| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / සංයුත්‌තනිකාය (අට්‌ඨකථා) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) |
2. සනිදානසුත්‌තවණ්‌ණනා
2. Sanidānasuttavaṇṇanā
96. දුතියෙ සනිදානන්‌ති භාවනපුංසකමෙතං, සනිදානො සපච්‌චයො හුත්‌වා උප්‌පජ්‌ජතීති අත්‌ථො. කාමධාතුං, භික්‌ඛවෙ, පටිච්‌චාති එත්‌ථ කාමවිතක්‌කොපි කාමධාතු කාමාවචරධම්‌මාපි, විසෙසතො සබ්‌බාකුසලම්‌පි. යථාහ –
96. Dutiye sanidānanti bhāvanapuṃsakametaṃ, sanidāno sapaccayo hutvā uppajjatīti attho. Kāmadhātuṃ, bhikkhave, paṭiccāti ettha kāmavitakkopi kāmadhātu kāmāvacaradhammāpi, visesato sabbākusalampi. Yathāha –
‘‘තත්‌ථ කතමා කාමධාතු? කාමපටිසංයුත්‌තො තක්‌කො විතක්‌කො සඞ්‌කප්‌පො අප්‌පනා බ්‍යප්‌පනා චෙතසො අභිනිරොපනා මිච්‌ඡාසඞ්‌කප්‌පො, අයං වුච්‌චති කාමධාතු. හෙට්‌ඨතො අවීචිනිරයං පරියන්‌තං කරිත්‌වා උපරිතො පරනිම්‌මිතවසවත්‌තී දෙවෙ අන්‌තොකරිත්‌වා යං එතස්‌මිං අන්‌තරෙ එත්‌ථාවචරා එත්‌ථ පරියාපන්‌නා ඛන්‌ධධාතුආයතනා රූපා වෙදනා සඤ්‌ඤා සඞ්‌ඛාරා විඤ්‌ඤාණං, අයං වුච්‌චති කාමධාතු. සබ්‌බෙපි අකුසලා ධම්‌මා කාමධාතූ’’ති (විභ. 182).
‘‘Tattha katamā kāmadhātu? Kāmapaṭisaṃyutto takko vitakko saṅkappo appanā byappanā cetaso abhiniropanā micchāsaṅkappo, ayaṃ vuccati kāmadhātu. Heṭṭhato avīcinirayaṃ pariyantaṃ karitvā uparito paranimmitavasavattī deve antokaritvā yaṃ etasmiṃ antare etthāvacarā ettha pariyāpannā khandhadhātuāyatanā rūpā vedanā saññā saṅkhārā viññāṇaṃ, ayaṃ vuccati kāmadhātu. Sabbepi akusalā dhammā kāmadhātū’’ti (vibha. 182).
එත්‌ථ සබ්‌බසඞ්‌ගාහිකා අසම්‌භින්‌නාති ද්‌වෙ කථා හොන්‌ති. කථං? කාමධාතුග්‌ගහණෙන හි බ්‍යාපාදධාතුවිහිංසාධාතුයො ගහිතා හොන්‌තීති අයං සබ්‌බසඞ්‌ගාහිකා. තාසං පන ද්‌වින්‌නං ධාතූනං විසුං ආගතත්‌තා සෙසධම්‌මා කාමධාතූති අයං අසම්‌භින්‌නකථා. අයමිධ ගහෙතබ්‌බා ඉමං කාමධාතුං ආරම්‌මණවසෙන වා සම්‌පයොගවසෙන වා පටිච්‌ච කාමසඤ්‌ඤා නාම උප්‌පජ්‌ජති. කාමසඤ්‌ඤං පටිච්‌චාති කාමසඤ්‌ඤං පන සම්‌පයොගවසෙන වා උපනිස්‌සයවසෙන වා පටිච්‌ච කාමසඞ්‌කප්‌පො නාම උප්‌පජ්‌ජති. ඉමිනා නයෙන සබ්‌බපදෙසු අත්‌ථො වෙදිතබ්‌බො. තීහි ඨානෙහීති තීහි කාරණෙහි. මිච්‌ඡා පටිපජ්‌ජතීති අයාථාවපටිපදං අනිය්‍යානිකපටිපදං පටිපජ්‌ජති.
