Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਥੇਰਗਾਥਾ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Theragāthā-aṭṭhakathā |
੯. ਸਙ੍ਘਰਕ੍ਖਿਤਤ੍ਥੇਰਗਾਥਾવਣ੍ਣਨਾ
9. Saṅgharakkhitattheragāthāvaṇṇanā
ਨ ਨੂਨਾਯਂ ਪਰਮਹਿਤਾਨੁਕਮ੍ਪਿਨੋਤਿ ਆਯਸ੍ਮਤੋ ਸਙ੍ਘਰਕ੍ਖਿਤਤ੍ਥੇਰਸ੍ਸ ਗਾਥਾ। ਕਾ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿ? ਸੋਪਿ ਪੁਰਿਮਬੁਦ੍ਧੇਸੁ ਕਤਾਧਿਕਾਰੋ ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥ ਭવੇ ਪੁਞ੍ਞਾਨਿ ਉਪਚਿਨਨ੍ਤੋ ਇਤੋ ਚਤੁਨવੁਤੇ ਕਪ੍ਪੇ ਕੁਲਗੇਹੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਤ੍વਾ વਿਞ੍ਞੁਤਂ ਪਤ੍ਤੋ ਏਕਦਿવਸਂ ਪਬ੍ਬਤਪਾਦੇ વਸਨ੍ਤੇ ਸਤ੍ਤ ਪਚ੍ਚੇਕਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੇ ਦਿਸ੍વਾ ਪਸਨ੍ਨਮਾਨਸੋ ਕਦਮ੍ਬਪੁਪ੍ਫਾਨਿ ਗਹੇਤ੍વਾ ਪੂਜੇਸਿ। ਸੋ ਤੇਨ ਪੁਞ੍ਞਕਮ੍ਮੇਨ ਦੇવਲੋਕੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਤ੍વਾ ਅਪਰਾਪਰਂ ਪੁਞ੍ਞਾਨਿ ਕਤ੍વਾ ਸੁਗਤੀਸੁਯੇવ ਸਂਸਰਨ੍ਤੋ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਬੁਦ੍ਧੁਪ੍ਪਾਦੇ ਸਾવਤ੍ਥਿਯਂ ਇਬ੍ਭਕੁਲੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿ, ਤਸ੍ਸ ਸਙ੍ਘਰਕ੍ਖਿਤੋਤਿ ਨਾਮਂ ਅਹੋਸਿ। ਸੋ વਿਞ੍ਞੁਤਂ ਪਤ੍ਤੋ ਪਟਿਲਦ੍ਧਸਦ੍ਧੋ ਪਬ੍ਬਜਿਤ੍વਾ ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਅਞ੍ਞਤਰਂ ਭਿਕ੍ਖੁਂ ਸਹਾਯਂ ਕਤ੍વਾ ਅਰਞ੍ਞੇ વਿਹਰਤਿ। ਥੇਰਸ੍ਸ વਸਨਟ੍ਠਾਨਤੋ ਅવਿਦੂਰੇ વਨਗੁਮ੍ਬੇ ਏਕਾ ਮਿਗੀ વਿਜਾਯਿਤ੍વਾ ਤਰੁਣਂ ਛਾਪਂ ਰਕ੍ਖਨ੍ਤੀ ਛਾਤਜ੍ਝਤ੍ਤਾਪਿ ਪੁਤ੍ਤਸਿਨੇਹੇਨ ਦੂਰੇ ਗੋਚਰਾਯ ਨ ਗਚ੍ਛਤਿ, ਆਸਨ੍ਨੇ ਚ ਤਿਣੋਦਕਸ੍ਸ ਅਲਾਭੇਨ ਕਿਲਮਤਿ। ਤਂ ਦਿਸ੍વਾ ਥੇਰੋ, ‘‘ਅਹੋ વਤਾਯਂ ਲੋਕੋ ਤਣ੍ਹਾਬਨ੍ਧਨਬਦ੍ਧੋ ਮਹਾਦੁਕ੍ਖਂ ਅਨੁਭવਤਿ, ਨ ਤਂ ਛਿਨ੍ਦਿਤੁਂ ਸਕ੍ਕੋਤੀ’’ਤਿ ਸਂવੇਗਜਾਤੋ ਤਮੇવ ਅਙ੍ਕੁਸਂ ਕਤ੍વਾ વਿਪਸ੍ਸਨਂ વਡ੍ਢੇਤ੍વਾ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਪਾਪੁਣਿ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ਅਪਦਾਨੇ (ਅਪ॰ ਥੇਰ ੧.੧੬.੩੦-੩੪) –
