| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / កង្ខាវិតរណី-អភិនវ-ដីកា • Kaṅkhāvitaraṇī-abhinava-ṭīkā |
សង្ឃាទិសេសនិគមនវណ្ណនា
Saṅghādisesanigamanavaṇṇanā
បឋមាបត្តិកាតិ អវយវេន វិគ្គហោ សមុទាយោ សមាសត្ថោតិ អាហ ‘‘បឋមំ អាបត្តិ ឯតេសន្តិ បឋមាបត្តិកា’’តិ។ វីតិក្កមនក្ខណេយេវាតិ វត្ថុវីតិក្កមនក្ខណេយេវ។ ឯវ-ការេន សមនុភាសនកម្មក្ខណំ បដិក្ខិបតិ។ អហស្ស យត្តកោ បរិច្ឆេទោ យាវតីហំ។ តេនាហ ‘‘យត្តកានិ អហានី’’តិ។ អហានីតិ ច ទិវសានីតិ អត្ថោ។
Paṭhamāpattikāti avayavena viggaho samudāyo samāsatthoti āha ‘‘paṭhamaṃ āpatti etesanti paṭhamāpattikā’’ti. Vītikkamanakkhaṇeyevāti vatthuvītikkamanakkhaṇeyeva. Eva-kārena samanubhāsanakammakkhaṇaṃ paṭikkhipati. Ahassa yattako paricchedo yāvatīhaṃ. Tenāha ‘‘yattakāni ahānī’’ti. Ahānīti ca divasānīti attho.
វត្ថុវសេន វាតិ អសុចិមោចនាទិវីតិក្កមមត្តវសេន វា។ ឥទន្តិ ឥទំ វីតិក្កមំ។ នាមមត្តវសេន វា អយំ ឥត្ថន្នាមា អាបត្តីតិ ‘‘អយំ សង្ឃាទិសេសោ នាម អាបត្តី’’តិ ឯវំ វិនា វត្ថុំ នាមវសេន វា។ មត្តសទ្ទេន ចេត្ថ វត្ថុំ បដិក្ខិបតិ។ បោត្ថកេសុ បន កត្ថចិ ‘‘នាមគោត្តវសេន វា’’តិ លិខន្តិ, តំ ន សុន្ទរំ ‘‘អយំ ឥត្ថន្នាមា អាបត្តី’’តិ វុត្តត្តា។ ឥទានិ នំ កស្សចិ ន អារោចេស្សាមីតិ សម្ពន្ធោ។ ធុរំ និក្ខិបិត្វាតិ អារោចនេ ឧស្សាហំ ឋបេត្វា។ ន កេវលំ វត្ថុនាមវសេនេវ អាបត្តិសញ្ញី ហុត្វា ឆាទេន្តស្សេវ, អថ ខោ យោបិ ឯវំ អជានន្តោ កេវលំ ‘‘អាបត្តិំ ឆាទេមី’’តិ អាបត្តិសញ្ញាយ ឆាទេតិ, តស្សបិ ឆន្នា ហោតីតិ វេទិតព្ពំ។ សចេ បនេត្ថ អនាបត្តិសញ្ញី វា ហោតិ, អញ្ញាបត្តិក្ខន្ធសញ្ញី វា វេមតិកោ វា ហុត្វា ‘‘ន ទានិ នំ កស្សចិ អារោចេស្សាមី’’តិ ឯវំ ឆាទេតុកាមោវ ធុរំ និក្ខិបិត្វា អរុណំ ឧដ្ឋាបេតិ, អច្ឆន្នាវ ហោតីតិ អានេត្វា យោជេតព្ពំ។ អនាបត្តិ បន អាបត្តិសញ្ញាយបិ អនាបត្តិសញ្ញាយបិ ឆាទេន្តេន អច្ឆាទិតាវ ហោតិ។ លហុកំ វា ‘‘គរុកា’’តិ គរុកំ វា ‘‘លហុកា’’តិ ឆាទេតិ, អលជ្ជិបក្ខេ តិដ្ឋតិ, អាបត្តិ បន អច្ឆន្នា ហោតិ។ គរុកំ ‘‘លហុកា’’តិ មញ្ញមានោ ទេសេតិ, នេវ ទេសិតា ហោតិ នច្ឆន្នា។
Vatthuvasena vāti asucimocanādivītikkamamattavasena vā. Idanti idaṃ vītikkamaṃ. Nāmamattavasena vā ayaṃ itthannāmā āpattīti ‘‘ayaṃ saṅghādiseso nāma āpattī’’ti evaṃ vinā vatthuṃ nāmavasena vā. Mattasaddena cettha vatthuṃ paṭikkhipati. Potthakesu pana katthaci ‘‘nāmagottavasena vā’’ti likhanti, taṃ na sundaraṃ ‘‘ayaṃ itthannāmā āpattī’’ti vuttattā. Idāni naṃ kassaci na ārocessāmīti sambandho. Dhuraṃ nikkhipitvāti ārocane ussāhaṃ ṭhapetvā. Na kevalaṃ vatthunāmavaseneva āpattisaññī hutvā chādentasseva, atha kho yopi evaṃ ajānanto kevalaṃ ‘‘āpattiṃ chādemī’’ti āpattisaññāya chādeti, tassapi channā hotīti veditabbaṃ. Sace panettha anāpattisaññī vā hoti, aññāpattikkhandhasaññī vā vematiko vā hutvā ‘‘na dāni naṃ kassaci ārocessāmī’’ti evaṃ chādetukāmova dhuraṃ nikkhipitvā aruṇaṃ uṭṭhāpeti, acchannāva hotīti ānetvā yojetabbaṃ. Anāpatti pana āpattisaññāyapi anāpattisaññāyapi chādentena acchāditāva hoti. Lahukaṃ vā ‘‘garukā’’ti garukaṃ vā ‘‘lahukā’’ti chādeti, alajjipakkhe tiṭṭhati, āpatti pana acchannā hoti. Garukaṃ ‘‘lahukā’’ti maññamāno deseti, neva desitā hoti nacchannā.
បកតោ សភាវភូតោ អត្តា អស្សាតិ បកតត្តោ, ន កម្មេហិ វិកតត្តោតិ អត្ថោ។ តេនាហ ‘‘អនុក្ខិត្តោ សមានសំវាសកោ’’តិ។ វុត្តនយេនេវាតិ ‘‘ន ទានិ នំ កស្សចិ អារោចេស្សាមី’’តិអាទិនា វុត្តនេវ នយេន។ អថ ‘‘មយ្ហំ សង្ឃេន កម្មំ កត’’ន្តិ (ចូឡវ. អដ្ឋ. ១០២) អបកតត្តសញ្ញី ហុត្វា ឆាទេតិ, អច្ឆន្នាវ ហោតិ។ អបកតត្តេន បន បកតត្តសញ្ញិនា វា បកតត្តេន អបកតត្តសញ្ញិនា វា ឆាទិតាបិ អច្ឆន្នាវ ហោតិ។ វុត្តម្បិ ចេតំ –
Pakato sabhāvabhūto attā assāti pakatatto, na kammehi vikatattoti attho. Tenāha ‘‘anukkhitto samānasaṃvāsako’’ti. Vuttanayenevāti ‘‘na dāni naṃ kassaci ārocessāmī’’tiādinā vuttaneva nayena. Atha ‘‘mayhaṃ saṅghena kammaṃ kata’’nti (cūḷava. aṭṭha. 102) apakatattasaññī hutvā chādeti, acchannāva hoti. Apakatattena pana pakatattasaññinā vā pakatattena apakatattasaññinā vā chāditāpi acchannāva hoti. Vuttampi cetaṃ –
‘‘អាបជ្ជតិ គរុកំ សាវសេសំ;
‘‘Āpajjati garukaṃ sāvasesaṃ;
ឆាទេតិ អនាទរិយំ បដិច្ច;
Chādeti anādariyaṃ paṭicca;
ន ភិក្ខុនី នោ ច ផុសេយ្យ វជ្ជំ;
Na bhikkhunī no ca phuseyya vajjaṃ;
បញ្ហាមេសា កុសលេហិ ចិន្តិតា’’តិ។ (បរិ. ៤៨១);
Pañhāmesā kusalehi cintitā’’ti. (pari. 481);
អយញ្ហិ បញ្ហោ ឧក្ខិត្តកេន កថិតោ។
Ayañhi pañho ukkhittakena kathito.
ទសសុ អន្តរាយេសុ យំ វត្តព្ពំ, តំ ហេដ្ឋា វុត្តមេវ។ សចេ បន យោ ភីរុកជាតិកតាយ អន្ធការេ អមនុស្សចណ្ឌមិគភយេន អន្តរាយិកសញ្ញី ហុត្វា ឆាទេតិ, អច្ឆន្នាវ ហោតិ។ យស្សបិ បព្ពតវិហារេ វសន្តស្ស កន្ទរំ វា នទិំ វា អតិក្កមិត្វា អារោចេតព្ពំ ហោតិ, អន្តរាមគ្គេ ច ចណ្ឌវាឡអមនុស្សាទិភយំ អត្ថិ, មគ្គេ អជគរា និបជ្ជន្តិ, នទី បូរា ហោតិ, ឯតស្មិំ សតិយេវ អន្តរាយេ អន្តរាយិកសញ្ញី ហុត្វា ឆាទេតិ, អច្ឆន្នាវ ហោតិ។ អន្តរាយិកស្ស បន អន្តរាយិកសញ្ញាយ វា អនន្តរាយិកសញ្ញាយ វា ឆាទយតោ អច្ឆន្នាវ។
Dasasu antarāyesu yaṃ vattabbaṃ, taṃ heṭṭhā vuttameva. Sace pana yo bhīrukajātikatāya andhakāre amanussacaṇḍamigabhayena antarāyikasaññī hutvā chādeti, acchannāva hoti. Yassapi pabbatavihāre vasantassa kandaraṃ vā nadiṃ vā atikkamitvā ārocetabbaṃ hoti, antarāmagge ca caṇḍavāḷaamanussādibhayaṃ atthi, magge ajagarā nipajjanti, nadī pūrā hoti, etasmiṃ satiyeva antarāye antarāyikasaññī hutvā chādeti, acchannāva hoti. Antarāyikassa pana antarāyikasaññāya vā anantarāyikasaññāya vā chādayato acchannāva.
