| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / ឥតិវុត្តក-អដ្ឋកថា • Itivuttaka-aṭṭhakathā |
៨. សង្ឃភេទសុត្តវណ្ណនា
8. Saṅghabhedasuttavaṇṇanā
១៨. អដ្ឋមេ ឯកធម្មោតិ កតរោយំ សុត្តនិក្ខេបោ? អដ្ឋុប្បត្តិកោ។ តត្រាយំ សង្ខេបកថា – ទេវទត្តោ ហិ អជាតសត្តុំ ទុគ្គហណំ គាហាបេត្វា តស្ស បិតរំ រាជានំ ពិម្ពិសារំ តេន មារាបេត្វាបិ អភិមារេ បយោជេត្វាបិ សិលាបវិជ្ឈនេន លោហិតុប្បាទកម្មំ កត្វាបិ ន តាវតា បាកដោ ជាតោ, នាឡាគិរិំ វិស្សជ្ជេត្វា បន បាកដោ ជាតោ។ អថ មហាជនោ ‘‘ឯវរូបម្បិ នាម បាបំ គហេត្វា រាជា វិចរតី’’តិ កោលាហលំ អកាសិ, មហាឃោសោ អហោសិ។ តំ សុត្វា រាជា អត្តនា ទីយមានានិ បញ្ច ថាលិបាកសតានិ បច្ឆិន្ទាបេសិ, ឧបដ្ឋានម្បិស្ស នាគមាសិ។ នាគរាបិ កុលំ ឧបគតស្ស កដច្ឆុភត្តម្បិស្ស នាទំសុ។ សោ បរិហីនលាភសក្ការោ កោហញ្ញេន ជីវិតុកាមោ សត្ថារំ ឧបសង្កមិត្វា បញ្ច វត្ថូនិ យាចិត្វា ‘‘អលំ, ទេវទត្ត, យោ ឥច្ឆតិ, សោ អារញ្ញិកោ ហោតូ’’តិអាទិនា (បារា. ៤០៩; ចូឡវ. ៣៤៣) ភគវតា បដិក្ខិត្តោ តេហិ បញ្ចហិ វត្ថូហិ ពាលំ លូខប្បសន្នំ ជនំ សញ្ញាបេន្តោ បញ្ចសតេ វជ្ជិបុត្តកេ សលាកំ គាហាបេត្វា សង្ឃំ ភិន្ទិត្វាវ តេ អាទាយ គយាសីសំ អគមាសិ។ អថ ទ្វេ អគ្គសាវកា សត្ថុ អាណាយ តត្ថ គន្ត្វា ធម្មំ ទេសេត្វា តេ អរិយផលេ បតិដ្ឋាបេត្វា អានយិំសុ។ យេ បនស្ស សង្ឃភេទាយ បរក្កមន្តស្ស លទ្ធិំ រោចេត្វា តថេវ បគ្គយ្ហ ឋិតា សង្ឃេ ភិជ្ជន្តេ ភិន្នេ ច សមនុញ្ញា អហេសុំ, តេសំ តំ ទីឃរត្តំ អហិតាយ ទុក្ខាយ អហោសិ ។
18. Aṭṭhame ekadhammoti kataroyaṃ suttanikkhepo? Aṭṭhuppattiko. Tatrāyaṃ saṅkhepakathā – devadatto hi ajātasattuṃ duggahaṇaṃ gāhāpetvā tassa pitaraṃ rājānaṃ bimbisāraṃ tena mārāpetvāpi abhimāre payojetvāpi silāpavijjhanena lohituppādakammaṃ katvāpi na tāvatā pākaṭo jāto, nāḷāgiriṃ vissajjetvā pana pākaṭo jāto. Atha mahājano ‘‘evarūpampi nāma pāpaṃ gahetvā rājā vicaratī’’ti kolāhalaṃ akāsi, mahāghoso ahosi. Taṃ sutvā rājā attanā dīyamānāni pañca thālipākasatāni pacchindāpesi, upaṭṭhānampissa nāgamāsi. Nāgarāpi kulaṃ upagatassa kaṭacchubhattampissa nādaṃsu. So parihīnalābhasakkāro kohaññena jīvitukāmo satthāraṃ upasaṅkamitvā pañca vatthūni yācitvā ‘‘alaṃ, devadatta, yo icchati, so āraññiko hotū’’tiādinā (pārā. 409; cūḷava. 343) bhagavatā paṭikkhitto tehi pañcahi vatthūhi bālaṃ lūkhappasannaṃ janaṃ saññāpento pañcasate vajjiputtake salākaṃ gāhāpetvā saṅghaṃ bhinditvāva te ādāya gayāsīsaṃ agamāsi. Atha dve aggasāvakā satthu āṇāya tattha gantvā dhammaṃ desetvā te ariyaphale patiṭṭhāpetvā ānayiṃsu. Ye panassa saṅghabhedāya parakkamantassa laddhiṃ rocetvā tatheva paggayha ṭhitā saṅghe bhijjante bhinne ca samanuññā ahesuṃ, tesaṃ taṃ dīgharattaṃ ahitāya dukkhāya ahosi .