Na nūnāyaṃ paramahitānukampinoti āyasmato saṅgharakkhitattherassa gāthā. Kā uppatti? Sopi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave puññāni upacinanto ito catunavute kappe kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto ekadivasaṃ pabbatapāde vasante satta paccekasambuddhe disvā pasannamānaso kadambapupphāni gahetvā pūjesi. So tena puññakammena devaloke nibbattitvā aparāparaṃ puññāni katvā sugatīsuyeva saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde sāvatthiyaṃ ibbhakule nibbatti, tassa saṅgharakkhitoti nāmaṃ ahosi. So viññutaṃ patto paṭiladdhasaddho pabbajitvā kammaṭṭhānaṃ gahetvā aññataraṃ bhikkhuṃ sahāyaṃ katvā araññe viharati. Therassa vasanaṭṭhānato avidūre vanagumbe ekā migī vijāyitvā taruṇaṃ chāpaṃ rakkhantī chātajjhattāpi puttasinehena dūre gocarāya na gacchati, āsanne ca tiṇodakassa alābhena kilamati. Taṃ disvā thero, ‘‘aho vatāyaṃ loko taṇhābandhanabaddho mahādukkhaṃ anubhavati, na taṃ chindituṃ sakkotī’’ti saṃvegajāto tameva aṅkusaṃ katvā vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.16.30-34) –
‘‘ਹਿਮવਨ੍ਤਸ੍ਸਾવਿਦੂਰੇ, ਕੁਕ੍ਕੁਟੋ ਨਾਮ ਪਬ੍ਬਤੋ।
‘‘Himavantassāvidūre, kukkuṭo nāma pabbato;
ਤਮ੍ਹਿ ਪਬ੍ਬਤਪਾਦਮ੍ਹਿ, ਸਤ੍ਤ ਬੁਦ੍ਧਾ વਸਨ੍ਤਿ ਤੇ॥
Tamhi pabbatapādamhi, satta buddhā vasanti te.
‘‘ਕਦਮ੍ਬਂ ਪੁਪ੍ਫਿਤਂ ਦਿਸ੍વਾ, ਦੀਪਰਾਜਂવ ਉਗ੍ਗਤਂ।
‘‘Kadambaṃ pupphitaṃ disvā, dīparājaṃva uggataṃ;
ਉਭੋ ਹਤ੍ਥੇਹਿ ਪਗ੍ਗਯ੍ਹ, ਸਤ੍ਤ ਬੁਦ੍ਧੇ ਸਮੋਕਿਰਿਂ॥
Ubho hatthehi paggayha, satta buddhe samokiriṃ.
‘‘ਚਤੁਨ੍ਨવੁਤਿਤੋ ਕਪ੍ਪੇ, ਯਂ ਪੁਪ੍ਫਮਭਿਰੋਪਯਿਂ।
‘‘Catunnavutito kappe, yaṃ pupphamabhiropayiṃ;
ਦੁਗ੍ਗਤਿਂ ਨਾਭਿਜਾਨਾਮਿ, ਬੁਦ੍ਧਪੂਜਾਯਿਦਂ ਫਲਂ॥
Duggatiṃ nābhijānāmi, buddhapūjāyidaṃ phalaṃ.
‘‘ਦ੍વੇਨવੁਤੇ ਇਤੋ ਕਪ੍ਪੇ, ਸਤ੍ਤਾਸੁਂ ਪੁਪ੍ਫਨਾਮਕਾ।
‘‘Dvenavute ito kappe, sattāsuṃ pupphanāmakā;
ਸਤ੍ਤਰਤਨਸਮ੍ਪਨ੍ਨਾ, ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤੀ ਮਹਬ੍ਬਲਾ॥
Sattaratanasampannā, cakkavattī mahabbalā.
