| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / ปาจิตฺยาทิโยชนาปาฬิ • Pācityādiyojanāpāḷi |
๙๑. สงฺฆุโปสถาทิกถา
91. Saṅghuposathādikathā
๑๖๘. ‘‘สมฺมชฺชิตฺวา’’ติ ปทมเปกฺขิตฺวา โส เทโสติ เอตฺถ ‘‘อุปโยคเตฺถ ปจฺจตฺตวจน’’นฺติ วุตฺตํฯ เอตนฺติ ‘‘โส เทโส สมฺมชฺชิตโพฺพ’’ติอาทิวจนํฯ เตนาติ เตน เหตุนาฯ อฎฺฐกถาจริยา ‘‘สมฺมชฺชนี…เป.… วุจฺจติ’’ อิติ อาหูติ โยชนาฯ
168. ‘‘Sammajjitvā’’ti padamapekkhitvā so desoti ettha ‘‘upayogatthe paccattavacana’’nti vuttaṃ. Etanti ‘‘so deso sammajjitabbo’’tiādivacanaṃ. Tenāti tena hetunā. Aṭṭhakathācariyā ‘‘sammajjanī…pe… vuccati’’ iti āhūti yojanā.
สมฺมชฺชนีติ สมฺมชฺชนกรณํฯ ปทีโปติ ปทีปุชฺชลนํฯ อุทกนฺติ อุทกฎฺฐปนํฯ อาสเนนาติ อาสนปญฺญาปเนนฯ ‘‘อิตี’’ติ อชฺฌาหริตพฺพํฯ อุโปสถสฺสาติ นววิธสฺส อุโปสถสฺส ปุพฺพกรณนฺติ สมฺพโนฺธฯ เอตานีติ จตฺตาริ กมฺมานิฯ วุจฺจตีติ กถิยติฯ อิทํ ‘‘เอตานี’’ติ กมฺมสฺส จ ‘‘ปุพฺพกรณ’’นฺติ อาการสฺส จ อเภทตฺตา อาสนฺนํ อาการมเปกฺขิตฺวา เอกวจนวเสน วุตฺตํฯ ‘‘อกฺขาตานี’’ติ อิทํ ปน ‘‘อิมานิ จตฺตารี’’ติ กมฺมมเปกฺขิตฺวา พหุวจนวเสน วุตฺตนฺติ ทฎฺฐพฺพํฯ
Sammajjanīti sammajjanakaraṇaṃ. Padīpoti padīpujjalanaṃ. Udakanti udakaṭṭhapanaṃ. Āsanenāti āsanapaññāpanena. ‘‘Itī’’ti ajjhāharitabbaṃ. Uposathassāti navavidhassa uposathassa pubbakaraṇanti sambandho. Etānīti cattāri kammāni. Vuccatīti kathiyati. Idaṃ ‘‘etānī’’ti kammassa ca ‘‘pubbakaraṇa’’nti ākārassa ca abhedattā āsannaṃ ākāramapekkhitvā ekavacanavasena vuttaṃ. ‘‘Akkhātānī’’ti idaṃ pana ‘‘imāni cattārī’’ti kammamapekkhitvā bahuvacanavasena vuttanti daṭṭhabbaṃ.