Ettha sabbasaṅgāhikā asambhinnāti dve kathā honti. Kathaṃ? Kāmadhātuggahaṇena hi byāpādadhātuvihiṃsādhātuyo gahitā hontīti ayaṃ sabbasaṅgāhikā. Tāsaṃ pana dvinnaṃ dhātūnaṃ visuṃ āgatattā sesadhammā kāmadhātūti ayaṃ asambhinnakathā. Ayamidha gahetabbā imaṃ kāmadhātuṃ ārammaṇavasena vā sampayogavasena vā paṭicca kāmasaññā nāma uppajjati. Kāmasaññaṃpaṭiccāti kāmasaññaṃ pana sampayogavasena vā upanissayavasena vā paṭicca kāmasaṅkappo nāma uppajjati. Iminā nayena sabbapadesu attho veditabbo. Tīhi ṭhānehīti tīhi kāraṇehi. Micchā paṭipajjatīti ayāthāvapaṭipadaṃ aniyyānikapaṭipadaṃ paṭipajjati.
බ්‍යාපාදධාතුං, භික්‌ඛවෙති එත්‌ථ බ්‍යාපාදවිතක්‌කොපි බ්‍යාපාදධාතු බ්‍යාපාදොපි. යථාහ –
Byāpādadhātuṃ, bhikkhaveti ettha byāpādavitakkopi byāpādadhātu byāpādopi. Yathāha –
‘‘තත්‌ථ කතමා බ්‍යාපාදධාතු? බ්‍යාපාදපටිසංයුත්‌තො තක්‌කො විතක්‌කො…පෙ.… අයං වුච්‌චති බ්‍යාපාදධාතු. දසසු ආඝාතවත්‌ථූසු චිත්‌තස්‌ස ආඝාතො පටිවිරොධො කොපො පකොපො…පෙ.… අනත්‌තමනතා චිත්‌තස්‌ස, අයං වුච්‌චති බ්‍යාපාදධාතූ’’ති (විභ. 182).
‘‘Tattha katamā byāpādadhātu? Byāpādapaṭisaṃyutto takko vitakko…pe… ayaṃ vuccati byāpādadhātu. Dasasu āghātavatthūsu cittassa āghāto paṭivirodho kopo pakopo…pe… anattamanatā cittassa, ayaṃ vuccati byāpādadhātū’’ti (vibha. 182).
ඉමං බ්‍යාපාදධාතුං සහජාතපච්‌චයාදිවසෙන පටිච්‌ච බ්‍යාපාදසඤ්‌ඤා නාම උප්‌පජ්‌ජති. සෙසං පුරිමනයෙනෙව වෙදිතබ්‌බං.
Imaṃ byāpādadhātuṃ sahajātapaccayādivasena paṭicca byāpādasaññā nāma uppajjati. Sesaṃ purimanayeneva veditabbaṃ.
විහිංසාධාතුං, භික්‌ඛවෙති එත්‌ථ විහිංසාවිතක්‌කොපි විහිංසාධාතු විහිංසාපි. යථාහ –
Vihiṃsādhātuṃ, bhikkhaveti ettha vihiṃsāvitakkopi vihiṃsādhātu vihiṃsāpi. Yathāha –
‘‘තත්‌ථ කතමා විහිංසාධාතු? විහිංසාපටිසංයුත්‌තො තක්‌කො විතක්‌කො…පෙ.… අයං වුච්‌චති විහිංසාධාතු. ඉධෙකච්‌චො පාණිනා වා ලෙඩ්‌ඩුනා වා දණ්‌ඩෙන වා සත්‌ථෙන වා රජ්‌ජුයා වා අඤ්‌ඤතරඤ්‌ඤතරෙන වා සත්‌තෙ විහෙඨෙති. යා එවරූපා හෙඨනා විහෙඨනා හිංසනා විහිංසනා රොසනා පරූපඝාතො, අයං වුච්‌චති විහිංසාධාතූ’’ති (විභ. 182).
‘‘Tattha katamā vihiṃsādhātu? Vihiṃsāpaṭisaṃyutto takko vitakko…pe… ayaṃ vuccati vihiṃsādhātu. Idhekacco pāṇinā vā leḍḍunā vā daṇḍena vā satthena vā rajjuyā vā aññataraññatarena vā satte viheṭheti. Yā evarūpā heṭhanā viheṭhanā hiṃsanā vihiṃsanā rosanā parūpaghāto, ayaṃ vuccati vihiṃsādhātū’’ti (vibha. 182).
ඉමං විහිංසාධාතුං සහජාතපච්‌චයාදිවසෙන පටිච්‌ච විහිංසාසඤ්‌ඤා නාම උප්‌පජ්‌ජති. සෙසමිධාපි පුරිමනයෙනෙව වෙදිතබ්‌බං.
Imaṃ vihiṃsādhātuṃ sahajātapaccayādivasena paṭicca vihiṃsāsaññā nāma uppajjati. Sesamidhāpi purimanayeneva veditabbaṃ.
