Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / संयुत्तनिकाय (अट्ठकथा) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā)

    २. सनिदानसुत्तवण्णना

    2. Sanidānasuttavaṇṇanā

    ९६. दुतिये सनिदानन्ति भावनपुंसकमेतं, सनिदानो सपच्‍चयो हुत्वा उप्पज्‍जतीति अत्थो। कामधातुं, भिक्खवे, पटिच्‍चाति एत्थ कामवितक्‍कोपि कामधातु कामावचरधम्मापि, विसेसतो सब्बाकुसलम्पि। यथाह –

    96. Dutiye sanidānanti bhāvanapuṃsakametaṃ, sanidāno sapaccayo hutvā uppajjatīti attho. Kāmadhātuṃ, bhikkhave, paṭiccāti ettha kāmavitakkopi kāmadhātu kāmāvacaradhammāpi, visesato sabbākusalampi. Yathāha –

    ‘‘तत्थ कतमा कामधातु? कामपटिसंयुत्तो तक्‍को वितक्‍को सङ्कप्पो अप्पना ब्यप्पना चेतसो अभिनिरोपना मिच्छासङ्कप्पो, अयं वुच्‍चति कामधातु। हेट्ठतो अवीचिनिरयं परियन्तं करित्वा उपरितो परनिम्मितवसवत्ती देवे अन्तोकरित्वा यं एतस्मिं अन्तरे एत्थावचरा एत्थ परियापन्‍ना खन्धधातुआयतना रूपा वेदना सञ्‍ञा सङ्खारा विञ्‍ञाणं, अयं वुच्‍चति कामधातु। सब्बेपि अकुसला धम्मा कामधातू’’ति (विभ॰ १८२)।

    ‘‘Tattha katamā kāmadhātu? Kāmapaṭisaṃyutto takko vitakko saṅkappo appanā byappanā cetaso abhiniropanā micchāsaṅkappo, ayaṃ vuccati kāmadhātu. Heṭṭhato avīcinirayaṃ pariyantaṃ karitvā uparito paranimmitavasavattī deve antokaritvā yaṃ etasmiṃ antare etthāvacarā ettha pariyāpannā khandhadhātuāyatanā rūpā vedanā saññā saṅkhārā viññāṇaṃ, ayaṃ vuccati kāmadhātu. Sabbepi akusalā dhammā kāmadhātū’’ti (vibha. 182).

    एत्थ सब्बसङ्गाहिका असम्भिन्‍नाति द्वे कथा होन्ति। कथं? कामधातुग्गहणेन हि ब्यापादधातुविहिंसाधातुयो गहिता होन्तीति अयं सब्बसङ्गाहिका। तासं पन द्विन्‍नं धातूनं विसुं आगतत्ता सेसधम्मा कामधातूति अयं असम्भिन्‍नकथा। अयमिध गहेतब्बा इमं कामधातुं आरम्मणवसेन वा सम्पयोगवसेन वा पटिच्‍च कामसञ्‍ञा नाम उप्पज्‍जति। कामसञ्‍ञं पटिच्‍चाति कामसञ्‍ञं पन सम्पयोगवसेन वा उपनिस्सयवसेन वा पटिच्‍च कामसङ्कप्पो नाम उप्पज्‍जति। इमिना नयेन सब्बपदेसु अत्थो वेदितब्बो। तीहि ठानेहीति तीहि कारणेहि। मिच्छा पटिपज्‍जतीति अयाथावपटिपदं अनिय्यानिकपटिपदं पटिपज्‍जति।

    Ettha sabbasaṅgāhikā asambhinnāti dve kathā honti. Kathaṃ? Kāmadhātuggahaṇena hi byāpādadhātuvihiṃsādhātuyo gahitā hontīti ayaṃ sabbasaṅgāhikā. Tāsaṃ pana dvinnaṃ dhātūnaṃ visuṃ āgatattā sesadhammā kāmadhātūti ayaṃ asambhinnakathā. Ayamidha gahetabbā imaṃ kāmadhātuṃ ārammaṇavasena vā sampayogavasena vā paṭicca kāmasaññā nāma uppajjati. Kāmasaññaṃpaṭiccāti kāmasaññaṃ pana sampayogavasena vā upanissayavasena vā paṭicca kāmasaṅkappo nāma uppajjati. Iminā nayena sabbapadesu attho veditabbo. Tīhi ṭhānehīti tīhi kāraṇehi. Micchā paṭipajjatīti ayāthāvapaṭipadaṃ aniyyānikapaṭipadaṃ paṭipajjati.

