ಕತನ್ತಿ ಪಞ್ಞಾಯತಿ, ನ ತಥಾ ದೇವದತ್ತಸ್ಸ। ಅಥಾಪಿಸ್ಸ ಕತೇನ ಭವಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಕೋಚಿ ಅತ್ತನೋ ರುಚಿಮತ್ತೇನ ವದೇಯ್ಯ, ತಥಾಪಿ ಅಪ್ಪಟಿನಿಸ್ಸಜ್ಜನೇ ಆದಿಕಮ್ಮಿಕಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತಿ ನಾಮ ನತ್ಥಿ। ನ ಹಿ ಪಞ್ಞತ್ತಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ವೀತಿಕ್ಕಮನ್ತಸ್ಸ ಅಞ್ಞತ್ರ ಓದಿಸ್ಸ ಅನುಞ್ಞಾತತೋ ಅನಾಪತ್ತಿ ನಾಮ ದಿಸ್ಸತಿ। ಯಮ್ಪಿ ಅರಿಟ್ಠಸಿಕ್ಖಾಪದಸ್ಸ ಪದಭಾಜನೇ ಅನಾಪತ್ತಿಯಂ ‘‘ಆದಿಕಮ್ಮಿಕಸ್ಸಾ’’ತಿ ಪೋತ್ಥಕೇಸು ಲಿಖಿತಂ, ತಂ ಪಮಾದಲಿಖಿತಂ, ಪಮಾದಲಿಖಿತಭಾವೋ ಚ ತಸ್ಸ ‘‘ಪಠಮಂ ಅರಿಟ್ಠೋ ಭಿಕ್ಖು ಚೋದೇತಬ್ಬೋ, ಚೋದೇತ್ವಾ ಸಾರೇತಬ್ಬೋ, ಸಾರೇತ್ವಾ ಆಪತ್ತಿಂ ಆರೋಪೇತಬ್ಬೋ’’ತಿ (ಚೂಳವ॰ ೬೫) ಏವಂ ಕಮ್ಮಕ್ಖನ್ಧಕೇ ಆಪತ್ತಿರೋಪನತೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।
Ettha pana (pārā. aṭṭha. 2.416) ‘‘devadatto samaggassa saṅghassa bhedāya parakkami, tasmiṃ vatthusmi’’nti (pari. 17) parivāre āgatattā devadatto ādikammiko, so ca kho saṅghabhedāya parakkamanasseva, na appaṭinissajjanassa. Na hi tassa taṃ kammaṃ kataṃ. Kathamidaṃ jānitabbanti ce? Suttato. Tathā hi ‘‘ariṭṭho bhikkhu gaddhabādhipubbo pāpikāya diṭṭhiyā yāvatatiyaṃ samanubhāsanāya na paṭinissajji, tasmiṃ vatthusmi’’nti parivāre āgatattā ariṭṭhassa kammaṃ katanti paññāyati, na tathā devadattassa. Athāpissa katena bhavitabbanti koci attano rucimattena vadeyya, tathāpi appaṭinissajjane ādikammikassa anāpatti nāma natthi. Na hi paññattaṃ sikkhāpadaṃ vītikkamantassa aññatra odissa anuññātato anāpatti nāma dissati. Yampi ariṭṭhasikkhāpadassa padabhājane anāpattiyaṃ ‘‘ādikammikassā’’ti potthakesu likhitaṃ, taṃ pamādalikhitaṃ, pamādalikhitabhāvo ca tassa ‘‘paṭhamaṃ ariṭṭho bhikkhu codetabbo, codetvā sāretabbo, sāretvā āpattiṃ āropetabbo’’ti (cūḷava. 65) evaṃ kammakkhandhake āpattiropanato veditabbo.
