Library / Tipiṭaka / ཏིཔིཊཀ • Tipiṭaka / སཱརཏྠདཱིཔནཱི-ཊཱིཀཱ • Sāratthadīpanī-ṭīkā |
༡༡. པཉྩསཏིཀཀྑནྡྷཀཾ
11. Pañcasatikakkhandhakaṃ
སངྒཱིཏིནིདཱནཀཐཱཝཎྞནཱ
Saṅgītinidānakathāvaṇṇanā
༤༣༧. པཉྩསཏིཀཀྑནྡྷཀེ པཱཝཱཡ ཀུསིནཱརནྟི (དཱི॰ ནི॰ ཨཊྛ॰ ༢.༢༣༡) པཱཝཱནགརེ པིཎྜཱཡ ཙརིཏྭཱ ཀུསིནཱརཾ གམིསྶཱམཱིཏི ཨདྡྷཱནམགྒཔྤཊིཔནྣོ། མནྡཱརཝཔུཔྥཾ གཧེཏྭཱཏི མཧཱཙཱཊིཔྤམཱཎཾ པུཔྥཾ ཨཱགནྟུཀདཎྜཀེ ཋཔེཏྭཱ ཚཏྟཾ ཝིཡ གཧེཏྭཱ། ཨདྡསཾ ཁོཏི ཨཱགཙྪནྟཾ དཱུརཏོཝ ཨདྡསཾ། དིསྭཱ ཙ པན ‘‘པུཙྪིསྶཱམི ནཾ བྷགཝཏོ པཝཏྟི’’ནྟི ཙིཏྟཾ ཨུཔྤཱདེཏྭཱ ‘‘སཙེ ཁོ པན ནིསིནྣཀོཝ པུཙྪིསྶཱམི, སཏྠརི ཨགཱརཝོ ཀཏོ བྷཝིསྶཏཱི’’ཏི ཨུཊྛཧིཏྭཱ ཋིཏཊྛཱནཏོ ཨཔཀྐམྨ ཚདྡནྟོ ནཱགརཱཛཱ མཎིཙམྨཾ ཝིཡ དསབལདཏྟིཡཾ མེགྷཝཎྞཔཾསུཀཱུལཙཱིཝརཾ པཱརུཔིཏྭཱ དསནཁསམོདྷཱནསམུཛྫལཾ ཨཉྫལིཾ སིརསྨིཾ པཏིཊྛཱཔེཏྭཱ སཏྠརི ཀཏེན གཱརཝེན ཨཱཛཱིཝཀསྶ ཨབྷིམུཁོ ཧུཏྭཱ ‘‘ཨཔཱཝུསོ ཨམྷཱཀཾ སཏྠཱརཾ ཛཱནཱསཱི’’ཏི ཨཱཧ། ཀིཾ པན སཏྠུ པརིནིབྦཱནཾ ཛཱནནྟོ པུཙྪི ཨཛཱནནྟོཏི? ཨཱཝཛྫནཔྤཊིབདྡྷཾ ཁཱིཎཱསཝཱནཾ ཛཱནནཾ། ཨནཱཝཛྫིཏཏྟཱ པནེས ཨཛཱནནྟོ པུཙྪཱིཏི ཨེཀེ། ཐེརོ སམཱཔཏྟིབཧུལོ རཏྟིཊྛཱནདིཝཱཊྛཱནལེཎམཎྜཔཱདཱིསུ ནིཙྩཾ སམཱཔཏྟིཕལེནེཝ ཡཱཔེཏི། ཀུལསནྟཀམྤི གཱམཾ པཝིསིཏྭཱ དྭཱརེ སམཱཔཛྫིཏྭཱ སམཱཔཏྟིཏོ ཝུཊྛིཏོཝ བྷིཀྑཾ གཎྷཱཏི། ཐེརོ ཀིར ‘‘ཨིམིནཱ མེ པཙྪིམེན ཨཏྟབྷཱཝེན མཧཱཛནཱནུགྒཧཾ ཀརིསྶཱམི, ཡེ མཡ྄ཧཾ བྷིཀྑཾ ཝཱ དེནྟི, གནྡྷམཱལཱདཱིཧི ཝཱ སཀྐཱརཾ ཀརོནྟི, ཏེསཾ ཏཾ མཧཔྥལཾ ཧོཏཱུ’’ཏི ཨེཝཾ ཀརོཏི། ཏསྨཱ སམཱཔཏྟིབཧུལཏཱཡ ན ཛཱནི། ཨིཏི ཨཛཱནནྟོཝ པུཙྪཱིཏི ཝདནྟི, ཏཾ ན གཧེཏབྦཾ། ན ཧེཏྠ ཨཛཱནནཀཱརཎཾ ཨཏྠི། ཨབྷིལཀྑིཏཾ སཏྠུ པརིནིབྦཱནཾ ཨཧོསི དསསཧསྶིལོཀདྷཱཏུཀམྤནཱདཱིཧི