Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / జాతక-అట్ఠకథా • Jātaka-aṭṭhakathā |
౩. తికనిపాతో
3. Tikanipāto
౧. సఙ్కప్పవగ్గో
1. Saṅkappavaggo
[౨౫౧] ౧. సఙ్కప్పరాగజాతకవణ్ణనా
[251] 1. Saṅkapparāgajātakavaṇṇanā
సఙ్కప్పరాగధోతేనాతి ఇదం సత్థా జేతవనే విహరన్తో ఉక్కణ్ఠితభిక్ఖుం ఆరబ్భ కథేసి. సావత్థినగరవాసీ కిరేకో కులపుత్తో సాసనే ఉరం దత్వా పబ్బజిత్వా ఏకదివసం సావత్థియం పిణ్డాయ చరన్తో ఏకం అలఙ్కతపటియత్తం ఇత్థిం దిస్వా ఉప్పన్నకామరాగో అనభిరతో విచరి. తమేనం ఆచరియుపజ్ఝాయాదయో దిస్వా అనభిరతికారణం పుచ్ఛిత్వా విబ్భమితుకామభావమస్స ఞత్వా ‘‘ఆవుసో, సత్థా నామ కామరాగాదికిలేసపీళితానం కిలేసే హారేత్వా సచ్చాని పకాసేత్వా సోతాపత్తిఫలాదీని దేతి, ఏహి తం సత్థు సన్తికం నేస్సామా’’తి ఆదాయ అగమంసు. సత్థారా చ ‘‘కిం ను ఖో, భిక్ఖవే, అనిచ్ఛమానకఞ్ఞేవ భిక్ఖుం గహేత్వా ఆగతత్థా’’తి వుత్తే తమత్థం ఆరోచేసుం. సత్థా ‘‘సచ్చం కిర త్వం, భిక్ఖు, ఉక్కణ్ఠితో’’తి పుచ్ఛిత్వా ‘‘సచ్చం, భన్తే’’తి వుత్తే ‘‘కింకారణా’’తి పుచ్ఛి. సో తమత్థం ఆరోచేసి. అథ నం సత్థా ‘‘ఇత్థియో నామేతా, భిక్ఖు, పుబ్బే ఝానబలేన విక్ఖమ్భితకిలేసానం విసుద్ధసత్తానమ్పి సంకిలేసం ఉప్పాదేసుం, తాదిసం తుచ్ఛపుగ్గలం కింకారణా న సంకిలేసిస్సన్తి, విసుద్ధాపి సత్తా సంకిలిస్సన్తి, ఉత్తమయససమఙ్గినోపి ఆయసక్యం పాపుణన్తి, పగేవ అపరిసుద్ధా. సినేరుకమ్పనకవాతో పురాణపణ్ణకసటం కిం న కమ్పేస్సతి, బోధితలే నిసీదిత్వా అభిసమ్బుజ్ఝనకసత్తం అయం కిలేసో ఆలోళేసి, తాదిసం కిం న ఆలోళేస్సతీ’’తి వత్వా తేహి యాచితో అతీతం ఆహరి.
Saṅkapparāgadhotenāti idaṃ satthā jetavane viharanto ukkaṇṭhitabhikkhuṃ ārabbha kathesi. Sāvatthinagaravāsī kireko kulaputto sāsane uraṃ datvā pabbajitvā ekadivasaṃ sāvatthiyaṃ piṇḍāya caranto ekaṃ alaṅkatapaṭiyattaṃ itthiṃ disvā uppannakāmarāgo anabhirato vicari. Tamenaṃ ācariyupajjhāyādayo disvā anabhiratikāraṇaṃ pucchitvā vibbhamitukāmabhāvamassa ñatvā ‘‘āvuso, satthā nāma kāmarāgādikilesapīḷitānaṃ kilese hāretvā saccāni pakāsetvā sotāpattiphalādīni deti, ehi taṃ satthu santikaṃ nessāmā’’ti ādāya agamaṃsu. Satthārā ca ‘‘kiṃ nu kho, bhikkhave, anicchamānakaññeva bhikkhuṃ gahetvā āgatatthā’’ti vutte tamatthaṃ ārocesuṃ. Satthā ‘‘saccaṃ kira tvaṃ, bhikkhu, ukkaṇṭhito’’ti pucchitvā ‘‘saccaṃ, bhante’’ti vutte ‘‘kiṃkāraṇā’’ti pucchi. So tamatthaṃ ārocesi. Atha naṃ satthā ‘‘itthiyo nāmetā, bhikkhu, pubbe jhānabalena vikkhambhitakilesānaṃ visuddhasattānampi saṃkilesaṃ uppādesuṃ, tādisaṃ tucchapuggalaṃ kiṃkāraṇā na saṃkilesissanti, visuddhāpi sattā saṃkilissanti, uttamayasasamaṅginopi āyasakyaṃ pāpuṇanti, pageva aparisuddhā. Sinerukampanakavāto purāṇapaṇṇakasaṭaṃ kiṃ na kampessati, bodhitale nisīditvā abhisambujjhanakasattaṃ ayaṃ kileso āloḷesi, tādisaṃ kiṃ na āloḷessatī’’ti vatvā tehi yācito atītaṃ āhari.