ភិក្ខុនោតិ សភាគស្ស ភិក្ខុនោ។ សចស្ស មុខេ អប្បមត្តកោ គណ្ឌោ វា ហោតិ, ហនុកវាតោ វា វិជ្ឈតិ, ទន្តោ វា រុជ្ជតិ, ភិក្ខា វា មន្ទា លទ្ធា ហោតិ, តាវតកេន បន នេវ វត្តុំ ន សក្កោតិ, ន គន្តុំ។ អបិច ខោ ‘‘ន សក្កោមី’’តិ សញ្ញី ហោតិ, អយំ បហុ ហុត្វា អប្បហុសញ្ញី នាម។ ឥមិនា ឆាទិតាបិ អច្ឆាទិតា។ អប្បហុនា បន វត្តុំ វា គន្តុំ វា អសមត្ថេន បហុសញ្ញិនា វា អប្បហុសញ្ញិនា វា ឆាទិតាបិ អច្ឆាទិតាវ។
Bhikkhunoti sabhāgassa bhikkhuno. Sacassa mukhe appamattako gaṇḍo vā hoti, hanukavāto vā vijjhati, danto vā rujjati, bhikkhā vā mandā laddhā hoti, tāvatakena pana neva vattuṃ na sakkoti, na gantuṃ. Apica kho ‘‘na sakkomī’’ti saññī hoti, ayaṃ pahu hutvā appahusaññī nāma. Iminā chāditāpi acchāditā. Appahunā pana vattuṃ vā gantuṃ vā asamatthena pahusaññinā vā appahusaññinā vā chāditāpi acchāditāva.
ឥទំ ឧត្តានមេវាតិ ឥទំ អង្គទ្វយំ ឧត្តានត្ថមេវ។ សចេ បន ‘‘ឆាទេស្សាមី’’តិ ធុរនិក្ខេបំ កត្វា បុរេភត្តេ វា បច្ឆាភត្តេ វា បឋមយាមាទីសុ វា លជ្ជិធម្មំ ឱក្កមតិ, អន្តោអរុណេយេវ អារោចេតិ, អយំ ឆាទេតុកាមោ ន ឆាទេតិ នាម។
Idaṃ uttānamevāti idaṃ aṅgadvayaṃ uttānatthameva. Sace pana ‘‘chādessāmī’’ti dhuranikkhepaṃ katvā purebhatte vā pacchābhatte vā paṭhamayāmādīsu vā lajjidhammaṃ okkamati, antoaruṇeyeva āroceti, ayaṃ chādetukāmo na chādeti nāma.
យស្ស បន អភិក្ខុកេ ឋានេ វសន្តស្ស អាបត្តិំ អាបជ្ជិត្វា សភាគស្ស ភិក្ខុនោ អាគមនំ អាគមេន្តស្ស វា, សភាគស្ស សន្តិកំ វា គច្ឆន្តស្ស អឌ្ឍមាសោបិ មាសោបិ អតិក្កមតិ, អយំ នច្ឆាទេតុកាមោ ឆាទេតិ នាម។ អយម្បិ អច្ឆន្នាវ ហោតិ។
Yassa pana abhikkhuke ṭhāne vasantassa āpattiṃ āpajjitvā sabhāgassa bhikkhuno āgamanaṃ āgamentassa vā, sabhāgassa santikaṃ vā gacchantassa aḍḍhamāsopi māsopi atikkamati, ayaṃ nacchādetukāmo chādeti nāma. Ayampi acchannāva hoti.
យោ បន អាបន្នមត្តោវ អគ្គិំ អក្កន្តបុរិសោ វិយ សហសា អបក្កមិត្វា សភាគដ្ឋានំ គន្ត្វា អាវិ ករោតិ, អយំ នច្ឆាទេតុកាមោវ ន ឆាទេតិ នាម។ សភាគមត្តមេវ បមាណន្តិ អវេរិសភាគមត្តមេវ បមាណំ។ អវេរិសភាគស្ស ហិ សន្តិកេ អារោចេតព្ពំ។ យោ បន វិសភាគោ ហោតិ សុត្វា បកាសេតុកាមោ, ឯវរូបស្ស ឧបជ្ឈាយស្សបិ សន្តិកេ ន អារោចេតព្ពា។ តត្ថ បុរេភត្តំ អាបត្តិំ អាបន្នោ ហោតុ, បច្ឆាភត្តំ វា ទិវា វា រត្តិំ វា, យាវ អរុណំ ន ឧគ្គច្ឆតិ, តាវ អារោចេតព្ពំ។ ឧទ្ធស្តេ អរុណេ បដិច្ឆន្នា ហោតិ, បដិច្ឆាទនបច្ចយា ច ទុក្កដំ អាបជ្ជតិ។ សង្ខេបតោតិ សមាសតោ។ វិត្ថារតោ បន សមន្តបាសាទិកាយំ វុត្តោតិ អធិប្បាយោ។
Yo pana āpannamattova aggiṃ akkantapuriso viya sahasā apakkamitvā sabhāgaṭṭhānaṃ gantvā āvi karoti, ayaṃ nacchādetukāmova na chādeti nāma. Sabhāgamattameva pamāṇanti averisabhāgamattameva pamāṇaṃ. Averisabhāgassa hi santike ārocetabbaṃ. Yo pana visabhāgo hoti sutvā pakāsetukāmo, evarūpassa upajjhāyassapi santike na ārocetabbā. Tattha purebhattaṃ āpattiṃ āpanno hotu, pacchābhattaṃ vā divā vā rattiṃ vā, yāva aruṇaṃ na uggacchati, tāva ārocetabbaṃ. Uddhaste aruṇe paṭicchannā hoti, paṭicchādanapaccayā ca dukkaṭaṃ āpajjati. Saṅkhepatoti samāsato. Vitthārato pana samantapāsādikāyaṃ vuttoti adhippāyo.
អកាមា បរិវត្ថព្ពន្តិ អប្បដិកម្មកតាយ អាបត្តិយា សគ្គមោក្ខាវរណភាវតោ អនិច្ឆន្តេនាបិ បរិវសិតព្ពន្តិ អត្ថោ។ តេនាហ ‘‘ន កាមេនា’’តិអាទិ។ បរិវាសំ សមាទាយាតិ បរិវាសវត្តំ សង្ឃមជ្ឈេ សមាទិយិត្វា។ យទិបិ ចតុព្ពិធោ បរិវាសោ អប្បដិច្ឆន្នបរិវាសោ, បដិច្ឆន្នបរិវាសោ, សុទ្ធន្តបរិវាសោ, សមោធានបរិវាសោតិ, តថាបិ អប្បដិច្ឆន្នបរិវាសោ ឥធ ន អធិប្បេតោតិ អាហ ‘‘តត្ថ បដិច្ឆន្ន…បេ.… តិវិធោ បរិវាសោ’’តិ។ តត្ថាតិ តស្មិំ វាក្យេ។ បដិច្ឆន្នាយ អាបត្តិយា សតិ ទាតព្ពោ បរិវាសោ បដិច្ឆន្នវិសយតាយ បដិច្ឆន្នបរិវាសោ។ សុទ្ធន្តតោ បដ្ឋាយ ទាតព្ពោ បរិវាសោ សុទ្ធន្តបរិវាសោ។ សមោទហិត្វា ទាតព្ពោ បរិវាសោ សមោធានបរិវាសោ។
Akāmā parivatthabbanti appaṭikammakatāya āpattiyā saggamokkhāvaraṇabhāvato anicchantenāpi parivasitabbanti attho. Tenāha ‘‘na kāmenā’’tiādi. Parivāsaṃ samādāyāti parivāsavattaṃ saṅghamajjhe samādiyitvā. Yadipi catubbidho parivāso appaṭicchannaparivāso, paṭicchannaparivāso, suddhantaparivāso, samodhānaparivāsoti, tathāpi appaṭicchannaparivāso idha na adhippetoti āha ‘‘tattha paṭicchanna…pe… tividho parivāso’’ti. Tatthāti tasmiṃ vākye. Paṭicchannāya āpattiyā sati dātabbo parivāso paṭicchannavisayatāya paṭicchannaparivāso. Suddhantato paṭṭhāya dātabbo parivāso suddhantaparivāso. Samodahitvā dātabbo parivāso samodhānaparivāso.
ឥទានិ តេ តិវិធេយេវ បរិវាសេ សរូបតោ ទស្សេតុំ ‘‘តត្ថា’’តិអាទិមាហ។ ហីតិ យស្មា។ ឯកាហំ បដិច្ឆន្នា ឯកាហប្បដិច្ឆន្នា។ វុត្តនយេនាតិ ‘‘អាបត្តិ ច ហោតី’’តិអាទិនា វុត្តេន នយេន។ ឯកាហប្បដិច្ឆន្នន្តិ ឯត្ថ ឥតិសទ្ទោ ‘‘ឥតិ វា, ឥតិ ឯវរូបា វិសូកទស្សនា បដិវិរតោ’’តិអាទីសុ (ទី. និ. ១.១៣, ១៩៧) វិយ អាទិអត្ថោ។ តេន ‘‘សោហំ, ភន្តេ, សង្ឃំ ឯកិស្សា អាបត្តិយា សញ្ចេតនិកាយ សុក្កវិសដ្ឋិយា ឯកាហប្បដិច្ឆន្នាយ ឯកាហបរិវាសំ យាចាមី’’តិ ឥមំ បាឡិសេសំ (ចូឡវ. ១០២) សង្គណ្ហាតិ។ ឯវំ បរិវាសំ យាចាបេត្វាតិ ឯវំ យាវតតិយំ យាចាបេត្វា។ ខន្ធកេ អាគតនយេនាតិ សមុច្ចយក្ខន្ធកេ (ចូឡវ. ៩៧ អាទយោ) អាគតនយេន។ តតោតិ បក្ខតោ បដ្ឋាយ។ អតិរេកបក្ខប្បដិច្ឆន្នន្តិ បក្ខស្ស អតិរេកោ អតិរេកបក្ខោ, តំ បដិច្ឆន្នន្តិ អត្ថោ។ តតោតិ តិំសតិមទិវសតោ បដ្ឋាយ។ មាសប្បដិច្ឆន្នន្តិ សត្តានំ អាយុំ មិនន្តោ វិយ សិយតិ អន្តំ ករោតីតិ មាសោ, តិំសរត្តិន្ទិវោ, តំ បដិច្ឆន្នន្តិ អត្ថោ។ សំវច្ឆរេ បុណ្ណេតិ តំ តំ សត្តំ, ធម្មប្បវត្តិញ្ច សង្គម្ម វទន្តោ វិយ សរតិ បវត្តតីតិ សំវច្ឆរោ, ទ្វាទស មាសា, តស្មិំ បរិបុណ្ណេ។
Idāni te tividheyeva parivāse sarūpato dassetuṃ ‘‘tatthā’’tiādimāha. Hīti yasmā. Ekāhaṃ paṭicchannā ekāhappaṭicchannā. Vuttanayenāti ‘‘āpatti ca hotī’’tiādinā vuttena nayena. Ekāhappaṭicchannanti ettha itisaddo ‘‘iti vā, iti evarūpā visūkadassanā paṭivirato’’tiādīsu (dī. ni. 1.13, 197) viya ādiattho. Tena ‘‘sohaṃ, bhante, saṅghaṃ ekissā āpattiyā sañcetanikāya sukkavisaṭṭhiyā ekāhappaṭicchannāya ekāhaparivāsaṃ yācāmī’’ti imaṃ pāḷisesaṃ (cūḷava. 102) saṅgaṇhāti. Evaṃ parivāsaṃ yācāpetvāti evaṃ yāvatatiyaṃ yācāpetvā. Khandhake āgatanayenāti samuccayakkhandhake (cūḷava. 97 ādayo) āgatanayena. Tatoti pakkhato paṭṭhāya. Atirekapakkhappaṭicchannanti pakkhassa atireko atirekapakkho, taṃ paṭicchannanti attho. Tatoti tiṃsatimadivasato paṭṭhāya. Māsappaṭicchannanti sattānaṃ āyuṃ minanto viya siyati antaṃ karotīti māso, tiṃsarattindivo, taṃ paṭicchannanti attho. Saṃvacchare puṇṇeti taṃ taṃ sattaṃ, dhammappavattiñca saṅgamma vadanto viya sarati pavattatīti saṃvaccharo, dvādasa māsā, tasmiṃ paripuṇṇe.
