| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / សារត្ថទីបនី-ដីកា • Sāratthadīpanī-ṭīkā |
១១. បញ្ចសតិកក្ខន្ធកំ
11. Pañcasatikakkhandhakaṃ
សង្គីតិនិទានកថាវណ្ណនា
Saṅgītinidānakathāvaṇṇanā
៤៣៧. បញ្ចសតិកក្ខន្ធកេ បាវាយ កុសិនារន្តិ (ទី. និ. អដ្ឋ. ២.២៣១) បាវានគរេ បិណ្ឌាយ ចរិត្វា កុសិនារំ គមិស្សាមីតិ អទ្ធានមគ្គប្បដិបន្នោ។ មន្ទារវបុប្ផំ គហេត្វាតិ មហាចាដិប្បមាណំ បុប្ផំ អាគន្តុកទណ្ឌកេ ឋបេត្វា ឆត្តំ វិយ គហេត្វា។ អទ្ទសំ ខោតិ អាគច្ឆន្តំ ទូរតោវ អទ្ទសំ។ ទិស្វា ច បន ‘‘បុច្ឆិស្សាមិ នំ ភគវតោ បវត្តិ’’ន្តិ ចិត្តំ ឧប្បាទេត្វា ‘‘សចេ ខោ បន និសិន្នកោវ បុច្ឆិស្សាមិ, សត្ថរិ អគារវោ កតោ ភវិស្សតី’’តិ ឧដ្ឋហិត្វា ឋិតដ្ឋានតោ អបក្កម្ម ឆទ្ទន្តោ នាគរាជា មណិចម្មំ វិយ ទសពលទត្តិយំ មេឃវណ្ណបំសុកូលចីវរំ បារុបិត្វា ទសនខសមោធានសមុជ្ជលំ អញ្ជលិំ សិរស្មិំ បតិដ្ឋាបេត្វា សត្ថរិ កតេន គារវេន អាជីវកស្ស អភិមុខោ ហុត្វា ‘‘អបាវុសោ អម្ហាកំ សត្ថារំ ជានាសី’’តិ អាហ។ កិំ បន សត្ថុ បរិនិព្ពានំ ជានន្តោ បុច្ឆិ អជានន្តោតិ? អាវជ្ជនប្បដិពទ្ធំ ខីណាសវានំ ជាននំ។ អនាវជ្ជិតត្តា បនេស អជានន្តោ បុច្ឆីតិ ឯកេ។ ថេរោ សមាបត្តិពហុលោ រត្តិដ្ឋានទិវាដ្ឋានលេណមណ្ឌបាទីសុ និច្ចំ សមាបត្តិផលេនេវ យាបេតិ។ កុលសន្តកម្បិ គាមំ បវិសិត្វា ទ្វារេ សមាបជ្ជិត្វា សមាបត្តិតោ វុដ្ឋិតោវ ភិក្ខំ គណ្ហាតិ។ ថេរោ កិរ ‘‘ឥមិនា មេ បច្ឆិមេន អត្តភាវេន មហាជនានុគ្គហំ ករិស្សាមិ, យេ មយ្ហំ ភិក្ខំ វា ទេន្តិ, គន្ធមាលាទីហិ វា សក្ការំ ករោន្តិ, តេសំ តំ មហប្ផលំ ហោតូ’’តិ ឯវំ ករោតិ។ តស្មា សមាបត្តិពហុលតាយ ន ជានិ។ ឥតិ អជានន្តោវ បុច្ឆីតិ វទន្តិ, តំ ន គហេតព្ពំ។ ន ហេត្ថ អជាននការណំ អត្ថិ។ អភិលក្ខិតំ សត្ថុ បរិនិព្ពានំ អហោសិ ទសសហស្សិលោកធាតុកម្បនាទីហិ និមិត្តេហិ។ ថេរស្ស បន បរិសាយ កេហិចិ ភិក្ខូហិ ភគវា ទិដ្ឋបុព្ពោ, កេហិចិ ន ទិដ្ឋបុព្ពោ។ តត្ថ យេហិ ទិដ្ឋបុព្ពោ, តេបិ បស្សិតុកាមាវ។ យេហិបិ អទិដ្ឋបុព្ពោ, តេបិ បស្សិតុកាមាវ។ តត្ថ យេហិ ន ទិដ្ឋបុព្ពោ, តេ អភិទស្សនកាមតាយ គន្ត្វា ‘‘កុហិំ ភគវា’’តិ បុច្ឆន្តា ‘‘បរិនិព្ពុតោ’’តិ សុត្វា សន្ធារេតុំ ន សក្ខិស្សន្តិ។ ចីវរំ ឆឌ្ឌេត្វា ឯកវត្ថា វា ទុន្និវត្ថា វា ឧរានិ បដិបិសន្តា បរោទិស្សន្តិ។ តត្ថ មនុស្សា ‘‘មហាកស្សបេន សទ្ធិំ អាគតបំសុកូលិកា សយម្បិ ឥត្ថិយោ វិយ បរោទន្តិ, តេ កិំ អម្ហេ សមស្សាសេន្តី’’តិ មយ្ហំ ទោសំ ទស្សន្តិ។ ឥទំ បន សុញ្ញំ មហារញ្ញំ, ឥធ យថា តថា រោទន្តេសុ ទោសោ នត្ថិ។ បុរិមតរំ សុត្វា នាម សោកោបិ តនុកោ ហោតីតិ ភិក្ខូនំ សតុប្បាទលាភត្ថំ ជានន្តោវ បុច្ឆិ។