ནིམིཏྟེཧི། ཐེརསྶ པན པརིསཱཡ ཀེཧིཙི བྷིཀྑཱུཧི བྷགཝཱ དིཊྛཔུབྦོ, ཀེཧིཙི ན དིཊྛཔུབྦོ། ཏཏྠ ཡེཧི དིཊྛཔུབྦོ, ཏེཔི པསྶིཏུཀཱམཱཝ། ཡེཧིཔི ཨདིཊྛཔུབྦོ, ཏེཔི པསྶིཏུཀཱམཱཝ། ཏཏྠ ཡེཧི ན དིཊྛཔུབྦོ, ཏེ ཨབྷིདསྶནཀཱམཏཱཡ གནྟྭཱ ‘‘ཀུཧིཾ བྷགཝཱ’’ཏི པུཙྪནྟཱ ‘‘པརིནིབྦུཏོ’’ཏི སུཏྭཱ སནྡྷཱརེཏུཾ ན སཀྑིསྶནྟི། ཙཱིཝརཾ ཚཌྜེཏྭཱ ཨེཀཝཏྠཱ ཝཱ དུནྣིཝཏྠཱ ཝཱ ཨུརཱནི པཊིཔིསནྟཱ པརོདིསྶནྟི། ཏཏྠ མནུསྶཱ ‘‘མཧཱཀསྶཔེན སདྡྷིཾ ཨཱགཏཔཾསུཀཱུལིཀཱ སཡམྤི ཨིཏྠིཡོ ཝིཡ པརོདནྟི, ཏེ ཀིཾ ཨམྷེ སམསྶཱསེནྟཱི’’ཏི མཡ྄ཧཾ དོསཾ དསྶནྟི། ཨིདཾ པན སུཉྙཾ མཧཱརཉྙཾ, ཨིདྷ ཡཐཱ ཏཐཱ རོདནྟེསུ དོསོ ནཏྠི། པུརིམཏརཾ སུཏྭཱ ནཱམ སོཀོཔི ཏནུཀོ ཧོཏཱིཏི བྷིཀྑཱུནཾ སཏུཔྤཱདལཱབྷཏྠཾ ཛཱནནྟོཝ པུཙྪི།
437. Pañcasatikakkhandhake pāvāya kusināranti (dī. ni. aṭṭha. 2.231) pāvānagare piṇḍāya caritvā kusināraṃ gamissāmīti addhānamaggappaṭipanno. Mandāravapupphaṃ gahetvāti mahācāṭippamāṇaṃ pupphaṃ āgantukadaṇḍake ṭhapetvā chattaṃ viya gahetvā. Addasaṃ khoti āgacchantaṃ dūratova addasaṃ. Disvā ca pana ‘‘pucchissāmi naṃ bhagavato pavatti’’nti cittaṃ uppādetvā ‘‘sace kho pana nisinnakova pucchissāmi, satthari agāravo kato bhavissatī’’ti uṭṭhahitvā ṭhitaṭṭhānato apakkamma chaddanto nāgarājā maṇicammaṃ viya dasabaladattiyaṃ meghavaṇṇapaṃsukūlacīvaraṃ pārupitvā dasanakhasamodhānasamujjalaṃ añjaliṃ sirasmiṃ patiṭṭhāpetvā satthari katena gāravena ājīvakassa abhimukho hutvā ‘‘apāvuso amhākaṃ satthāraṃ jānāsī’’ti āha. Kiṃ pana satthu parinibbānaṃ jānanto pucchi