Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / ഇതിവുത്തക-അട്ഠകഥാ • Itivuttaka-aṭṭhakathā |
൩. സങ്ഘാടികണ്ണസുത്തവണ്ണനാ
3. Saṅghāṭikaṇṇasuttavaṇṇanā
൯൨. തതിയേ സങ്ഘാടികണ്ണേതി ചീവരകോടിയം. ഗഹേത്വാതി പരാമസിത്വാ. അനുബന്ധോ അസ്സാതി അനുഗതോ ഭവേയ്യ. ഇദം വുത്തം ഹോതി – ‘‘ഭിക്ഖവേ, ഇധേകച്ചോ ഭിക്ഖു അത്തനോ ഹത്ഥേന മയാ പാരുതസ്സ സുഗതമഹാചീവരസ്സ കണ്ണേ പരാമസന്തോ വിയ മം അനുഗച്ഛേയ്യ, ഏവം മയ്ഹം ആസന്നതരോ ഹുത്വാ വിഹരേയ്യാ’’തി. പാദേ പാദം നിക്ഖിപന്തോതി ഗച്ഛന്തസ്സ മമ പാദേ പാദം നിക്ഖിത്തട്ഠാനേ പാദുദ്ധാരണാനന്തരം അത്തനോ പാദം നിക്ഖിപന്തോ. ഉഭയേനാപി ‘‘ഠാനഗമനാദീസു അവിജഹന്തോ സബ്ബകാലം മയ്ഹം സമീപേ ഏവ വിഹരേയ്യ ചേപീ’’തി ദസ്സേതി. സോ ആരകാവ മയ്ഹം, അഹഞ്ച തസ്സാതി സോ ഭിക്ഖു മയാ വുത്തം പടിപദം അപൂരേന്തോ മമ ദൂരേയേവ, അഹഞ്ച തസ്സ ദൂരേയേവ. ഏതേന മംസചക്ഖുനാ തഥാഗതദസ്സനം രൂപകായസമോധാനഞ്ച അകാരണം, ഞാണചക്ഖുനാവ ദസ്സനം ധമ്മകായസമോധാനമേവ ച പമാണന്തി ദസ്സേതി. തേനേവാഹ ‘‘ധമ്മഞ്ഹി സോ, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു ന പസ്സതി, ധമ്മം അപസ്സന്തോ ന മം പസ്സതീ’’തി. തത്ഥ ധമ്മോ നാമ നവവിധോ ലോകുത്തരധമ്മോ. സോ ച അഭിജ്ഝാദീഹി ദൂസിതചിത്തേന ന സക്കാ പസ്സിതും, തസ്മാ ധമ്മസ്സ അദസ്സനതോ ധമ്മകായഞ്ച ന പസ്സതീതി. തഥാ ഹി വുത്തം –
92. Tatiye saṅghāṭikaṇṇeti cīvarakoṭiyaṃ. Gahetvāti parāmasitvā. Anubandho assāti anugato bhaveyya. Idaṃ vuttaṃ hoti – ‘‘bhikkhave, idhekacco bhikkhu attano hatthena mayā pārutassa sugatamahācīvarassa kaṇṇe parāmasanto viya maṃ anugaccheyya, evaṃ mayhaṃ āsannataro hutvā vihareyyā’’ti. Pāde pādaṃ nikkhipantoti gacchantassa mama pāde pādaṃ nikkhittaṭṭhāne pāduddhāraṇānantaraṃ attano pādaṃ nikkhipanto. Ubhayenāpi ‘‘ṭhānagamanādīsu avijahanto sabbakālaṃ mayhaṃ samīpe eva vihareyya cepī’’ti dasseti. So ārakāva mayhaṃ, ahañca tassāti so bhikkhu mayā vuttaṃ paṭipadaṃ apūrento mama dūreyeva, ahañca tassa dūreyeva. Etena maṃsacakkhunā tathāgatadassanaṃ rūpakāyasamodhānañca akāraṇaṃ, ñāṇacakkhunāva dassanaṃ dhammakāyasamodhānameva ca pamāṇanti dasseti. Tenevāha ‘‘dhammañhi so, bhikkhave, bhikkhu na passati, dhammaṃ apassanto na maṃ passatī’’ti. Tattha dhammo nāma navavidho lokuttaradhammo. So ca abhijjhādīhi dūsitacittena na sakkā passituṃ, tasmā dhammassa adassanato dhammakāyañca na passatīti. Tathā hi vuttaṃ –
‘‘കിം തേ, വക്കലി, ഇമിനാ പൂതികായേന ദിട്ഠേന? യോ ഖോ, വക്കലി, ധമ്മം പസ്സതി സോ മം പസ്സതി; യോ മം പസ്സതി, സോ ധമ്മം പസ്സതീ’’തി (സം॰ നി॰ ൩.൮൭).