ฉนฺทปาริสุทฺธิอุตุกฺขานนฺติ ฉนฺทกฺขานญฺจ ปาริสุทฺธิกฺขานญฺจ อุตุกฺขานญฺจฯ ภิกฺขุคณนาติ ภิกฺขู คเณตฺวา อกฺขานํฯ โอวาโทติ ภิกฺขุนีหิ ยาจิตสฺส โอวาทสฺส อกฺขานํฯ เอตานีติ เอตานิ ปญฺจฯ ปุพฺพกรณโต ปจฺฉาติ ปุพฺพกรณสฺส กรณโต ปจฺฉาฯ เอตฺถ จ ‘‘ปุพฺพกรณโต ปจฺฉา กตฺตพฺพานี’’ติ อิทํ กตฺตพฺพาการเสฺสว วิเสสนํ, น อตฺถสฺสฯ อยํ ปน วิเสโส – สงฺฆสนฺนิปาตโต ปุพฺพภาเค กตฺตพฺพตฺตา ปุพฺพกรณํ นาม, อุโปสถกรณโต ปุพฺพภาเค กตฺตพฺพตฺตา ปุพฺพกิจฺจํ นามาติฯ
Chandapārisuddhiutukkhānanti chandakkhānañca pārisuddhikkhānañca utukkhānañca. Bhikkhugaṇanāti bhikkhū gaṇetvā akkhānaṃ. Ovādoti bhikkhunīhi yācitassa ovādassa akkhānaṃ. Etānīti etāni pañca. Pubbakaraṇato pacchāti pubbakaraṇassa karaṇato pacchā. Ettha ca ‘‘pubbakaraṇato pacchā kattabbānī’’ti idaṃ kattabbākārasseva visesanaṃ, na atthassa. Ayaṃ pana viseso – saṅghasannipātato pubbabhāge kattabbattā pubbakaraṇaṃ nāma, uposathakaraṇato pubbabhāge kattabbattā pubbakiccaṃ nāmāti.
อุโปสโถติ อุโปสถทิวโสฯ ยาวติกา จ ภิกฺขูติ ยตฺตกา ภิกฺขูฯ กมฺมปตฺตาติ อุโปสถกมฺมสฺส ปตฺตา ยุตฺตา อนุรูปาฯ ตาวติกา ภิกฺขู หตฺถปาสํ อวิชหิตฺวา เอกสีมายํ ฐิตา จ โหนฺตีติ โยชนาฯ สภาคาปตฺติโยติ วตฺถุสภาคา อาปตฺติโยฯ วชฺชนียาติ วเชฺชตพฺพาฯ ปุคฺคลาติ คหฎฺฐาทิปุคฺคลาฯ ตสฺมินฺติ ตสฺมิํ อุโปสถสีมมาฬเกฯ เอตานิ จตฺตารีติ ปาฐเสโสฯ
Uposathoti uposathadivaso. Yāvatikā ca bhikkhūti yattakā bhikkhū. Kammapattāti uposathakammassa pattā yuttā anurūpā. Tāvatikā bhikkhū hatthapāsaṃ avijahitvā ekasīmāyaṃ ṭhitā ca hontīti yojanā. Sabhāgāpattiyoti vatthusabhāgā āpattiyo. Vajjanīyāti vajjetabbā. Puggalāti gahaṭṭhādipuggalā. Tasminti tasmiṃ uposathasīmamāḷake. Etāni cattārīti pāṭhaseso.
อาคเตหิ เตหิ ภิกฺขูหีติ โยชนาฯ ปนฺนรโสปีติ ปิสเทฺทน น เกวลํ ปาฬิยํ อาคตนเยเนว อธิฎฺฐาตุํ วฎฺฎติ, อถ โข ‘‘อชฺช เม อุโปสโถ ปนฺนรโส’’ติปีติ ทเสฺสติฯ
Āgatehi tehi bhikkhūhīti yojanā. Pannarasopīti pisaddena na kevalaṃ pāḷiyaṃ āgatanayeneva adhiṭṭhātuṃ vaṭṭati, atha kho ‘‘ajja me uposatho pannaraso’’tipīti dasseti.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / วินยปิฎก • Vinayapiṭaka / มหาวคฺคปาฬิ • Mahāvaggapāḷi / ๙๑. สงฺฆุโปสถาทิปฺปเภทํ • 91. Saṅghuposathādippabhedaṃ
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / วินยปิฎก (อฎฺฐกถา) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / มหาวคฺค-อฎฺฐกถา • Mahāvagga-aṭṭhakathā / สงฺฆุโปสถาทิกถา • Saṅghuposathādikathā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / สารตฺถทีปนี-ฎีกา • Sāratthadīpanī-ṭīkā / สงฺฆุโปสถาทิกถาวณฺณนา • Saṅghuposathādikathāvaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วิมติวิโนทนี-ฎีกา • Vimativinodanī-ṭīkā / ฉนฺททานกถาทิวณฺณนา • Chandadānakathādivaṇṇanā
