Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / ഥേരഗാഥാ-അട്ഠകഥാ • Theragāthā-aṭṭhakathā |
൯. സങ്ഘരക്ഖിതത്ഥേരഗാഥാവണ്ണനാ
9. Saṅgharakkhitattheragāthāvaṇṇanā
ന നൂനായം പരമഹിതാനുകമ്പിനോതി ആയസ്മതോ സങ്ഘരക്ഖിതത്ഥേരസ്സ ഗാഥാ. കാ ഉപ്പത്തി? സോപി പുരിമബുദ്ധേസു കതാധികാരോ തത്ഥ തത്ഥ ഭവേ പുഞ്ഞാനി ഉപചിനന്തോ ഇതോ ചതുനവുതേ കപ്പേ കുലഗേഹേ നിബ്ബത്തിത്വാ വിഞ്ഞുതം പത്തോ ഏകദിവസം പബ്ബതപാദേ വസന്തേ സത്ത പച്ചേകസമ്ബുദ്ധേ ദിസ്വാ പസന്നമാനസോ കദമ്ബപുപ്ഫാനി ഗഹേത്വാ പൂജേസി. സോ തേന പുഞ്ഞകമ്മേന ദേവലോകേ നിബ്ബത്തിത്വാ അപരാപരം പുഞ്ഞാനി കത്വാ സുഗതീസുയേവ സംസരന്തോ ഇമസ്മിം ബുദ്ധുപ്പാദേ സാവത്ഥിയം ഇബ്ഭകുലേ നിബ്ബത്തി, തസ്സ സങ്ഘരക്ഖിതോതി നാമം അഹോസി. സോ വിഞ്ഞുതം പത്തോ പടിലദ്ധസദ്ധോ പബ്ബജിത്വാ കമ്മട്ഠാനം ഗഹേത്വാ അഞ്ഞതരം ഭിക്ഖും സഹായം കത്വാ അരഞ്ഞേ വിഹരതി. ഥേരസ്സ വസനട്ഠാനതോ അവിദൂരേ വനഗുമ്ബേ ഏകാ മിഗീ വിജായിത്വാ തരുണം ഛാപം രക്ഖന്തീ ഛാതജ്ഝത്താപി പുത്തസിനേഹേന ദൂരേ ഗോചരായ ന ഗച്ഛതി, ആസന്നേ ച തിണോദകസ്സ അലാഭേന കിലമതി. തം ദിസ്വാ ഥേരോ, ‘‘അഹോ വതായം ലോകോ തണ്ഹാബന്ധനബദ്ധോ മഹാദുക്ഖം അനുഭവതി, ന തം ഛിന്ദിതും സക്കോതീ’’തി സംവേഗജാതോ തമേവ അങ്കുസം കത്വാ വിപസ്സനം വഡ്ഢേത്വാ അരഹത്തം പാപുണി. തേന വുത്തം അപദാനേ (അപ॰ ഥേര ൧.൧൬.൩൦-൩൪) –
Na nūnāyaṃ paramahitānukampinoti āyasmato saṅgharakkhitattherassa gāthā. Kā uppatti? Sopi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave puññāni upacinanto ito catunavute kappe kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto ekadivasaṃ pabbatapāde vasante satta paccekasambuddhe disvā pasannamānaso kadambapupphāni gahetvā pūjesi. So tena puññakammena devaloke nibbattitvā aparāparaṃ puññāni katvā sugatīsuyeva saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde sāvatthiyaṃ ibbhakule nibbatti, tassa saṅgharakkhitoti nāmaṃ ahosi. So viññutaṃ patto paṭiladdhasaddho pabbajitvā kammaṭṭhānaṃ gahetvā aññataraṃ bhikkhuṃ sahāyaṃ katvā araññe viharati. Therassa vasanaṭṭhānato avidūre vanagumbe ekā migī vijāyitvā taruṇaṃ chāpaṃ rakkhantī chātajjhattāpi puttasinehena dūre gocarāya na gacchati, āsanne ca tiṇodakassa alābhena kilamati. Taṃ disvā thero, ‘‘aho vatāyaṃ loko taṇhābandhanabaddho mahādukkhaṃ anubhavati, na taṃ chindituṃ sakkotī’’ti saṃvegajāto tameva aṅkusaṃ katvā vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.16.30-34) –
‘‘ഹിമവന്തസ്സാവിദൂരേ, കുക്കുടോ നാമ പബ്ബതോ;
‘‘Himavantassāvidūre, kukkuṭo nāma pabbato;
തമ്ഹി പബ്ബതപാദമ്ഹി, സത്ത ബുദ്ധാ വസന്തി തേ.
