| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / උදාන-අට්‌ඨකථා • Udāna-aṭṭhakathā |
8. සඞ්‌ඝභෙදසුත්‌තවණ්‌ණනා
8. Saṅghabhedasuttavaṇṇanā
48. අට්‌ඨමෙ ආයස්‌මන්‌තං ආනන්‌දං එතදවොචාති අභිමාරෙ පයොජෙත්‌වා නාළාගිරිං විස්‌සජ්‌ජාපෙත්‌වා සිලං පවට්‌ටෙත්‌වා භගවතො අනත්‌ථං කාතුං අසක්‌කොන්‌තො ‘‘සඞ්‌ඝං භින්‌දිත්‌වා චක්‌කභෙදං කරිස්‌සාමී’’ති අධිප්‌පායෙන එතං ‘‘අජ්‌ජතග්‌ගෙ’’තිආදිවචනං අවොච. අඤ්‌ඤත්‍රෙව භගවතාති විනා එව භගවන්‌තං, සත්‌ථාරං අකත්‌වාති අත්‌ථො. අඤ්‌ඤත්‍ර භික්‌ඛුසඞ්‌ඝාති විනා එව භික්‌ඛුසඞ්‌ඝං. උපොසථං කරිස්‌සාමි සඞ්‌ඝකම්‌මානි චාති භගවතො ඔවාදකාරකං භික්‌ඛුසඞ්‌ඝං විසුං කත්‌වා මං අනුවත්‌තන්‌තෙහි භික්‌ඛූහි සද්‌ධිං ආවෙණිකං උපොසථං සඞ්‌ඝකම්‌මානි ච කරිස්‌සාමීති අත්‌ථො. දෙවදත්‌තො සඞ්‌ඝං භින්‌දිස්‌සතීති භෙදකරානං සබ්‌බෙසං දෙවදත්‌තෙන සජ්‌ජිතත්‌තා එකංසෙනෙව දෙවදත්‌තො අජ්‌ජ සඞ්‌ඝං භින්‌දිස්‌සති ද්‌විධා කරිස්‌සති. ‘‘අධම්‌මං ධම්‌මො’’තිආදීසු හි අට්‌ඨාරසසු භෙදකරවත්‌ථූසු යංකිඤ්‌චි එකම්‌පි වත්‌ථුං දීපෙත්‌වා තෙන තෙන කාරණෙන ‘‘ඉමං ගණ්‌හථ, ඉමං රොචෙථා’’ති සඤ්‌ඤාපෙත්‌වා සලාකං ගාහෙත්‌වා විසුං සඞ්‌ඝකම්‌මෙ කතෙ සඞ්‌ඝො භින්‌නො හොති. වුත්‌තඤ්‌හෙතං –
48. Aṭṭhame āyasmantaṃ ānandaṃ etadavocāti abhimāre payojetvā nāḷāgiriṃ vissajjāpetvā silaṃ pavaṭṭetvā bhagavato anatthaṃ kātuṃ asakkonto ‘‘saṅghaṃ bhinditvā cakkabhedaṃ karissāmī’’ti adhippāyena etaṃ ‘‘ajjatagge’’tiādivacanaṃ avoca. Aññatreva bhagavatāti vinā eva bhagavantaṃ, satthāraṃ akatvāti attho. Aññatra bhikkhusaṅghāti vinā eva bhikkhusaṅghaṃ. Uposathaṃ karissāmi saṅghakammāni cāti bhagavato ovādakārakaṃ bhikkhusaṅghaṃ visuṃ katvā maṃ anuvattantehi bhikkhūhi saddhiṃ āveṇikaṃ uposathaṃ saṅghakammāni ca karissāmīti attho. Devadatto saṅghaṃ bhindissatīti bhedakarānaṃ sabbesaṃ devadattena sajjitattā ekaṃseneva devadatto ajja saṅghaṃ bhindissati dvidhā karissati. ‘‘Adhammaṃ dhammo’’tiādīsu hi aṭṭhārasasu bhedakaravatthūsu yaṃkiñci ekampi vatthuṃ dīpetvā tena tena kāraṇena ‘‘imaṃ gaṇhatha, imaṃ rocethā’’ti saññāpetvā salākaṃ gāhetvā visuṃ saṅghakamme kate saṅgho bhinno hoti. Vuttañhetaṃ –
‘‘පඤ්‌චහි, උපාලි, ආකාරෙහි සඞ්‌ඝො භිජ්‌ජති කම්‌මෙන උද්‌දෙසෙන වොහරන්‌තො අනුස්‌සාවනෙන සලාකග්‌ගාහෙනා’’ති (පරි. 458).
‘‘Pañcahi, upāli, ākārehi saṅgho bhijjati kammena uddesena voharanto anussāvanena salākaggāhenā’’ti (pari. 458).
