Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਕਙ੍ਖਾવਿਤਰਣੀ-ਅਭਿਨવ-ਟੀਕਾ • Kaṅkhāvitaraṇī-abhinava-ṭīkā |
੧੦. ਸਙ੍ਘਭੇਦਸਿਕ੍ਖਾਪਦવਣ੍ਣਨਾ
10. Saṅghabhedasikkhāpadavaṇṇanā
ਸਹਿਤਸ੍ਸਾਤਿ ਕਾਯਚਿਤ੍ਤੇਹਿ ਏਕੀਭੂਤਸ੍ਸ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਚਿਤ੍ਤੇਨ ਚ ਸਰੀਰੇਨ ਚ ਅવਿਯੁਤ੍ਤਸ੍ਸਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ’’ਤਿ। ਅਸ੍ਸਾਤਿ ‘‘ਸਮਗ੍ਗਸ੍ਸਾ’’ਤਿ ਪਦਸ੍ਸ। ਸਮਾਨਸਂવਾਸਕੋਤਿ ਸਮਾਨੋ ਏਕੂਪੋਸਥਾਦਿਭੇਦੋ ਸਂવਾਸੋ ਅਸ੍ਸਾਤਿ ਸਮਾਨਸਂવਾਸਕੋ, ਲਦ੍ਧਿਨਾਨਾਸਂવਾਸਕੇਨ વਾ ਕਮ੍ਮਨਾਨਾਸਂવਾਸਕੇਨ વਾ વਿਰਹਿਤੋ। ਕਾਯਸਾਮਗ੍ਗਿਦਾਨਤੋਤਿ ਕਾਯੇਨ, ਕਾਯਸ੍ਸ વਾ ਸਾਮਗ੍ਗਿਯਾ ਸਹਿਤਭਾવਸ੍ਸ ਦਾਨਤੋ, ਤੇਸੁ ਤੇਸੁ ਸਙ੍ਘਕਮ੍ਮੇਸੁ ਹਤ੍ਥਪਾਸੂਪਗਮਨਤੋਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਕਥਂ ਨਾਮਾਯਂ ਭਿਜ੍ਜੇਯ੍ਯਾਤਿ ਅਯਂ ਸਙ੍ਘੋ ਕੇਨ ਨੁ ਖੋ ਉਪਾਯੇਨ વਗ੍ਗੋ ਭવੇਯ੍ਯ। વਾਯਾਮੇਯ੍ਯਾਤਿ ਉਸ੍ਸਾਹਂ ਕਰੇਯ੍ਯ, ਪਕ੍ਖਂ ਪਰਿਯੇਸੇਯ੍ਯ, ਗਣਂ ਬਨ੍ਧੇਯ੍ਯਾਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਅਤ੍ਤਨੋ ਫਲਂ ਕਰੋਤੀਤਿ ਕਰਣਂ, ਯਂ ਕਿਞ੍ਚਿ ਕਾਰਣਂ, ਅਧਿਕਂ ਕਰਣਨ੍ਤਿ ਅਧਿਕਰਣਂ, વਿਸੇਸਕਾਰਣਂ, વਿਸੇਸਕਾਰਣਞ੍ਚ ਸਙ੍ਘਭੇਦਸ੍ਸਾਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਭੇਦਨਸ੍ਸਾ’’ਤਿਆਦਿ। ਭੇਦਕਰવਤ੍ਥੁવਸੇਨ ਅਟ੍ਠਾਰਸવਿਧਨ੍ਤਿ –
Sahitassāti kāyacittehi ekībhūtassa. Tenāha ‘‘cittena ca sarīrena ca aviyuttassāti attho’’ti. Assāti ‘‘samaggassā’’ti padassa. Samānasaṃvāsakoti samāno ekūposathādibhedo saṃvāso assāti samānasaṃvāsako, laddhinānāsaṃvāsakena vā kammanānāsaṃvāsakena vā virahito. Kāyasāmaggidānatoti kāyena, kāyassa vā sāmaggiyā sahitabhāvassa dānato, tesu tesu saṅghakammesu hatthapāsūpagamanatoti vuttaṃ hoti. Kathaṃ nāmāyaṃ bhijjeyyāti ayaṃ saṅgho kena nu kho upāyena vaggo bhaveyya. Vāyāmeyyāti ussāhaṃ kareyya, pakkhaṃ pariyeseyya, gaṇaṃ bandheyyāti vuttaṃ hoti. Attano phalaṃ karotīti karaṇaṃ, yaṃ kiñci kāraṇaṃ, adhikaṃ karaṇanti adhikaraṇaṃ, visesakāraṇaṃ, visesakāraṇañca saṅghabhedassāti vuttaṃ ‘‘bhedanassā’’tiādi. Bhedakaravatthuvasena aṭṭhārasavidhanti –
