| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / කඞ්‌ඛාවිතරණී-අභිනව-ටීකා • Kaṅkhāvitaraṇī-abhinava-ṭīkā |
10. සඞ්‌ඝභෙදසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා
10. Saṅghabhedasikkhāpadavaṇṇanā
සහිතස්‌සාති කායචිත්‌තෙහි එකීභූතස්‌ස. තෙනාහ ‘‘චිත්‌තෙන ච සරීරෙන ච අවියුත්‌තස්‌සාති අත්‌ථො’’ති. අස්‌සාති ‘‘සමග්‌ගස්‌සා’’ති පදස්‌ස. සමානසංවාසකොති සමානො එකූපොසථාදිභෙදො සංවාසො අස්‌සාති සමානසංවාසකො, ලද්‌ධිනානාසංවාසකෙන වා කම්‌මනානාසංවාසකෙන වා විරහිතො. කායසාමග්‌ගිදානතොති කායෙන, කායස්‌ස වා සාමග්‌ගියා සහිතභාවස්‌ස දානතො, තෙසු තෙසු සඞ්‌ඝකම්‌මෙසු හත්‌ථපාසූපගමනතොති වුත්‌තං හොති. කථං නාමායං භිජ්‌ජෙය්‍යාති අයං සඞ්‌ඝො කෙන නු ඛො උපායෙන වග්‌ගො භවෙය්‍ය. වායාමෙය්‍යාති උස්‌සාහං කරෙය්‍ය, පක්‌ඛං පරියෙසෙය්‍ය, ගණං බන්‌ධෙය්‍යාති වුත්‌තං හොති. අත්‌තනො ඵලං කරොතීති කරණං, යං කිඤ්‌චි කාරණං, අධිකං කරණන්‌ති අධිකරණං, විසෙසකාරණං, විසෙසකාරණඤ්‌ච සඞ්‌ඝභෙදස්‌සාති වුත්‌තං ‘‘භෙදනස්‌සා’’තිආදි. භෙදකරවත්‌ථුවසෙන අට්‌ඨාරසවිධන්‌ති –
Sahitassāti kāyacittehi ekībhūtassa. Tenāha ‘‘cittena ca sarīrena ca aviyuttassāti attho’’ti. Assāti ‘‘samaggassā’’ti padassa. Samānasaṃvāsakoti samāno ekūposathādibhedo saṃvāso assāti samānasaṃvāsako, laddhinānāsaṃvāsakena vā kammanānāsaṃvāsakena vā virahito. Kāyasāmaggidānatoti kāyena, kāyassa vā sāmaggiyā sahitabhāvassa dānato, tesu tesu saṅghakammesu hatthapāsūpagamanatoti vuttaṃ hoti. Kathaṃ nāmāyaṃ bhijjeyyāti ayaṃ saṅgho kena nu kho upāyena vaggo bhaveyya. Vāyāmeyyāti ussāhaṃ kareyya, pakkhaṃ pariyeseyya, gaṇaṃ bandheyyāti vuttaṃ hoti. Attano phalaṃ karotīti karaṇaṃ, yaṃ kiñci kāraṇaṃ, adhikaṃ karaṇanti adhikaraṇaṃ, visesakāraṇaṃ, visesakāraṇañca saṅghabhedassāti vuttaṃ ‘‘bhedanassā’’tiādi. Bhedakaravatthuvasena aṭṭhārasavidhanti –