ajānantoti? Āvajjanappaṭibaddhaṃ khīṇāsavānaṃ jānanaṃ. Anāvajjitattā panesa ajānanto pucchīti eke. Thero samāpattibahulo rattiṭṭhānadivāṭṭhānaleṇamaṇḍapādīsu niccaṃ samāpattiphaleneva yāpeti. Kulasantakampi gāmaṃ pavisitvā dvāre samāpajjitvā samāpattito vuṭṭhitova bhikkhaṃ gaṇhāti. Thero kira ‘‘iminā me pacchimena attabhāvena mahājanānuggahaṃ karissāmi, ye mayhaṃ bhikkhaṃ vā denti, gandhamālādīhi vā sakkāraṃ karonti, tesaṃ taṃ mahapphalaṃ hotū’’ti evaṃ karoti. Tasmā samāpattibahulatāya na jāni. Iti ajānantova pucchīti vadanti, taṃ na gahetabbaṃ. Na hettha ajānanakāraṇaṃ atthi. Abhilakkhitaṃ satthu parinibbānaṃ ahosi dasasahassilokadhātukampanādīhi nimittehi. Therassa pana parisāya kehici bhikkhūhi bhagavā diṭṭhapubbo, kehici na diṭṭhapubbo. Tattha yehi diṭṭhapubbo, tepi passitukāmāva. Yehipi adiṭṭhapubbo, tepi passitukāmāva. Tattha yehi na diṭṭhapubbo, te abhidassanakāmatāya gantvā ‘‘kuhiṃ bhagavā’’ti pucchantā ‘‘parinibbuto’’ti sutvā sandhāretuṃ na sakkhissanti. Cīvaraṃ chaḍḍetvā ekavatthā vā dunnivatthā vā urāni paṭipisantā parodissanti. Tattha manussā ‘‘mahākassapena saddhiṃ āgatapaṃsukūlikā sayampi itthiyo viya parodanti, te kiṃ amhe samassāsentī’’ti mayhaṃ dosaṃ dassanti. Idaṃ pana suññaṃ mahāraññaṃ, idha yathā tathā rodantesu doso natthi. Purimataraṃ sutvā nāma sokopi tanuko hotīti bhikkhūnaṃ satuppādalābhatthaṃ jānantova pucchi.