ទេវទត្តោបិ ន ចិរស្សេវ រោគាភិភូតោ ពាឡ្ហគិលានោ មរណកាលេ ‘‘សត្ថារំ វន្ទិស្សាមី’’តិ មញ្ចកសិវិកាយ នីយមានោ ជេតវនបោក្ខរណិតីរេ ឋបិតោ បថវិយា វិវរេ ទិន្នេ បតិត្វា អវីចិម្ហិ និព្ពត្តិ, យោជនសតិកោ ចស្ស អត្តភាវោ អហោសិ កប្បដ្ឋិយោ តាលក្ខន្ធបរិមាណេហិ អយសូលេហិ វិនិវិទ្ធោ។ ទេវទត្តបក្ខិកានិ ច បញ្ចមត្តានិ កុលសតានិ តស្ស លទ្ធិយំ ឋិតានិ សហ ពន្ធវេហិ និរយេ និព្ពត្តានិ។ ឯកទិវសំ ភិក្ខូ ធម្មសភាយំ កថំ សមុដ្ឋាបេសុំ ‘‘អាវុសោ, ទេវទត្តេន សង្ឃំ ភិន្ទន្តេន ភារិយំ កម្មំ កត’’ន្តិ។ អថ សត្ថា ធម្មសភំ ឧបគន្ត្វា ‘‘កាយ នុត្ថ, ភិក្ខវេ, ឯតរហិ កថាយ សន្និសិន្នា’’តិ បុច្ឆិត្វា ‘‘ឥមាយ នាមា’’តិ វុត្តេ សង្ឃភេទេ អាទីនវំ ទស្សេន្តោ ឥមំ សុត្តំ អភាសិ។ កេចិ បន ភណន្តិ ‘‘ទេវទត្តស្ស តប្បក្ខិកានញ្ច តថា និរយេ និព្ពត្តភាវំ ទិស្វា សង្ឃភេទេ អាទីនវំ ទស្សេន្តោ ភគវា អត្តនោ អជ្ឈាសយេនេវ ឥមំ សុត្តំ ទេសេសី’’តិ។
Devadattopi na cirasseva rogābhibhūto bāḷhagilāno maraṇakāle ‘‘satthāraṃ vandissāmī’’ti mañcakasivikāya nīyamāno jetavanapokkharaṇitīre ṭhapito pathaviyā vivare dinne patitvā avīcimhi nibbatti, yojanasatiko cassa attabhāvo ahosi kappaṭṭhiyo tālakkhandhaparimāṇehi ayasūlehi vinividdho. Devadattapakkhikāni ca pañcamattāni kulasatāni tassa laddhiyaṃ ṭhitāni saha bandhavehi niraye nibbattāni. Ekadivasaṃ bhikkhū dhammasabhāyaṃ kathaṃ samuṭṭhāpesuṃ ‘‘āvuso, devadattena saṅghaṃ bhindantena bhāriyaṃ kammaṃ kata’’nti. Atha satthā dhammasabhaṃ upagantvā ‘‘kāya nuttha, bhikkhave, etarahi kathāya sannisinnā’’ti pucchitvā ‘‘imāya nāmā’’ti vutte saṅghabhede ādīnavaṃ dassento imaṃ suttaṃ abhāsi. Keci pana bhaṇanti ‘‘devadattassa tappakkhikānañca tathā niraye nibbattabhāvaṃ disvā saṅghabhede ādīnavaṃ dassento bhagavā attano ajjhāsayeneva imaṃ suttaṃ desesī’’ti.