437. Pañcasatikakkhandhake pāvāya kusināranti (dī. ni. aṭṭha. 2.231) pāvānagare piṇḍāya caritvā kusināraṃ gamissāmīti addhānamaggappaṭipanno. Mandāravapupphaṃ gahetvāti mahācāṭippamāṇaṃ pupphaṃ āgantukadaṇḍake ṭhapetvā chattaṃ viya gahetvā. Addasaṃ khoti āgacchantaṃ dūratova addasaṃ. Disvā ca pana ‘‘pucchissāmi naṃ bhagavato pavatti’’nti cittaṃ uppādetvā ‘‘sace kho pana nisinnakova pucchissāmi, satthari agāravo kato bhavissatī’’ti uṭṭhahitvā ṭhitaṭṭhānato apakkamma chaddanto nāgarājā maṇicammaṃ viya dasabaladattiyaṃ meghavaṇṇapaṃsukūlacīvaraṃ pārupitvā dasanakhasamodhānasamujjalaṃ añjaliṃ sirasmiṃ patiṭṭhāpetvā satthari katena gāravena ājīvakassa abhimukho hutvā ‘‘apāvuso amhākaṃ satthāraṃ jānāsī’’ti āha. Kiṃ pana satthu parinibbānaṃ jānanto pucchi ajānantoti? Āvajjanappaṭibaddhaṃ khīṇāsavānaṃ jānanaṃ. Anāvajjitattā panesa ajānanto pucchīti eke. Thero samāpattibahulo rattiṭṭhānadivāṭṭhānaleṇamaṇḍapādīsu niccaṃ samāpattiphaleneva yāpeti. Kulasantakampi gāmaṃ pavisitvā dvāre samāpajjitvā samāpattito vuṭṭhitova bhikkhaṃ gaṇhāti. Thero kira ‘‘iminā me pacchimena attabhāvena mahājanānuggahaṃ karissāmi, ye mayhaṃ bhikkhaṃ vā denti, gandhamālādīhi vā sakkāraṃ karonti, tesaṃ taṃ mahapphalaṃ hotū’’ti evaṃ karoti. Tasmā samāpattibahulatāya na jāni. Iti ajānantova pucchīti vadanti, taṃ na gahetabbaṃ. Na hettha ajānanakāraṇaṃ atthi. Abhilakkhitaṃ satthu parinibbānaṃ ahosi dasasahassilokadhātukampanādīhi nimittehi. Therassa pana parisāya kehici bhikkhūhi bhagavā diṭṭhapubbo, kehici na diṭṭhapubbo. Tattha yehi diṭṭhapubbo, tepi passitukāmāva. Yehipi adiṭṭhapubbo, tepi