ཨཛྫ སཏྟཱཧཔརིནིབྦུཏོཏི ཨཛྫ དིཝསཏོ པཊིལོམཏོ སཏྟམེ ཨཧནི པརིནིབྦུཏོ། ཏཏོ མེ ཨིདནྟི ཏཏོ སམཎསྶ གོཏམསྶ པརིནིབྦུཏཊྛཱནཏོ། ཨཝཱིཏརཱགཱཏི པུཐུཛྫནཱ ཙེཝ སོཏཱཔནྣསཀདཱགཱམིནོ ཙ། ཏེསཉྷི དོམནསྶཾ ཨཔྤཧཱིནཾ, ཏསྨཱ ཏེཔི བཱཧཱ པགྒཡ྄ཧ ཀནྡནྟི, ཨུབྷོ ཧཏྠེ སཱིསེ ཋཔེཏྭཱ རོདནྟི། ཚིནྣཔཱཏཾ པཔཏནྟཱིཏི ཚིནྣཱནཾ པཱཏོ ཝིཡ ཚིནྣཔཱཏོ, ཏཾ ཚིནྣཔཱཏཾ, བྷཱཝནཔུཾསཀནིདྡེསོཡཾ, མཛ྄ཛྷེ ཚིནྣཱ ཝིཡ ཧུཏྭཱ ཡཏོ ཝཱ ཏཏོ ཝཱ པཏནྟཱིཏི ཨཏྠོ། ཨཱཝཊྚནྟཱིཏི ཨབྷིམུཁབྷཱཝེན ཝཊྚནྟི། ཡཏྠ པཏིཏཱ, ཏཏོ ཀཏིཔཡརཏནཊྛཱནཾ ཝཊྚནཝསེནེཝ གནྟྭཱ པུན ཡཐཱཔཏིཏམེཝ ཋཱནཾ ཝཊྚནཝསེན ཨཱགཙྪནྟི། ཝིཝཊྚནྟཱིཏི ཡཏྠ པཏིཏཱ, ཏཏོ ནིཝཊྚནྟི, པཏིཏཊྛཱནཏོ པརབྷཱགཾ ཝཊྚམཱནཱ གཙྪནྟཱིཏི ཨཏྠོ། ཨཔིཙ པུརཏོ ཝཊྚནཾ ཨཱཝཊྚནཾ, པསྶཏོ པཙྪཏོ ཙ ཝཊྚནཾ ཝིཝཊྚནཾ། ཏསྨཱ དྭེ པཱདེ པསཱརེཏྭཱ སཀིཾ པུརཏོ སཀིཾ པཙྪཏོ སཀིཾ ཝཱམཏོ སཀིཾ དཀྑིཎཏོ སམྤརིཝཊྚམཱནཱཔི ཨཱཝཊྚནྟི ཝིཝཊྚནྟཱིཏི ཝུཙྩནྟི། ཝཱིཏརཱགཱཏི པཧཱིནདོམནསྶཱ ཨིཊྛཱནིཊྛེསུ ནིབྦིཀཱརཏཱཡ སིལཱཐམྦྷསདིསཱ ཨནཱགཱམིཁཱིཎཱསཝཱ། ཀཱམཉྷི དོམནསྶེ ཨསཏིཔི ཨེཀཙྩོ རཱགོ ཧོཏིཡེཝ, རཱགེ པན ཨསཏི དོམནསྶསྶ ཨསམྦྷཝོཡེཝ། ཏདེཀཊྛབྷཱཝཏོ ཧི རཱགཔྤཧཱནེན པཧཱིནདོམནསྶཱ ཝུཏྟཱ, ན ཁཱིཎཱསཝཱ ཨེཝ།
Ajja sattāhaparinibbutoti ajja divasato paṭilomato sattame ahani parinibbuto. Tato me idanti tato samaṇassa gotamassa parinibbutaṭṭhānato. Avītarāgāti puthujjanā ceva sotāpannasakadāgāmino ca. Tesañhi domanassaṃ appahīnaṃ, tasmā tepi bāhā paggayha kandanti, ubho hatthe sīse ṭhapetvā rodanti. Chinnapātaṃ papatantīti chinnānaṃ pāto viya chinnapāto, taṃ chinnapātaṃ, bhāvanapuṃsakaniddesoyaṃ, majjhe chinnā viya hutvā yato vā tato vā patantīti attho. Āvaṭṭantīti abhimukhabhāvena vaṭṭanti. Yattha patitā, tato katipayaratanaṭṭhānaṃ vaṭṭanavaseneva gantvā puna yathāpatitameva ṭhānaṃ vaṭṭanavasena āgacchanti. Vivaṭṭantīti yattha patitā, tato nivaṭṭanti, patitaṭṭhānato parabhāgaṃ vaṭṭamānā gacchantīti attho. Apica purato vaṭṭanaṃ āvaṭṭanaṃ, passato pacchato ca vaṭṭanaṃ vivaṭṭanaṃ. Tasmā dve pāde pasāretvā sakiṃ purato sakiṃ pacchato sakiṃ vāmato sakiṃ dakkhiṇato samparivaṭṭamānāpi āvaṭṭanti vivaṭṭantīti vuccanti. Vītarāgāti pahīnadomanassā iṭṭhāniṭṭhesu nibbikāratāya silāthambhasadisā anāgāmikhīṇāsavā. Kāmañhi domanasse asatipi ekacco rāgo hotiyeva, rāge pana asati domanassassa asambhavoyeva. Tadekaṭṭhabhāvato hi rāgappahānena pahīnadomanassā vuttā, na khīṇāsavā eva.