‘‘Kiṃ te, vakkali, iminā pūtikāyena diṭṭhena? Yo kho, vakkali, dhammaṃ passati so maṃ passati; yo maṃ passati, so dhammaṃ passatī’’ti (saṃ. ni. 3.87).
‘‘ധമ്മഭൂതോ ബ്രഹ്മഭൂതോ’’തി (മ॰ നി॰ ൧.൨൦൩; പടി॰ മ॰ ൩.൫) ച.
‘‘Dhammabhūto brahmabhūto’’ti (ma. ni. 1.203; paṭi. ma. 3.5) ca.
‘‘ധമ്മകായോ ഇതിപി, ബ്രഹ്മകായോ ഇതിപീ’’തി (ദീ॰ നി॰ ൩.൧൧൮) ച ആദി.
‘‘Dhammakāyo itipi, brahmakāyo itipī’’ti (dī. ni. 3.118) ca ādi.
യോജനസതേതി യോജനസതേ പദേസേ, യോജനസതമത്ഥകേതി അത്ഥോ. സേസം വുത്തവിപരിയായേന വേദിതബ്ബം. അരിയമഗ്ഗാധിഗമവസേന ചസ്സ അനഭിജ്ഝാലുആദിഭാവോ ദട്ഠബ്ബോ.
Yojanasateti yojanasate padese, yojanasatamatthaketi attho. Sesaṃ vuttavipariyāyena veditabbaṃ. Ariyamaggādhigamavasena cassa anabhijjhāluādibhāvo daṭṭhabbo.
ഗാഥാസു മഹിച്ഛോതി കാമേസു തിബ്ബസാരാഗതായ മഹാഇച്ഛോ. വിഘാതവാതി പദുട്ഠമനസങ്കപ്പതായ സത്തേസു ആഘാതവസേന മഹിച്ഛതായ ഇച്ഛിതാലാഭേന ച വിഘാതവാ. ഏജാനുഗോതി ഏജാസങ്ഖാതായ തണ്ഹായ ദാസോ വിയ ഹുത്വാ തം അനുഗച്ഛന്തോ. രാഗാദികിലേസപരിളാഹാഭിഭവേന അനിബ്ബുതോ. രൂപാദിവിസയാനം അഭികങ്ഖനേന ഗിദ്ധോ. പസ്സ യാവഞ്ച ആരകാതി അനേജസ്സ നിബ്ബുതസ്സ വീതഗേധസ്സ സമ്മാസമ്ബുദ്ധസ്സ ഓകാസവസേന സമീപേപി സമാനോ മഹിച്ഛോ വിഘാതവാ ഏജാനുഗോ അനിബ്ബുതോ ഗിദ്ധോ ബാലപുഥുജ്ജനോ ധമ്മസഭാവതോ യത്തകം ദൂരേ, തസ്സ സോ ദൂരഭാവോ പസ്സ, വത്തുമ്പി ന സുകരന്തി അത്ഥോ. വുത്തഞ്ഹേതം –
Gāthāsu mahicchoti kāmesu tibbasārāgatāya mahāiccho. Vighātavāti paduṭṭhamanasaṅkappatāya sattesu āghātavasena mahicchatāya icchitālābhena ca vighātavā. Ejānugoti ejāsaṅkhātāya taṇhāya dāso viya hutvā taṃ anugacchanto. Rāgādikilesapariḷāhābhibhavena anibbuto. Rūpādivisayānaṃ abhikaṅkhanena giddho. Passa yāvañca ārakāti anejassa nibbutassa vītagedhassa sammāsambuddhassa okāsavasena samīpepi samāno mahiccho vighātavā ejānugo anibbuto giddho bālaputhujjano dhammasabhāvato yattakaṃ dūre, tassa so dūrabhāvo passa, vattumpi na sukaranti attho. Vuttañhetaṃ –
‘‘നഭഞ്ച ദൂരേ പഥവീ ച ദൂരേ,