តត្ថ ឯកធម្មោតិ ឯកោ អកុសលោ មហាសាវជ្ជធម្មោ។ លោកេតិ សត្តលោកេ។ ឧប្បជ្ជមានោ ឧប្បជ្ជតីតិ ឯត្ថ ភេទសំវត្តនិកេសុ ភណ្ឌនាទីសុ សង្ឃេ ឧប្បន្នេសុបិ ‘‘ធម្មោ អធម្មោ’’តិអាទីសុ អដ្ឋារសភេទករវត្ថូសុ យស្ស កស្សចិ ទីបនវសេន វោហរន្តេសុបិ តត្ថ រុចិជននត្ថំ អនុស្សាវេន្តេសុបិ អនុស្សាវេត្វា សលាកាយ គាហិតាយបិ សង្ឃភេទោ ឧប្បជ្ជមានោ នាម ហោតិ, សលាកាយ បន គាហិតាយ ចត្តារោ វា អតិរេកា វា យទា អាវេណិកំ ឧទ្ទេសំ វា សង្ឃកម្មំ វា ករោន្តិ, តទា សង្ឃភេទោ ឧប្បជ្ជតិ នាម។ កតេ បន តស្មិំ សង្ឃភេទោ ឧប្បន្នោ នាម? កម្មំ, ឧទ្ទេសោ, វោហារោ, អនុស្សាវនា, សលាកគ្គាហោតិ ឥមេសុ ហិ បញ្ចសុ សង្ឃស្ស ភេទការណេសុ កម្មំ វា ឧទ្ទេសោ វា បមាណំ, វោហារានុស្សាវនសលាកគ្គាហា បន បុព្ពភាគាតិ។
Tattha ekadhammoti eko akusalo mahāsāvajjadhammo. Loketi sattaloke. Uppajjamāno uppajjatīti ettha bhedasaṃvattanikesu bhaṇḍanādīsu saṅghe uppannesupi ‘‘dhammo adhammo’’tiādīsu aṭṭhārasabhedakaravatthūsu yassa kassaci dīpanavasena voharantesupi tattha rucijananatthaṃ anussāventesupi anussāvetvā salākāya gāhitāyapi saṅghabhedo uppajjamāno nāma hoti, salākāya pana gāhitāya cattāro vā atirekā vā yadā āveṇikaṃ uddesaṃ vā saṅghakammaṃ vā karonti, tadā saṅghabhedo uppajjati nāma. Kate pana tasmiṃ saṅghabhedo uppanno nāma? Kammaṃ, uddeso, vohāro, anussāvanā, salākaggāhoti imesu hi pañcasu saṅghassa bhedakāraṇesu kammaṃ vā uddeso vā pamāṇaṃ, vohārānussāvanasalākaggāhā pana pubbabhāgāti.
ពហុជនាហិតាយាតិអាទីសុ ០.មហាជនស្ស ឈានមគ្គាទិសម្បត្តិនិវារណេន អហិតាយ, សគ្គសម្បត្តិនិវារណេន អសុខាយ, អបាយូបបត្តិហេតុភាវេន អនត្ថាយ។ អកុសលធម្មវសេន វា អហិតាយ, ហិតមត្តស្សបិ អភាវា សុគតិយម្បិ និព្ពត្តនកកាយិកចេតសិកទុក្ខាយ ឧប្បជ្ជតីតិ សម្ពន្ធោ ។ ទេវមនុស្សានន្តិ ឥទំ ‘‘ពហុនោ ជនស្សា’’តិ វុត្តេសុ ឧក្កដ្ឋបុគ្គលនិទ្ទេសោ។ អបរោ នយោ – ពហុជនាហិតាយាតិ ពហុជនស្ស មហតោ សត្តកាយស្ស អហិតត្ថាយ, ទិដ្ឋធម្មិកសម្បរាយិកអនត្ថាយាតិ អត្ថោ។ អសុខាយាតិ ទិដ្ឋធម្មិកសម្បរាយិកអសុខត្ថាយ, ទុវិធទុក្ខត្ថាយាតិ អត្ថោ។ អនត្ថាយាតិ បរមត្ថបដិក្ខេបាយ។ និព្ពានញ្ហិ បរមត្ថោ, តតោ ឧត្តរិំ អត្ថោ នត្ថិ។ អហិតាយាតិ មគ្គបដិក្ខេបាយ។ និព្ពានសម្បាបកមគ្គតោ ហិ ឧត្តរិំ ហិតំ នាម នត្ថិ។ ទុក្ខាយាតិ អរិយសុខវិរាធនេន វដ្ដទុក្ខតាយ។ យេ ហិ អរិយសុខតោ វិរទ្ធា តំ អធិគន្តុំ អភព្ពា, តេ វដ្ដទុក្ខេ បរិព្ភមន្តិ, អរិយសុខតោ ច ឧត្តរិំ សុខំ នាម នត្ថិ។ វុត្តញ្ហេតំ ‘‘អយំ សមាធិ បច្ចុប្បន្នសុខោ ចេវ អាយតិញ្ច សុខវិបាកោ’’តិ (ទី. និ. ៣.៣៥៥; អ. និ. ៥.២៧)។