‘‘ඉධුපාලි භික්‌ඛූ අධම්‌මං ‘ධම්‌මො’ති දීපෙන්‌ති, ධම්‌මං ‘අධම්‌මො’ති දීපෙන්‌ති. අවිනයං ‘විනයො’ති දීපෙන්‌ති, විනයං ‘අවිනයො’ති දීපෙන්‌ති. අභාසිතං අලපිතං තථාගතෙන ‘භාසිතං ලපිතං තථාගතෙනා’ති දීපෙන්‌ති, භාසිතං ලපිතං තථාගතෙන ‘අභාසිතං අලපිතං තථාගතෙනා’ති දීපෙන්‌ති. අනාචිණ්‌ණං තථාගතෙන ‘ආචිණ්‌ණං තථාගතෙනා’ති දීපෙන්‌ති, ආචිණ්‌ණං තථාගතෙන ‘අනාචිණ්‌ණං තථාගතෙනා’ති දීපෙන්‌ති. අපඤ්‌ඤත්‌තං තථාගතෙන ‘පඤ්‌ඤත්‌තං තථාගතෙනා’ති දීපෙන්‌ති, පඤ්‌ඤත්‌තං තථාගතෙන ‘අපඤ්‌ඤත්‌තං තථාගතෙනා’ති දීපෙන්‌ති. අනාපත්‌තිං ‘ආපත්‌තී’ති දීපෙන්‌ති, ආපත්‌තිං ‘අනාපත්‌තී’ති දීපෙන්‌ති. ලහුකං ආපත්‌තිං ‘ගරුකා ආපත්‌තී’ති දීපෙන්‌ති, ගරුකං ආපත්‌තිං ‘ලහුකා ආපත්‌තී’ති දීපෙන්‌ති. සාවසෙසං ආපත්‌තිං ‘අනවසෙසා ආපත්‌තී’ති දීපෙන්‌ති, අනවසෙසං ආපත්‌තිං ‘සාවසෙසා ආපත්‌තී’ති දීපෙන්‌ති. දුට්‌ඨුල්‌ලං ආපත්‌තිං ‘අදුට්‌ඨුල්‌ලා ආපත්‌තී’ති දීපෙන්‌ති, අදුට්‌ඨුල්‌ලං ආපත්‌තිං ‘දුට්‌ඨුල්‌ලා ආපත්‌තී’ති දීපෙන්‌තී’’ති (චූළව. 352) –
‘‘Idhupāli bhikkhū adhammaṃ ‘dhammo’ti dīpenti, dhammaṃ ‘adhammo’ti dīpenti. Avinayaṃ ‘vinayo’ti dīpenti, vinayaṃ ‘avinayo’ti dīpenti. Abhāsitaṃ alapitaṃ tathāgatena ‘bhāsitaṃ lapitaṃ tathāgatenā’ti dīpenti, bhāsitaṃ lapitaṃ tathāgatena ‘abhāsitaṃ alapitaṃ tathāgatenā’ti dīpenti. Anāciṇṇaṃ tathāgatena ‘āciṇṇaṃ tathāgatenā’ti dīpenti, āciṇṇaṃ tathāgatena ‘anāciṇṇaṃ tathāgatenā’ti dīpenti. Apaññattaṃ tathāgatena ‘paññattaṃ tathāgatenā’ti dīpenti, paññattaṃ tathāgatena ‘apaññattaṃ tathāgatenā’ti dīpenti. Anāpattiṃ ‘āpattī’ti dīpenti, āpattiṃ ‘anāpattī’ti dīpenti. Lahukaṃ āpattiṃ ‘garukā āpattī’ti dīpenti, garukaṃ āpattiṃ ‘lahukā āpattī’ti dīpenti. Sāvasesaṃ āpattiṃ ‘anavasesā āpattī’ti dīpenti, anavasesaṃ āpattiṃ ‘sāvasesā āpattī’ti dīpenti. Duṭṭhullaṃ āpattiṃ ‘aduṭṭhullā āpattī’ti dīpenti, aduṭṭhullaṃ āpattiṃ ‘duṭṭhullā āpattī’ti dīpentī’’ti (cūḷava. 352) –
එවං කම්‌මක්‌ඛන්‌ධකෙ වුත්‌තානං අට්‌ඨාරසන්‌නං භෙදකරණානං වසෙන අට්‌ඨාරසවිධං. කාරණඤ්‌හි තදායත්‌තවුත්‌තිතාය ඵලං එත්‌ථ වසතීති ‘‘වත්‌ථූ’’ති වුච්‌චති. හොන්‌ති චෙත්‌ථ –
Evaṃ kammakkhandhake vuttānaṃ aṭṭhārasannaṃ bhedakaraṇānaṃ vasena aṭṭhārasavidhaṃ. Kāraṇañhi tadāyattavuttitāya phalaṃ ettha vasatīti ‘‘vatthū’’ti vuccati. Honti cettha –
‘‘ධම්‌මවිනයභාසිතා-චිණ්‌ණපඤ්‌ඤත්‌තිකා දුකා;
‘‘Dhammavinayabhāsitā-ciṇṇapaññattikā dukā;
ආපත්‌තිලහුදුට්‌ඨුල්‌ල-සාවසෙසදුකානි ච.
Āpattilahuduṭṭhulla-sāvasesadukāni ca.
‘‘එතානට්‌ඨාරස ‘භෙද-කරවත්‌ථූ’ති වුච්‌චරෙ;
‘‘Etānaṭṭhārasa ‘bheda-karavatthū’ti vuccare;
විපල්‌ලාසගහිතානි, වාදමූලූපනිස්‌සයා’’ති.
Vipallāsagahitāni, vādamūlūpanissayā’’ti.
පග්‌ගය්‌හාති පග්‌ගහිතං අබ්‌භුස්‌සිතං පාකටං කත්‌වා. තිට්‌ඨෙය්‍යාති යථාසමාදින්‌නං, යථාපග්‌ගහිතමෙව ච කත්‌වා අච්‌ඡෙය්‍ය. යස්‌මා පන එවං පග්‌ගණ්‌හතා, තිට්‌ඨතා ච තං දීපිතඤ්‌චෙව අවිනිස්‌සට්‌ඨඤ්‌ච හොති, තස්‌මා ‘‘දීපෙය්‍ය චෙව නප්‌පටිනිස්‌සජ්‌ජෙය්‍ය චා’’ති වුත්‌තං. කීව දූරෙ සුත්‌වා ගන්‌ත්‌වා අවදන්‌තානං දුක්‌කටන්‌ති ආහ ‘‘සබ්‌බන්‌තිමෙන පරිච්‌ඡෙදෙනා’’තිආදි. පි-සද්‌දො චෙත්‌ථ අට්‌ඨානප්‌පයුත්‌තො, තස්‌ස ‘‘අඩ්‌ඪයොජනමත්‌ත’’න්‌ති ඉමිනා සම්‌බන්‌ධො වෙදිතබ්‌බො. තත්‌ථ ‘‘අඩ්‌ඪයොජනමත්‌ත’’න්‌ති ඉමිනා එකවිහාරෙ වත්‌තබ්‌බමෙව නත්‌ථීති දීපෙති. ‘‘ගන්‌ත්‌වා’’ති ඉමිනා දූතං වා පණ්‌ණං වා පෙසෙත්‌වා වදතොපි ආපත්‌තිමොක්‌ඛො නත්‌ථි, සයමෙව පන ගන්‌ත්‌වා ‘‘ගරුකො ඛො, ආවුසො, සඞ්‌ඝභෙදො, මා සඞ්‌ඝභෙදාය පරක්‌කමී’’ති (පාරා. අට්‌ඨ. 2.411) නිවාරෙතබ්‌බොති දීපෙති.
Paggayhāti paggahitaṃ abbhussitaṃ pākaṭaṃ katvā. Tiṭṭheyyāti yathāsamādinnaṃ, yathāpaggahitameva ca katvā accheyya. Yasmā pana evaṃ paggaṇhatā, tiṭṭhatā ca taṃ dīpitañceva avinissaṭṭhañca hoti, tasmā ‘‘dīpeyya ceva nappaṭinissajjeyya cā’’ti vuttaṃ. Kīva dūre sutvā gantvā avadantānaṃ dukkaṭanti āha ‘‘sabbantimena paricchedenā’’tiādi. Pi-saddo cettha aṭṭhānappayutto, tassa ‘‘aḍḍhayojanamatta’’nti iminā sambandho veditabbo. Tattha ‘‘aḍḍhayojanamatta’’nti iminā ekavihāre vattabbameva natthīti dīpeti. ‘‘Gantvā’’ti iminā dūtaṃ vā paṇṇaṃ vā pesetvā vadatopi āpattimokkho natthi, sayameva pana gantvā ‘‘garuko kho, āvuso, saṅghabhedo, mā saṅghabhedāya parakkamī’’ti (pārā. aṭṭha. 2.411) nivāretabboti dīpeti.
සමාගච්‌ඡතූති එකීභවතු. එකීභාවො ච සමානලද්‌ධිවසෙන හොතීති ආහ ‘‘එකලද්‌ධිකො හොතූ’’ති. එකා ලද්‌ධි ගහණං අස්‌සාති එකලද්‌ධිකො, එකදිට්‌ඨිකොති අත්‌ථො. අඤ්‌ඤමඤ්‌ඤසම්‌පත්‌තියාති අඤ්‌ඤමඤ්‌ඤස්‌ස සමානදිට්‌ඨිචිත්‌තතාසඞ්‌ඛාතාය සම්‌පත්‌තියා. ‘‘අඤ්‌ඤමඤ්‌ඤස්‌ස ගුණලාභාදිකාය සම්‌පත්‌තියා’’ති කෙචි. අසමග්‌ගො හි විසුං පාතිමොක්‌ඛං උද්‌දිසති, බහිසීමායං වා අනුපරිවෙණියං වාති න එකුද්‌දෙසො. තෙනාහ ‘‘එකතො පවත්‌තපාතිමොක්‌ඛුද්‌දෙසොති අත්‌ථො’’ති. අප්‌පටිනිස්‌සජ්‌ජතො දුක්‌කටන්‌ති විසුං විසුං වදන්‌තානං ගණනාය දුක්‌කටං. සමනුභාසනකම්‌මං කාතබ්‌බන්‌ති යාවතතියං සමනුභාසනකම්‌මං කාතබ්‌බං, ‘‘සුණාතු මෙ, භන්‌තෙ, සඞ්‌ඝො, අයං ඉත්‌ථන්‌නාමො භික්‌ඛු සමග්‌ගස්‌ස සඞ්‌ඝස්‌ස භෙදාය පරක්‌කමතී’’තිආදිනා (පාරා. 413) පදභාජනෙ වුත්‌තාහි ඤත්‌තිචතුත්‌ථාහි තීහි සමනුභාසනකම්‌මවාචාහි කම්‌මං කාතබ්‌බන්‌ති වුත්‌තං හොති. ‘‘භෙදාය පරක්‌කමෙය්‍යා’’ති විසුං වුත්‌තත්‌තා භෙදනසංවත්‌තනිකස්‌ස අධිකරණස්‌ස සමාදාය පග්‌ගණ්‌හනතො පුබ්‌බෙපි පක්‌ඛපරියෙසනාදිවසෙන සඞ්‌ඝභෙදාය පරක්‌කමන්‌තස්‌ස සමනුභාසනකම්‌මං කාතබ්‌බන්‌ති වෙදිතබ්‌බං. පටිනිස්‌සජ්‌ජන්‌තස්‌ස අනාපත්‌තිභාවතො ‘‘සොත්‌ථිභාවො තස්‌ස භික්‌ඛුනො’’ති වුත්‌තං.
Samāgacchatūti ekībhavatu. Ekībhāvo ca samānaladdhivasena hotīti āha ‘‘ekaladdhiko hotū’’ti. Ekā laddhi gahaṇaṃ assāti ekaladdhiko, ekadiṭṭhikoti attho. Aññamaññasampattiyāti aññamaññassa samānadiṭṭhicittatāsaṅkhātāya sampattiyā. ‘‘Aññamaññassa guṇalābhādikāya sampattiyā’’ti keci. Asamaggo hi visuṃ pātimokkhaṃ uddisati, bahisīmāyaṃ vā anupariveṇiyaṃ vāti na ekuddeso. Tenāha ‘‘ekato pavattapātimokkhuddesoti attho’’ti. Appaṭinissajjato dukkaṭanti visuṃ visuṃ vadantānaṃ gaṇanāya dukkaṭaṃ. Samanubhāsanakammaṃ kātabbanti yāvatatiyaṃ samanubhāsanakammaṃ kātabbaṃ, ‘‘suṇātu me, bhante, saṅgho, ayaṃ itthannāmo bhikkhu samaggassa saṅghassa bhedāya parakkamatī’’tiādinā (pārā. 413) padabhājane vuttāhi ñatticatutthāhi tīhi samanubhāsanakammavācāhi kammaṃ kātabbanti vuttaṃ hoti. ‘‘Bhedāya parakkameyyā’’ti visuṃ vuttattā bhedanasaṃvattanikassa adhikaraṇassa samādāya paggaṇhanato pubbepi pakkhapariyesanādivasena saṅghabhedāya parakkamantassa samanubhāsanakammaṃ kātabbanti veditabbaṃ. Paṭinissajjantassa anāpattibhāvato ‘‘sotthibhāvo tassa bhikkhuno’’ti vuttaṃ.