སབྦེཧེཝ པིཡེཧཱིཏིཨཱདཱིསུ པིཡཱཡིཏབྦཏོ པིཡེཧི མནཝཌྜྷནཏོ མནཱཔེཧི མཱཏཱཔིཏཱབྷཱཏཱབྷགིནཱིཨཱདིཀེཧི། ནཱནཱབྷཱཝོཏི ཛཱཏིཡཱ ནཱནཱབྷཱཝོ, ཛཱཏིཨནུརཱུཔགམནེན ཝིསུཾ བྷཱཝོ, ཨསམྦདྡྷབྷཱཝོཏི ཨཏྠོ། ཝིནཱབྷཱཝོཏི མརཎེན ཝིནཱབྷཱཝོ, ཙུཏིཡཱ ཏེནཏྟབྷཱཝེན ཨཔུནཔཝཏྟནཏོ ཝིཔྤཡོགོཏི ཨཏྠོ། ཨཉྙཐཱབྷཱཝོཏི བྷཝེན ཨཉྙཐཱབྷཱཝོ, བྷཝནྟརགྒཧཎེན ‘‘ཀཱམཱཝཙརསཏྟོ རཱུཔཱཝཙརོ ཧོཏཱི’’ཏིཨཱདིནཱ ཏཏྠཱཔི ‘‘མནུསྶོ དེཝོ ཧོཏཱི’’ཏིཨཱདིནཱ ཙ པུརིམཱཀཱརཏོ ཨཉྙཱཀཱརཏཱཏི ཨཏྠོ། ཏནྟི ཏསྨཱ། ཀུཏེཏྠ ལབྦྷཱཏི ཀུཏོ ཀུཧིཾ ཀསྨིཾ ནཱམ ཋཱནེ ཨེཏྠ ཨེཏསྨིཾ ཁནྡྷཔྤཝཏྟེ ཡཾ ཏཾ ཛཱཏཾ…པེ॰… མཱ པལུཛྫཱིཏི ལདྡྷུཾ སཀྐཱ, ན སཀྐཱ ཨེཝ ཏཱདིསསྶ ཀཱརཎསྶ ཨབྷཱཝཏོ། ཨིདཾ ཝུཏྟཾ ཧོཏི – ཡསྨཱ སབྦེཧེཝ པིཡེཧི མནཱཔེཧི ནཱནཱབྷཱཝོ, ཏསྨཱ དས པཱརམིཡོ པཱུརེཏྭཱཔི སམྦོདྷིཾ པཏྭཱཔི དྷམྨཙཀྐཾ པཝཏྟེཏྭཱཔི ཡམཀཔཱཊིཧཱརིཡཾ དསྶེཏྭཱཔི དེཝོརོཧཎཾ ཀཏྭཱཔི ཡཾ ཏཾ ཛཱཏཾ བྷཱུཏཾ སངྑཏཾ པལོཀདྷམྨཾ, ཏཉྩ ཏཐཱགཏསྶཔི སརཱིརཾ མཱ པལུཛྫཱིཏི ནེཏཾ ཋཱནཾ ཝིཛྫཏི, རོདནྟེནཔི ཀནྡནྟེནཔི ན སཀྐཱ ཏཾ ཀཱརཎཾ ལདྡྷུནྟི།
Sabbeheva piyehītiādīsu piyāyitabbato piyehi manavaḍḍhanato manāpehi mātāpitābhātābhaginīādikehi. Nānābhāvoti jātiyā nānābhāvo, jātianurūpagamanena visuṃ bhāvo, asambaddhabhāvoti attho. Vinābhāvoti maraṇena vinābhāvo, cutiyā tenattabhāvena apunapavattanato vippayogoti attho. Aññathābhāvoti bhavena aññathābhāvo, bhavantaraggahaṇena ‘‘kāmāvacarasatto rūpāvacaro hotī’’tiādinā tatthāpi ‘‘manusso devo hotī’’tiādinā ca purimākārato aññākāratāti attho. Tanti tasmā. Kutettha labbhāti kuto kuhiṃ kasmiṃ nāma ṭhāne ettha etasmiṃ khandhappavatte yaṃ taṃ jātaṃ…pe… mā palujjīti laddhuṃ sakkā, na sakkā eva tādisassa kāraṇassa abhāvato. Idaṃ vuttaṃ hoti – yasmā sabbeheva piyehi manāpehi nānābhāvo, tasmā dasa pāramiyo pūretvāpi sambodhiṃ patvāpi dhammacakkaṃ pavattetvāpi yamakapāṭihāriyaṃ dassetvāpi devorohaṇaṃ katvāpi yaṃ taṃ jātaṃ bhūtaṃ saṅkhataṃ palokadhammaṃ, tañca tathāgatassapi sarīraṃ mā palujjīti netaṃ ṭhānaṃ vijjati, rodantenapi kandantenapi na sakkā taṃ kāraṇaṃ laddhunti.
ཏེན ཁོ པནཱཝུསོ, སམཡེན སུབྷདྡོ ནཱམ ཝུཌྜྷཔབྦཛིཏོཏིཨཱདཱིསུ ཡཾ ཝཏྟབྦཾ, ཏཾ ནིདཱནཝཎྞནཱཡཾ (སཱརཏྠ॰ ཊཱི॰ ༡.པཋམམཧཱསངྒཱིཏིཀཐཱ) ཝུཏྟནཡམེཝ།
Tena kho panāvuso, samayena subhaddo nāma vuḍḍhapabbajitotiādīsu yaṃ vattabbaṃ, taṃ nidānavaṇṇanāyaṃ (sārattha. ṭī. 1.paṭhamamahāsaṅgītikathā) vuttanayameva.
སངྒཱིཏིནིདཱནཀཐཱཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ།
Saṅgītinidānakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ཏིཔིཊཀ (མཱུལ) • Tipiṭaka (Mūla) / ཝིནཡཔིཊཀ • Vinayapiṭaka / ཙཱུལ༹ཝགྒཔཱལི༹ • Cūḷavaggapāḷi / ༡. སངྒཱིཏིནིདཱནཾ • 1. Saṅgītinidānaṃ
ཊཱིཀཱ • Tīkā / ཝིནཡཔིཊཀ (ཊཱིཀཱ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ཝཛིརབུདྡྷི-ཊཱིཀཱ • Vajirabuddhi-ṭīkā / སངྒཱིཏིནིདཱནཀཐཱཝཎྞནཱ • Saṅgītinidānakathāvaṇṇanā
ཊཱིཀཱ • Tīkā / ཝིནཡཔིཊཀ (ཊཱིཀཱ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ཝིམཏིཝིནོདནཱི-ཊཱིཀཱ • Vimativinodanī-ṭīkā / ཁུདྡཱནུཁུདྡཀསིཀྑཱཔདཀཐཱཝཎྞནཱ • Khuddānukhuddakasikkhāpadakathāvaṇṇanā