| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / ឥតិវុត្តក-អដ្ឋកថា • Itivuttaka-aṭṭhakathā |
៣. សង្ឃាដិកណ្ណសុត្តវណ្ណនា
3. Saṅghāṭikaṇṇasuttavaṇṇanā
៩២. តតិយេ សង្ឃាដិកណ្ណេតិ ចីវរកោដិយំ។ គហេត្វាតិ បរាមសិត្វា។ អនុពន្ធោ អស្សាតិ អនុគតោ ភវេយ្យ។ ឥទំ វុត្តំ ហោតិ – ‘‘ភិក្ខវេ, ឥធេកច្ចោ ភិក្ខុ អត្តនោ ហត្ថេន មយា បារុតស្ស សុគតមហាចីវរស្ស កណ្ណេ បរាមសន្តោ វិយ មំ អនុគច្ឆេយ្យ, ឯវំ មយ្ហំ អាសន្នតរោ ហុត្វា វិហរេយ្យា’’តិ។ បាទេ បាទំ និក្ខិបន្តោតិ គច្ឆន្តស្ស មម បាទេ បាទំ និក្ខិត្តដ្ឋានេ បាទុទ្ធារណានន្តរំ អត្តនោ បាទំ និក្ខិបន្តោ។ ឧភយេនាបិ ‘‘ឋានគមនាទីសុ អវិជហន្តោ សព្ពកាលំ មយ្ហំ សមីបេ ឯវ វិហរេយ្យ ចេបី’’តិ ទស្សេតិ។ សោ អារកាវ មយ្ហំ, អហញ្ច តស្សាតិ សោ ភិក្ខុ មយា វុត្តំ បដិបទំ អបូរេន្តោ មម ទូរេយេវ, អហញ្ច តស្ស ទូរេយេវ។ ឯតេន មំសចក្ខុនា តថាគតទស្សនំ រូបកាយសមោធានញ្ច អការណំ, ញាណចក្ខុនាវ ទស្សនំ ធម្មកាយសមោធានមេវ ច បមាណន្តិ ទស្សេតិ។ តេនេវាហ ‘‘ធម្មញ្ហិ សោ, ភិក្ខវេ, ភិក្ខុ ន បស្សតិ, ធម្មំ អបស្សន្តោ ន មំ បស្សតី’’តិ។ តត្ថ ធម្មោ នាម នវវិធោ លោកុត្តរធម្មោ។ សោ ច អភិជ្ឈាទីហិ ទូសិតចិត្តេន ន សក្កា បស្សិតុំ, តស្មា ធម្មស្ស អទស្សនតោ ធម្មកាយញ្ច ន បស្សតីតិ។ តថា ហិ វុត្តំ –
92. Tatiye saṅghāṭikaṇṇeti cīvarakoṭiyaṃ. Gahetvāti parāmasitvā. Anubandho assāti anugato bhaveyya. Idaṃ vuttaṃ hoti – ‘‘bhikkhave, idhekacco bhikkhu attano hatthena mayā pārutassa sugatamahācīvarassa kaṇṇe parāmasanto viya maṃ anugaccheyya, evaṃ mayhaṃ āsannataro hutvā vihareyyā’’ti. Pāde pādaṃ nikkhipantoti gacchantassa mama pāde pādaṃ nikkhittaṭṭhāne pāduddhāraṇānantaraṃ attano pādaṃ nikkhipanto. Ubhayenāpi ‘‘ṭhānagamanādīsu avijahanto sabbakālaṃ mayhaṃ samīpe eva vihareyya cepī’’ti dasseti. So ārakāva mayhaṃ, ahañca tassāti so bhikkhu mayā vuttaṃ paṭipadaṃ apūrento mama dūreyeva, ahañca tassa dūreyeva. Etena maṃsacakkhunā tathāgatadassanaṃ rūpakāyasamodhānañca akāraṇaṃ, ñāṇacakkhunāva dassanaṃ dhammakāyasamodhānameva ca pamāṇanti dasseti. Tenevāha ‘‘dhammañhi so, bhikkhave, bhikkhu na passati, dhammaṃ apassanto na maṃ passatī’’ti. Tattha dhammo nāma navavidho lokuttaradhammo. So ca abhijjhādīhi dūsitacittena na sakkā passituṃ, tasmā dhammassa adassanato dhammakāyañca na passatīti. Tathā hi vuttaṃ –
‘‘កិំ តេ, វក្កលិ, ឥមិនា បូតិកាយេន ទិដ្ឋេន? យោ ខោ, វក្កលិ, ធម្មំ បស្សតិ សោ មំ បស្សតិ; យោ មំ បស្សតិ, សោ ធម្មំ បស្សតី’’តិ (សំ. និ. ៣.៨៧)។
‘‘Kiṃ te, vakkali, iminā pūtikāyena diṭṭhena? Yo kho, vakkali, dhammaṃ passati so maṃ passati; yo maṃ passati, so dhammaṃ passatī’’ti (saṃ. ni. 3.87).