    ब्यापादधातुं, भिक्खवेति एत्थ ब्यापादवितक्‍कोपि ब्यापादधातु ब्यापादोपि। यथाह –

    Byāpādadhātuṃ, bhikkhaveti ettha byāpādavitakkopi byāpādadhātu byāpādopi. Yathāha –

    ‘‘तत्थ कतमा ब्यापादधातु? ब्यापादपटिसंयुत्तो तक्‍को वितक्‍को…पे॰… अयं वुच्‍चति ब्यापादधातु। दससु आघातवत्थूसु चित्तस्स आघातो पटिविरोधो कोपो पकोपो…पे॰… अनत्तमनता चित्तस्स, अयं वुच्‍चति ब्यापादधातू’’ति (विभ॰ १८२)।

    ‘‘Tattha katamā byāpādadhātu? Byāpādapaṭisaṃyutto takko vitakko…pe… ayaṃ vuccati byāpādadhātu. Dasasu āghātavatthūsu cittassa āghāto paṭivirodho kopo pakopo…pe… anattamanatā cittassa, ayaṃ vuccati byāpādadhātū’’ti (vibha. 182).

    इमं ब्यापादधातुं सहजातपच्‍चयादिवसेन पटिच्‍च ब्यापादसञ्‍ञा नाम उप्पज्‍जति। सेसं पुरिमनयेनेव वेदितब्बं।

    Imaṃ byāpādadhātuṃ sahajātapaccayādivasena paṭicca byāpādasaññā nāma uppajjati. Sesaṃ purimanayeneva veditabbaṃ.

    विहिंसाधातुं, भिक्खवेति एत्थ विहिंसावितक्‍कोपि विहिंसाधातु विहिंसापि। यथाह –

    Vihiṃsādhātuṃ, bhikkhaveti ettha vihiṃsāvitakkopi vihiṃsādhātu vihiṃsāpi. Yathāha –

    ‘‘तत्थ कतमा विहिंसाधातु? विहिंसापटिसंयुत्तो तक्‍को वितक्‍को…पे॰… अयं वुच्‍चति विहिंसाधातु। इधेकच्‍चो पाणिना वा लेड्डुना वा दण्डेन वा सत्थेन वा रज्‍जुया वा अञ्‍ञतरञ्‍ञतरेन वा सत्ते विहेठेति। या एवरूपा हेठना विहेठना हिंसना विहिंसना रोसना परूपघातो, अयं वुच्‍चति विहिंसाधातू’’ति (विभ॰ १८२)।

    ‘‘Tattha katamā vihiṃsādhātu? Vihiṃsāpaṭisaṃyutto takko vitakko…pe… ayaṃ vuccati vihiṃsādhātu. Idhekacco pāṇinā vā leḍḍunā vā daṇḍena vā satthena vā rajjuyā vā aññataraññatarena vā satte viheṭheti. Yā evarūpā heṭhanā viheṭhanā hiṃsanā vihiṃsanā rosanā parūpaghāto, ayaṃ vuccati vihiṃsādhātū’’ti (vibha. 182).

    इमं विहिंसाधातुं सहजातपच्‍चयादिवसेन पटिच्‍च विहिंसासञ्‍ञा नाम उप्पज्‍जति। सेसमिधापि पुरिमनयेनेव वेदितब्बं।

    Imaṃ vihiṃsādhātuṃ sahajātapaccayādivasena paṭicca vihiṃsāsaññā nāma uppajjati. Sesamidhāpi purimanayeneva veditabbaṃ.

    तिणदायेति तिणगहने अरञ्‍ञे। अनयब्यसनन्ति अवुड्ढिं विनासं। एवमेव खोति एत्थ सुक्खतिणदायो विय आरम्मणं दट्ठब्बं, तिणुक्‍का विय अकुसलसञ्‍ञा, तिणकट्ठनिस्सिता पाणा विय इमे सत्ता। यथा सुक्खतिणदाये ठपितं तिणुक्‍कं खिप्पं वायमित्वा अनिब्बापेन्तस्स ते पाणा अनयब्यसनं पापुणन्ति। एवमेव ये समणा वा ब्राह्मणा वा उप्पन्‍नं अकुसलसञ्‍ञं विक्खम्भनतदङ्गसमुच्छेदप्पहानेहि नप्पजहन्ति, ते दुक्खं विहरन्ति।

    Tiṇadāyeti tiṇagahane araññe. Anayabyasananti avuḍḍhiṃ vināsaṃ. Evameva khoti ettha sukkhatiṇadāyo viya ārammaṇaṃ daṭṭhabbaṃ, tiṇukkā viya akusalasaññā, tiṇakaṭṭhanissitā pāṇā viya ime sattā. Yathā sukkhatiṇadāye ṭhapitaṃ tiṇukkaṃ khippaṃ vāyamitvā anibbāpentassa te pāṇā anayabyasanaṃ pāpuṇanti. Evameva ye samaṇā vā brāhmaṇā vā uppannaṃ akusalasaññaṃ vikkhambhanatadaṅgasamucchedappahānehi nappajahanti, te dukkhaṃ viharanti.

    विसमगतन्ति रागविसमादीनि अनुगतं अकुसलसञ्‍ञं। न खिप्पमेव पजहतीति विक्खम्भनादिवसेन सीघं नप्पजहति। न विनोदेतीति न नीहरति। न ब्यन्तीकरोतीति भङ्गमत्तम्पि अनवसेसेन्तो न विगतन्तं करोति। न अनभावं गमेतीति न अनुअभावं गमेति। एवं सब्बपदेसु न – कारो आहरितब्बो। पाटिकङ्खाति पाटिकङ्खितब्बा इच्छितब्बा।

    Visamagatanti rāgavisamādīni anugataṃ akusalasaññaṃ. Na khippameva pajahatīti vikkhambhanādivasena sīghaṃ nappajahati. Na vinodetīti na nīharati. Na byantīkarotīti bhaṅgamattampi anavasesento na vigatantaṃ karoti. Na anabhāvaṃ gametīti na anuabhāvaṃ gameti. Evaṃ sabbapadesu na – kāro āharitabbo. Pāṭikaṅkhāti pāṭikaṅkhitabbā icchitabbā.

    नेक्खम्मधातुं, भिक्खवेति एत्थ नेक्खम्मवितक्‍कोपि नेक्खम्मधातु सब्बेपि कुसला धम्मा। यथाह –

    Nekkhammadhātuṃ, bhikkhaveti ettha nekkhammavitakkopi nekkhammadhātu sabbepi kusalā dhammā. Yathāha –

    ‘‘तत्थ कतमा नेक्खम्मधातु? नेक्खम्मपटिसंयुत्तो तक्‍को वितक्‍को…पे॰… सम्मासङ्कप्पो, अयं वुच्‍चति नेक्खम्मधातू’’ति (विभ॰ १८२)।

    ‘‘Tattha katamā nekkhammadhātu? Nekkhammapaṭisaṃyutto takko vitakko…pe… sammāsaṅkappo, ayaṃ vuccati nekkhammadhātū’’ti (vibha. 182).