‘‘Nabhañca dūre pathavī ca dūre,
പാരം സമുദ്ദസ്സ തഥാഹു ദൂരേ;
Pāraṃ samuddassa tathāhu dūre;
തതോ ഹവേ ദൂരതരം വദന്തി,
Tato have dūrataraṃ vadanti,
സതഞ്ച ധമ്മോ അസതഞ്ച രാജാ’’തി. (അ॰ നി॰ ൪.൪൭; ജാ॰ ൨.൨൧.൪൧൪);
Satañca dhammo asatañca rājā’’ti. (a. ni. 4.47; jā. 2.21.414);
ധമ്മമഭിഞ്ഞായാതി ചതുസച്ചധമ്മം അഭിഞ്ഞായ അഞ്ഞായ ഞാതതീരണപരിഞ്ഞാഹി യഥാരഹം പുബ്ബഭാഗേ ജാനിത്വാ. ധമ്മമഞ്ഞായാതി തമേവ ധമ്മം അപരഭാഗേ മഗ്ഗഞാണേന പരിഞ്ഞാദിവസേന യഥാമരിയാദം ജാനിത്വാ. പണ്ഡിതോതി പടിവേധബാഹുസച്ചേന പണ്ഡിതോ. രഹദോവ നിവാതേ ചാതി നിവാതട്ഠാനേ രഹദോ വിയ അനേജോ കിലേസചലനരഹിതോ ഉപസമ്മതി, യഥാ സോ രഹദോ നിവാതട്ഠാനേ വാതേന അനബ്ഭാഹതോ സന്നിസിന്നോവ ഹോതി, ഏവം അയമ്പി സബ്ബഥാപി പടിപ്പസ്സദ്ധകിലേസോ കിലേസചലനരഹിതോ അരഹത്തഫലസമാധിനാ വൂപസമ്മതി, സബ്ബകാലം ഉപസന്തസഭാവോവ ഹോതി. അനേജോതി സോ ഏവം അനേജാദിസഭാവോ അരഹാ അനേജാദിസഭാവസ്സ സമ്മാസമ്ബുദ്ധസ്സ ഓകാസതോ ദൂരേപി സമാനോ ധമ്മസഭാവതോ അദൂരേ സന്തികേ ഏവാതി.
Dhammamabhiññāyāti catusaccadhammaṃ abhiññāya aññāya ñātatīraṇapariññāhi yathārahaṃ pubbabhāge jānitvā. Dhammamaññāyāti tameva dhammaṃ aparabhāge maggañāṇena pariññādivasena yathāmariyādaṃ jānitvā. Paṇḍitoti paṭivedhabāhusaccena paṇḍito. Rahadova nivāte cāti nivātaṭṭhāne rahado viya anejo kilesacalanarahito upasammati, yathā so rahado nivātaṭṭhāne vātena anabbhāhato sannisinnova hoti, evaṃ ayampi sabbathāpi paṭippassaddhakileso kilesacalanarahito arahattaphalasamādhinā vūpasammati, sabbakālaṃ upasantasabhāvova hoti. Anejoti so evaṃ anejādisabhāvo arahā anejādisabhāvassa sammāsambuddhassa okāsato dūrepi samāno dhammasabhāvato adūre santike evāti.
തതിയസുത്തവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.
Tatiyasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / സുത്തപിടക • Suttapiṭaka / ഖുദ്ദകനികായ • Khuddakanikāya / ഇതിവുത്തകപാളി • Itivuttakapāḷi / ൩. സങ്ഘാടികണ്ണസുത്തം • 3. Saṅghāṭikaṇṇasuttaṃ