‘‘ਕਿਲੇਸਾ ਝਾਪਿਤਾ ਮਯ੍ਹਂ…ਪੇ॰… ਕਤਂ ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਸਾਸਨ’’ਨ੍ਤਿ॥
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਪਨ ਪਤ੍વਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਦੁਤਿਯਕਂ ਭਿਕ੍ਖੁਂ ਮਿਚ੍ਛਾવਿਤਕ੍ਕਬਹੁਲਂ વਿਹਰਨ੍ਤਂ ਞਤ੍વਾ ਤਮੇવ ਮਿਗਿਂ ਉਪਮਂ ਕਰਿਤ੍વਾ ਤਂ ਓવਦਨ੍ਤੋ –
Arahattaṃ pana patvā attano dutiyakaṃ bhikkhuṃ micchāvitakkabahulaṃ viharantaṃ ñatvā tameva migiṃ upamaṃ karitvā taṃ ovadanto –
੧੦੯.
109.
‘‘ਨ ਨੂਨਾਯਂ ਪਰਮਹਿਤਾਨੁਕਮ੍ਪਿਨੋ, ਰਹੋਗਤੋ ਅਨੁવਿਗਣੇਤਿ ਸਾਸਨਂ।
‘‘Na nūnāyaṃ paramahitānukampino, rahogato anuvigaṇeti sāsanaṃ;
ਤਥਾਹਯਂ વਿਹਰਤਿ ਪਾਕਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯੋ, ਮਿਗੀ ਯਥਾ ਤਰੁਣਜਾਤਿਕਾ વਨੇ’’ਤਿ॥ –
Tathāhayaṃ viharati pākatindriyo, migī yathā taruṇajātikā vane’’ti. –
ਗਾਥਂ ਅਭਾਸਿ।
Gāthaṃ abhāsi.
ਤਤ੍ਥ ਨ ਨੂਨਾਯਨ੍ਤਿ ਨ-ਇਤਿ ਪਟਿਸੇਧੇ ਨਿਪਾਤੋ। ਨੂਨਾਤਿ ਪਰਿવਿਤਕ੍ਕੇ। ਨੂਨ ਅਯਨ੍ਤਿ ਪਦਚ੍ਛੇਦੋ। ਪਰਮਹਿਤਾਨੁਕਮ੍ਪਿਨੋਤਿ ਪਰਮਂ ਅਤਿવਿਯ, ਪਰਮੇਨ વਾ ਅਨੁਤ੍ਤਰੇਨ ਹਿਤੇਨ ਸਤ੍ਤੇ ਅਨੁਕਮ੍ਪਨਸੀਲਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ। ਰਹੋਗਤੋਤਿ ਰਹਸਿ ਗਤੋ, ਸੁਞ੍ਞਾਗਾਰਗਤੋ ਕਾਯવਿવੇਕਯੁਤ੍ਤੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਅਨੁવਿਗਣੇਤੀਤਿ ਏਤ੍ਥ ‘‘ਨ ਨੂਨਾ’’ਤਿ ਪਦਦ੍વਯਂ ਆਨੇਤ੍વਾ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧਿਤਬ੍ਬਂ ‘‘ਨਾਨੁવਿਗਣੇਤਿ ਨੂਨਾ’’ਤਿ, ਨ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ ਮਞ੍ਞੇ, ‘‘ਨਾਨੁਯੁਞ੍ਜਤੀ’’ਤਿ ਤਕ੍ਕੇਮੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਸਾਸਨਨ੍ਤਿ ਪਟਿਪਤ੍ਤਿਸਾਸਨਂ, ਚਤੁਸਚ੍ਚਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਭਾવਨਨ੍ਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ । ਤਥਾ ਹੀਤਿ ਤੇਨੇવ ਕਾਰਣੇਨ, ਸਤ੍ਥੁ ਸਾਸਨਸ੍ਸ ਅਨਨੁਯੁਞ੍ਜਨਤੋ ਏવ। ਅਯਨ੍ਤਿ ਅਯਂ ਭਿਕ੍ਖੁ। ਪਾਕਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯੋਤਿ ਮਨਚ੍ਛਟ੍ਠਾਨਂ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਂ ਯਥਾਸਕਂ વਿਸਯੇਸੁ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਤੋ ਸਭਾવਭੂਤਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੋ , ਅਸਂવੁਤਚਕ੍ਖੁਦ੍વਾਰਾਦਿਕੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਯਸ੍ਸ ਤਣ੍ਹਾਸਙ੍ਗਸ੍ਸ ਅਚ੍ਛਿਨ੍ਨਤਾਯ ਸੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਪਾਕਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯੋ વਿਹਰਤਿ, ਤਸ੍ਸ ਉਪਮਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਮਿਗੀ ਯਥਾ ਤਰੁਣਜਾਤਿਕਾ વਨੇ’’ਤਿ ਆਹ। ਯਥਾ ਅਯਂ ਤਰੁਣਸਭਾવਾ ਮਿਗੀ ਪੁਤ੍ਤਸ੍ਨੇਹਸ੍ਸ ਅਚ੍ਛਿਨ੍ਨਤਾਯ વਨੇ ਦੁਕ੍ਖਂ ਅਨੁਭવਤਿ, ਨ ਤਂ ਅਤਿવਤ੍ਤਤਿ, ਏવਮਯਮ੍ਪਿ ਭਿਕ੍ਖੁ ਸਙ੍ਗਸ੍ਸ ਅਚ੍ਛਿਨ੍ਨਤਾਯ ਪਾਕਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯੋ વਿਹਰਨ੍ਤੋ વਟ੍ਟਦੁਕ੍ਖਂ ਨਾਤਿવਤ੍ਤਤੀਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। ‘‘ਤਰੁਣવਿਜਾਤਿਕਾ’’ਤਿ વਾ ਪਾਠੋ। ਅਭਿਨવਪ੍ਪਸੁਤਾ ਬਾਲવਚ੍ਛਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਤਂ ਸੁਤ੍વਾ ਸੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਸਞ੍ਜਾਤਸਂવੇਗੋ વਿਪਸ੍ਸਨਂ વਡ੍ਢੇਤ੍વਾ ਨਚਿਰਸ੍ਸੇવ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਪਾਪੁਣਿ।
Tattha na nūnāyanti na-iti paṭisedhe nipāto. Nūnāti parivitakke. Nūna ayanti padacchedo. Paramahitānukampinoti paramaṃ ativiya, paramena vā anuttarena hitena satte anukampanasīlassa bhagavato. Rahogatoti rahasi gato, suññāgāragato kāyavivekayuttoti attho. Anuvigaṇetīti ettha ‘‘na nūnā’’ti padadvayaṃ ānetvā sambandhitabbaṃ ‘‘nānuvigaṇeti nūnā’’ti, na cintesi maññe, ‘‘nānuyuñjatī’’ti takkemīti attho. Sāsananti paṭipattisāsanaṃ, catusaccakammaṭṭhānabhāvananti adhippāyo . Tathā hīti teneva kāraṇena, satthu sāsanassa ananuyuñjanato eva. Ayanti ayaṃ bhikkhu. Pākatindriyoti manacchaṭṭhānaṃ indriyānaṃ yathāsakaṃ visayesu vissajjanato sabhāvabhūtaindriyo , asaṃvutacakkhudvārādikoti attho. Yassa taṇhāsaṅgassa acchinnatāya so bhikkhu pākatindriyo viharati, tassa upamaṃ dassento ‘‘migī yathā taruṇajātikā vane’’ti āha. Yathā ayaṃ taruṇasabhāvā migī puttasnehassa acchinnatāya vane dukkhaṃ anubhavati, na taṃ ativattati, evamayampi bhikkhu saṅgassa acchinnatāya pākatindriyo viharanto vaṭṭadukkhaṃ nātivattatīti adhippāyo. ‘‘Taruṇavijātikā’’ti vā pāṭho. Abhinavappasutā bālavacchāti attho. Taṃ sutvā so bhikkhu sañjātasaṃvego vipassanaṃ vaḍḍhetvā nacirasseva arahattaṃ pāpuṇi.
ਸਙ੍ਘਰਕ੍ਖਿਤਤ੍ਥੇਰਗਾਥਾવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Saṅgharakkhitattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ • Khuddakanikāya / ਥੇਰਗਾਥਾਪਾਲ਼ਿ • Theragāthāpāḷi / ੯. ਸਙ੍ਘਰਕ੍ਖਿਤਤ੍ਥੇਰਗਾਥਾ • 9. Saṅgharakkhitattheragāthā