තත්‌ථ කම්‌මෙනාති අපලොකනකම්‌මාදීසු චතූසු කම්‌මෙසු අඤ්‌ඤතරෙන කම්‌මෙන. උද්‌දෙසෙනාති පඤ්‌චසු පාතිමොක්‌ඛුද්‌දෙසෙසු අඤ්‌ඤතරෙන උද්‌දෙසෙන. වොහරන්‌තොති තාහි තාහි උප්‌පත්‌තීහි ‘‘අධම්‌මං ධම්‌මො’’තිආදීනි (අ. නි. 10.37; චූළව. 352) අට්‌ඨාරසභෙදකරවත්‌ථූනි දීපෙන්‌තො. අනුස්‌සාවනෙනාති ‘‘නනු තුම්‌හෙ ජානාථ මය්‌හං උච්‌චාකුලා පබ්‌බජිතභාවං බහුස්‌සුතභාවඤ්‌ච, මාදිසො නාම උද්‌ධම්‌මං උබ්‌බිනයං ගාහෙය්‍යාති කිං තුම්‌හාකං චිත්‌තම්‌පි උප්‌පාදෙතුං යුත්‌තං, කිමහං අපායතො න භායාමී’’තිආදිනා නයෙන කණ්‌ණමූලෙ වචීභෙදං කත්‌වා අනුස්‌සාවනෙන. සලාකග්‌ගාහෙනාති එවං අනුස්‌සාවෙත්‌වා තෙසං චිත්‌තං උපත්‌ථම්‌භෙත්‌වා අනාවත්‌තිධම්‌මෙ කත්‌වා ‘‘ගණ්‌හථ ඉමං සලාක’’න්‌ති සලාකග්‌ගාහෙන.
Tattha kammenāti apalokanakammādīsu catūsu kammesu aññatarena kammena. Uddesenāti pañcasu pātimokkhuddesesu aññatarena uddesena. Voharantoti tāhi tāhi uppattīhi ‘‘adhammaṃ dhammo’’tiādīni (a. ni. 10.37; cūḷava. 352) aṭṭhārasabhedakaravatthūni dīpento. Anussāvanenāti ‘‘nanu tumhe jānātha mayhaṃ uccākulā pabbajitabhāvaṃ bahussutabhāvañca, mādiso nāma uddhammaṃ ubbinayaṃ gāheyyāti kiṃ tumhākaṃ cittampi uppādetuṃ yuttaṃ, kimahaṃ apāyato na bhāyāmī’’tiādinā nayena kaṇṇamūle vacībhedaṃ katvā anussāvanena. Salākaggāhenāti evaṃ anussāvetvā tesaṃ cittaṃ upatthambhetvā anāvattidhamme katvā ‘‘gaṇhatha imaṃ salāka’’nti salākaggāhena.
එත්‌ථ ච කම්‌මමෙව උද්‌දෙසො වා පමාණං, වොහාරානුස්‌සාවනසලාකග්‌ගාහා පන පුබ්‌බභාගා. අට්‌ඨාරසවත්‌ථුදීපනවසෙන හි වොහරන්‌තෙන තත්‌ථ රුචිජනනත්‌ථං අනුස්‌සාවෙත්‌වා සලාකාය ගාහිතායපි අභින්‌නොව හොති සඞ්‌ඝො. යදා පනෙවං චත්‌තාරො වා අතිරෙකා වා සලාකං ගාහෙත්‌වා ආවෙණිකං උද්‌දෙසං වා කම්‌මං වා කරොන්‌ති, තදා සඞ්‌ඝො භින්‌නො නාම හොති. දෙවදත්‌තො ච සබ්‌බං සඞ්‌ඝභෙදස්‌ස පුබ්‌බභාගං නිප්‌ඵාදෙත්‌වා ‘‘එකංසෙනෙව අජ්‌ජ ආවෙණිකං උපොසථං සඞ්‌ඝකම්‌මඤ්‌ච කරිස්‌සාමී’’ති චින්‌තෙත්‌වා ‘‘අජ්‌ජතග්‌ගෙ’’තිආදිවචනං අවොච. තෙනාහ – ‘‘අජ්‌ජ, භන්‌තෙ, දෙවදත්‌තො සඞ්‌ඝං භින්‌දිස්‌සතී’’ති. යතො අවොචුම්‌හා ‘‘භෙදකරානං සබ්‌බෙසං දෙවදත්‌තෙන සජ්‌ජිතත්‌තා’’ති.