ಇಧ ಭೇದಾಯ ಪರಕ್ಕಮನೇ ಆದಿಕಮ್ಮಿಕಸ್ಸ ದೇವದತ್ತಸ್ಸ ಯಸ್ಮಾ ತಂ ಕಮ್ಮಂ ನ ಕತಂ (ಪಾರಾ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೨.೪೧೬), ತಸ್ಮಾಸ್ಸ ಆಪತ್ತಿಯೇವ ನ ಜಾತಾ। ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ಪನ ತಂ ಆರಬ್ಭ ಪಞ್ಞತ್ತನ್ತಿ ಕತ್ವಾ ‘‘ಆದಿಕಮ್ಮಿಕೋ’’ತಿ ವುತ್ತೋ। ಇತಿ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಅಭಾವತೋಯೇವಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತಿ ವುತ್ತಾ। ಸಾ ಪನೇಸಾ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ‘‘ಅಸಮನುಭಾಸಿಯಮಾನಸ್ಸಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾವ ಸಿದ್ಧಾ। ಯಸ್ಮಾ ಪನ ಅಸಮನುಭಾಸಿಯಮಾನೋ ನಾಮ ಯಸ್ಸ ಕೇವಲಂ ಸಮನುಭಾಸನಂ ನ ಕರೋನ್ತಿ, ಸೋ ವುಚ್ಚತಿ, ನ ಆದಿಕಮ್ಮಿಕೋ। ಅಯಞ್ಚ ದೇವದತ್ತೋ ಆದಿಕಮ್ಮಿಕೋಯೇವ। ತಸ್ಮಾ ‘‘ಆದಿಕಮ್ಮಿಕಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ॰ ೪೧೬) ವುತ್ತಂ। ಏತೇನೇವ ಉಪಾಯೇನ ಠಪೇತ್ವಾ ಅರಿಟ್ಠಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ಸಬ್ಬಸಮನುಭಾಸನಾಸು ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಕಾಯವಾಚಾಚಿತ್ತತೋ ಸಮುಟ್ಠಾನತೋ ಸಮನುಭಾಸನಸಮುಟ್ಠಾನಂ। ‘‘ಪಟಿನಿಸ್ಸಜ್ಜಾಮೀ’’ತಿ ಕಾಯವಿಕಾರಂ ವಾ ವಚೀಭೇದಂ ವಾ ಅಕರೋನ್ತಸ್ಸೇವ ಪನ ಆಪಜ್ಜನತೋ ಅಕಿರಿಯಂ। ‘‘ನಪ್ಪಟಿನಿಸ್ಸಜ್ಜಾಮೀ’’ತಿ ಸಞ್ಞಾಯ ಅಭಾವೇನ ಮುಚ್ಚನತೋ ಸಞ್ಞಾವಿಮೋಕ್ಖಂ। ‘‘ನಪ್ಪಟಿನಿಸ್ಸಜ್ಜಾಮೀ’’ತಿ ಜಾನನಚಿತ್ತೇನೇವ ಸಚಿತ್ತಕಂ।
Idha bhedāya parakkamane ādikammikassa devadattassa yasmā taṃ kammaṃ na kataṃ (pārā. aṭṭha. 2.416), tasmāssa āpattiyeva na jātā. Sikkhāpadaṃ pana taṃ ārabbha paññattanti katvā ‘‘ādikammiko’’ti vutto. Iti āpattiyā abhāvatoyevassa anāpatti vuttā. Sā panesā kiñcāpi ‘‘asamanubhāsiyamānassā’’ti imināva siddhā. Yasmā pana asamanubhāsiyamāno nāma yassa kevalaṃ samanubhāsanaṃ na karonti, so vuccati, na ādikammiko. Ayañca devadatto ādikammikoyeva. Tasmā ‘‘ādikammikassā’’ti (pārā. 416) vuttaṃ. Eteneva upāyena ṭhapetvā ariṭṭhasikkhāpadaṃ sabbasamanubhāsanāsu vinicchayo veditabbo. Kāyavācācittato samuṭṭhānato samanubhāsanasamuṭṭhānaṃ. ‘‘Paṭinissajjāmī’’ti kāyavikāraṃ vā vacībhedaṃ vā akarontasseva pana āpajjanato akiriyaṃ. ‘‘Nappaṭinissajjāmī’’ti saññāya abhāvena muccanato saññāvimokkhaṃ. ‘‘Nappaṭinissajjāmī’’ti jānanacitteneva sacittakaṃ.
ಸಙ್ಘಭೇದಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Saṅghabhedasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