‘‘ਇਧੁਪਾਲਿ ਭਿਕ੍ਖੂ ਅਧਮ੍ਮਂ ‘ਧਮ੍ਮੋ’ਤਿ ਦੀਪੇਨ੍ਤਿ, ਧਮ੍ਮਂ ‘ਅਧਮ੍ਮੋ’ਤਿ ਦੀਪੇਨ੍ਤਿ। ਅવਿਨਯਂ ‘વਿਨਯੋ’ਤਿ ਦੀਪੇਨ੍ਤਿ, વਿਨਯਂ ‘ਅવਿਨਯੋ’ਤਿ ਦੀਪੇਨ੍ਤਿ। ਅਭਾਸਿਤਂ ਅਲਪਿਤਂ ਤਥਾਗਤੇਨ ‘ਭਾਸਿਤਂ ਲਪਿਤਂ ਤਥਾਗਤੇਨਾ’ਤਿ ਦੀਪੇਨ੍ਤਿ, ਭਾਸਿਤਂ ਲਪਿਤਂ ਤਥਾਗਤੇਨ ‘ਅਭਾਸਿਤਂ ਅਲਪਿਤਂ ਤਥਾਗਤੇਨਾ’ਤਿ ਦੀਪੇਨ੍ਤਿ। ਅਨਾਚਿਣ੍ਣਂ ਤਥਾਗਤੇਨ ‘ਆਚਿਣ੍ਣਂ ਤਥਾਗਤੇਨਾ’ਤਿ ਦੀਪੇਨ੍ਤਿ, ਆਚਿਣ੍ਣਂ ਤਥਾਗਤੇਨ ‘ਅਨਾਚਿਣ੍ਣਂ ਤਥਾਗਤੇਨਾ’ਤਿ ਦੀਪੇਨ੍ਤਿ। ਅਪਞ੍ਞਤ੍ਤਂ ਤਥਾਗਤੇਨ ‘ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਂ ਤਥਾਗਤੇਨਾ’ਤਿ ਦੀਪੇਨ੍ਤਿ, ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਂ ਤਥਾਗਤੇਨ ‘ਅਪਞ੍ਞਤ੍ਤਂ ਤਥਾਗਤੇਨਾ’ਤਿ ਦੀਪੇਨ੍ਤਿ। ਅਨਾਪਤ੍ਤਿਂ ‘ਆਪਤ੍ਤੀ’ਤਿ ਦੀਪੇਨ੍ਤਿ, ਆਪਤ੍ਤਿਂ ‘ਅਨਾਪਤ੍ਤੀ’ਤਿ ਦੀਪੇਨ੍ਤਿ। ਲਹੁਕਂ ਆਪਤ੍ਤਿਂ ‘ਗਰੁਕਾ ਆਪਤ੍ਤੀ’ਤਿ ਦੀਪੇਨ੍ਤਿ, ਗਰੁਕਂ ਆਪਤ੍ਤਿਂ ‘ਲਹੁਕਾ ਆਪਤ੍ਤੀ’ਤਿ ਦੀਪੇਨ੍ਤਿ। ਸਾવਸੇਸਂ ਆਪਤ੍ਤਿਂ ‘ਅਨવਸੇਸਾ ਆਪਤ੍ਤੀ’ਤਿ ਦੀਪੇਨ੍ਤਿ, ਅਨવਸੇਸਂ ਆਪਤ੍ਤਿਂ ‘ਸਾવਸੇਸਾ ਆਪਤ੍ਤੀ’ਤਿ ਦੀਪੇਨ੍ਤਿ। ਦੁਟ੍ਠੁਲ੍ਲਂ ਆਪਤ੍ਤਿਂ ‘ਅਦੁਟ੍ਠੁਲ੍ਲਾ ਆਪਤ੍ਤੀ’ਤਿ ਦੀਪੇਨ੍ਤਿ, ਅਦੁਟ੍ਠੁਲ੍ਲਂ ਆਪਤ੍ਤਿਂ ‘ਦੁਟ੍ਠੁਲ੍ਲਾ ਆਪਤ੍ਤੀ’ਤਿ ਦੀਪੇਨ੍ਤੀ’’ਤਿ (ਚੂਲ਼વ॰ ੩੫੨) –
‘‘Idhupāli bhikkhū adhammaṃ ‘dhammo’ti dīpenti, dhammaṃ ‘adhammo’ti dīpenti. Avinayaṃ ‘vinayo’ti dīpenti, vinayaṃ ‘avinayo’ti dīpenti. Abhāsitaṃ alapitaṃ tathāgatena ‘bhāsitaṃ lapitaṃ tathāgatenā’ti dīpenti, bhāsitaṃ lapitaṃ tathāgatena ‘abhāsitaṃ alapitaṃ tathāgatenā’ti dīpenti. Anāciṇṇaṃ tathāgatena ‘āciṇṇaṃ tathāgatenā’ti dīpenti, āciṇṇaṃ tathāgatena ‘anāciṇṇaṃ tathāgatenā’ti dīpenti. Apaññattaṃ tathāgatena ‘paññattaṃ tathāgatenā’ti dīpenti, paññattaṃ tathāgatena ‘apaññattaṃ tathāgatenā’ti dīpenti. Anāpattiṃ ‘āpattī’ti dīpenti, āpattiṃ ‘anāpattī’ti dīpenti. Lahukaṃ āpattiṃ ‘garukā āpattī’ti dīpenti, garukaṃ āpattiṃ ‘lahukā āpattī’ti dīpenti. Sāvasesaṃ āpattiṃ ‘anavasesā āpattī’ti dīpenti, anavasesaṃ āpattiṃ ‘sāvasesā āpattī’ti dīpenti. Duṭṭhullaṃ āpattiṃ ‘aduṭṭhullā āpattī’ti dīpenti, aduṭṭhullaṃ āpattiṃ ‘duṭṭhullā āpattī’ti dīpentī’’ti (cūḷava. 352) –
ਏવਂ ਕਮ੍ਮਕ੍ਖਨ੍ਧਕੇ વੁਤ੍ਤਾਨਂ ਅਟ੍ਠਾਰਸਨ੍ਨਂ ਭੇਦਕਰਣਾਨਂ વਸੇਨ ਅਟ੍ਠਾਰਸવਿਧਂ। ਕਾਰਣਞ੍ਹਿ ਤਦਾਯਤ੍ਤવੁਤ੍ਤਿਤਾਯ ਫਲਂ ਏਤ੍ਥ વਸਤੀਤਿ ‘‘વਤ੍ਥੂ’’ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਹੋਨ੍ਤਿ ਚੇਤ੍ਥ –