Tamhi pabbatapādamhi, satta buddhā vasanti te.
‘‘കദമ്ബം പുപ്ഫിതം ദിസ്വാ, ദീപരാജംവ ഉഗ്ഗതം;
‘‘Kadambaṃ pupphitaṃ disvā, dīparājaṃva uggataṃ;
ഉഭോ ഹത്ഥേഹി പഗ്ഗയ്ഹ, സത്ത ബുദ്ധേ സമോകിരിം.
Ubho hatthehi paggayha, satta buddhe samokiriṃ.
‘‘ചതുന്നവുതിതോ കപ്പേ, യം പുപ്ഫമഭിരോപയിം;
‘‘Catunnavutito kappe, yaṃ pupphamabhiropayiṃ;
ദുഗ്ഗതിം നാഭിജാനാമി, ബുദ്ധപൂജായിദം ഫലം.
Duggatiṃ nābhijānāmi, buddhapūjāyidaṃ phalaṃ.
‘‘ദ്വേനവുതേ ഇതോ കപ്പേ, സത്താസും പുപ്ഫനാമകാ;
‘‘Dvenavute ito kappe, sattāsuṃ pupphanāmakā;
സത്തരതനസമ്പന്നാ, ചക്കവത്തീ മഹബ്ബലാ.
Sattaratanasampannā, cakkavattī mahabbalā.
‘‘കിലേസാ ഝാപിതാ മയ്ഹം…പേ॰… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസന’’ന്തി.
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
അരഹത്തം പന പത്വാ അത്തനോ ദുതിയകം ഭിക്ഖും മിച്ഛാവിതക്കബഹുലം വിഹരന്തം ഞത്വാ തമേവ മിഗിം ഉപമം കരിത്വാ തം ഓവദന്തോ –
Arahattaṃ pana patvā attano dutiyakaṃ bhikkhuṃ micchāvitakkabahulaṃ viharantaṃ ñatvā tameva migiṃ upamaṃ karitvā taṃ ovadanto –
൧൦൯.
109.
‘‘ന നൂനായം പരമഹിതാനുകമ്പിനോ, രഹോഗതോ അനുവിഗണേതി സാസനം;
‘‘Na nūnāyaṃ paramahitānukampino, rahogato anuvigaṇeti sāsanaṃ;
തഥാഹയം വിഹരതി പാകതിന്ദ്രിയോ, മിഗീ യഥാ തരുണജാതികാ വനേ’’തി. –
Tathāhayaṃ viharati pākatindriyo, migī yathā taruṇajātikā vane’’ti. –
ഗാഥം അഭാസി.
Gāthaṃ abhāsi.