វត្ថុកិត្តនវសេន វាតិ នាមេន សហ វត្ថុកិត្តនវសេន វាតិ អត្ថោ។ តេនេវ ហិ ឧបរិ ‘‘នាមមត្តវសេន វា’’តិ មត្តគ្គហណំ កតន្តិ ទដ្ឋព្ពំ។ នាមមត្តវសេនាតិ វត្ថុកិត្តនំ វិនា កេវលំ នាមស្សេវ វសេន។ តស្មាតិ យស្មា ទុវិធេ នាមេ ‘‘អាបត្តី’’តិ សព្ពសាធារណំ នាមំ, តស្មា ។ សុក្កវិស្សដ្ឋីតិ សុក្កវិស្សដ្ឋិ នាមាយំ។ ឥតិសទ្ទោ ហេត្ថ វចនីយត្ថំ និទស្សេតិ។ និទស្សនមត្តញ្ចេតំ ‘‘សុក្កវិស្សដ្ឋី’’តិ កាយសំសគ្គាទីនម្បិ វត្ថុអាទិភាវេន ឥច្ឆិតព្ពត្តា។ វត្ថុ ចេវ គោត្តញ្ចាតិ វីតិក្កមត្តា វត្ថុ ចេវ អនញ្ញសាធារណត្តា គោត្តញ្ច។ គំ តាយតីតិ គោត្តំ, សជាតិតោ អញ្ញត្ថ កាយសំសគ្គាទីសុ គន្តុំ អទត្វា ពុទ្ធិំ, វចនញ្ច រក្ខតីតិ អត្ថោ។ សង្ឃាទិសេសោតិ សង្ឃាទិសេសោ នាមាយំ។ ឯត្ថ បន ឥតិសទ្ទោ វចនវចនីយសមុទាយំ និទស្សេតិ។ តេនាហ ‘‘នាមញ្ចេវ អាបត្តិ ចា’’តិ, សជាតិសាធារណនាមត្តា នាមញ្ចេវ តេន តេន វីតិក្កមេនាបជ្ជិតព្ពត្តា អាបត្តិ ចាតិ អត្ថោ។ ឥទម្បិ និទស្សនមត្តមេវ ‘‘អាបត្តិយោ’’តិ ឥមស្សាបិ នាមាទិភាវេន ឥច្ឆិតព្ពត្តា។ ឥតិសទ្ទោ វា អាទិអត្ថោ។ ឯវញ្ច កត្វា ‘‘កាយសំសគ្គន្តិអាទិវចនេនាបី’’តិអាទិកម្បិ សមត្ថិតំ ហោតិ។
Vatthukittanavasena vāti nāmena saha vatthukittanavasena vāti attho. Teneva hi upari ‘‘nāmamattavasena vā’’ti mattaggahaṇaṃ katanti daṭṭhabbaṃ. Nāmamattavasenāti vatthukittanaṃ vinā kevalaṃ nāmasseva vasena. Tasmāti yasmā duvidhe nāme ‘‘āpattī’’ti sabbasādhāraṇaṃ nāmaṃ, tasmā . Sukkavissaṭṭhīti sukkavissaṭṭhi nāmāyaṃ. Itisaddo hettha vacanīyatthaṃ nidasseti. Nidassanamattañcetaṃ ‘‘sukkavissaṭṭhī’’ti kāyasaṃsaggādīnampi vatthuādibhāvena icchitabbattā. Vatthu ceva gottañcāti vītikkamattā vatthu ceva anaññasādhāraṇattā gottañca. Gaṃ tāyatīti gottaṃ, sajātito aññattha kāyasaṃsaggādīsu gantuṃ adatvā buddhiṃ, vacanañca rakkhatīti attho. Saṅghādisesoti saṅghādiseso nāmāyaṃ. Ettha pana itisaddo vacanavacanīyasamudāyaṃ nidasseti. Tenāha ‘‘nāmañceva āpatti cā’’ti, sajātisādhāraṇanāmattā nāmañceva tena tena vītikkamenāpajjitabbattā āpatti cāti attho. Idampi nidassanamattameva ‘‘āpattiyo’’ti imassāpi nāmādibhāvena icchitabbattā. Itisaddo vā ādiattho. Evañca katvā ‘‘kāyasaṃsaggantiādivacanenāpī’’tiādikampi samatthitaṃ hoti.
តយិទំ កម្មវាចាយ កេន វចនេន គហិតន្តិ អនុយោគំ សន្ធាយ ‘‘តត្ថា’’តិអាទិមាហ។ ‘‘អាបត្តី’’តិ សព្ពសាធារណនាមត្តា, វីតិក្កមេន អាបជ្ជិតព្ពត្តា ច នាមញ្ចេវ អាបត្តិ ច ហោតីតិ អាហ ‘‘អាបត្តិយោតិ វចនេនាបី’’តិ។ តស្មាតិ យស្មា ឥទំ បរិវាសាទិវិនយកម្មំ វត្ថុវសេន, គោត្តវសេន, នាមវសេន, អាបត្តិវសេន ច កាតុំ វដ្ដតិយេវ, តស្មា។ ឯតេសូតិ វត្ថុអាទីសុ, សុក្កវិស្សដ្ឋិអាទីសុ វា។ វត្តំ សមាទាតព្ពន្តិ យថាវុត្តេសុ ទ្វីសុ បទេសុ ឯកេនបិ សមាទាតព្ពំ។ ទ្វីហិ បន សុសមាទិន្នំយេវ។ តេនេវ វក្ខតិ ‘‘សមាទានេបិ ឯសេវ នយោ’’តិ (កង្ខា. អដ្ឋ. និទានវណ្ណនា)។
Tayidaṃ kammavācāya kena vacanena gahitanti anuyogaṃ sandhāya ‘‘tatthā’’tiādimāha. ‘‘Āpattī’’ti sabbasādhāraṇanāmattā, vītikkamena āpajjitabbattā ca nāmañceva āpatti ca hotīti āha ‘‘āpattiyoti vacanenāpī’’ti. Tasmāti yasmā idaṃ parivāsādivinayakammaṃ vatthuvasena, gottavasena, nāmavasena, āpattivasena ca kātuṃ vaṭṭatiyeva, tasmā. Etesūti vatthuādīsu, sukkavissaṭṭhiādīsu vā. Vattaṃ samādātabbanti yathāvuttesu dvīsu padesu ekenapi samādātabbaṃ. Dvīhi pana susamādinnaṃyeva. Teneva vakkhati ‘‘samādānepi eseva nayo’’ti (kaṅkhā. aṭṭha. nidānavaṇṇanā).