Evaṃ kammakkhandhake vuttānaṃ aṭṭhārasannaṃ bhedakaraṇānaṃ vasena aṭṭhārasavidhaṃ. Kāraṇañhi tadāyattavuttitāya phalaṃ ettha vasatīti ‘‘vatthū’’ti vuccati. Honti cettha –
‘‘ਧਮ੍ਮવਿਨਯਭਾਸਿਤਾ-ਚਿਣ੍ਣਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਕਾ ਦੁਕਾ।
‘‘Dhammavinayabhāsitā-ciṇṇapaññattikā dukā;
ਆਪਤ੍ਤਿਲਹੁਦੁਟ੍ਠੁਲ੍ਲ-ਸਾવਸੇਸਦੁਕਾਨਿ ਚ॥
Āpattilahuduṭṭhulla-sāvasesadukāni ca.
‘‘ਏਤਾਨਟ੍ਠਾਰਸ ‘ਭੇਦ-ਕਰવਤ੍ਥੂ’ਤਿ વੁਚ੍ਚਰੇ।
‘‘Etānaṭṭhārasa ‘bheda-karavatthū’ti vuccare;
વਿਪਲ੍ਲਾਸਗਹਿਤਾਨਿ, વਾਦਮੂਲੂਪਨਿਸ੍ਸਯਾ’’ਤਿ॥
Vipallāsagahitāni, vādamūlūpanissayā’’ti.
ਪਗ੍ਗਯ੍ਹਾਤਿ ਪਗ੍ਗਹਿਤਂ ਅਬ੍ਭੁਸ੍ਸਿਤਂ ਪਾਕਟਂ ਕਤ੍વਾ। ਤਿਟ੍ਠੇਯ੍ਯਾਤਿ ਯਥਾਸਮਾਦਿਨ੍ਨਂ, ਯਥਾਪਗ੍ਗਹਿਤਮੇવ ਚ ਕਤ੍વਾ ਅਚ੍ਛੇਯ੍ਯ। ਯਸ੍ਮਾ ਪਨ ਏવਂ ਪਗ੍ਗਣ੍ਹਤਾ, ਤਿਟ੍ਠਤਾ ਚ ਤਂ ਦੀਪਿਤਞ੍ਚੇવ ਅવਿਨਿਸ੍ਸਟ੍ਠਞ੍ਚ ਹੋਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ‘‘ਦੀਪੇਯ੍ਯ ਚੇવ ਨਪ੍ਪਟਿਨਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਯ੍ਯ ਚਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਕੀવ ਦੂਰੇ ਸੁਤ੍વਾ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਅવਦਨ੍ਤਾਨਂ ਦੁਕ੍ਕਟਨ੍ਤਿ ਆਹ ‘‘ਸਬ੍ਬਨ੍ਤਿਮੇਨ ਪਰਿਚ੍ਛੇਦੇਨਾ’’ਤਿਆਦਿ। ਪਿ-ਸਦ੍ਦੋ ਚੇਤ੍ਥ ਅਟ੍ਠਾਨਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤੋ, ਤਸ੍ਸ ‘‘ਅਡ੍ਢਯੋਜਨਮਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਤਤ੍ਥ ‘‘ਅਡ੍ਢਯੋਜਨਮਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਏਕવਿਹਾਰੇ વਤ੍ਤਬ੍ਬਮੇવ ਨਤ੍ਥੀਤਿ ਦੀਪੇਤਿ। ‘‘ਗਨ੍ਤ੍વਾ’’ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਦੂਤਂ વਾ ਪਣ੍ਣਂ વਾ ਪੇਸੇਤ੍વਾ વਦਤੋਪਿ ਆਪਤ੍ਤਿਮੋਕ੍ਖੋ ਨਤ੍ਥਿ, ਸਯਮੇવ ਪਨ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ‘‘ਗਰੁਕੋ ਖੋ, ਆવੁਸੋ, ਸਙ੍ਘਭੇਦੋ, ਮਾ ਸਙ੍ਘਭੇਦਾਯ ਪਰਕ੍ਕਮੀ’’ਤਿ (ਪਾਰਾ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੨.੪੧੧) ਨਿવਾਰੇਤਬ੍ਬੋਤਿ ਦੀਪੇਤਿ।