‘‘ធម្មភូតោ ព្រហ្មភូតោ’’តិ (ម. និ. ១.២០៣; បដិ. ម. ៣.៥) ច។
‘‘Dhammabhūto brahmabhūto’’ti (ma. ni. 1.203; paṭi. ma. 3.5) ca.
‘‘ធម្មកាយោ ឥតិបិ, ព្រហ្មកាយោ ឥតិបី’’តិ (ទី. និ. ៣.១១៨) ច អាទិ។
‘‘Dhammakāyo itipi, brahmakāyo itipī’’ti (dī. ni. 3.118) ca ādi.
យោជនសតេតិ យោជនសតេ បទេសេ, យោជនសតមត្ថកេតិ អត្ថោ។ សេសំ វុត្តវិបរិយាយេន វេទិតព្ពំ។ អរិយមគ្គាធិគមវសេន ចស្ស អនភិជ្ឈាលុអាទិភាវោ ទដ្ឋព្ពោ។
Yojanasateti yojanasate padese, yojanasatamatthaketi attho. Sesaṃ vuttavipariyāyena veditabbaṃ. Ariyamaggādhigamavasena cassa anabhijjhāluādibhāvo daṭṭhabbo.
គាថាសុ មហិច្ឆោតិ កាមេសុ តិព្ពសារាគតាយ មហាឥច្ឆោ។ វិឃាតវាតិ បទុដ្ឋមនសង្កប្បតាយ សត្តេសុ អាឃាតវសេន មហិច្ឆតាយ ឥច្ឆិតាលាភេន ច វិឃាតវា។ ឯជានុគោតិ ឯជាសង្ខាតាយ តណ្ហាយ ទាសោ វិយ ហុត្វា តំ អនុគច្ឆន្តោ។ រាគាទិកិលេសបរិឡាហាភិភវេន អនិព្ពុតោ។ រូបាទិវិសយានំ អភិកង្ខនេន គិទ្ធោ។ បស្ស យាវញ្ច អារកាតិ អនេជស្ស និព្ពុតស្ស វីតគេធស្ស សម្មាសម្ពុទ្ធស្ស ឱកាសវសេន សមីបេបិ សមានោ មហិច្ឆោ វិឃាតវា ឯជានុគោ អនិព្ពុតោ គិទ្ធោ ពាលបុថុជ្ជនោ ធម្មសភាវតោ យត្តកំ ទូរេ, តស្ស សោ ទូរភាវោ បស្ស, វត្តុម្បិ ន សុករន្តិ អត្ថោ។ វុត្តញ្ហេតំ –
Gāthāsu mahicchoti kāmesu tibbasārāgatāya mahāiccho. Vighātavāti paduṭṭhamanasaṅkappatāya sattesu āghātavasena mahicchatāya icchitālābhena ca vighātavā. Ejānugoti ejāsaṅkhātāya taṇhāya dāso viya hutvā taṃ anugacchanto. Rāgādikilesapariḷāhābhibhavena anibbuto. Rūpādivisayānaṃ abhikaṅkhanena giddho. Passa yāvañca ārakāti anejassa nibbutassa vītagedhassa sammāsambuddhassa okāsavasena samīpepi samāno mahiccho vighātavā ejānugo anibbuto giddho bālaputhujjano dhammasabhāvato yattakaṃ dūre, tassa so dūrabhāvo passa, vattumpi na sukaranti attho. Vuttañhetaṃ –
‘‘នភញ្ច ទូរេ បថវី ច ទូរេ,
‘‘Nabhañca dūre pathavī ca dūre,
បារំ សមុទ្ទស្ស តថាហុ ទូរេ;