អារោចេត្វាតិ –
Ārocetvāti –
‘‘អហំ, ភន្តេ, ឯកំ អាបត្តិំ អាបជ្ជិំ សញ្ចេតនិកំ សុក្កវិស្សដ្ឋិំ ឯកាហប្បដិច្ឆន្នំ, សោហំ សង្ឃំ ឯកិស្សា អាបត្តិយា សញ្ចេតនិកាយ សុក្កវិស្សដ្ឋិយា ឯកាហប្បដិច្ឆន្នាយ ឯកាហបរិវាសំ យាចិំ, តស្ស មេ សង្ឃោ ឯកិស្សា អាបត្តិយា សញ្ចេតនិកាយ សុក្កវិស្សដ្ឋិយា ឯកាហប្បដិច្ឆន្នាយ ឯកាហបរិវាសំ អទាសិ, សោហំ បរិវសាមិ, វេទយាមហំ, ភន្តេ, ‘វេទយតី’តិ មំ សង្ឃោ ធារេតូ’’តិ (ចូឡវ. អដ្ឋ. ១០២) –
‘‘Ahaṃ, bhante, ekaṃ āpattiṃ āpajjiṃ sañcetanikaṃ sukkavissaṭṭhiṃ ekāhappaṭicchannaṃ, sohaṃ saṅghaṃ ekissā āpattiyā sañcetanikāya sukkavissaṭṭhiyā ekāhappaṭicchannāya ekāhaparivāsaṃ yāciṃ, tassa me saṅgho ekissā āpattiyā sañcetanikāya sukkavissaṭṭhiyā ekāhappaṭicchannāya ekāhaparivāsaṃ adāsi, sohaṃ parivasāmi, vedayāmahaṃ, bhante, ‘vedayatī’ti maṃ saṅgho dhāretū’’ti (cūḷava. aṭṭha. 102) –
ឯវមាទិនា តំ តំ យោជនានុរូបំ អារោចេត្វា។ ឥមញ្ច បនត្ថំ គហេត្វា យាយ កាយចិ ភាសាយ អារោចេតុំ វដ្ដតិយេវ (ចូឡវ. អដ្ឋ. ១០២)។ ‘‘បុន អាគតាគតានំ ភិក្ខូនំ អារោចេន្តេនា’’តិ ឥទំ អាគន្តុកំ ភិក្ខុំ សន្ធាយ វុត្តំ។ ឯត្ថ ច ឯកស្ស អារោចេន្តេន អវសានេ ‘‘វេទយតីតិ មំ អាយស្មា ធារេតុ’’, ទ្វិន្នំ ‘‘អាយស្មន្តា ធារេន្តុ’’, តិណ្ណំ ‘‘អាយស្មន្តោ ធារេន្តូ’’តិ វត្តព្ពំ។ វត្តភេទញ្ច រត្តិច្ឆេទញ្ច អកត្វាតិ ‘‘ន, ភិក្ខវេ, បារិវាសិកេន ភិក្ខុនា សាទិតព្ពំ បកតត្តានំ ភិក្ខូនំ អភិវាទនំ បច្ចុបដ្ឋាន’’ន្តិអាទិនា (ចូឡវ. ៧៥) បារិវាសិកក្ខន្ធកេ យានិ ចតុនវុតិ វត្តានិ វុត្តានិ, តេសំ ភេទញ្ច, យោ ច ‘‘តយោ ខោ, ឧបាលិ, បារិវាសិកស្ស ភិក្ខុនោ រត្តិច្ឆេទា សហវាសោ វិប្បវាសោ អនារោចនា’’តិ (ចូឡវ. ៨៣) រត្តិច្ឆេទោ វុត្តោ, តញ្ច អកត្វា។
Evamādinā taṃ taṃ yojanānurūpaṃ ārocetvā. Imañca panatthaṃ gahetvā yāya kāyaci bhāsāya ārocetuṃ vaṭṭatiyeva (cūḷava. aṭṭha. 102). ‘‘Puna āgatāgatānaṃ bhikkhūnaṃ ārocentenā’’ti idaṃ āgantukaṃ bhikkhuṃ sandhāya vuttaṃ. Ettha ca ekassa ārocentena avasāne ‘‘vedayatīti maṃ āyasmā dhāretu’’, dvinnaṃ ‘‘āyasmantā dhārentu’’, tiṇṇaṃ ‘‘āyasmanto dhārentū’’ti vattabbaṃ. Vattabhedañca ratticchedañca akatvāti ‘‘na, bhikkhave, pārivāsikena bhikkhunā sāditabbaṃ pakatattānaṃ bhikkhūnaṃ abhivādanaṃ paccupaṭṭhāna’’ntiādinā (cūḷava. 75) pārivāsikakkhandhake yāni catunavuti vattāni vuttāni, tesaṃ bhedañca, yo ca ‘‘tayo kho, upāli, pārivāsikassa bhikkhuno ratticchedā sahavāso vippavāso anārocanā’’ti (cūḷava. 83) ratticchedo vutto, tañca akatvā.
អយំ ហេត្ថ វិនិច្ឆយោ – សចេ (ចូឡវ. អដ្ឋ. ៧៦) អាគន្តុកា មុហុត្តំ វិស្សមិត្វា វា អវិស្សមិត្វា ឯវ វា វិហារមជ្ឈេន គច្ឆន្តិ, តេសម្បិ អារោចេតព្ពំ។ សចេ តស្ស អជានន្តស្សេវ គច្ឆន្តិ, អយញ្ច គតកាលេ ជានាតិ, គន្ត្វា អារោចេតព្ពំ។ សម្បាបុណិតុំ អសក្កោន្តស្ស រត្តិច្ឆេទោវ ហោតិ, ន វត្តភេទទុក្កដំ។ យេបិ អន្តោវិហារំ អប្បវិសិត្វា ឧបចារសីមំ ឱក្កមិត្វា គច្ឆន្តិ, អយញ្ច នេសំ ឆត្តសទ្ទំ វា ឧក្កាសិតសទ្ទំ វា ខិបិតសទ្ទំ វា សុត្វាវ អាគន្តុកភាវំ ជានាតិ, គន្ត្វា អារោចេតព្ពំ។ គតកាលេ ជានន្តេនាបិ អនុពន្ធិត្វា អារោចេតព្ពមេវ។ សម្បាបុណិតុំ អសក្កោន្តស្ស រត្តិច្ឆេទោវ ហោតិ, ន វត្តភេទទុក្កដំ។ យោបិ រត្តិំយេវ អាគន្ត្វា រត្តិំយេវ គច្ឆតិ, សោបិស្ស រត្តិច្ឆេទំ ករោតិ។ អញ្ញាតត្តា បន វត្តភេទទុក្កដំ នត្ថិ។ សចេ អជានិត្វាវ អព្ភានំ ករោតិ, អកតមេវ ហោតីតិ កុរុន្ទិយំ (ចូឡវ. អដ្ឋ. ៧៦) វុត្តំ។ តស្មា អធិកា រត្តិយោ គហេត្វា កាតព្ពំ។ អយំ អបណ្ណកប្បដិបទា។
Ayaṃ hettha vinicchayo – sace (cūḷava. aṭṭha. 76) āgantukā muhuttaṃ vissamitvā vā avissamitvā eva vā vihāramajjhena gacchanti, tesampi ārocetabbaṃ. Sace tassa ajānantasseva gacchanti, ayañca gatakāle jānāti, gantvā ārocetabbaṃ. Sampāpuṇituṃ asakkontassa ratticchedova hoti, na vattabhedadukkaṭaṃ. Yepi antovihāraṃ appavisitvā upacārasīmaṃ okkamitvā gacchanti, ayañca nesaṃ chattasaddaṃ vā ukkāsitasaddaṃ vā khipitasaddaṃ vā sutvāva āgantukabhāvaṃ jānāti, gantvā ārocetabbaṃ. Gatakāle jānantenāpi anubandhitvā ārocetabbameva. Sampāpuṇituṃ asakkontassa ratticchedova hoti, na vattabhedadukkaṭaṃ. Yopi rattiṃyeva āgantvā rattiṃyeva gacchati, sopissa ratticchedaṃ karoti. Aññātattā pana vattabhedadukkaṭaṃ natthi. Sace ajānitvāva abbhānaṃ karoti, akatameva hotīti kurundiyaṃ (cūḷava. aṭṭha. 76) vuttaṃ. Tasmā adhikā rattiyo gahetvā kātabbaṃ. Ayaṃ apaṇṇakappaṭipadā.
នទិអាទីសុ នាវាយ គច្ឆន្តម្បិ បរតីរេ ឋិតម្បិ អាកាសេ គច្ឆន្តម្បិ បព្ពតតលអរញ្ញាទីសុ ទូរេ ឋិតម្បិ ភិក្ខុំ ទិស្វា សចេ ‘‘ភិក្ខូ’’តិ វវត្ថានំ អត្ថិ, នាវាទីហិ វា គន្ត្វា, មហាសទ្ទំ កត្វា វា វេគេន អនុពន្ធិត្វា វា អារោចេតព្ពំ, អនារោចេន្តស្ស រត្តិច្ឆេទោ ចេវ វត្តភេទទុក្កដញ្ច។ សចេ វាយមន្តោបិ សម្បាបុណិតុំ វា សាវេតុំ វា ន សក្កោតិ, រត្តិច្ឆេទោវ ហោតិ, ន វត្តភេទទុក្កដំ។
Nadiādīsu nāvāya gacchantampi paratīre ṭhitampi ākāse gacchantampi pabbatatalaaraññādīsu dūre ṭhitampi bhikkhuṃ disvā sace ‘‘bhikkhū’’ti vavatthānaṃ atthi, nāvādīhi vā gantvā, mahāsaddaṃ katvā vā vegena anubandhitvā vā ārocetabbaṃ, anārocentassa ratticchedo ceva vattabhedadukkaṭañca. Sace vāyamantopi sampāpuṇituṃ vā sāvetuṃ vā na sakkoti, ratticchedova hoti, na vattabhedadukkaṭaṃ.
អញ្ញំ កញ្ចិ វិហារំ គតេនបិ ភិក្ខូនំ អារោចេតព្ពមេវ (ចូឡវ. អដ្ឋ. ៧៦)។ សចេ សព្ពេ ឯកដ្ឋានេ ឋិតេ បស្សតិ, ឯកដ្ឋានេ ឋិតេនេវ អារោចេតព្ពំ។ អថ រុក្ខមូលាទីសុ វិសុំ វិសុំ ឋិតា ហោន្តិ, តត្ថ តត្ថ គន្ត្វា អារោចេតព្ពំ។ សញ្ចិច្ច អនារោចេន្តស្ស រត្តិច្ឆេទោ ច ហោតិ, វត្តភេទេ ច ទុក្កដំ។ អថ វិចិនន្តោ ឯកច្ចេ ន បស្សតិ, រត្តិច្ឆេទោវ ហោតិ , ន ច វត្តភេទទុក្កដំ។ សញ្ចិច្ច អនារោចេន្តស្ស បន រត្តិច្ឆេទោ ចេវ ហោតិ, វត្តភេទេ ច ទុក្កដំ។
Aññaṃ kañci vihāraṃ gatenapi bhikkhūnaṃ ārocetabbameva (cūḷava. aṭṭha. 76). Sace sabbe ekaṭṭhāne ṭhite passati, ekaṭṭhāne ṭhiteneva ārocetabbaṃ. Atha rukkhamūlādīsu visuṃ visuṃ ṭhitā honti, tattha tattha gantvā ārocetabbaṃ. Sañcicca anārocentassa ratticchedo ca hoti, vattabhede ca dukkaṭaṃ. Atha vicinanto ekacce na passati, ratticchedova hoti , na ca vattabhedadukkaṭaṃ. Sañcicca anārocentassa pana ratticchedo ceva hoti, vattabhede ca dukkaṭaṃ.