Paggayhāti paggahitaṃ abbhussitaṃ pākaṭaṃ katvā. Tiṭṭheyyāti yathāsamādinnaṃ, yathāpaggahitameva ca katvā accheyya. Yasmā pana evaṃ paggaṇhatā, tiṭṭhatā ca taṃ dīpitañceva avinissaṭṭhañca hoti, tasmā ‘‘dīpeyya ceva nappaṭinissajjeyya cā’’ti vuttaṃ. Kīva dūre sutvā gantvā avadantānaṃ dukkaṭanti āha ‘‘sabbantimena paricchedenā’’tiādi. Pi-saddo cettha aṭṭhānappayutto, tassa ‘‘aḍḍhayojanamatta’’nti iminā sambandho veditabbo. Tattha ‘‘aḍḍhayojanamatta’’nti iminā ekavihāre vattabbameva natthīti dīpeti. ‘‘Gantvā’’ti iminā dūtaṃ vā paṇṇaṃ vā pesetvā vadatopi āpattimokkho natthi, sayameva pana gantvā ‘‘garuko kho, āvuso, saṅghabhedo, mā saṅghabhedāya parakkamī’’ti (pārā. aṭṭha. 2.411) nivāretabboti dīpeti.
ਸਮਾਗਚ੍ਛਤੂਤਿ ਏਕੀਭવਤੁ। ਏਕੀਭਾવੋ ਚ ਸਮਾਨਲਦ੍ਧਿવਸੇਨ ਹੋਤੀਤਿ ਆਹ ‘‘ਏਕਲਦ੍ਧਿਕੋ ਹੋਤੂ’’ਤਿ। ਏਕਾ ਲਦ੍ਧਿ ਗਹਣਂ ਅਸ੍ਸਾਤਿ ਏਕਲਦ੍ਧਿਕੋ, ਏਕਦਿਟ੍ਠਿਕੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾਤਿ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਸ੍ਸ ਸਮਾਨਦਿਟ੍ਠਿਚਿਤ੍ਤਤਾਸਙ੍ਖਾਤਾਯ ਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ। ‘‘ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਸ੍ਸ ਗੁਣਲਾਭਾਦਿਕਾਯ ਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ’’ਤਿ ਕੇਚਿ। ਅਸਮਗ੍ਗੋ ਹਿ વਿਸੁਂ ਪਾਤਿਮੋਕ੍ਖਂ ਉਦ੍ਦਿਸਤਿ, ਬਹਿਸੀਮਾਯਂ વਾ ਅਨੁਪਰਿવੇਣਿਯਂ વਾਤਿ ਨ ਏਕੁਦ੍ਦੇਸੋ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਏਕਤੋ ਪવਤ੍ਤਪਾਤਿਮੋਕ੍ਖੁਦ੍ਦੇਸੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ’’ਤਿ। ਅਪ੍ਪਟਿਨਿਸ੍ਸਜ੍ਜਤੋ ਦੁਕ੍ਕਟਨ੍ਤਿ વਿਸੁਂ વਿਸੁਂ વਦਨ੍ਤਾਨਂ ਗਣਨਾਯ ਦੁਕ੍ਕਟਂ। ਸਮਨੁਭਾਸਨਕਮ੍ਮਂ ਕਾਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਯਾવਤਤਿਯਂ ਸਮਨੁਭਾਸਨਕਮ੍ਮਂ ਕਾਤਬ੍ਬਂ, ‘‘ਸੁਣਾਤੁ ਮੇ, ਭਨ੍ਤੇ, ਸਙ੍ਘੋ, ਅਯਂ ਇਤ੍ਥਨ੍ਨਾਮੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਸਮਗ੍ਗਸ੍ਸ ਸਙ੍ਘਸ੍ਸ ਭੇਦਾਯ ਪਰਕ੍ਕਮਤੀ’’ਤਿਆਦਿਨਾ (ਪਾਰਾ॰ ੪੧੩) ਪਦਭਾਜਨੇ વੁਤ੍ਤਾਹਿ ਞਤ੍ਤਿਚਤੁਤ੍ਥਾਹਿ ਤੀਹਿ ਸਮਨੁਭਾਸਨਕਮ੍ਮવਾਚਾਹਿ ਕਮ੍ਮਂ ਕਾਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ‘‘ਭੇਦਾਯ ਪਰਕ੍ਕਮੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ વਿਸੁਂ વੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਭੇਦਨਸਂવਤ੍ਤਨਿਕਸ੍ਸ ਅਧਿਕਰਣਸ੍ਸ ਸਮਾਦਾਯ ਪਗ੍ਗਣ੍ਹਨਤੋ ਪੁਬ੍ਬੇਪਿ ਪਕ੍ਖਪਰਿਯੇਸਨਾਦਿવਸੇਨ ਸਙ੍ਘਭੇਦਾਯ ਪਰਕ੍ਕਮਨ੍ਤਸ੍ਸ ਸਮਨੁਭਾਸਨਕਮ੍ਮਂ ਕਾਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਪਟਿਨਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨ੍ਤਸ੍ਸ ਅਨਾਪਤ੍ਤਿਭਾવਤੋ ‘‘ਸੋਤ੍ਥਿਭਾવੋ ਤਸ੍ਸ ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ।