Ettha ca kammameva uddeso vā pamāṇaṃ, vohārānussāvanasalākaggāhā pana pubbabhāgā. Aṭṭhārasavatthudīpanavasena hi voharantena tattha rucijananatthaṃ anussāvetvā salākāya gāhitāyapi abhinnova hoti saṅgho. Yadā panevaṃ cattāro vā atirekā vā salākaṃ gāhetvā āveṇikaṃ uddesaṃ vā kammaṃ vā karonti, tadā saṅgho bhinno nāma hoti. Devadatto ca sabbaṃ saṅghabhedassa pubbabhāgaṃ nipphādetvā ‘‘ekaṃseneva ajja āveṇikaṃ uposathaṃ saṅghakammañca karissāmī’’ti cintetvā ‘‘ajjatagge’’tiādivacanaṃ avoca. Tenāha – ‘‘ajja, bhante, devadatto saṅghaṃ bhindissatī’’ti. Yato avocumhā ‘‘bhedakarānaṃ sabbesaṃ devadattena sajjitattā’’ti.
එතමත්‌ථං විදිත්‌වාති එතං අවීචිමහානිරයුප්‌පත්‌තිසංවත්‌තනියං කප්‌පට්‌ඨියං අතෙකිච්‌ඡං දෙවදත්‌තෙන නිබ්‌බත්‌තියමානං සඞ්‌ඝභෙදකම්‌මං සබ්‌බාකාරතො විදිත්‌වා . ඉමං උදානන්‌ති කුසලාකුසලෙසු යථාක්‌කමං සප්‌පුරිසාසප්‌පුරිසසභාගවිසභාගපටිපත්‌තිවසෙන පන සුකුසලාති ඉදමත්‌ථවිභාවනං ඉමං උදානං උදානෙසි.
Etamatthaṃ viditvāti etaṃ avīcimahānirayuppattisaṃvattaniyaṃ kappaṭṭhiyaṃ atekicchaṃ devadattena nibbattiyamānaṃ saṅghabhedakammaṃ sabbākārato viditvā . Imaṃ udānanti kusalākusalesu yathākkamaṃ sappurisāsappurisasabhāgavisabhāgapaṭipattivasena pana sukusalāti idamatthavibhāvanaṃ imaṃ udānaṃ udānesi.
තත්‌ථ සුකරං සාධුනා සාධූති අත්‌තනො පරෙසඤ්‌ච හිතං සාධෙතීති සාධු, සම්‌මාපටිපන්‌නො. තෙන සාධුනා සාරිපුත්‌තාදිනා සාවකෙන පච්‌චෙකබුද්‌ධෙන සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධෙන අඤ්‌ඤෙන වා ලොකියසාධුනා සාධු සුන්‌දරං භද්‌දකං අත්‌තනො පරෙසඤ්‌ච හිතසුඛාවහං සුකරං සුඛෙන කාතුං සක්‌කා. සාධු පාපෙන දුක්‌කරන්‌ති තදෙව පන වුත්‌තලක්‌ඛණං සාධු පාපෙන දෙවදත්‌තාදිනා පාපපුග්‌ගලෙන දුක්‌කරං කාතුං න සක්‌කා, න සො තං කාතුං සක්‌කොතීති අත්‌ථො. පාපං පාපෙන සුකරන්‌ති පාපං අසුන්‌දරං අත්‌තනො පරෙසඤ්‌ච අනත්‌ථාවහං පාපෙන යථාවුත්‌තපාපපුග්‌ගලෙන සුකරං සුඛෙන කාතුං සක්‌කුණෙය්‍ය. පාපමරියෙහි දුක්‌කරන්‌ති අරියෙහි පන බුද්‌ධාදීහි තං තං පාපං දුක්‌කරං දුරභිසම්‌භවං. සෙතුඝාතොයෙව හි තෙසන්‌ති සත්‌ථා දීපෙති.
Tattha sukaraṃ sādhunā sādhūti attano paresañca hitaṃ sādhetīti sādhu, sammāpaṭipanno. Tena sādhunā sāriputtādinā sāvakena paccekabuddhena sammāsambuddhena aññena vā lokiyasādhunā sādhu sundaraṃ bhaddakaṃ attano paresañca hitasukhāvahaṃ sukaraṃ sukhena kātuṃ sakkā. Sādhu pāpena dukkaranti tadeva pana vuttalakkhaṇaṃ sādhu pāpena devadattādinā pāpapuggalena dukkaraṃ kātuṃ na sakkā, na so taṃ kātuṃ sakkotīti attho. Pāpaṃ pāpena sukaranti pāpaṃ asundaraṃ attano paresañca anatthāvahaṃ pāpena yathāvuttapāpapuggalena sukaraṃ sukhena kātuṃ sakkuṇeyya. Pāpamariyehi dukkaranti ariyehi pana buddhādīhi taṃ taṃ pāpaṃ dukkaraṃ durabhisambhavaṃ. Setughātoyeva hi tesanti satthā dīpeti.
අට්‌ඨමසුත්‌තවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Aṭṭhamasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / ඛුද්‌දකනිකාය • Khuddakanikāya / උදානපාළි • Udānapāḷi / 8. සඞ්‌ඝභෙදසුත්‌තං • 8. Saṅghabhedasuttaṃ