តត្ថេវាតិ មាឡកសីមាយមេវ។ មាឡកតោ បន ភិក្ខូសុ និក្ខន្តេសុ ឯកស្សបិ សន្តិកេ និក្ខិបិតុំ វដ្ដតិ (ចូឡវ. អដ្ឋ. ៩៧)។ មាឡកតោ និក្ខមិត្វា សតិំ បដិលភន្តេន សហ គច្ឆន្តស្ស សន្តិកេ និក្ខិបិតព្ពំ។ តេនាហ ‘‘ឯកបុគ្គលស្ស វា សន្តិកេ’’តិ។ សចេ សោបិ បក្កន្តោ, អញ្ញស្ស យស្ស មាឡកេ នារោចិតំ, តស្ស អារោចេត្វា និក្ខិបិតព្ពំ។ បកតត្តដ្ឋានេតិ សង្ឃកម្មានំ អរហដ្ឋានេ។ ទ្វេ លេឌ្ឌុបាតេ អតិក្កមិត្វាតិ (សារត្ថ. ដី. ចូឡវគ្គ ៣.៩៧) ភិក្ខូនំ សជ្ឈាយនសទ្ទសវនូបចារវិជហនត្ថំ វុត្តំ។ មហាមគ្គតោ ឱក្កម្មាតិ មគ្គប្បដិបន្នភិក្ខូនំ ឧបចារវិជហនត្ថំ វុត្តំ។ គុម្ពេន វា វតិយា វា បដិច្ឆន្នដ្ឋានេតិ ទស្សនូបចារវិជហនត្ថំ វុត្តំ។ វត្តំ សមាទិយិត្វា អារោចេតព្ពន្តិ វុត្តនយេនេវ វត្តំ សមាទិយិត្វា បរិវាសោ អារោចេតព្ពោ។ ‘‘អារោចេតព្ព’’ន្តិ បន សាមញ្ញេន វុត្តំ។ អារោចេន្តេន ច សចេ នវកតរោ ហោតិ, ‘‘អាវុសោ’’តិ វត្តព្ពំ។ សចេ វុឌ្ឍតរោ, ‘‘ភន្តេ’’តិ វត្តព្ពំ។ សចេ អញ្ញោ កោចិ ភិក្ខុ កេនចិទេវ ករណីយេន តំ ឋានំ អាគច្ឆតិ។ សចេ ឯស នំ បស្សតិ, សទ្ទំ វា តស្ស សុណាតិ, អារោចេតព្ពំ។ អនារោចេន្តស្ស រត្តិច្ឆេទោ ចេវ វត្តភេទោ ច។ តេនាហ ‘‘យម្បិ អញ្ញំ ភិក្ខុំ បស្សតិ, តស្សាបិ អារោចេតព្ពមេវា’’តិ។ អថ ទ្វាទសហត្ថំ ឧបចារំ ឱក្កមិត្វា អជានន្តស្សេវ គច្ឆតិ, រត្តិច្ឆេទោ ហោតិយេវ, វត្តភេទោ បន នត្ថិ។ ឧដ្ឋិតេតិ ឧគ្គតេ។ យំ សព្ពបឋមំ ភិក្ខុន្តិ វិហារតោ និក្ខមន្តំ វា អាគន្តុកំ វា សព្ពបឋមំ យំ អញ្ញំ ភិក្ខុំ បស្សតិ។ តស្ស អារោចេត្វា និក្ខិបិតព្ពន្តិ អនារោចេន្តស្ស ទុក្កដំ សិយា, តំ សន្ធាយ វុត្តំ, ន តុ រត្តិច្ឆេទំ សន្ធាយ។ ឥតរថា ហិ ‘‘វិហារសីមាបរិយាបន្នានំ សព្ពេសំ អារោចេត្វា’’តិ វទេយ្យ។ យាវ រត្តិយោ បូរេន្តីតិ យត្តកា រត្តិយោ អាបត្តិ បដិច្ឆន្នា ហោតិ, តត្តកា រត្តិយោ យាវ បូរេន្តិ, តាវ បរិវត្ថព្ពំ។ សមន្តបាសាទិកាយំ បន ‘‘ឯវំ យត្តកានិ ទិវសានិ អាបត្តិ បដិច្ឆន្នា ហោតិ, តត្តកានិ, តតោ អធិកតរានិ វា កុក្កុច្ចវិនោទនត្ថាយ បរិវសិត្វា’’តិ វុត្តំ។ វិត្ថារោតិ បបញ្ចោ។
Tatthevāti māḷakasīmāyameva. Māḷakato pana bhikkhūsu nikkhantesu ekassapi santike nikkhipituṃ vaṭṭati (cūḷava. aṭṭha. 97). Māḷakato nikkhamitvā satiṃ paṭilabhantena saha gacchantassa santike nikkhipitabbaṃ. Tenāha ‘‘ekapuggalassa vā santike’’ti. Sace sopi pakkanto, aññassa yassa māḷake nārocitaṃ, tassa ārocetvā nikkhipitabbaṃ. Pakatattaṭṭhāneti saṅghakammānaṃ arahaṭṭhāne. Dve leḍḍupāte atikkamitvāti (sārattha. ṭī. cūḷavagga 3.97) bhikkhūnaṃ sajjhāyanasaddasavanūpacāravijahanatthaṃ vuttaṃ. Mahāmaggato okkammāti maggappaṭipannabhikkhūnaṃ upacāravijahanatthaṃ vuttaṃ. Gumbena vā vatiyā vā paṭicchannaṭṭhāneti dassanūpacāravijahanatthaṃ vuttaṃ. Vattaṃ samādiyitvā ārocetabbanti vuttanayeneva vattaṃ samādiyitvā parivāso ārocetabbo. ‘‘Ārocetabba’’nti pana sāmaññena vuttaṃ. Ārocentena ca sace navakataro hoti, ‘‘āvuso’’ti vattabbaṃ. Sace vuḍḍhataro, ‘‘bhante’’ti vattabbaṃ. Sace añño koci bhikkhu kenacideva karaṇīyena taṃ ṭhānaṃ āgacchati. Sace esa naṃ passati, saddaṃ vā tassa suṇāti, ārocetabbaṃ. Anārocentassa ratticchedo ceva vattabhedo ca. Tenāha ‘‘yampi aññaṃ bhikkhuṃ passati, tassāpi ārocetabbamevā’’ti. Atha dvādasahatthaṃ upacāraṃ okkamitvā ajānantasseva gacchati, ratticchedo hotiyeva, vattabhedo pana natthi. Uṭṭhiteti uggate. Yaṃ sabbapaṭhamaṃ bhikkhunti vihārato nikkhamantaṃ vā āgantukaṃ vā sabbapaṭhamaṃ yaṃ aññaṃ bhikkhuṃ passati. Tassa ārocetvā nikkhipitabbanti anārocentassa dukkaṭaṃ siyā, taṃ sandhāya vuttaṃ, na tu ratticchedaṃ sandhāya. Itarathā hi ‘‘vihārasīmāpariyāpannānaṃ sabbesaṃ ārocetvā’’ti vadeyya. Yāva rattiyo pūrentīti yattakā rattiyo āpatti paṭicchannā hoti, tattakā rattiyo yāva pūrenti, tāva parivatthabbaṃ. Samantapāsādikāyaṃ pana ‘‘evaṃ yattakāni divasāni āpatti paṭicchannā hoti, tattakāni, tato adhikatarāni vā kukkuccavinodanatthāya parivasitvā’’ti vuttaṃ. Vitthāroti papañco.
ឥតរេសុ បន ទ្វីសូតិ សុទ្ធន្តបរិវាសោ, សមោធានបរិវាសោតិ ទ្វិន្នំ មជ្ឈេ។ ខន្ធកេតិ សមុច្ចយក្ខន្ធកេ (ចូឡវ. ១៥៦ អាទយោ)។ ចូឡសុទ្ធន្តោ មហាសុទ្ធន្តោតិ ឯត្ថ យោ ឧបសម្បទតោ (ចូឡវ. អដ្ឋ. ១០២; វិ. សង្គ. អដ្ឋ. ២៤២) បដ្ឋាយ អនុលោមក្កមេន វា អារោចិតទិវសតោ បដ្ឋាយ បដិលោមក្កមេន វា ‘‘អសុកញ្ច អសុកញ្ច ទិវសំ វា បក្ខំ វា មាសំ វា សំវច្ឆរំ វា តវ សុទ្ធភាវំ ជានាសី’’តិ បុច្ឆិយមានោ ‘‘អាម, ភន្តេ, ជានាមិ , ឯត្តកំ នាម កាលំ អហំ សុទ្ធោ’’តិ វទតិ, តស្ស ទិន្នោ សុទ្ធន្តបរិវាសោ ‘‘ចូឡសុទ្ធន្តោ’’តិ វុច្ចតិ។
Itaresu pana dvīsūti suddhantaparivāso, samodhānaparivāsoti dvinnaṃ majjhe. Khandhaketi samuccayakkhandhake (cūḷava. 156 ādayo). Cūḷasuddhanto mahāsuddhantoti ettha yo upasampadato (cūḷava. aṭṭha. 102; vi. saṅga. aṭṭha. 242) paṭṭhāya anulomakkamena vā ārocitadivasato paṭṭhāya paṭilomakkamena vā ‘‘asukañca asukañca divasaṃ vā pakkhaṃ vā māsaṃ vā saṃvaccharaṃ vā tava suddhabhāvaṃ jānāsī’’ti pucchiyamāno ‘‘āma, bhante, jānāmi , ettakaṃ nāma kālaṃ ahaṃ suddho’’ti vadati, tassa dinno suddhantaparivāso ‘‘cūḷasuddhanto’’ti vuccati.
តំ គហេត្វា បរិវសន្តេន យត្តកំ កាលំ អត្តនោ សុទ្ធភាវំ ជានាតិ, តត្តកំ អបនេត្វា អវសេសំ មាសំ វា ទ្វេមាសំ វា បរិវសិតព្ពំ។ សចេ ‘‘មាសមត្តំ អសុទ្ធោម្ហី’’តិ សល្លក្ខេត្វា បរិវាសំ អគ្គហេសិ, បរិវសន្តោ ច បុន អញ្ញំ មាសំ សរតិ, តម្បិ មាសំ បរិវសិតព្ពមេវ, បុន បរិវាសទានកិច្ចំ នត្ថិ។ អថ ‘‘ទ្វេមាសំ អសុទ្ធោម្ហី’’តិ សល្លក្ខេត្វា អគ្គហេសិ, បរិវសន្តោ ច ‘‘មាសមត្តមេវាហំ អសុទ្ធោម្ហី’’តិ សន្និដ្ឋានំ ករោតិ, មាសមេវ បរិវសិតព្ពំ, បុន បរិវាសទានកិច្ចំ នត្ថិ។ អយញ្ហិ សុទ្ធន្តបរិវាសោ ឧទ្ធម្បិ អារោហតិ, ហេដ្ឋាបិ ឱរោហតិ, ឥទមស្ស លក្ខណំ។
Taṃ gahetvā parivasantena yattakaṃ kālaṃ attano suddhabhāvaṃ jānāti, tattakaṃ apanetvā avasesaṃ māsaṃ vā dvemāsaṃ vā parivasitabbaṃ. Sace ‘‘māsamattaṃ asuddhomhī’’ti sallakkhetvā parivāsaṃ aggahesi, parivasanto ca puna aññaṃ māsaṃ sarati, tampi māsaṃ parivasitabbameva, puna parivāsadānakiccaṃ natthi. Atha ‘‘dvemāsaṃ asuddhomhī’’ti sallakkhetvā aggahesi, parivasanto ca ‘‘māsamattamevāhaṃ asuddhomhī’’ti sanniṭṭhānaṃ karoti, māsameva parivasitabbaṃ, puna parivāsadānakiccaṃ natthi. Ayañhi suddhantaparivāso uddhampi ārohati, heṭṭhāpi orohati, idamassa lakkhaṇaṃ.