කිඤ්‌චාපි භික්‌ඛුනී සඞ්‌ඝං න භින්‌දති, අපිච ඛො භෙදාය පරක්‌කමතීති ‘‘සාධාරණපඤ්‌ඤත්‌තී’’ති වුත්‌තං. සඞ්‌ඝාදිසෙසං අජ්‌ඣාපජ්‌ජන්‌තස්‌ස ඤත්‌තියා දුක්‌කටං, ද්‌වීහි කම්‌මවාචාහි ථුල්‌ලච්‌චයා ච පටිප්‌පස්‌සම්‌භන්‌තීති ආහ ‘‘සමනුභාසනකම්‌මෙ’’තිආදි. තඤ්‌ච දුක්‌කටං තෙ ච ථුල්‌ලච්‌චයා පටිප්‌පස්‌සම්‌භන්‌තීති යඤ්‌ච ඤත්‌තිපරියොසානෙ දුක්‌කටං ආපන්‌නො, යෙ ච ද්‌වීහි කම්‌මවාචාහි ථුල්‌ලච්‌චයෙ, තා තිස්‌සොපි ආපත්‌තියො ලිඞ්‌ගපරිවත්‌තෙන අසාධාරණාපත්‌තියො විය පටිප්‌පස්‌සම්‌භන්‌ති. සචෙ පනස්‌ස ඤත්‌තිපරියොසානෙ ලජ්‌ජිධම්‌මො ඔක්‌කමති, සංවරො උප්‌පජ්‌ජති, තං පටිනිස්‌සජ්‌ජති, ඤත්‌තියා දුක්‌කටං දෙසෙත්‌වා මුච්‌චති. අථ තං න පටිනිස්‌සජ්‌ජති, භෙදාය පරක්‌කමති චෙව භෙදනසංවත්‌තනිකං අධිකරණං සමාදාය පග්‌ගය්‌හ තිට්‌ඨති ච, ඤත්‌තිදුක්‌කටං පටිප්‌පස්‌සම්‌භති, පඨමකම්‌මවාචාය ථුල්‌ලච්‌චයෙ පතිට්‌ඨාති. එස නයො ඉතරකම්‌මවාචායම්‌පි. අසමනුභාසියමානස්‌ස අප්‌පටිනිස්‌සජ්‌ජන්‌තස්‌සාපි සඞ්‌ඝාදිසෙසෙන අනාපත්‌ති. පටිනිස්‌සජ්‌ජන්‌තස්‌සාපි ඤත්‌තිතො පුබ්‌බෙ වා ඤත්‌තික්‌ඛණෙ වා ඤත්‌තිපරියොසානෙ වා පඨමාය වා අනුස්‌සාවනාය දුතියාය වා තතියාය වා යාව ය්‍ය-කාරං න සම්‌පාපුණාති, තාව පටිනිස්‌සජ්‌ජන්‌තස්‌ස සඞ්‌ඝාදිසෙසෙන අනාපත්‌ති. තෙනාහ ‘‘අසමනුභාසියමානස්‌ස චා’’තිආදි.
Kiñcāpi bhikkhunī saṅghaṃ na bhindati, apica kho bhedāya parakkamatīti ‘‘sādhāraṇapaññattī’’ti vuttaṃ. Saṅghādisesaṃ ajjhāpajjantassa ñattiyā dukkaṭaṃ, dvīhi kammavācāhi thullaccayā ca paṭippassambhantīti āha ‘‘samanubhāsanakamme’’tiādi. Tañca dukkaṭaṃ te ca thullaccayā paṭippassambhantīti yañca ñattipariyosāne dukkaṭaṃ āpanno, ye ca dvīhi kammavācāhi thullaccaye, tā tissopi āpattiyo liṅgaparivattena asādhāraṇāpattiyo viya paṭippassambhanti. Sace panassa ñattipariyosāne lajjidhammo okkamati, saṃvaro uppajjati, taṃ paṭinissajjati, ñattiyā dukkaṭaṃ desetvā muccati. Atha taṃ na paṭinissajjati, bhedāya parakkamati ceva bhedanasaṃvattanikaṃ adhikaraṇaṃ samādāya paggayha tiṭṭhati ca, ñattidukkaṭaṃ paṭippassambhati, paṭhamakammavācāya thullaccaye patiṭṭhāti. Esa nayo itarakammavācāyampi. Asamanubhāsiyamānassa appaṭinissajjantassāpi saṅghādisesena anāpatti. Paṭinissajjantassāpi ñattito pubbe vā ñattikkhaṇe vā ñattipariyosāne vā paṭhamāya vā anussāvanāya dutiyāya vā tatiyāya vā yāva yya-kāraṃ na sampāpuṇāti, tāva paṭinissajjantassa saṅghādisesena anāpatti. Tenāha ‘‘asamanubhāsiyamānassa cā’’tiādi.