passitukāmāva. Tattha yehi na diṭṭhapubbo, te abhidassanakāmatāya gantvā ‘‘kuhiṃ bhagavā’’ti pucchantā ‘‘parinibbuto’’ti sutvā sandhāretuṃ na sakkhissanti. Cīvaraṃ chaḍḍetvā ekavatthā vā dunnivatthā vā urāni paṭipisantā parodissanti. Tattha manussā ‘‘mahākassapena saddhiṃ āgatapaṃsukūlikā sayampi itthiyo viya parodanti, te kiṃ amhe samassāsentī’’ti mayhaṃ dosaṃ dassanti. Idaṃ pana suññaṃ mahāraññaṃ, idha yathā tathā rodantesu doso natthi. Purimataraṃ sutvā nāma sokopi tanuko hotīti bhikkhūnaṃ satuppādalābhatthaṃ jānantova pucchi.
អជ្ជ សត្តាហបរិនិព្ពុតោតិ អជ្ជ ទិវសតោ បដិលោមតោ សត្តមេ អហនិ បរិនិព្ពុតោ។ តតោ មេ ឥទន្តិ តតោ សមណស្ស គោតមស្ស បរិនិព្ពុតដ្ឋានតោ។ អវីតរាគាតិ បុថុជ្ជនា ចេវ សោតាបន្នសកទាគាមិនោ ច។ តេសញ្ហិ ទោមនស្សំ អប្បហីនំ, តស្មា តេបិ ពាហា បគ្គយ្ហ កន្ទន្តិ, ឧភោ ហត្ថេ សីសេ ឋបេត្វា រោទន្តិ។ ឆិន្នបាតំ បបតន្តីតិ ឆិន្នានំ បាតោ វិយ ឆិន្នបាតោ, តំ ឆិន្នបាតំ, ភាវនបុំសកនិទ្ទេសោយំ, មជ្ឈេ ឆិន្នា វិយ ហុត្វា យតោ វា តតោ វា បតន្តីតិ អត្ថោ។ អាវដ្ដន្តីតិ អភិមុខភាវេន វដ្ដន្តិ។ យត្ថ បតិតា, តតោ កតិបយរតនដ្ឋានំ វដ្ដនវសេនេវ គន្ត្វា បុន យថាបតិតមេវ ឋានំ វដ្ដនវសេន អាគច្ឆន្តិ។ វិវដ្ដន្តីតិ យត្ថ បតិតា, តតោ និវដ្ដន្តិ, បតិតដ្ឋានតោ បរភាគំ វដ្ដមានា គច្ឆន្តីតិ អត្ថោ។ អបិច បុរតោ វដ្ដនំ អាវដ្ដនំ, បស្សតោ បច្ឆតោ ច វដ្ដនំ វិវដ្ដនំ។ តស្មា ទ្វេ បាទេ បសារេត្វា សកិំ បុរតោ សកិំ បច្ឆតោ សកិំ វាមតោ សកិំ ទក្ខិណតោ សម្បរិវដ្ដមានាបិ អាវដ្ដន្តិ វិវដ្ដន្តីតិ វុច្ចន្តិ។ វីតរាគាតិ បហីនទោមនស្សា ឥដ្ឋានិដ្ឋេសុ និព្ពិការតាយ សិលាថម្ភសទិសា អនាគាមិខីណាសវា។ កាមញ្ហិ ទោមនស្សេ អសតិបិ ឯកច្ចោ រាគោ ហោតិយេវ, រាគេ បន អសតិ ទោមនស្សស្ស អសម្ភវោយេវ។ តទេកដ្ឋភាវតោ ហិ រាគប្បហានេន បហីនទោមនស្សា វុត្តា, ន ខីណាសវា ឯវ។
Ajja sattāhaparinibbutoti ajja divasato paṭilomato sattame ahani parinibbuto. Tato me idanti tato samaṇassa gotamassa parinibbutaṭṭhānato. Avītarāgāti puthujjanā ceva sotāpannasakadāgāmino ca. Tesañhi domanassaṃ appahīnaṃ, tasmā tepi bāhā paggayha kandanti, ubho hatthe sīse ṭhapetvā rodanti. Chinnapātaṃ papatantīti chinnānaṃ pāto viya chinnapāto, taṃ chinnapātaṃ, bhāvanapuṃsakaniddesoyaṃ, majjhe chinnā viya hutvā yato vā tato vā patantīti attho. Āvaṭṭantīti abhimukhabhāvena vaṭṭanti. Yattha patitā, tato katipayaratanaṭṭhānaṃ vaṭṭanavaseneva gantvā puna yathāpatitameva ṭhānaṃ vaṭṭanavasena āgacchanti. Vivaṭṭantīti yattha patitā, tato nivaṭṭanti, patitaṭṭhānato parabhāgaṃ vaṭṭamānā gacchantīti attho. Apica purato vaṭṭanaṃ āvaṭṭanaṃ, passato pacchato ca vaṭṭanaṃ vivaṭṭanaṃ. Tasmā dve pāde pasāretvā sakiṃ purato sakiṃ pacchato sakiṃ vāmato sakiṃ dakkhiṇato samparivaṭṭamānāpi āvaṭṭanti vivaṭṭantīti vuccanti. Vītarāgāti pahīnadomanassā iṭṭhāniṭṭhesu nibbikāratāya silāthambhasadisā anāgāmikhīṇāsavā. Kāmañhi domanasse asatipi ekacco rāgo hotiyeva, rāge pana asati domanassassa asambhavoyeva. Tadekaṭṭhabhāvato hi rāgappahānena pahīnadomanassā vuttā, na khīṇāsavā eva.
សព្ពេហេវ បិយេហីតិអាទីសុ បិយាយិតព្ពតោ បិយេហិ មនវឌ្ឍនតោ មនាបេហិ មាតាបិតាភាតាភគិនីអាទិកេហិ។ នានាភាវោតិ ជាតិយា នានាភាវោ, ជាតិអនុរូបគមនេន វិសុំ ភាវោ, អសម្ពទ្ធភាវោតិ អត្ថោ។ វិនាភាវោតិ មរណេន វិនាភាវោ, ចុតិយា តេនត្តភាវេន អបុនបវត្តនតោ វិប្បយោគោតិ អត្ថោ។ អញ្ញថាភាវោតិ ភវេន អញ្ញថាភាវោ, ភវន្តរគ្គហណេន ‘‘កាមាវចរសត្តោ រូបាវចរោ ហោតី’’តិអាទិនា តត្ថាបិ ‘‘មនុស្សោ ទេវោ ហោតី’’តិអាទិនា ច បុរិមាការតោ អញ្ញាការតាតិ អត្ថោ។ តន្តិ តស្មា។ កុតេត្ថ លព្ភាតិ កុតោ កុហិំ កស្មិំ នាម ឋានេ ឯត្ថ ឯតស្មិំ ខន្ធប្បវត្តេ យំ តំ ជាតំ…បេ.… មា បលុជ្ជីតិ លទ្ធុំ សក្កា, ន សក្កា ឯវ តាទិសស្ស ការណស្ស អភាវតោ។ ឥទំ វុត្តំ ហោតិ – យស្មា សព្ពេហេវ បិយេហិ មនាបេហិ នានាភាវោ, តស្មា ទស បារមិយោ បូរេត្វាបិ សម្ពោធិំ បត្វាបិ ធម្មចក្កំ បវត្តេត្វាបិ យមកបាដិហារិយំ ទស្សេត្វាបិ ទេវោរោហណំ កត្វាបិ យំ តំ ជាតំ ភូតំ សង្ខតំ បលោកធម្មំ, តញ្ច តថាគតស្សបិ សរីរំ មា បលុជ្ជីតិ នេតំ ឋានំ វិជ្ជតិ, រោទន្តេនបិ កន្ទន្តេនបិ ន សក្កា តំ ការណំ លទ្ធុន្តិ។