យោ បន យថាវុត្តេន អនុលោមប្បដិលោមវសេន បុច្ឆិយមានោបិ រត្តិបរិយន្តំ (ចូឡវ. អដ្ឋ. ១០២) ន ជានាតិ នស្សរតិ, រត្តិបរិយន្តេ វេមតិកោ វា ហោតិ, តស្ស ទិន្នោ សុទ្ធន្តបរិវាសោ ‘‘មហាសុទ្ធន្តោ’’តិ វុច្ចតិ។ តំ គហេត្វា គហិតទិវសតោ យាវ ឧបសម្បទទិវសោ, តាវ រត្តិយោ គណេត្វា បរិវសិតព្ពំ។ អយំ ឧទ្ធំ នារោហតិ, ហេដ្ឋា បន ឱរោហតិ។ តស្មា សចេ បរិវសន្តោ រត្តិបរិច្ឆេទេ សន្និដ្ឋានំ ករោតិ ‘‘មាសោ វា សំវច្ឆរោ វា មយ្ហំ អាបន្នស្សា’’តិ, មាសំ វា សំវច្ឆរំ វា បរិវសិតព្ពំ។ ឯត្ថ ច កិញ្ចាបិ ‘‘ឯត្តកំ កាលំ អហំ សុទ្ធោ’’តិ វទន្តស្ស ចូឡសុទ្ធន្តោ ទីយតិ, តថាបិ និយមេនេវ ជាននាភាវា ‘‘ទុវិធោបិ ចេស…បេ.… ទាតព្ពោ’’តិ វុត្តំ។ តស្ស ទានវិធិ ខន្ធកេ អាគតោតិ តស្ស ទុវិធស្សាបិ សុទ្ធន្តស្ស ទានវិធិ ‘‘តេន, ភិក្ខវេ, ភិក្ខុនា សង្ឃំ ឧបសង្កមិត្វា…បេ.… ឯវមស្ស វចនីយោ’’តិអាទិនា សមុច្ចយក្ខន្ធកេ (ចូឡវ. ១៥៦) អាគតោ។ តស្មា តត្ថ វុត្តនយេនេវ វេទិតព្ពោតិ អធិប្បាយោ។ ឯស នយោ វិនិច្ឆយកថា បន វិត្ថារតោ សមន្តបាសាទិកាយំ វុត្តាតិ ឯត្ថាបិ។
Yo pana yathāvuttena anulomappaṭilomavasena pucchiyamānopi rattipariyantaṃ (cūḷava. aṭṭha. 102) na jānāti nassarati, rattipariyante vematiko vā hoti, tassa dinno suddhantaparivāso ‘‘mahāsuddhanto’’ti vuccati. Taṃ gahetvā gahitadivasato yāva upasampadadivaso, tāva rattiyo gaṇetvā parivasitabbaṃ. Ayaṃ uddhaṃ nārohati, heṭṭhā pana orohati. Tasmā sace parivasanto rattiparicchede sanniṭṭhānaṃ karoti ‘‘māso vā saṃvaccharo vā mayhaṃ āpannassā’’ti, māsaṃ vā saṃvaccharaṃ vā parivasitabbaṃ. Ettha ca kiñcāpi ‘‘ettakaṃ kālaṃ ahaṃ suddho’’ti vadantassa cūḷasuddhanto dīyati, tathāpi niyameneva jānanābhāvā ‘‘duvidhopi cesa…pe… dātabbo’’ti vuttaṃ. Tassa dānavidhi khandhake āgatoti tassa duvidhassāpi suddhantassa dānavidhi ‘‘tena, bhikkhave, bhikkhunā saṅghaṃ upasaṅkamitvā…pe… evamassa vacanīyo’’tiādinā samuccayakkhandhake (cūḷava. 156) āgato. Tasmā tattha vuttanayeneva veditabboti adhippāyo. Esa nayo vinicchayakathā pana vitthārato samantapāsādikāyaṃ vuttāti etthāpi.
ឱធុនិត្វា អវធុយ បហាយ សមោធានោ ឱធានសមោធានោ។ ចិរប្បដិច្ឆន្នានំ អគ្ឃេន សមោធានោ អគ្ឃសមោធានោ។ មិស្សកានំ សមោធានោ មិស្សកសមោធានោ។ ឥទានិ តំ តិវិធម្បិ សមោធានបរិវាសំ សង្ខេបតោ ទស្សេតុំ ‘‘តត្ថា’’តិអាទិមាហ។ អន្តរាបត្តិំ អាបជ្ជិត្វា បដិច្ឆាទេន្តស្សាតិ យោ បរិវាសំ គហេត្វា អនិក្ខិត្តវត្តោ ហុត្វា បរិវសន្តោ អបរិនិដ្ឋិតេយេវ បរិវាសេ អន្តរា វេមជ្ឈេ សង្ឃាទិសេសាបត្តិំ អាបជ្ជិត្វា បដិច្ឆាទេតិ, តស្ស។ បរិវុត្ថទិវសេតិ លក្ខណវចនមេតំ, តេន ‘‘មានត្តចិណ្ណទិវសេ ចា’’តិបិ វុត្តមេវ ហោតិ។ មក្ខេត្វាតិ ញត្តិចតុត្ថេន កម្មេន មូលាយ បដិកស្សនវសេន មក្ខេត្វា។ សមោទហិត្វាតិ មូលាបត្តិដ្ឋានេ ឋបេត្វា, បក្ខិបិត្វាតិ អត្ថោ។ ទាតព្ពបរិវាសោតិ ‘‘សុណាតុ មេ, ភន្តេ, សង្ឃោ’’តិអាទិនា ញត្តិចតុត្ថេន កម្មេន ទាតព្ពបរិវាសោ។ ឥទំ វុត្តំ ហោតិ – យោ បដិច្ឆន្នាយ អាបត្តិយា បរិវាសំ គហេត្វា បរិវសន្តោ (ចូឡវ. អដ្ឋ. ១០២; វិ. សង្គ. អដ្ឋ. ២៤៣) វា មានត្តារហោ វា មានត្តំ ចរន្តោ វា អព្ភានារហោ វា អនិក្ខិត្តវត្តោ អញ្ញំ អាបត្តិំ អាបជ្ជិត្វា បុរិមាបត្តិយា សមា វា ឩនតរា វា រត្តិយោ បដិច្ឆាទេតិ, តស្ស មូលាយ បដិកស្សនេន តេ បរិវុត្ថទិវសេ ច មានត្តចិណ្ណទិវសេ ច សព្ពេ ឱធុនិត្វា អទិវសេ កត្វា បច្ឆា អាបន្នាបត្តិំ មូលាបត្តិយំ សមោធាយ បរិវាសោ ទាតព្ពោតិ។
Odhunitvā avadhuya pahāya samodhāno odhānasamodhāno. Cirappaṭicchannānaṃ agghena samodhāno agghasamodhāno. Missakānaṃ samodhāno missakasamodhāno. Idāni taṃ tividhampi samodhānaparivāsaṃ saṅkhepato dassetuṃ ‘‘tatthā’’tiādimāha. Antarāpattiṃ āpajjitvā paṭicchādentassāti yo parivāsaṃ gahetvā anikkhittavatto hutvā parivasanto apariniṭṭhiteyeva parivāse antarā vemajjhe saṅghādisesāpattiṃ āpajjitvā paṭicchādeti, tassa. Parivutthadivaseti lakkhaṇavacanametaṃ, tena ‘‘mānattaciṇṇadivase cā’’tipi vuttameva hoti. Makkhetvāti ñatticatutthena kammena mūlāya paṭikassanavasena makkhetvā. Samodahitvāti mūlāpattiṭṭhāne ṭhapetvā, pakkhipitvāti attho. Dātabbaparivāsoti ‘‘suṇātu me, bhante, saṅgho’’tiādinā ñatticatutthena kammena dātabbaparivāso. Idaṃ vuttaṃ hoti – yo paṭicchannāya āpattiyā parivāsaṃ gahetvā parivasanto (cūḷava. aṭṭha. 102; vi. saṅga. aṭṭha. 243) vā mānattāraho vā mānattaṃ caranto vā abbhānāraho vā anikkhittavatto aññaṃ āpattiṃ āpajjitvā purimāpattiyā samā vā ūnatarā vā rattiyo paṭicchādeti, tassa mūlāya paṭikassanena te parivutthadivase ca mānattaciṇṇadivase ca sabbe odhunitvā adivase katvā pacchā āpannāpattiṃ mūlāpattiyaṃ samodhāya parivāso dātabboti.
សចេ បន អន្តរាបត្តិ មូលាបត្តិតោ អតិរេកប្បដិច្ឆន្នា ហោតិ (ចូឡវ. អដ្ឋ. ១០២), តំ មូលាបត្តិំ កត្វា តត្ថ ឥតរំ សមោធាយ បរិវាសោ ទាតព្ពោ។ សចេ បន អន្តរាបត្តិ អប្បដិច្ឆន្នា ហោតិ, មូលាយ បដិកស្សនំ អកត្វា បុព្ពេ គហិតបរិវាសេនេវ បរិវសិតព្ពំ។
Sace pana antarāpatti mūlāpattito atirekappaṭicchannā hoti (cūḷava. aṭṭha. 102), taṃ mūlāpattiṃ katvā tattha itaraṃ samodhāya parivāso dātabbo. Sace pana antarāpatti appaṭicchannā hoti, mūlāya paṭikassanaṃ akatvā pubbe gahitaparivāseneva parivasitabbaṃ.