Bahujanāhitāyātiādīsu 0.mahājanassa jhānamaggādisampattinivāraṇena ahitāya, saggasampattinivāraṇena asukhāya, apāyūpapattihetubhāvena anatthāya. Akusaladhammavasena vā ahitāya, hitamattassapi abhāvā sugatiyampi nibbattanakakāyikacetasikadukkhāya uppajjatīti sambandho . Devamanussānanti idaṃ ‘‘bahuno janassā’’ti vuttesu ukkaṭṭhapuggalaniddeso. Aparo nayo – bahujanāhitāyāti bahujanassa mahato sattakāyassa ahitatthāya, diṭṭhadhammikasamparāyikaanatthāyāti attho. Asukhāyāti diṭṭhadhammikasamparāyikaasukhatthāya, duvidhadukkhatthāyāti attho. Anatthāyāti paramatthapaṭikkhepāya. Nibbānañhi paramattho, tato uttariṃ attho natthi. Ahitāyāti maggapaṭikkhepāya. Nibbānasampāpakamaggato hi uttariṃ hitaṃ nāma natthi. Dukkhāyāti ariyasukhavirādhanena vaṭṭadukkhatāya. Ye hi ariyasukhato viraddhā taṃ adhigantuṃ abhabbā, te vaṭṭadukkhe paribbhamanti, ariyasukhato ca uttariṃ sukhaṃ nāma natthi. Vuttañhetaṃ ‘‘ayaṃ samādhi paccuppannasukho ceva āyatiñca sukhavipāko’’ti (dī. ni. 3.355; a. ni. 5.27).
ឥទានិ ‘‘សង្ឃភេទោ’’តិ សរូបតោ ទស្សេត្វា តស្ស អហិតាទីនំ ឯកន្តហេតុភាវំ បកាសេតុំ ‘‘សង្ឃេ ខោ បន, ភិក្ខវេ, ភិន្នេ’’តិអាទិមាហ។ តត្ថ ភិន្នេតិ និមិត្តត្ថេ ភុម្មំ យថា ‘‘អធនានំ ធនេ អននុប្បទីយមានេ’’តិ (ទី. និ. ៣.៩១), ភេទហេតូតិ អត្ថោ។ អញ្ញមញ្ញំ ភណ្ឌនានីតិ ចតុន្នំ បរិសានំ តប្បក្ខិកានញ្ច ‘‘ឯសោ ធម្មោ, នេសោ ធម្មោ’’តិ អញ្ញមញ្ញំ វិវទនានិ។ ភណ្ឌនញ្ហិ កលហស្ស បុព្ពភាគោ។ បរិភាសាតិ ‘‘ឥទញ្ចិទញ្ច វោ អនត្ថំ ករិស្សាមា’’តិ ភយុប្បាទនវសេន តជ្ជនា។ បរិក្ខេបាតិ ជាតិអាទិវសេន បរិតោ ខេបា, ទសហិ អក្កោសវត្ថូហិ ខុំសនវម្ភនា។ បរិច្ចជនាតិ ឧក្ខេបនិយកម្មករណាទិវសេន និស្សារណា។ តត្ថាតិ តស្មិំ សង្ឃភេទេ, តន្និមិត្តេ វា ភណ្ឌនាទិកេ។ អប្បសន្នាតិ រតនត្តយគុណានំ អនភិញ្ញា។ ន បសីទន្តីតិ ‘‘ធម្មចារិនោ សមចារិនោ’’តិអាទិនា យ្វាយំ ភិក្ខូសុ បសាទនាការោ, តថា ន បសីទន្តិ, តេសំ វា សោតព្ពំ សទ្ធាតព្ពំ ន មញ្ញន្តិ។ តថា ច ធម្មេ សត្ថរិ ច អប្បសន្នាវ ហោន្តិ។ ឯកច្ចានំ អញ្ញថត្តន្តិ បុថុជ្ជនានំ អវិរុឡ្ហសទ្ធានំ បសាទញ្ញថត្តំ។
Idāni ‘‘saṅghabhedo’’ti sarūpato dassetvā tassa ahitādīnaṃ ekantahetubhāvaṃ pakāsetuṃ ‘‘saṅghe kho pana, bhikkhave, bhinne’’tiādimāha. Tattha bhinneti nimittatthe bhummaṃ yathā ‘‘adhanānaṃ dhane ananuppadīyamāne’’ti (dī. ni. 3.91), bhedahetūti attho. Aññamaññaṃ bhaṇḍanānīti catunnaṃ parisānaṃ tappakkhikānañca ‘‘eso dhammo, neso dhammo’’ti aññamaññaṃ vivadanāni. Bhaṇḍanañhi kalahassa pubbabhāgo. Paribhāsāti ‘‘idañcidañca vo anatthaṃ karissāmā’’ti bhayuppādanavasena tajjanā. Parikkhepāti jātiādivasena parito khepā, dasahi akkosavatthūhi khuṃsanavambhanā. Pariccajanāti ukkhepaniyakammakaraṇādivasena nissāraṇā. Tatthāti tasmiṃ saṅghabhede, tannimitte vā bhaṇḍanādike. Appasannāti ratanattayaguṇānaṃ anabhiññā. Na pasīdantīti ‘‘dhammacārino samacārino’’tiādinā yvāyaṃ bhikkhūsu pasādanākāro, tathā na pasīdanti, tesaṃ vā sotabbaṃ saddhātabbaṃ na maññanti. Tathā ca dhamme satthari ca appasannāva honti. Ekaccānaṃ aññathattanti puthujjanānaṃ aviruḷhasaddhānaṃ pasādaññathattaṃ.