එත්‌ථ පන (පාරා. අට්‌ඨ. 2.416) ‘‘දෙවදත්‌තො සමග්‌ගස්‌ස සඞ්‌ඝස්‌ස භෙදාය පරක්‌කමි, තස්‌මිං වත්‌ථුස්‌මි’’න්‌ති (පරි. 17) පරිවාරෙ ආගතත්‌තා දෙවදත්‌තො ආදිකම්‌මිකො, සො ච ඛො සඞ්‌ඝභෙදාය පරක්‌කමනස්‌සෙව, න අප්‌පටිනිස්‌සජ්‌ජනස්‌ස. න හි තස්‌ස තං කම්‌මං කතං. කථමිදං ජානිතබ්‌බන්‌ති චෙ? සුත්‌තතො. තථා හි ‘‘අරිට්‌ඨො භික්‌ඛු ගද්‌ධබාධිපුබ්‌බො පාපිකාය දිට්‌ඨියා යාවතතියං සමනුභාසනාය න පටිනිස්‌සජ්‌ජි, තස්‌මිං වත්‌ථුස්‌මි’’න්‌ති පරිවාරෙ ආගතත්‌තා අරිට්‌ඨස්‌ස කම්‌මං කතන්‌ති පඤ්‌ඤායති, න තථා දෙවදත්‌තස්‌ස. අථාපිස්‌ස කතෙන භවිතබ්‌බන්‌ති කොචි අත්‌තනො රුචිමත්‌තෙන වදෙය්‍ය, තථාපි අප්‌පටිනිස්‌සජ්‌ජනෙ ආදිකම්‌මිකස්‌ස අනාපත්‌ති නාම නත්‌ථි. න හි පඤ්‌ඤත්‌තං සික්‌ඛාපදං වීතික්‌කමන්‌තස්‌ස අඤ්‌ඤත්‍ර ඔදිස්‌ස අනුඤ්‌ඤාතතො අනාපත්‌ති නාම දිස්‌සති. යම්‌පි අරිට්‌ඨසික්‌ඛාපදස්‌ස පදභාජනෙ අනාපත්‌තියං ‘‘ආදිකම්‌මිකස්‌සා’’ති පොත්‌ථකෙසු ලිඛිතං, තං පමාදලිඛිතං, පමාදලිඛිතභාවො ච තස්‌ස ‘‘පඨමං අරිට්‌ඨො භික්‌ඛු චොදෙතබ්‌බො, චොදෙත්‌වා සාරෙතබ්‌බො, සාරෙත්‌වා ආපත්‌තිං ආරොපෙතබ්‌බො’’ති (චූළව. 65) එවං කම්‌මක්‌ඛන්‌ධකෙ ආපත්‌තිරොපනතො වෙදිතබ්‌බො.
Ettha pana (pārā. aṭṭha. 2.416) ‘‘devadatto samaggassa saṅghassa bhedāya parakkami, tasmiṃ vatthusmi’’nti (pari. 17) parivāre āgatattā devadatto ādikammiko, so ca kho saṅghabhedāya parakkamanasseva, na appaṭinissajjanassa. Na hi tassa taṃ kammaṃ kataṃ. Kathamidaṃ jānitabbanti ce? Suttato. Tathā hi ‘‘ariṭṭho bhikkhu gaddhabādhipubbo pāpikāya diṭṭhiyā yāvatatiyaṃ samanubhāsanāya na paṭinissajji, tasmiṃ vatthusmi’’nti parivāre āgatattā ariṭṭhassa kammaṃ katanti paññāyati, na tathā devadattassa. Athāpissa katena bhavitabbanti koci attano rucimattena vadeyya, tathāpi appaṭinissajjane ādikammikassa anāpatti nāma natthi. Na hi paññattaṃ sikkhāpadaṃ vītikkamantassa aññatra odissa anuññātato anāpatti nāma dissati. Yampi ariṭṭhasikkhāpadassa padabhājane anāpattiyaṃ ‘‘ādikammikassā’’ti potthakesu likhitaṃ, taṃ pamādalikhitaṃ, pamādalikhitabhāvo ca tassa ‘‘paṭhamaṃ ariṭṭho bhikkhu codetabbo, codetvā sāretabbo, sāretvā āpattiṃ āropetabbo’’ti (cūḷava. 65) evaṃ kammakkhandhake āpattiropanato veditabbo.