තිණදායෙති තිණගහනෙ අරඤ්‌ඤෙ. අනයබ්‍යසනන්‌ති අවුඩ්‌ඪිං විනාසං. එවමෙව ඛොති එත්‌ථ සුක්‌ඛතිණදායො විය ආරම්‌මණං දට්‌ඨබ්‌බං, තිණුක්‌කා විය අකුසලසඤ්‌ඤා, තිණකට්‌ඨනිස්‌සිතා පාණා විය ඉමෙ සත්‌තා. යථා සුක්‌ඛතිණදායෙ ඨපිතං තිණුක්‌කං ඛිප්‌පං වායමිත්‌වා අනිබ්‌බාපෙන්‌තස්‌ස තෙ පාණා අනයබ්‍යසනං පාපුණන්‌ති. එවමෙව යෙ සමණා වා බ්‍රාහ්‌මණා වා උප්‌පන්‌නං අකුසලසඤ්‌ඤං වික්‌ඛම්‌භනතදඞ්‌ගසමුච්‌ඡෙදප්‌පහානෙහි නප්‌පජහන්‌ති, තෙ දුක්‌ඛං විහරන්‌ති.
Tiṇadāyeti tiṇagahane araññe. Anayabyasananti avuḍḍhiṃ vināsaṃ. Evameva khoti ettha sukkhatiṇadāyo viya ārammaṇaṃ daṭṭhabbaṃ, tiṇukkā viya akusalasaññā, tiṇakaṭṭhanissitā pāṇā viya ime sattā. Yathā sukkhatiṇadāye ṭhapitaṃ tiṇukkaṃ khippaṃ vāyamitvā anibbāpentassa te pāṇā anayabyasanaṃ pāpuṇanti. Evameva ye samaṇā vā brāhmaṇā vā uppannaṃ akusalasaññaṃ vikkhambhanatadaṅgasamucchedappahānehi nappajahanti, te dukkhaṃ viharanti.
විසමගතන්‌ති රාගවිසමාදීනි අනුගතං අකුසලසඤ්‌ඤං. න ඛිප්‌පමෙව පජහතීති වික්‌ඛම්‌භනාදිවසෙන සීඝං නප්‌පජහති. න විනොදෙතීති න නීහරති. න බ්‍යන්‌තීකරොතීති භඞ්‌ගමත්‌තම්‌පි අනවසෙසෙන්‌තො න විගතන්‌තං කරොති. න අනභාවං ගමෙතීති න අනුඅභාවං ගමෙති. එවං සබ්‌බපදෙසු න – කාරො ආහරිතබ්‌බො. පාටිකඞ්‌ඛාති පාටිකඞ්‌ඛිතබ්‌බා ඉච්‌ඡිතබ්‌බා.
Visamagatanti rāgavisamādīni anugataṃ akusalasaññaṃ. Na khippameva pajahatīti vikkhambhanādivasena sīghaṃ nappajahati. Na vinodetīti na nīharati. Na byantīkarotīti bhaṅgamattampi anavasesento na vigatantaṃ karoti. Na anabhāvaṃ gametīti na anuabhāvaṃ gameti. Evaṃ sabbapadesu na – kāro āharitabbo. Pāṭikaṅkhāti pāṭikaṅkhitabbā icchitabbā.
නෙක්‌ඛම්‌මධාතුං, භික්‌ඛවෙති එත්‌ථ නෙක්‌ඛම්‌මවිතක්‌කොපි නෙක්‌ඛම්‌මධාතු සබ්‌බෙපි කුසලා ධම්‌මා. යථාහ –
Nekkhammadhātuṃ, bhikkhaveti ettha nekkhammavitakkopi nekkhammadhātu sabbepi kusalā dhammā. Yathāha –
‘‘තත්‌ථ කතමා නෙක්‌ඛම්‌මධාතු? නෙක්‌ඛම්‌මපටිසංයුත්‌තො තක්‌කො විතක්‌කො…පෙ.… සම්‌මාසඞ්‌කප්‌පො, අයං වුච්‌චති නෙක්‌ඛම්‌මධාතූ’’ති (විභ. 182).
‘‘Tattha katamā nekkhammadhātu? Nekkhammapaṭisaṃyutto takko vitakko…pe… sammāsaṅkappo, ayaṃ vuccati nekkhammadhātū’’ti (vibha. 182).
ඉධාපි දුවිධා කථා. නෙක්‌ඛම්‌මධාතුග්‌ගහණෙන හි ඉතරාපි ද්‌වෙ ධාතුයො ගහණං ගච්‌ඡන්‌ති කුසලධම්‌මපරියාපන්‌නත්‌තා, අයං සබ්‌බසඞ්‌ගාහිකා. තා පන ධාතුයො විසුං දීපෙතබ්‌බාති තා ඨපෙත්‌වා සෙසා සබ්‌බකුසලා නෙක්‌ඛම්‌මධාතූති අයං අසම්‌භින්‌නා. ඉමං නෙක්‌ඛම්‌මධාතුං සහජාතාදිපච්‌චයවසෙන පටිච්‌ච නෙක්‌ඛම්‌මසඤ්‌ඤා නාම උප්‌පජ්‌ජති. සඤ්‌ඤාදීනි පටිච්‌ච විතක්‌කාදයො යථානුරූපං.
Idhāpi duvidhā kathā. Nekkhammadhātuggahaṇena hi itarāpi dve dhātuyo gahaṇaṃ gacchanti kusaladhammapariyāpannattā, ayaṃ sabbasaṅgāhikā. Tā pana dhātuyo visuṃ dīpetabbāti tā ṭhapetvā sesā sabbakusalā nekkhammadhātūti ayaṃ asambhinnā. Imaṃ nekkhammadhātuṃ sahajātādipaccayavasena paṭicca nekkhammasaññā nāma uppajjati. Saññādīni paṭicca vitakkādayo yathānurūpaṃ.
අබ්‍යාපාදධාතුං, භික්‌ඛවෙති එත්‌ථ අබ්‍යාපාදවිතක්‌කොපි අබ්‍යාපාදධාතු අබ්‍යාපාදොපි. යථාහ –
Abyāpādadhātuṃ, bhikkhaveti ettha abyāpādavitakkopi abyāpādadhātu abyāpādopi. Yathāha –
‘‘තත්‌ථ කතමා අබ්‍යාපාදධාතු ? අබ්‍යාපාදපටිසංයුත්‌තො තක්‌කො…පෙ.… අයං වුච්‌චති අබ්‍යාපාදධාතු. යා සත්‌තෙසු මෙත්‌ති මෙත්‌තායනා මෙත්‌තායිතත්‌තං මෙත්‌තාචෙතොවිමුත්‌ති, අයං වුච්‌චති අබ්‍යාපාදධාතූ’’ති (විභ. 182).
‘‘Tattha katamā abyāpādadhātu ? Abyāpādapaṭisaṃyutto takko…pe… ayaṃ vuccati abyāpādadhātu. Yā sattesu metti mettāyanā mettāyitattaṃ mettācetovimutti, ayaṃ vuccati abyāpādadhātū’’ti (vibha. 182).
ඉමං අබ්‍යාපාදධාතුං පටිච්‌ච වුත්‌තනයෙනෙව අබ්‍යාපාදසඤ්‌ඤා නාම උප්‌පජ්‌ජති.
Imaṃ abyāpādadhātuṃ paṭicca vuttanayeneva abyāpādasaññā nāma uppajjati.
අවිහිංසාධාතුං, භික්‌ඛවෙති එත්‌ථාපි අවිහිංසාවිතක්‌කොපි අවිහිංසාධාතු කරුණාපි. යථාහ –
Avihiṃsādhātuṃ, bhikkhaveti etthāpi avihiṃsāvitakkopi avihiṃsādhātu karuṇāpi. Yathāha –
‘‘තත්‌ථ කතමා අවිහිංසාධාතු? අවිහිංසාපටිසංයුත්‌තො තක්‌කො…පෙ.… අයං වුච්‌චති අවිහිංසාධාතු. යා සත්‌තෙසු කරුණා කරුණායනා කරුණායිතත්‌තං කරුණාචෙතොවිමුත්‌ති, අයං වුච්‌චති අවිහිංසාධාතූ’’ති (විභ. 182).
‘‘Tattha katamā avihiṃsādhātu? Avihiṃsāpaṭisaṃyutto takko…pe… ayaṃ vuccati avihiṃsādhātu. Yā sattesu karuṇā karuṇāyanā karuṇāyitattaṃ karuṇācetovimutti, ayaṃ vuccati avihiṃsādhātū’’ti (vibha. 182).
ඉමං අවිහිංසාධාතුං පටිච්‌ච වුත්‌තනයෙනෙව අවිහිංසාසඤ්‌ඤා නාම උප්‌පජ්‌ජති. සෙසං සබ්‌බත්‌ථ වුත්‌තානුසාරෙනෙව වෙදිතබ්‌බං. දුතියං.
Imaṃ avihiṃsādhātuṃ paṭicca vuttanayeneva avihiṃsāsaññā nāma uppajjati. Sesaṃ sabbattha vuttānusāreneva veditabbaṃ. Dutiyaṃ.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / සංයුත්‌තනිකාය • Saṃyuttanikāya / 2. සනිදානසුත්‌තං • 2. Sanidānasuttaṃ
ටීකා • Tīkā / සුත්‌තපිටක (ටීකා) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / සංයුත්‌තනිකාය (ටීකා) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / 2. සනිදානසුත්‌තවණ්‌ණනා • 2. Sanidānasuttavaṇṇanā