Pāraṃ samuddassa tathāhu dūre;
តតោ ហវេ ទូរតរំ វទន្តិ,
Tato have dūrataraṃ vadanti,
សតញ្ច ធម្មោ អសតញ្ច រាជា’’តិ។ (អ. និ. ៤.៤៧; ជា. ២.២១.៤១៤);
Satañca dhammo asatañca rājā’’ti. (a. ni. 4.47; jā. 2.21.414);
ធម្មមភិញ្ញាយាតិ ចតុសច្ចធម្មំ អភិញ្ញាយ អញ្ញាយ ញាតតីរណបរិញ្ញាហិ យថារហំ បុព្ពភាគេ ជានិត្វា។ ធម្មមញ្ញាយាតិ តមេវ ធម្មំ អបរភាគេ មគ្គញាណេន បរិញ្ញាទិវសេន យថាមរិយាទំ ជានិត្វា។ បណ្ឌិតោតិ បដិវេធពាហុសច្ចេន បណ្ឌិតោ។ រហទោវ និវាតេ ចាតិ និវាតដ្ឋានេ រហទោ វិយ អនេជោ កិលេសចលនរហិតោ ឧបសម្មតិ, យថា សោ រហទោ និវាតដ្ឋានេ វាតេន អនព្ភាហតោ សន្និសិន្នោវ ហោតិ, ឯវំ អយម្បិ សព្ពថាបិ បដិប្បស្សទ្ធកិលេសោ កិលេសចលនរហិតោ អរហត្តផលសមាធិនា វូបសម្មតិ, សព្ពកាលំ ឧបសន្តសភាវោវ ហោតិ។ អនេជោតិ សោ ឯវំ អនេជាទិសភាវោ អរហា អនេជាទិសភាវស្ស សម្មាសម្ពុទ្ធស្ស ឱកាសតោ ទូរេបិ សមានោ ធម្មសភាវតោ អទូរេ សន្តិកេ ឯវាតិ។
Dhammamabhiññāyāti catusaccadhammaṃ abhiññāya aññāya ñātatīraṇapariññāhi yathārahaṃ pubbabhāge jānitvā. Dhammamaññāyāti tameva dhammaṃ aparabhāge maggañāṇena pariññādivasena yathāmariyādaṃ jānitvā. Paṇḍitoti paṭivedhabāhusaccena paṇḍito. Rahadova nivāte cāti nivātaṭṭhāne rahado viya anejo kilesacalanarahito upasammati, yathā so rahado nivātaṭṭhāne vātena anabbhāhato sannisinnova hoti, evaṃ ayampi sabbathāpi paṭippassaddhakileso kilesacalanarahito arahattaphalasamādhinā vūpasammati, sabbakālaṃ upasantasabhāvova hoti. Anejoti so evaṃ anejādisabhāvo arahā anejādisabhāvassa sammāsambuddhassa okāsato dūrepi samāno dhammasabhāvato adūre santike evāti.
តតិយសុត្តវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Tatiyasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / ខុទ្ទកនិកាយ • Khuddakanikāya / ឥតិវុត្តកបាឡិ • Itivuttakapāḷi / ៣. សង្ឃាដិកណ្ណសុត្តំ • 3. Saṅghāṭikaṇṇasuttaṃ