ඉධ භෙදාය පරක්‌කමනෙ ආදිකම්‌මිකස්‌ස දෙවදත්‌තස්‌ස යස්‌මා තං කම්‌මං න කතං (පාරා. අට්‌ඨ. 2.416), තස්‌මාස්‌ස ආපත්‌තියෙව න ජාතා. සික්‌ඛාපදං පන තං ආරබ්‌භ පඤ්‌ඤත්‌තන්‌ති කත්‌වා ‘‘ආදිකම්‌මිකො’’ති වුත්‌තො. ඉති ආපත්‌තියා අභාවතොයෙවස්‌ස අනාපත්‌ති වුත්‌තා. සා පනෙසා කිඤ්‌චාපි ‘‘අසමනුභාසියමානස්‌සා’’ති ඉමිනාව සිද්‌ධා. යස්‌මා පන අසමනුභාසියමානො නාම යස්‌ස කෙවලං සමනුභාසනං න කරොන්‌ති, සො වුච්‌චති, න ආදිකම්‌මිකො. අයඤ්‌ච දෙවදත්‌තො ආදිකම්‌මිකොයෙව. තස්‌මා ‘‘ආදිකම්‌මිකස්‌සා’’ති (පාරා. 416) වුත්‌තං. එතෙනෙව උපායෙන ඨපෙත්‌වා අරිට්‌ඨසික්‌ඛාපදං සබ්‌බසමනුභාසනාසු විනිච්‌ඡයො වෙදිතබ්‌බො. කායවාචාචිත්‌තතො සමුට්‌ඨානතො සමනුභාසනසමුට්‌ඨානං. ‘‘පටිනිස්‌සජ්‌ජාමී’’ති කායවිකාරං වා වචීභෙදං වා අකරොන්‌තස්‌සෙව පන ආපජ්‌ජනතො අකිරියං. ‘‘නප්‌පටිනිස්‌සජ්‌ජාමී’’ති සඤ්‌ඤාය අභාවෙන මුච්‌චනතො සඤ්‌ඤාවිමොක්‌ඛං. ‘‘නප්‌පටිනිස්‌සජ්‌ජාමී’’ති ජානනචිත්‌තෙනෙව සචිත්‌තකං.
Idha bhedāya parakkamane ādikammikassa devadattassa yasmā taṃ kammaṃ na kataṃ (pārā. aṭṭha. 2.416), tasmāssa āpattiyeva na jātā. Sikkhāpadaṃ pana taṃ ārabbha paññattanti katvā ‘‘ādikammiko’’ti vutto. Iti āpattiyā abhāvatoyevassa anāpatti vuttā. Sā panesā kiñcāpi ‘‘asamanubhāsiyamānassā’’ti imināva siddhā. Yasmā pana asamanubhāsiyamāno nāma yassa kevalaṃ samanubhāsanaṃ na karonti, so vuccati, na ādikammiko. Ayañca devadatto ādikammikoyeva. Tasmā ‘‘ādikammikassā’’ti (pārā. 416) vuttaṃ. Eteneva upāyena ṭhapetvā ariṭṭhasikkhāpadaṃ sabbasamanubhāsanāsu vinicchayo veditabbo. Kāyavācācittato samuṭṭhānato samanubhāsanasamuṭṭhānaṃ. ‘‘Paṭinissajjāmī’’ti kāyavikāraṃ vā vacībhedaṃ vā akarontasseva pana āpajjanato akiriyaṃ. ‘‘Nappaṭinissajjāmī’’ti saññāya abhāvena muccanato saññāvimokkhaṃ. ‘‘Nappaṭinissajjāmī’’ti jānanacitteneva sacittakaṃ.
සඞ්‌ඝභෙදසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Saṅghabhedasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