    इधापि दुविधा कथा। नेक्खम्मधातुग्गहणेन हि इतरापि द्वे धातुयो गहणं गच्छन्ति कुसलधम्मपरियापन्‍नत्ता, अयं सब्बसङ्गाहिका। ता पन धातुयो विसुं दीपेतब्बाति ता ठपेत्वा सेसा सब्बकुसला नेक्खम्मधातूति अयं असम्भिन्‍ना। इमं नेक्खम्मधातुं सहजातादिपच्‍चयवसेन पटिच्‍च नेक्खम्मसञ्‍ञा नाम उप्पज्‍जति। सञ्‍ञादीनि पटिच्‍च वितक्‍कादयो यथानुरूपं।

    Idhāpi duvidhā kathā. Nekkhammadhātuggahaṇena hi itarāpi dve dhātuyo gahaṇaṃ gacchanti kusaladhammapariyāpannattā, ayaṃ sabbasaṅgāhikā. Tā pana dhātuyo visuṃ dīpetabbāti tā ṭhapetvā sesā sabbakusalā nekkhammadhātūti ayaṃ asambhinnā. Imaṃ nekkhammadhātuṃ sahajātādipaccayavasena paṭicca nekkhammasaññā nāma uppajjati. Saññādīni paṭicca vitakkādayo yathānurūpaṃ.

    अब्यापादधातुं, भिक्खवेति एत्थ अब्यापादवितक्‍कोपि अब्यापादधातु अब्यापादोपि। यथाह –

    Abyāpādadhātuṃ, bhikkhaveti ettha abyāpādavitakkopi abyāpādadhātu abyāpādopi. Yathāha –

    ‘‘तत्थ कतमा अब्यापादधातु ? अब्यापादपटिसंयुत्तो तक्‍को…पे॰… अयं वुच्‍चति अब्यापादधातु। या सत्तेसु मेत्ति मेत्तायना मेत्तायितत्तं मेत्ताचेतोविमुत्ति, अयं वुच्‍चति अब्यापादधातू’’ति (विभ॰ १८२)।

    ‘‘Tattha katamā abyāpādadhātu ? Abyāpādapaṭisaṃyutto takko…pe… ayaṃ vuccati abyāpādadhātu. Yā sattesu metti mettāyanā mettāyitattaṃ mettācetovimutti, ayaṃ vuccati abyāpādadhātū’’ti (vibha. 182).

    इमं अब्यापादधातुं पटिच्‍च वुत्तनयेनेव अब्यापादसञ्‍ञा नाम उप्पज्‍जति।

    Imaṃ abyāpādadhātuṃ paṭicca vuttanayeneva abyāpādasaññā nāma uppajjati.

    अविहिंसाधातुं, भिक्खवेति एत्थापि अविहिंसावितक्‍कोपि अविहिंसाधातु करुणापि। यथाह –

    Avihiṃsādhātuṃ, bhikkhaveti etthāpi avihiṃsāvitakkopi avihiṃsādhātu karuṇāpi. Yathāha –

    ‘‘तत्थ कतमा अविहिंसाधातु? अविहिंसापटिसंयुत्तो तक्‍को…पे॰… अयं वुच्‍चति अविहिंसाधातु। या सत्तेसु करुणा करुणायना करुणायितत्तं करुणाचेतोविमुत्ति, अयं वुच्‍चति अविहिंसाधातू’’ति (विभ॰ १८२)।

    ‘‘Tattha katamā avihiṃsādhātu? Avihiṃsāpaṭisaṃyutto takko…pe… ayaṃ vuccati avihiṃsādhātu. Yā sattesu karuṇā karuṇāyanā karuṇāyitattaṃ karuṇācetovimutti, ayaṃ vuccati avihiṃsādhātū’’ti (vibha. 182).

    इमं अविहिंसाधातुं पटिच्‍च वुत्तनयेनेव अविहिंसासञ्‍ञा नाम उप्पज्‍जति। सेसं सब्बत्थ वुत्तानुसारेनेव वेदितब्बं। दुतियं।

    Imaṃ avihiṃsādhātuṃ paṭicca vuttanayeneva avihiṃsāsaññā nāma uppajjati. Sesaṃ sabbattha vuttānusāreneva veditabbaṃ. Dutiyaṃ.







    Related texts:



    तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / संयुत्तनिकाय • Saṃyuttanikāya / २. सनिदानसुत्तं • 2. Sanidānasuttaṃ

    टीका • Tīkā / सुत्तपिटक (टीका) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / संयुत्तनिकाय (टीका) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / २. सनिदानसुत्तवण्णना • 2. Sanidānasuttavaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact