| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / संयुत्तनिकाय (टीका) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
२. सनिदानसुत्तवण्णना
2. Sanidānasuttavaṇṇanā
९६. भावनपुंसकमेतं ‘‘विसमं चन्दिमसूरिया परिवत्तन्ती’’तिआदीसु (अ॰ नि॰ ४.७०) विय। सनिदानन्ति अत्तनो फलं निददातीति निदानं, कारणन्ति आह ‘‘सनिदानो सप्पच्चयो’’ति। कामपटिसंयुत्तोति कामरागसङ्खातेन कामेन पटिसंयुत्तो वा कामपटिबद्धो वा। तक्केतीति तक्को। अभूतकारं समारोपेत्वा कप्पेतीति सङ्कप्पो। आरम्मणे चित्तं अप्पेतीति अप्पना। विसेसेन अप्पेतीति ब्यप्पना। आरम्मणे चित्तं अभिनिरोपेन्तं विय पवत्ततीति चेतसो अभिनिरोपना। मिच्छा विपरीतो पापको सङ्कप्पोति मिच्छासङ्कप्पो। अञ्ञेसु च कामपटिसंयुत्तेसु विज्जमानेसु वितक्को एव कामधातुसद्देन निरुळ्हो दट्ठब्बो वितक्कस्स कामपसङ्गप्पत्तिसातिसयत्ता। एस नयो ब्यापादधातुआदीसुपि। सब्बेपि अकुसला धम्मा कामधातु हीनज्झासयेहि कामेतब्बधातुभावतो।
96.Bhāvanapuṃsakametaṃ ‘‘visamaṃ candimasūriyā parivattantī’’tiādīsu (a. ni. 4.70) viya. Sanidānanti attano phalaṃ nidadātīti nidānaṃ, kāraṇanti āha ‘‘sanidānosappaccayo’’ti. Kāmapaṭisaṃyuttoti kāmarāgasaṅkhātena kāmena paṭisaṃyutto vā kāmapaṭibaddho vā. Takketīti takko. Abhūtakāraṃ samāropetvā kappetīti saṅkappo. Ārammaṇe cittaṃ appetīti appanā. Visesena appetīti byappanā. Ārammaṇe cittaṃ abhiniropentaṃ viya pavattatīti cetaso abhiniropanā. Micchā viparīto pāpako saṅkappoti micchāsaṅkappo. Aññesu ca kāmapaṭisaṃyuttesu vijjamānesu vitakko eva kāmadhātusaddena niruḷho daṭṭhabbo vitakkassa kāmapasaṅgappattisātisayattā. Esa nayo byāpādadhātuādīsupi. Sabbepi akusalā dhammā kāmadhātu hīnajjhāsayehi kāmetabbadhātubhāvato.
किलेसकामस्स आरम्मणभावत्ता सब्बाकुसलसंगाहिकाय कामधातुया इतरा द्वे सङ्गहेत्वा कथनं सब्बसङ्गाहिका। तिस्सन्नं धातूनं अञ्ञमञ्ञं असङ्करतो कथा असम्भिन्ना। इमं कामावचरसञ्ञितं कामवितक्कसञ्ञितञ्च कामधातुं। पटिच्चाति पच्चयभूतं लभित्वा। तीहि कारणेहीति तीहि सारभूतेहि कारणेहि।
Kilesakāmassa ārammaṇabhāvattā sabbākusalasaṃgāhikāya kāmadhātuyā itarā dve saṅgahetvā kathanaṃ sabbasaṅgāhikā. Tissannaṃ dhātūnaṃ aññamaññaṃ asaṅkarato kathā asambhinnā. Imaṃ kāmāvacarasaññitaṃ kāmavitakkasaññitañca kāmadhātuṃ. Paṭiccāti paccayabhūtaṃ labhitvā. Tīhi kāraṇehīti tīhi sārabhūtehi kāraṇehi.
ब्यापादवितक्को ब्यापादो उत्तरपदलोपेन, सो एव निज्जीवट्ठेन सभावधारणट्ठेन धातूति ब्यापादधातु। ब्यापज्जति चित्तं एतेनाति ब्यापादो, दोसो। ब्यापादोपि धातूति योजना। सहजातपच्चयादिवसेनाति सहजातअञ्ञमञ्ञनिस्सयसम्पयुत्तअत्थिअविगतपच्चयवसेन। विसेसेन हि परस्स अत्तनो च दुक्खापनं विहिंसा, सा एव धातु, अत्थतो रोसना परूपघातो, तथा पवत्तो वा दोससहगतचित्तुप्पादो।
Byāpādavitakko byāpādo uttarapadalopena, so eva nijjīvaṭṭhena sabhāvadhāraṇaṭṭhena dhātūti byāpādadhātu. Byāpajjati cittaṃ etenāti byāpādo, doso. Byāpādopi dhātūti yojanā. Sahajātapaccayādivasenāti sahajātaaññamaññanissayasampayuttaatthiavigatapaccayavasena. Visesena hi parassa attano ca dukkhāpanaṃ vihiṃsā, sā eva dhātu, atthato rosanā parūpaghāto, tathā pavatto vā dosasahagatacittuppādo.