Samāgacchatūti ekībhavatu. Ekībhāvo ca samānaladdhivasena hotīti āha ‘‘ekaladdhiko hotū’’ti. Ekā laddhi gahaṇaṃ assāti ekaladdhiko, ekadiṭṭhikoti attho. Aññamaññasampattiyāti aññamaññassa samānadiṭṭhicittatāsaṅkhātāya sampattiyā. ‘‘Aññamaññassa guṇalābhādikāya sampattiyā’’ti keci. Asamaggo hi visuṃ pātimokkhaṃ uddisati, bahisīmāyaṃ vā anupariveṇiyaṃ vāti na ekuddeso. Tenāha ‘‘ekato pavattapātimokkhuddesoti attho’’ti. Appaṭinissajjato dukkaṭanti visuṃ visuṃ vadantānaṃ gaṇanāya dukkaṭaṃ. Samanubhāsanakammaṃ kātabbanti yāvatatiyaṃ samanubhāsanakammaṃ kātabbaṃ, ‘‘suṇātu me, bhante, saṅgho, ayaṃ itthannāmo bhikkhu samaggassa saṅghassa bhedāya parakkamatī’’tiādinā (pārā. 413) padabhājane vuttāhi ñatticatutthāhi tīhi samanubhāsanakammavācāhi kammaṃ kātabbanti vuttaṃ hoti. ‘‘Bhedāya parakkameyyā’’ti visuṃ vuttattā bhedanasaṃvattanikassa adhikaraṇassa samādāya paggaṇhanato pubbepi pakkhapariyesanādivasena saṅghabhedāya parakkamantassa samanubhāsanakammaṃ kātabbanti veditabbaṃ. Paṭinissajjantassa anāpattibhāvato ‘‘sotthibhāvo tassa bhikkhuno’’ti vuttaṃ.
ਕਿਞ੍ਚਾਪਿ ਭਿਕ੍ਖੁਨੀ ਸਙ੍ਘਂ ਨ ਭਿਨ੍ਦਤਿ, ਅਪਿਚ ਖੋ ਭੇਦਾਯ ਪਰਕ੍ਕਮਤੀਤਿ ‘‘ਸਾਧਾਰਣਪਞ੍ਞਤ੍ਤੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਸਙ੍ਘਾਦਿਸੇਸਂ ਅਜ੍ਝਾਪਜ੍ਜਨ੍ਤਸ੍ਸ ਞਤ੍ਤਿਯਾ ਦੁਕ੍ਕਟਂ, ਦ੍વੀਹਿ ਕਮ੍ਮવਾਚਾਹਿ ਥੁਲ੍ਲਚ੍ਚਯਾ ਚ ਪਟਿਪ੍ਪਸ੍ਸਮ੍ਭਨ੍ਤੀਤਿ ਆਹ ‘‘ਸਮਨੁਭਾਸਨਕਮ੍ਮੇ’’ਤਿਆਦਿ। ਤਞ੍ਚ ਦੁਕ੍ਕਟਂ ਤੇ ਚ ਥੁਲ੍ਲਚ੍ਚਯਾ ਪਟਿਪ੍ਪਸ੍ਸਮ੍ਭਨ੍ਤੀਤਿ ਯਞ੍ਚ ਞਤ੍ਤਿਪਰਿਯੋਸਾਨੇ ਦੁਕ੍ਕਟਂ ਆਪਨ੍ਨੋ, ਯੇ ਚ ਦ੍વੀਹਿ ਕਮ੍ਮવਾਚਾਹਿ ਥੁਲ੍ਲਚ੍ਚਯੇ, ਤਾ ਤਿਸ੍ਸੋਪਿ ਆਪਤ੍ਤਿਯੋ ਲਿਙ੍ਗਪਰਿવਤ੍ਤੇਨ ਅਸਾਧਾਰਣਾਪਤ੍ਤਿਯੋ વਿਯ ਪਟਿਪ੍ਪਸ੍ਸਮ੍ਭਨ੍ਤਿ। ਸਚੇ ਪਨਸ੍ਸ ਞਤ੍ਤਿਪਰਿਯੋਸਾਨੇ ਲਜ੍ਜਿਧਮ੍ਮੋ ਓਕ੍ਕਮਤਿ, ਸਂવਰੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਤਂ ਪਟਿਨਿਸ੍ਸਜ੍ਜਤਿ, ਞਤ੍ਤਿਯਾ ਦੁਕ੍ਕਟਂ ਦੇਸੇਤ੍વਾ ਮੁਚ੍ਚਤਿ। ਅਥ ਤਂ ਨ ਪਟਿਨਿਸ੍ਸਜ੍ਜਤਿ, ਭੇਦਾਯ ਪਰਕ੍ਕਮਤਿ ਚੇવ ਭੇਦਨਸਂવਤ੍ਤਨਿਕਂ ਅਧਿਕਰਣਂ ਸਮਾਦਾਯ ਪਗ੍ਗਯ੍ਹ ਤਿਟ੍ਠਤਿ ਚ, ਞਤ੍ਤਿਦੁਕ੍ਕਟਂ ਪਟਿਪ੍ਪਸ੍ਸਮ੍ਭਤਿ, ਪਠਮਕਮ੍ਮવਾਚਾਯ ਥੁਲ੍ਲਚ੍ਚਯੇ ਪਤਿਟ੍ਠਾਤਿ। ਏਸ ਨਯੋ ਇਤਰਕਮ੍ਮવਾਚਾਯਮ੍ਪਿ। ਅਸਮਨੁਭਾਸਿਯਮਾਨਸ੍ਸ ਅਪ੍ਪਟਿਨਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨ੍ਤਸ੍ਸਾਪਿ ਸਙ੍ਘਾਦਿਸੇਸੇਨ ਅਨਾਪਤ੍ਤਿ। ਪਟਿਨਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨ੍ਤਸ੍ਸਾਪਿ ਞਤ੍ਤਿਤੋ ਪੁਬ੍ਬੇ વਾ ਞਤ੍ਤਿਕ੍ਖਣੇ વਾ ਞਤ੍ਤਿਪਰਿਯੋਸਾਨੇ વਾ ਪਠਮਾਯ વਾ ਅਨੁਸ੍ਸਾવਨਾਯ ਦੁਤਿਯਾਯ વਾ ਤਤਿਯਾਯ વਾ ਯਾવ ਯ੍ਯ-ਕਾਰਂ ਨ ਸਮ੍ਪਾਪੁਣਾਤਿ, ਤਾવ ਪਟਿਨਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨ੍ਤਸ੍ਸ ਸਙ੍ਘਾਦਿਸੇਸੇਨ ਅਨਾਪਤ੍ਤਿ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਅਸਮਨੁਭਾਸਿਯਮਾਨਸ੍ਸ ਚਾ’’ਤਿਆਦਿ।
Kiñcāpi bhikkhunī saṅghaṃ na bhindati, apica kho bhedāya parakkamatīti ‘‘sādhāraṇapaññattī’’ti vuttaṃ. Saṅghādisesaṃ ajjhāpajjantassa ñattiyā dukkaṭaṃ, dvīhi kammavācāhi thullaccayā ca paṭippassambhantīti āha ‘‘samanubhāsanakamme’’tiādi. Tañca dukkaṭaṃ te ca thullaccayā paṭippassambhantīti yañca ñattipariyosāne dukkaṭaṃ āpanno, ye ca dvīhi kammavācāhi thullaccaye, tā tissopi āpattiyo liṅgaparivattena asādhāraṇāpattiyo viya paṭippassambhanti. Sace panassa ñattipariyosāne lajjidhammo okkamati, saṃvaro uppajjati, taṃ paṭinissajjati, ñattiyā dukkaṭaṃ desetvā muccati. Atha taṃ na paṭinissajjati, bhedāya parakkamati ceva bhedanasaṃvattanikaṃ adhikaraṇaṃ samādāya paggayha tiṭṭhati ca, ñattidukkaṭaṃ paṭippassambhati, paṭhamakammavācāya thullaccaye patiṭṭhāti. Esa nayo itarakammavācāyampi. Asamanubhāsiyamānassa appaṭinissajjantassāpi saṅghādisesena anāpatti. Paṭinissajjantassāpi ñattito pubbe vā ñattikkhaṇe vā ñattipariyosāne vā paṭhamāya vā anussāvanāya dutiyāya vā tatiyāya vā yāva yya-kāraṃ na sampāpuṇāti, tāva paṭinissajjantassa saṅghādisesena anāpatti. Tenāha ‘‘asamanubhāsiyamānassa cā’’tiādi.
ਏਤ੍ਥ ਪਨ (ਪਾਰਾ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੨.੪੧੬) ‘‘ਦੇવਦਤ੍ਤੋ ਸਮਗ੍ਗਸ੍ਸ ਸਙ੍ਘਸ੍ਸ ਭੇਦਾਯ ਪਰਕ੍ਕਮਿ, ਤਸ੍ਮਿਂ વਤ੍ਥੁਸ੍ਮਿ’’ਨ੍ਤਿ (ਪਰਿ॰ ੧੭) ਪਰਿવਾਰੇ ਆਗਤਤ੍ਤਾ ਦੇવਦਤ੍ਤੋ ਆਦਿਕਮ੍ਮਿਕੋ, ਸੋ ਚ ਖੋ ਸਙ੍ਘਭੇਦਾਯ ਪਰਕ੍ਕਮਨਸ੍ਸੇવ, ਨ ਅਪ੍ਪਟਿਨਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਸ੍ਸ। ਨ ਹਿ ਤਸ੍ਸ ਤਂ ਕਮ੍ਮਂ ਕਤਂ। ਕਥਮਿਦਂ ਜਾਨਿਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਚੇ? ਸੁਤ੍ਤਤੋ। ਤਥਾ ਹਿ ‘‘ਅਰਿਟ੍ਠੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਗਦ੍ਧਬਾਧਿਪੁਬ੍ਬੋ ਪਾਪਿਕਾਯ ਦਿਟ੍ਠਿਯਾ ਯਾવਤਤਿਯਂ ਸਮਨੁਭਾਸਨਾਯ ਨ ਪਟਿਨਿਸ੍ਸਜ੍ਜਿ, ਤਸ੍ਮਿਂ વਤ੍ਥੁਸ੍ਮਿ’’ਨ੍ਤਿ ਪਰਿવਾਰੇ ਆਗਤਤ੍ਤਾ ਅਰਿਟ੍ਠਸ੍ਸ ਕਮ੍ਮਂ ਕਤਨ੍ਤਿ ਪਞ੍ਞਾਯਤਿ, ਨ ਤਥਾ ਦੇવਦਤ੍ਤਸ੍ਸ। ਅਥਾਪਿਸ੍ਸ ਕਤੇਨ ਭવਿਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਕੋਚਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਰੁਚਿਮਤ੍ਤੇਨ વਦੇਯ੍ਯ, ਤਥਾਪਿ ਅਪ੍ਪਟਿਨਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨੇ ਆਦਿਕਮ੍ਮਿਕਸ੍ਸ ਅਨਾਪਤ੍ਤਿ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ। ਨ ਹਿ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਂ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦਂ વੀਤਿਕ੍ਕਮਨ੍ਤਸ੍ਸ ਅਞ੍ਞਤ੍ਰ ਓਦਿਸ੍ਸ ਅਨੁਞ੍ਞਾਤਤੋ ਅਨਾਪਤ੍ਤਿ ਨਾਮ ਦਿਸ੍ਸਤਿ। ਯਮ੍ਪਿ ਅਰਿਟ੍ਠਸਿਕ੍ਖਾਪਦਸ੍ਸ ਪਦਭਾਜਨੇ ਅਨਾਪਤ੍ਤਿਯਂ ‘‘ਆਦਿਕਮ੍ਮਿਕਸ੍ਸਾ’’ਤਿ ਪੋਤ੍ਥਕੇਸੁ ਲਿਖਿਤਂ, ਤਂ ਪਮਾਦਲਿਖਿਤਂ, ਪਮਾਦਲਿਖਿਤਭਾવੋ ਚ ਤਸ੍ਸ ‘‘ਪਠਮਂ ਅਰਿਟ੍ਠੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਚੋਦੇਤਬ੍ਬੋ, ਚੋਦੇਤ੍વਾ ਸਾਰੇਤਬ੍ਬੋ, ਸਾਰੇਤ੍વਾ ਆਪਤ੍ਤਿਂ ਆਰੋਪੇਤਬ੍ਬੋ’’ਤਿ (ਚੂਲ਼વ॰ ੬੫) ਏવਂ ਕਮ੍ਮਕ੍ਖਨ੍ਧਕੇ ਆਪਤ੍ਤਿਰੋਪਨਤੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ।
Ettha pana (pārā. aṭṭha. 2.416) ‘‘devadatto samaggassa saṅghassa bhedāya parakkami, tasmiṃ vatthusmi’’nti (pari. 17) parivāre āgatattā devadatto ādikammiko, so ca kho saṅghabhedāya parakkamanasseva, na appaṭinissajjanassa. Na hi tassa taṃ kammaṃ kataṃ. Kathamidaṃ jānitabbanti ce? Suttato. Tathā hi ‘‘ariṭṭho bhikkhu gaddhabādhipubbo pāpikāya diṭṭhiyā yāvatatiyaṃ samanubhāsanāya na paṭinissajji, tasmiṃ vatthusmi’’nti parivāre āgatattā ariṭṭhassa kammaṃ katanti paññāyati, na tathā devadattassa. Athāpissa katena bhavitabbanti koci attano rucimattena vadeyya, tathāpi appaṭinissajjane ādikammikassa anāpatti nāma natthi. Na hi paññattaṃ sikkhāpadaṃ vītikkamantassa aññatra odissa anuññātato anāpatti nāma dissati. Yampi ariṭṭhasikkhāpadassa padabhājane anāpattiyaṃ ‘‘ādikammikassā’’ti potthakesu likhitaṃ, taṃ pamādalikhitaṃ, pamādalikhitabhāvo ca tassa ‘‘paṭhamaṃ ariṭṭho bhikkhu codetabbo, codetvā sāretabbo, sāretvā āpattiṃ āropetabbo’’ti (cūḷava. 65) evaṃ kammakkhandhake āpattiropanato veditabbo.
ਇਧ ਭੇਦਾਯ ਪਰਕ੍ਕਮਨੇ ਆਦਿਕਮ੍ਮਿਕਸ੍ਸ ਦੇવਦਤ੍ਤਸ੍ਸ ਯਸ੍ਮਾ ਤਂ ਕਮ੍ਮਂ ਨ ਕਤਂ (ਪਾਰਾ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੨.੪੧੬), ਤਸ੍ਮਾਸ੍ਸ ਆਪਤ੍ਤਿਯੇવ ਨ ਜਾਤਾ। ਸਿਕ੍ਖਾਪਦਂ ਪਨ ਤਂ ਆਰਬ੍ਭ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਕਤ੍વਾ ‘‘ਆਦਿਕਮ੍ਮਿਕੋ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤੋ। ਇਤਿ ਆਪਤ੍ਤਿਯਾ ਅਭਾવਤੋਯੇવਸ੍ਸ ਅਨਾਪਤ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਾ। ਸਾ ਪਨੇਸਾ ਕਿਞ੍ਚਾਪਿ ‘‘ਅਸਮਨੁਭਾਸਿਯਮਾਨਸ੍ਸਾ’’ਤਿ ਇਮਿਨਾવ ਸਿਦ੍ਧਾ। ਯਸ੍ਮਾ ਪਨ ਅਸਮਨੁਭਾਸਿਯਮਾਨੋ ਨਾਮ ਯਸ੍ਸ ਕੇવਲਂ ਸਮਨੁਭਾਸਨਂ ਨ ਕਰੋਨ੍ਤਿ, ਸੋ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਨ ਆਦਿਕਮ੍ਮਿਕੋ। ਅਯਞ੍ਚ ਦੇવਦਤ੍ਤੋ ਆਦਿਕਮ੍ਮਿਕੋਯੇવ। ਤਸ੍ਮਾ ‘‘ਆਦਿਕਮ੍ਮਿਕਸ੍ਸਾ’’ਤਿ (ਪਾਰਾ॰ ੪੧੬) વੁਤ੍ਤਂ। ਏਤੇਨੇવ ਉਪਾਯੇਨ ਠਪੇਤ੍વਾ ਅਰਿਟ੍ਠਸਿਕ੍ਖਾਪਦਂ ਸਬ੍ਬਸਮਨੁਭਾਸਨਾਸੁ વਿਨਿਚ੍ਛਯੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਕਾਯવਾਚਾਚਿਤ੍ਤਤੋ ਸਮੁਟ੍ਠਾਨਤੋ ਸਮਨੁਭਾਸਨਸਮੁਟ੍ਠਾਨਂ। ‘‘ਪਟਿਨਿਸ੍ਸਜ੍ਜਾਮੀ’’ਤਿ ਕਾਯવਿਕਾਰਂ વਾ વਚੀਭੇਦਂ વਾ ਅਕਰੋਨ੍ਤਸ੍ਸੇવ ਪਨ ਆਪਜ੍ਜਨਤੋ ਅਕਿਰਿਯਂ। ‘‘ਨਪ੍ਪਟਿਨਿਸ੍ਸਜ੍ਜਾਮੀ’’ਤਿ ਸਞ੍ਞਾਯ ਅਭਾવੇਨ ਮੁਚ੍ਚਨਤੋ ਸਞ੍ਞਾવਿਮੋਕ੍ਖਂ। ‘‘ਨਪ੍ਪਟਿਨਿਸ੍ਸਜ੍ਜਾਮੀ’’ਤਿ ਜਾਨਨਚਿਤ੍ਤੇਨੇવ ਸਚਿਤ੍ਤਕਂ।
Idha bhedāya parakkamane ādikammikassa devadattassa yasmā taṃ kammaṃ na kataṃ (pārā. aṭṭha. 2.416), tasmāssa āpattiyeva na jātā. Sikkhāpadaṃ pana taṃ ārabbha paññattanti katvā ‘‘ādikammiko’’ti vutto. Iti āpattiyā abhāvatoyevassa anāpatti vuttā. Sā panesā kiñcāpi ‘‘asamanubhāsiyamānassā’’ti imināva siddhā. Yasmā pana asamanubhāsiyamāno nāma yassa kevalaṃ samanubhāsanaṃ na karonti, so vuccati, na ādikammiko. Ayañca devadatto ādikammikoyeva. Tasmā ‘‘ādikammikassā’’ti (pārā. 416) vuttaṃ. Eteneva upāyena ṭhapetvā ariṭṭhasikkhāpadaṃ sabbasamanubhāsanāsu vinicchayo veditabbo. Kāyavācācittato samuṭṭhānato samanubhāsanasamuṭṭhānaṃ. ‘‘Paṭinissajjāmī’’ti kāyavikāraṃ vā vacībhedaṃ vā akarontasseva pana āpajjanato akiriyaṃ. ‘‘Nappaṭinissajjāmī’’ti saññāya abhāvena muccanato saññāvimokkhaṃ. ‘‘Nappaṭinissajjāmī’’ti jānanacitteneva sacittakaṃ.
ਸਙ੍ਘਭੇਦਸਿਕ੍ਖਾਪਦવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Saṅghabhedasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.