തത്ഥ ന നൂനായന്തി ന-ഇതി പടിസേധേ നിപാതോ. നൂനാതി പരിവിതക്കേ. നൂന അയന്തി പദച്ഛേദോ. പരമഹിതാനുകമ്പിനോതി പരമം അതിവിയ, പരമേന വാ അനുത്തരേന ഹിതേന സത്തേ അനുകമ്പനസീലസ്സ ഭഗവതോ. രഹോഗതോതി രഹസി ഗതോ, സുഞ്ഞാഗാരഗതോ കായവിവേകയുത്തോതി അത്ഥോ. അനുവിഗണേതീതി ഏത്ഥ ‘‘ന നൂനാ’’തി പദദ്വയം ആനേത്വാ സമ്ബന്ധിതബ്ബം ‘‘നാനുവിഗണേതി നൂനാ’’തി, ന ചിന്തേസി മഞ്ഞേ, ‘‘നാനുയുഞ്ജതീ’’തി തക്കേമീതി അത്ഥോ. സാസനന്തി പടിപത്തിസാസനം, ചതുസച്ചകമ്മട്ഠാനഭാവനന്തി അധിപ്പായോ . തഥാ ഹീതി തേനേവ കാരണേന, സത്ഥു സാസനസ്സ അനനുയുഞ്ജനതോ ഏവ. അയന്തി അയം ഭിക്ഖു. പാകതിന്ദ്രിയോതി മനച്ഛട്ഠാനം ഇന്ദ്രിയാനം യഥാസകം വിസയേസു വിസ്സജ്ജനതോ സഭാവഭൂതഇന്ദ്രിയോ , അസംവുതചക്ഖുദ്വാരാദികോതി അത്ഥോ. യസ്സ തണ്ഹാസങ്ഗസ്സ അച്ഛിന്നതായ സോ ഭിക്ഖു പാകതിന്ദ്രിയോ വിഹരതി, തസ്സ ഉപമം ദസ്സേന്തോ ‘‘മിഗീ യഥാ തരുണജാതികാ വനേ’’തി ആഹ. യഥാ അയം തരുണസഭാവാ മിഗീ പുത്തസ്നേഹസ്സ അച്ഛിന്നതായ വനേ ദുക്ഖം അനുഭവതി, ന തം അതിവത്തതി, ഏവമയമ്പി ഭിക്ഖു സങ്ഗസ്സ അച്ഛിന്നതായ പാകതിന്ദ്രിയോ വിഹരന്തോ വട്ടദുക്ഖം നാതിവത്തതീതി അധിപ്പായോ. ‘‘തരുണവിജാതികാ’’തി വാ പാഠോ. അഭിനവപ്പസുതാ ബാലവച്ഛാതി അത്ഥോ. തം സുത്വാ സോ ഭിക്ഖു സഞ്ജാതസംവേഗോ വിപസ്സനം വഡ്ഢേത്വാ നചിരസ്സേവ അരഹത്തം പാപുണി.
Tattha na nūnāyanti na-iti paṭisedhe nipāto. Nūnāti parivitakke. Nūna ayanti padacchedo. Paramahitānukampinoti paramaṃ ativiya, paramena vā anuttarena hitena satte anukampanasīlassa bhagavato. Rahogatoti rahasi gato, suññāgāragato kāyavivekayuttoti attho. Anuvigaṇetīti ettha ‘‘na nūnā’’ti padadvayaṃ ānetvā sambandhitabbaṃ ‘‘nānuvigaṇeti nūnā’’ti, na cintesi maññe, ‘‘nānuyuñjatī’’ti takkemīti attho. Sāsananti paṭipattisāsanaṃ, catusaccakammaṭṭhānabhāvananti adhippāyo . Tathā hīti teneva kāraṇena, satthu sāsanassa ananuyuñjanato eva. Ayanti ayaṃ bhikkhu. Pākatindriyoti manacchaṭṭhānaṃ indriyānaṃ yathāsakaṃ visayesu vissajjanato sabhāvabhūtaindriyo , asaṃvutacakkhudvārādikoti attho. Yassa taṇhāsaṅgassa acchinnatāya so bhikkhu pākatindriyo viharati, tassa upamaṃ dassento ‘‘migī yathā taruṇajātikā vane’’ti āha. Yathā ayaṃ taruṇasabhāvā migī puttasnehassa acchinnatāya vane dukkhaṃ anubhavati, na taṃ ativattati, evamayampi bhikkhu saṅgassa acchinnatāya pākatindriyo viharanto vaṭṭadukkhaṃ nātivattatīti adhippāyo. ‘‘Taruṇavijātikā’’ti vā pāṭho. Abhinavappasutā bālavacchāti attho. Taṃ sutvā so bhikkhu sañjātasaṃvego vipassanaṃ vaḍḍhetvā nacirasseva arahattaṃ pāpuṇi.
സങ്ഘരക്ഖിതത്ഥേരഗാഥാവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.
Saṅgharakkhitattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / സുത്തപിടക • Suttapiṭaka / ഖുദ്ദകനികായ • Khuddakanikāya / ഥേരഗാഥാപാളി • Theragāthāpāḷi / ൯. സങ്ഘരക്ഖിതത്ഥേരഗാഥാ • 9. Saṅgharakkhitattheragāthā