យា ឯកា វា…បេ.… សព្ពចិរប្បដិច្ឆន្នាយោតិ យា ឯកា វា អាបត្តិ សព្ពចិរប្បដិច្ឆន្នា, យា ទ្វេ វា តិស្សោ វា សម្ពហុលា វា អាបត្តិយោ សព្ពចិរប្បដិច្ឆន្នាយោតិ អត្ថោ។ តាសន្តិ សព្ពចិរប្បដិច្ឆន្នានំ អាបត្តីនំ។ ទានវិធិ បនស្ស ខន្ធកេ វុត្តនយេនេវ វេទិតព្ពោ។
Yā ekā vā…pe… sabbacirappaṭicchannāyoti yā ekā vā āpatti sabbacirappaṭicchannā, yā dve vā tisso vā sambahulā vā āpattiyo sabbacirappaṭicchannāyoti attho. Tāsanti sabbacirappaṭicchannānaṃ āpattīnaṃ. Dānavidhi panassa khandhake vuttanayeneva veditabbo.
យស្ស បន សតំ អាបត្តិយោ ទសាហបដិច្ឆន្នា, អបរម្បិ សតំ អាបត្តិយោ ទសាហបដិច្ឆន្នា, អបរម្បិ សតំ អាបត្តិយោ ទសាហបដិច្ឆន្នាតិ ឯវំ ទសក្ខត្តុំ កត្វា អាបត្តិសហស្សំ ទិវសសតបដិច្ឆន្នំ ហោតិ, តេន កិំ កាតព្ពន្តិ? សព្ពំ សមោទហិត្វា ទស ទិវសេ បរិវសិតព្ពំ។ ឯវំ ឯកេនេវ ទសាហេន ទិវសសតម្បិ បរិវសិតមេវ ហោតិ។ វុត្តម្បិ ចេតំ –
Yassa pana sataṃ āpattiyo dasāhapaṭicchannā, aparampi sataṃ āpattiyo dasāhapaṭicchannā, aparampi sataṃ āpattiyo dasāhapaṭicchannāti evaṃ dasakkhattuṃ katvā āpattisahassaṃ divasasatapaṭicchannaṃ hoti, tena kiṃ kātabbanti? Sabbaṃ samodahitvā dasa divase parivasitabbaṃ. Evaṃ ekeneva dasāhena divasasatampi parivasitameva hoti. Vuttampi cetaṃ –
‘‘ទសសតំ រត្តិសតំ, អាបត្តិយោ ឆាទយិត្វាន;
‘‘Dasasataṃ rattisataṃ, āpattiyo chādayitvāna;
ទស រត្តិយោ វសិត្វាន, មុច្ចេយ្យ បារិវាសិកោ’’តិ។ (បរិ. ៤៧៧);
Dasa rattiyo vasitvāna, mucceyya pārivāsiko’’ti. (pari. 477);
អយំ អគ្ឃសមោធានោ នាម។
Ayaṃ agghasamodhāno nāma.
ឥទានិ មិស្សកសមោធានំ និទ្ទិសិតុំ ‘‘មិស្សកសមោធានោ នាមា’’តិអាទិមាហ។ តត្រាយំ នយោ –
Idāni missakasamodhānaṃ niddisituṃ ‘‘missakasamodhāno nāmā’’tiādimāha. Tatrāyaṃ nayo –
‘‘អហំ, ភន្តេ, សម្ពហុលា សង្ឃាទិសេសា អាបត្តិយោ អាបជ្ជិំ ឯកំ សុក្កវិស្សដ្ឋិំ, ឯកំ កាយសំសគ្គំ, ឯកំ ទុដ្ឋុល្លវាចំ, ឯកំ អត្តកាមំ, ឯកំ សញ្ចរិត្តំ, ឯកំ កុដិការកំ, ឯកំ វិហារការកំ, ឯកំ ទុដ្ឋទោសំ, ឯកំ អញ្ញភាគិយំ, ឯកំ សង្ឃភេទំ, ឯកំ ភេទានុវត្តកំ, ឯកំ ទុព្ពចំ, ឯកំ កុលទូសកំ, សោហំ, ភន្តេ, សង្ឃំ តាសំ អាបត្តីនំ សមោធានបរិវាសំ យាចាមី’’តិ –
‘‘Ahaṃ, bhante, sambahulā saṅghādisesā āpattiyo āpajjiṃ ekaṃ sukkavissaṭṭhiṃ, ekaṃ kāyasaṃsaggaṃ, ekaṃ duṭṭhullavācaṃ, ekaṃ attakāmaṃ, ekaṃ sañcarittaṃ, ekaṃ kuṭikārakaṃ, ekaṃ vihārakārakaṃ, ekaṃ duṭṭhadosaṃ, ekaṃ aññabhāgiyaṃ, ekaṃ saṅghabhedaṃ, ekaṃ bhedānuvattakaṃ, ekaṃ dubbacaṃ, ekaṃ kuladūsakaṃ, sohaṃ, bhante, saṅghaṃ tāsaṃ āpattīnaṃ samodhānaparivāsaṃ yācāmī’’ti –
តិក្ខត្តុំ យាចាបេត្វា តទនុរូបាយ កម្មវាចាយ បរិវាសោ ទាតព្ពោ។ ឯត្ថ ច ‘‘សង្ឃាទិសេសា អាបត្តិយោ អាបជ្ជិំ នានាវត្ថុកាយោ’’តិបិ ‘‘សង្ឃាទិសេសា អាបត្តិយោ អាបជ្ជិ’’ន្តិបិ ឯវំ បុព្ពេ វុត្តនយេន វត្ថុវសេនបិ គោត្តវសេនបិ នាមវសេនបិ អាបត្តិវសេនបិ យោជេត្វា កម្មវាចំ កាតុំ វដ្ឋតិយេវាតិ។ អយំ មិស្សកសមោធានោ។ សព្ពបរិវាសកម្មវាចាវសានេ បន និក្ខិត្តានិក្ខិត្តវត្តាទិកថា បុរិមនយេនេវ វេទិតព្ពា។ តិវិធេបិ សមោធានបរិវាសេ អត្ថមត្តស្សេវ វុត្តត្តា, វិនិច្ឆយាទីនំ វា អនាមដ្ឋត្តា ‘‘អយំ តិវិធេបិ សមោធានបរិវាសេ សង្ខេបកថា’’តិ វុត្តំ។ មហាវិសយត្តា សមោធានវិចារណាយ សា និរវសេសា កុតោ លទ្ធព្ពាតិ អាហ ‘‘វិត្ថារោ’’តិអាទិ។
Tikkhattuṃ yācāpetvā tadanurūpāya kammavācāya parivāso dātabbo. Ettha ca ‘‘saṅghādisesā āpattiyo āpajjiṃ nānāvatthukāyo’’tipi ‘‘saṅghādisesā āpattiyo āpajji’’ntipi evaṃ pubbe vuttanayena vatthuvasenapi gottavasenapi nāmavasenapi āpattivasenapi yojetvā kammavācaṃ kātuṃ vaṭṭhatiyevāti. Ayaṃ missakasamodhāno. Sabbaparivāsakammavācāvasāne pana nikkhittānikkhittavattādikathā purimanayeneva veditabbā. Tividhepi samodhānaparivāse atthamattasseva vuttattā, vinicchayādīnaṃ vā anāmaṭṭhattā ‘‘ayaṃ tividhepi samodhānaparivāse saṅkhepakathā’’ti vuttaṃ. Mahāvisayattā samodhānavicāraṇāya sā niravasesā kuto laddhabbāti āha ‘‘vitthāro’’tiādi.
ឆារត្តន្តិ រា សទ្ទោ តីយតិ ឆិជ្ជតិ ឯត្ថាតិ រត្តិ, សត្តានំ សទ្ទស្ស វូបសមនកាលោតិ អត្ថោ, ឆ រត្តិយោ សមាហដា, ឆន្នំ រត្តីនំ វា សមាហារោ ឆរត្តំ, ឆរត្តមេវ ឆារត្តំ, អវយវព្យតិរេកេន សមុទាយស្សាភាវតោ ឆ រត្តិយោតិ អត្ថោ វុត្តោ។
Chārattanti rā saddo tīyati chijjati etthāti ratti, sattānaṃ saddassa vūpasamanakāloti attho, cha rattiyo samāhaṭā, channaṃ rattīnaṃ vā samāhāro charattaṃ, charattameva chārattaṃ, avayavabyatirekena samudāyassābhāvato cha rattiyoti attho vutto.
បរិវាសំ អទត្វា មានត្តមេវ ទាតព្ពន្តិ យស្មា អាបត្តិ អប្បដិច្ឆន្នា, យស្មា ច អាបន្នភាវេនេវ មានត្តារហោ ហោតិ, តស្មា បរិវាសំ អទត្វា កេវលំ មានត្តមេវ ទាតព្ពំ។ យំ បដិច្ឆន្នាយ អាបត្តិយា បរិវុត្ថបរិវាសស្ស ទីយតិ, ឥទំ បដិច្ឆន្នមានត្តំ នាមាតិ អាហ ‘‘យស្ស បដិច្ឆន្នា ហោតី’’តិអាទិ។ ឥទន្តិ បដិច្ឆន្នមានត្តំ។ ឥធាតិ ឥមស្មិំ វាក្យេ។ កថំ បន តេសំ ទ្វិន្នំ មានត្តានំ ទានវិធិ ច វិនិច្ឆយកថា ច វេទិតព្ពាតិ អាហ ‘‘ឧភិន្នម្បិ បនា’’តិអាទិ។
Parivāsaṃ adatvā mānattameva dātabbanti yasmā āpatti appaṭicchannā, yasmā ca āpannabhāveneva mānattāraho hoti, tasmā parivāsaṃ adatvā kevalaṃ mānattameva dātabbaṃ. Yaṃ paṭicchannāya āpattiyā parivutthaparivāsassa dīyati, idaṃ paṭicchannamānattaṃ nāmāti āha ‘‘yassa paṭicchannā hotī’’tiādi. Idanti paṭicchannamānattaṃ. Idhāti imasmiṃ vākye. Kathaṃ pana tesaṃ dvinnaṃ mānattānaṃ dānavidhi ca vinicchayakathā ca veditabbāti āha ‘‘ubhinnampi panā’’tiādi.
អយន្តិ វក្ខមានំ សន្ធាយាហ។ បរិវាសេ វុត្តប្បការំ បទេសន្តិ បរិក្ខិត្តស្ស វិហារស្ស បរិក្ខេបតោ , អបរិក្ខិត្តស្ស បរិក្ខេបារហដ្ឋានតោ ទ្វេ លេឌ្ឌុបាតេ អតិក្កមិត្វា មហាមគ្គតោ ឱក្កម្ម គុម្ពេន វា វតិយា វា បដិច្ឆន្នដ្ឋានំ។ សមាទិយិត្វាតិ អន្តោអរុណេយេវ សមាទិយិត្វា។ អារោចេត្វាតិ –
Ayanti vakkhamānaṃ sandhāyāha. Parivāse vuttappakāraṃ padesanti parikkhittassa vihārassa parikkhepato , aparikkhittassa parikkhepārahaṭṭhānato dve leḍḍupāte atikkamitvā mahāmaggato okkamma gumbena vā vatiyā vā paṭicchannaṭṭhānaṃ. Samādiyitvāti antoaruṇeyeva samādiyitvā. Ārocetvāti –
‘‘អហំ, ភន្តេ, ឯកំ អាបត្តិំ អាបជ្ជិំ សញ្ចេតនិកំ សុក្កវិស្សដ្ឋិំ អប្បដិច្ឆន្នំ, សោហំ, ភន្តេ, សង្ឃំ ឯកិស្សា អាបត្តិយា សញ្ចេតនិកាយ សុក្កវិស្សដ្ឋិយា អប្បដិច្ឆន្នាយ ឆារត្តំ មានត្តំ យាចិំ , តស្ស មេ សង្ឃោ ឯកិស្សា អាបត្តិយា សញ្ចេតនិកាយ សុក្កវិស្សដ្ឋិយា អប្បដិច្ឆន្នាយ ឆារត្តំ មានត្តំ អទាសិ, សោហំ មានត្តំ ចរាមិ, វេទយាមហំ, ភន្តេ, វេទយតី’តិ មំ សង្ឃោ ធារេតូ’’តិអាទិនា (ចូឡវ. អដ្ឋ. ៩៧) –
‘‘Ahaṃ, bhante, ekaṃ āpattiṃ āpajjiṃ sañcetanikaṃ sukkavissaṭṭhiṃ appaṭicchannaṃ, sohaṃ, bhante, saṅghaṃ ekissā āpattiyā sañcetanikāya sukkavissaṭṭhiyā appaṭicchannāya chārattaṃ mānattaṃ yāciṃ , tassa me saṅgho ekissā āpattiyā sañcetanikāya sukkavissaṭṭhiyā appaṭicchannāya chārattaṃ mānattaṃ adāsi, sohaṃ mānattaṃ carāmi, vedayāmahaṃ, bhante, vedayatī’ti maṃ saṅgho dhāretū’’tiādinā (cūḷava. aṭṭha. 97) –
អាបត្តិទិវសានុរូបំ អារោចេត្វា។ ឥមញ្ច បន អត្ថំ គហេត្វា (ចូឡវ. អដ្ឋ. ៩៧) យាយ កាយចិ ភាសាយ អារោចេតុំ វដ្ដតិយេវ។ អារោចិតកាលតោ បដ្ឋាយ ច ឯកំ ភិក្ខុំ ឋបេត្វា សេសេហិ សតិ ករណីយេ គន្តុម្បិ វដ្ដតិ។ អរុណេ ឧដ្ឋិតេ តស្ស ភិក្ខុស្ស សន្តិកេ វត្តំ និក្ខិបិតព្ពំ។ សចេ សោបិ កេនចិ កម្មេន បុរេ អរុណេយេវ គច្ឆតិ, អញ្ញំ វិហារតោ និក្ខន្តំ វា អាគន្តុកំ វា យំ បឋមំ បស្សតិ, តស្ស សន្តិកេ អារោចេត្វា និក្ខិបិតព្ពំ។ អយញ្ច យស្មា គណស្ស អារោចេត្វា, ភិក្ខូនញ្ច អត្ថិភាវំ សល្លក្ខេត្វាវ វសិ, តេនស្ស ឩនេ គណេ ចរណទោសោ វា វិប្បវាសោ វា ន ហោតិ។ សចេ បន កញ្ចិ ន បស្សតិ, វិហារំ គន្ត្វា យំ បឋមំ បស្សតិ, តស្ស អារោចេត្វា និក្ខិបិតព្ពំ។ តេនាហ ‘‘តតោ តេសុ គតេសុ វា អគតេសុ វា បុរិមនយេន បដិបជ្ជិតព្ព’’ន្តិ។
Āpattidivasānurūpaṃ ārocetvā. Imañca pana atthaṃ gahetvā (cūḷava. aṭṭha. 97) yāya kāyaci bhāsāya ārocetuṃ vaṭṭatiyeva. Ārocitakālato paṭṭhāya ca ekaṃ bhikkhuṃ ṭhapetvā sesehi sati karaṇīye gantumpi vaṭṭati. Aruṇe uṭṭhite tassa bhikkhussa santike vattaṃ nikkhipitabbaṃ. Sace sopi kenaci kammena pure aruṇeyeva gacchati, aññaṃ vihārato nikkhantaṃ vā āgantukaṃ vā yaṃ paṭhamaṃ passati, tassa santike ārocetvā nikkhipitabbaṃ. Ayañca yasmā gaṇassa ārocetvā, bhikkhūnañca atthibhāvaṃ sallakkhetvāva vasi, tenassa ūne gaṇe caraṇadoso vā vippavāso vā na hoti. Sace pana kañci na passati, vihāraṃ gantvā yaṃ paṭhamaṃ passati, tassa ārocetvā nikkhipitabbaṃ. Tenāha ‘‘tato tesu gatesu vā agatesu vā purimanayena paṭipajjitabba’’nti.
យត្ថ សិយាតិ យស្សំ សមានសំវាសកសីមាយំ វីសតិគណោ ភិក្ខុសង្ឃោ អត្ថិ។ អវ្ហាតព្ពោតិ អព្ភានកម្មវសេន បក្កោសិតព្ពោ។ អព្ភានកម្មំ បន កថន្តិ អាហ ‘‘អព្ភានកម្មំ បនា’’តិអាទិ។ បាឡិវសេនាតិ ‘‘សុណាតុ មេ, ភន្តេ, សង្ឃោ’’តិអាទិនា (ចូឡវ. ១០១) បាឡិវសេន។ វិនិច្ឆយវសេនាតិ ‘‘អព្ភន្តេហិ ច បឋមំ អព្ភានារហោ កាតព្ពោ។ អយញ្ហិ និក្ខិត្តវត្តត្តា បកតត្តដ្ឋានេ ឋិតោ, បកតត្តស្ស ច អព្ភានំ កាតុំ ន វដ្ដតិ, តស្មា វត្តំ សមាទបេតព្ពោ។ វត្តេ សមាទិន្នេ អព្ភានារហោ ហោតិ។ តេនាបិ វត្តំ សមាទិយិត្វា អារោចេត្វា អព្ភានំ យាចិតព្ពំ។ អនិក្ខិត្តវត្តស្ស បន វត្តសមានកិច្ចំ នត្ថិ។ សោ ហិ ឆារត្តាតិក្កមេនេវ អព្ភានារហោ ហោតី’’តិអាទិនា (ចូឡវ. អដ្ឋ. ៩៧) វិនិច្ឆយវសេន។ តំ បនេតំ សព្ពំ បរិវាសាទិកម្មំ បាឡិវសេន (ចូឡវ. ៧៥) ច អដ្ឋកថាវសេន (ចូឡវ. អដ្ឋ. ៧៥, ៩៧) ច សុវិញ្ញេយ្យត្តា អតិវិត្ថារភយេន ន វិត្ថារយិម្ហ, អត្ថិកេហិ បន តតោវ គហេតព្ពំ។ ឥមស្ស បន កម្មស្ស វីសតិវគ្គករណីយត្តា តតោ ឩនតរេន កតំ កុប្បតិ។ តេនាហ ‘‘ឯកេនាបិ ចេ…បេ.… អនព្ភិតោ’’តិ។ អយន្តិ អយំ យថាវុត្តា។ សាមីចីតិ វត្តំ។
Yattha siyāti yassaṃ samānasaṃvāsakasīmāyaṃ vīsatigaṇo bhikkhusaṅgho atthi. Avhātabboti abbhānakammavasena pakkositabbo. Abbhānakammaṃ pana kathanti āha ‘‘abbhānakammaṃ panā’’tiādi. Pāḷivasenāti ‘‘suṇātu me, bhante, saṅgho’’tiādinā (cūḷava. 101) pāḷivasena. Vinicchayavasenāti ‘‘abbhantehi ca paṭhamaṃ abbhānāraho kātabbo. Ayañhi nikkhittavattattā pakatattaṭṭhāne ṭhito, pakatattassa ca abbhānaṃ kātuṃ na vaṭṭati, tasmā vattaṃ samādapetabbo. Vatte samādinne abbhānāraho hoti. Tenāpi vattaṃ samādiyitvā ārocetvā abbhānaṃ yācitabbaṃ. Anikkhittavattassa pana vattasamānakiccaṃ natthi. So hi chārattātikkameneva abbhānāraho hotī’’tiādinā (cūḷava. aṭṭha. 97) vinicchayavasena. Taṃ panetaṃ sabbaṃ parivāsādikammaṃ pāḷivasena (cūḷava. 75) ca aṭṭhakathāvasena (cūḷava. aṭṭha. 75, 97) ca suviññeyyattā ativitthārabhayena na vitthārayimha, atthikehi pana tatova gahetabbaṃ. Imassa pana kammassa vīsativaggakaraṇīyattā tato ūnatarena kataṃ kuppati. Tenāha ‘‘ekenāpi ce…pe… anabbhito’’ti. Ayanti ayaṃ yathāvuttā. Sāmīcīti vattaṃ.
ឥតិ កង្ខាវិតរណិយា បាតិមោក្ខវណ្ណនាយ
Iti kaṅkhāvitaraṇiyā pātimokkhavaṇṇanāya
វិនយត្ថមញ្ជូសាយំ លីនត្ថប្បកាសនិយំ
Vinayatthamañjūsāyaṃ līnatthappakāsaniyaṃ
សង្ឃាទិសេសវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Saṅghādisesavaṇṇanā niṭṭhitā.