Sabbeheva piyehītiādīsu piyāyitabbato piyehi manavaḍḍhanato manāpehi mātāpitābhātābhaginīādikehi. Nānābhāvoti jātiyā nānābhāvo, jātianurūpagamanena visuṃ bhāvo, asambaddhabhāvoti attho. Vinābhāvoti maraṇena vinābhāvo, cutiyā tenattabhāvena apunapavattanato vippayogoti attho. Aññathābhāvoti bhavena aññathābhāvo, bhavantaraggahaṇena ‘‘kāmāvacarasatto rūpāvacaro hotī’’tiādinā tatthāpi ‘‘manusso devo hotī’’tiādinā ca purimākārato aññākāratāti attho. Tanti tasmā. Kutettha labbhāti kuto kuhiṃ kasmiṃ nāma ṭhāne ettha etasmiṃ khandhappavatte yaṃ taṃ jātaṃ…pe… mā palujjīti laddhuṃ sakkā, na sakkā eva tādisassa kāraṇassa abhāvato. Idaṃ vuttaṃ hoti – yasmā sabbeheva piyehi manāpehi nānābhāvo, tasmā dasa pāramiyo pūretvāpi sambodhiṃ patvāpi dhammacakkaṃ pavattetvāpi yamakapāṭihāriyaṃ dassetvāpi devorohaṇaṃ katvāpi yaṃ taṃ jātaṃ bhūtaṃ saṅkhataṃ palokadhammaṃ, tañca tathāgatassapi sarīraṃ mā palujjīti netaṃ ṭhānaṃ vijjati, rodantenapi kandantenapi na sakkā taṃ kāraṇaṃ laddhunti.
តេន ខោ បនាវុសោ, សមយេន សុភទ្ទោ នាម វុឌ្ឍបព្ពជិតោតិអាទីសុ យំ វត្តព្ពំ, តំ និទានវណ្ណនាយំ (សារត្ថ. ដី. ១.បឋមមហាសង្គីតិកថា) វុត្តនយមេវ។
Tena kho panāvuso, samayena subhaddo nāma vuḍḍhapabbajitotiādīsu yaṃ vattabbaṃ, taṃ nidānavaṇṇanāyaṃ (sārattha. ṭī. 1.paṭhamamahāsaṅgītikathā) vuttanayameva.
សង្គីតិនិទានកថាវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Saṅgītinidānakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / វិនយបិដក • Vinayapiṭaka / ចូឡវគ្គបាឡិ • Cūḷavaggapāḷi / ១. សង្គីតិនិទានំ • 1. Saṅgītinidānaṃ
ដីកា • Tīkā / វិនយបិដក (ដីកា) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / វជិរពុទ្ធិ-ដីកា • Vajirabuddhi-ṭīkā / សង្គីតិនិទានកថាវណ្ណនា • Saṅgītinidānakathāvaṇṇanā
ដីកា • Tīkā / វិនយបិដក (ដីកា) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / វិមតិវិនោទនី-ដីកា • Vimativinodanī-ṭīkā / ខុទ្ទានុខុទ្ទកសិក្ខាបទកថាវណ្ណនា • Khuddānukhuddakasikkhāpadakathāvaṇṇanā
