| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / पाचित्यादियोजनापाळि • Pācityādiyojanāpāḷi |
९१. सङ्घुपोसथादिकथा
91. Saṅghuposathādikathā
१६८. ‘‘सम्मज्जित्वा’’ति पदमपेक्खित्वा सो देसोति एत्थ ‘‘उपयोगत्थे पच्चत्तवचन’’न्ति वुत्तं। एतन्ति ‘‘सो देसो सम्मज्जितब्बो’’तिआदिवचनं। तेनाति तेन हेतुना। अट्ठकथाचरिया ‘‘सम्मज्जनी…पे॰… वुच्चति’’ इति आहूति योजना।
168. ‘‘Sammajjitvā’’ti padamapekkhitvā so desoti ettha ‘‘upayogatthe paccattavacana’’nti vuttaṃ. Etanti ‘‘so deso sammajjitabbo’’tiādivacanaṃ. Tenāti tena hetunā. Aṭṭhakathācariyā ‘‘sammajjanī…pe… vuccati’’ iti āhūti yojanā.
सम्मज्जनीति सम्मज्जनकरणं। पदीपोति पदीपुज्जलनं। उदकन्ति उदकट्ठपनं। आसनेनाति आसनपञ्ञापनेन। ‘‘इती’’ति अज्झाहरितब्बं। उपोसथस्साति नवविधस्स उपोसथस्स पुब्बकरणन्ति सम्बन्धो। एतानीति चत्तारि कम्मानि। वुच्चतीति कथियति। इदं ‘‘एतानी’’ति कम्मस्स च ‘‘पुब्बकरण’’न्ति आकारस्स च अभेदत्ता आसन्नं आकारमपेक्खित्वा एकवचनवसेन वुत्तं। ‘‘अक्खातानी’’ति इदं पन ‘‘इमानि चत्तारी’’ति कम्ममपेक्खित्वा बहुवचनवसेन वुत्तन्ति दट्ठब्बं।
Sammajjanīti sammajjanakaraṇaṃ. Padīpoti padīpujjalanaṃ. Udakanti udakaṭṭhapanaṃ. Āsanenāti āsanapaññāpanena. ‘‘Itī’’ti ajjhāharitabbaṃ. Uposathassāti navavidhassa uposathassa pubbakaraṇanti sambandho. Etānīti cattāri kammāni. Vuccatīti kathiyati. Idaṃ ‘‘etānī’’ti kammassa ca ‘‘pubbakaraṇa’’nti ākārassa ca abhedattā āsannaṃ ākāramapekkhitvā ekavacanavasena vuttaṃ. ‘‘Akkhātānī’’ti idaṃ pana ‘‘imāni cattārī’’ti kammamapekkhitvā bahuvacanavasena vuttanti daṭṭhabbaṃ.
छन्दपारिसुद्धिउतुक्खानन्ति छन्दक्खानञ्च पारिसुद्धिक्खानञ्च उतुक्खानञ्च। भिक्खुगणनाति भिक्खू गणेत्वा अक्खानं। ओवादोति भिक्खुनीहि याचितस्स ओवादस्स अक्खानं। एतानीति एतानि पञ्च। पुब्बकरणतो पच्छाति पुब्बकरणस्स करणतो पच्छा। एत्थ च ‘‘पुब्बकरणतो पच्छा कत्तब्बानी’’ति इदं कत्तब्बाकारस्सेव विसेसनं, न अत्थस्स। अयं पन विसेसो – सङ्घसन्निपाततो पुब्बभागे कत्तब्बत्ता पुब्बकरणं नाम, उपोसथकरणतो पुब्बभागे कत्तब्बत्ता पुब्बकिच्चं नामाति।
Chandapārisuddhiutukkhānanti chandakkhānañca pārisuddhikkhānañca utukkhānañca. Bhikkhugaṇanāti bhikkhū gaṇetvā akkhānaṃ. Ovādoti bhikkhunīhi yācitassa ovādassa akkhānaṃ. Etānīti etāni pañca. Pubbakaraṇato pacchāti pubbakaraṇassa karaṇato pacchā. Ettha ca ‘‘pubbakaraṇato pacchā kattabbānī’’ti idaṃ kattabbākārasseva visesanaṃ, na atthassa. Ayaṃ pana viseso – saṅghasannipātato pubbabhāge kattabbattā pubbakaraṇaṃ nāma, uposathakaraṇato pubbabhāge kattabbattā pubbakiccaṃ nāmāti.
उपोसथोति उपोसथदिवसो। यावतिका च भिक्खूति यत्तका भिक्खू। कम्मपत्ताति उपोसथकम्मस्स पत्ता युत्ता अनुरूपा। तावतिका भिक्खू हत्थपासं अविजहित्वा एकसीमायं ठिता च होन्तीति योजना। सभागापत्तियोति वत्थुसभागा आपत्तियो। वज्जनीयाति वज्जेतब्बा। पुग्गलाति गहट्ठादिपुग्गला। तस्मिन्ति तस्मिं उपोसथसीममाळके। एतानि चत्तारीति पाठसेसो।
Uposathoti uposathadivaso. Yāvatikā ca bhikkhūti yattakā bhikkhū. Kammapattāti uposathakammassa pattā yuttā anurūpā. Tāvatikā bhikkhū hatthapāsaṃ avijahitvā ekasīmāyaṃ ṭhitā ca hontīti yojanā. Sabhāgāpattiyoti vatthusabhāgā āpattiyo. Vajjanīyāti vajjetabbā. Puggalāti gahaṭṭhādipuggalā. Tasminti tasmiṃ uposathasīmamāḷake. Etāni cattārīti pāṭhaseso.
आगतेहि तेहि भिक्खूहीति योजना। पन्नरसोपीति पिसद्देन न केवलं पाळियं आगतनयेनेव अधिट्ठातुं वट्टति, अथ खो ‘‘अज्ज मे उपोसथो पन्नरसो’’तिपीति दस्सेति।
Āgatehi tehi bhikkhūhīti yojanā. Pannarasopīti pisaddena na kevalaṃ pāḷiyaṃ āgatanayeneva adhiṭṭhātuṃ vaṭṭati, atha kho ‘‘ajja me uposatho pannaraso’’tipīti dasseti.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / विनयपिटक • Vinayapiṭaka / महावग्गपाळि • Mahāvaggapāḷi / ९१. सङ्घुपोसथादिप्पभेदं • 91. Saṅghuposathādippabhedaṃ
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / विनयपिटक (अट्ठकथा) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / महावग्ग-अट्ठकथा • Mahāvagga-aṭṭhakathā / सङ्घुपोसथादिकथा • Saṅghuposathādikathā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / सारत्थदीपनी-टीका • Sāratthadīpanī-ṭīkā / सङ्घुपोसथादिकथावण्णना • Saṅghuposathādikathāvaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / विमतिविनोदनी-टीका • Vimativinodanī-ṭīkā / छन्ददानकथादिवण्णना • Chandadānakathādivaṇṇanā