तिणगहने अरञ्ञेति तिणेहि गहनभूते अरञ्ञे। अनयब्यसनन्ति अपायब्यसनं, परिहरणूपायरहितं विपत्तिन्ति वा अत्थो। अवड्ढिं विनासन्ति अवड्ढिञ्चेव विनासञ्चाति वदन्ति सब्बसो वड्ढिरहितं। सुक्खतिणदायो विय आरम्मणं किलेसग्गिसंवद्धनट्ठेन। तिणुक्का विय अकुसलसञ्ञा अनुदहनट्ठेन। तिणकट्ठ…पे॰… सत्ता अनयब्यसनापत्तितो। ‘‘इमे सत्ता’’ति हि अयोनिसो पटिपज्जमाना अधिप्पेता। तेनाह ‘‘यथा सुक्खतिणदाये’’तिआदि।
Tiṇagahane araññeti tiṇehi gahanabhūte araññe. Anayabyasananti apāyabyasanaṃ, pariharaṇūpāyarahitaṃ vipattinti vā attho. Avaḍḍhiṃ vināsanti avaḍḍhiñceva vināsañcāti vadanti sabbaso vaḍḍhirahitaṃ. Sukkhatiṇadāyo viya ārammaṇaṃ kilesaggisaṃvaddhanaṭṭhena. Tiṇukkā viyaakusalasaññā anudahanaṭṭhena. Tiṇakaṭṭha…pe… sattā anayabyasanāpattito. ‘‘Ime sattā’’ti hi ayoniso paṭipajjamānā adhippetā. Tenāha ‘‘yathā sukkhatiṇadāye’’tiādi.
समताभावतो समताविरोधतो विसमताहेतुतो च विसमा रागादयोति आह ‘‘रागविसमादीनि अनुगत’’न्ति। इच्छितब्बा अवस्संभाविनिभावेन।
Samatābhāvato samatāvirodhato visamatāhetuto ca visamā rāgādayoti āha ‘‘rāgavisamādīni anugata’’nti. Icchitabbā avassaṃbhāvinibhāvena.
संकिलेसतो निक्खमनट्ठेन नेक्खम्मो, सो एव निज्जीवट्ठेन धातूति नेक्खम्मधातु। स्वायं नेक्खम्मसद्दो पब्बज्जादीसु कुसलवितक्के च निरुळ्होति आह ‘‘नेक्खम्मवितक्कोपि नेक्खम्मधातू’’ति। इतरापि द्वे धातुयोति अब्यापादअविहिंसाधातुयो वदति। विसुं दीपेतब्बा सरूपेन आगतत्ता। वितक्कादयोति नेक्खम्मसङ्कप्पच्छन्दपरिळाहपरियेसना। यथानुरूपं अत्तनो अत्तनो पच्चयानुरूपं। कथं पनेत्थ कुसलधम्मेसु परिळाहो वुत्तोति? सङ्खारपरिळाहमत्तं सन्धायेतं वुत्तं, सोळससु आकारेसु दुक्खसच्चे सन्तापट्ठो विय वुत्तो, यस्स विगमेन अरहतो सीतिभावप्पत्ति वुच्चति।
Saṃkilesato nikkhamanaṭṭhena nekkhammo, so eva nijjīvaṭṭhena dhātūti nekkhammadhātu. Svāyaṃ nekkhammasaddo pabbajjādīsu kusalavitakke ca niruḷhoti āha ‘‘nekkhammavitakkopi nekkhammadhātū’’ti. Itarāpi dve dhātuyoti abyāpādaavihiṃsādhātuyo vadati. Visuṃ dīpetabbā sarūpena āgatattā. Vitakkādayoti nekkhammasaṅkappacchandapariḷāhapariyesanā. Yathānurūpaṃ attano attano paccayānurūpaṃ. Kathaṃ panettha kusaladhammesu pariḷāho vuttoti? Saṅkhārapariḷāhamattaṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ, soḷasasu ākāresu dukkhasacce santāpaṭṭho viya vutto, yassa vigamena arahato sītibhāvappatti vuccati.
सयं न ब्यापज्जति, तेन वा तंसमङ्गीपुग्गलो न किञ्चि ब्यापादेतीति अब्यापादो, विहिंसाय वुत्तविपरियायेहि सा वेदितब्बा। हितेसिभावेन मिज्जति सिनिय्हतीति मित्तो, मित्तस्स एसाति मेत्ति, अब्यापादो। मेत्तायनाति मेत्ताकारणं, मेत्ताय वा अयना पवत्तना। मेत्तायितत्तन्ति मेत्तायितस्स मेत्ताय पवत्तस्स भावो। मेत्ताचेतोविमुत्तीति मेत्तायनवसेन पवत्तो चित्तसमाधि। सेसं वुत्तनयमेव।
Sayaṃ na byāpajjati, tena vā taṃsamaṅgīpuggalo na kiñci byāpādetīti abyāpādo, vihiṃsāya vuttavipariyāyehi sā veditabbā. Hitesibhāvena mijjati siniyhatīti mitto, mittassa esāti metti, abyāpādo. Mettāyanāti mettākāraṇaṃ, mettāya vā ayanā pavattanā. Mettāyitattanti mettāyitassa mettāya pavattassa bhāvo. Mettācetovimuttīti mettāyanavasena pavatto cittasamādhi. Sesaṃ vuttanayameva.
सनिदानसुत्तवण्णना निट्ठिता।
Sanidānasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / संयुत्तनिकाय • Saṃyuttanikāya / २. सनिदानसुत्तं • 2. Sanidānasuttaṃ
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / संयुत्तनिकाय (अट्ठकथा) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / २. सनिदानसुत्तवण्णना • 2. Sanidānasuttavaṇṇanā