គាថាយំ អាបាយិកោតិអាទីសុ អបាយេ និព្ពត្តនារហតាយ អាបាយិកោ។ តត្ថបិ អវីចិសង្ខាតេ មហានិរយេ ឧប្បជ្ជតីតិ នេរយិកោ។ ឯកំ អន្តរកប្បំ បរិបុណ្ណមេវ កត្វា តត្ថ តិដ្ឋតីតិ កប្បដ្ឋោ។ សង្ឃភេទសង្ខាតេ វគ្គេ រតោតិ វគ្គរតោ។ អធម្មិយតាយ អធម្មោ។ ភេទករវត្ថូហិ សង្ឃភេទសង្ខាតេ ឯវ ច អធម្មេ ឋិតោតិ អធម្មដ្ឋោ។ យោគក្ខេមា បធំសតីតិ យោគក្ខេមតោ ហិតតោ បធំសតិ បរិហាយតិ, ចតូហិ វា យោគេហិ អនុបទ្ទុតត្តា យោគក្ខេមំ នាម អរហត្តំ និព្ពានញ្ច, តតោ បនស្ស ធំសនេ វត្តព្ពមេវ នត្ថិ។ ទិដ្ឋិសីលសាមញ្ញតោ សំហតដ្ឋេន សង្ឃំ, តតោ ឯវ ឯកកម្មាទិវិធានយោគេន សមគ្គំ សហិតំ។ ភេត្វានាតិ បុព្ពេ វុត្តលក្ខណេន សង្ឃភេទេន ភិន្ទិត្វា។ កប្បន្តិ អាយុកប្បំ។ សោ បនេត្ថ អន្តរកប្បោវ។ និរយម្ហីតិ អវីចិមហានិរយម្ហិ។
Gāthāyaṃ āpāyikotiādīsu apāye nibbattanārahatāya āpāyiko. Tatthapi avīcisaṅkhāte mahāniraye uppajjatīti nerayiko. Ekaṃ antarakappaṃ paripuṇṇameva katvā tattha tiṭṭhatīti kappaṭṭho. Saṅghabhedasaṅkhāte vagge ratoti vaggarato. Adhammiyatāya adhammo. Bhedakaravatthūhi saṅghabhedasaṅkhāte eva ca adhamme ṭhitoti adhammaṭṭho. Yogakkhemā padhaṃsatīti yogakkhemato hitato padhaṃsati parihāyati, catūhi vā yogehi anupaddutattā yogakkhemaṃ nāma arahattaṃ nibbānañca, tato panassa dhaṃsane vattabbameva natthi. Diṭṭhisīlasāmaññato saṃhataṭṭhena saṅghaṃ, tato eva ekakammādividhānayogena samaggaṃ sahitaṃ. Bhetvānāti pubbe vuttalakkhaṇena saṅghabhedena bhinditvā. Kappanti āyukappaṃ. So panettha antarakappova. Nirayamhīti avīcimahānirayamhi.
អដ្ឋមសុត្តវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Aṭṭhamasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / ខុទ្ទកនិកាយ • Khuddakanikāya / ឥតិវុត្តកបាឡិ • Itivuttakapāḷi / ៨. សង្ឃភេទសុត្តំ • 8. Saṅghabhedasuttaṃ