అతీతే బారాణసియం బ్రహ్మదత్తే రజ్జం కారేన్తే బోధిసత్తో అసీతికోటివిభవే బ్రాహ్మణమహాసాలకులే నిబ్బత్తిత్వా వయప్పత్తో తక్కసిలాయం సబ్బసిప్పాని ఉగ్గణ్హిత్వా బారాణసిం పచ్చాగన్త్వా కతదారపరిగ్గహో మాతాపితూనం అచ్చయేన తేసం మతకిచ్చాని కత్వా హిరఞ్ఞోలోకనకమ్మం కరోన్తో ‘‘ఇదం ధనం పఞ్ఞాయతి, యేహి పనేతం సమ్భతం, తే న పఞ్ఞాయన్తీ’’తి ఆవజ్జేన్తో సంవేగప్పత్తో అహోసి, సరీరా సేదా ముచ్చింసు. సో ఘరావాసే చిరం వసన్తో మహాదానం దత్వా కామే పహాయ అస్సుముఖం ఞాతిసఙ్ఘం పరిచ్చజిత్వా హిమవన్తం పవిసిత్వా ఇసిపబ్బజ్జం పబ్బజిత్వా రమణీయే పదేసే పణ్ణసాలం మాపేత్వా ఉఞ్ఛాచరియాయ వనమూలఫలాదీహి యాపేన్తో నచిరస్సేవ అభిఞ్ఞా చ సమాపత్తియో చ ఉప్పాదేత్వా ఝానకీళం కీళన్తో చిరం వసిత్వా చిన్తేసి – ‘‘మనుస్సపథం గన్త్వా లోణమ్బిలం ఉపసేవిస్సామి, ఏవం మే సరీరఞ్చేవ థిరం భవిస్సతి, జఙ్ఘవిహారో చ కతో భవిస్సతి, యే చ మాదిసస్స సీలసమ్పన్నస్స భిక్ఖం వా దస్సన్తి, అభివాదనాదీని వా కరిస్సన్తి, తే సగ్గపురం పూరేస్సన్తీ’’తి.
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto asītikoṭivibhave brāhmaṇamahāsālakule nibbattitvā vayappatto takkasilāyaṃ sabbasippāni uggaṇhitvā bārāṇasiṃ paccāgantvā katadārapariggaho mātāpitūnaṃ accayena tesaṃ matakiccāni katvā hiraññolokanakammaṃ karonto ‘‘idaṃ dhanaṃ paññāyati, yehi panetaṃ sambhataṃ, te na paññāyantī’’ti āvajjento saṃvegappatto ahosi, sarīrā sedā mucciṃsu. So gharāvāse ciraṃ vasanto mahādānaṃ datvā kāme pahāya assumukhaṃ ñātisaṅghaṃ pariccajitvā himavantaṃ pavisitvā isipabbajjaṃ pabbajitvā ramaṇīye padese paṇṇasālaṃ māpetvā uñchācariyāya vanamūlaphalādīhi yāpento nacirasseva abhiññā ca samāpattiyo ca uppādetvā jhānakīḷaṃ kīḷanto ciraṃ vasitvā cintesi – ‘‘manussapathaṃ gantvā loṇambilaṃ upasevissāmi, evaṃ me sarīrañceva thiraṃ bhavissati, jaṅghavihāro ca kato bhavissati, ye ca mādisassa sīlasampannassa bhikkhaṃ vā dassanti, abhivādanādīni vā karissanti, te saggapuraṃ pūressantī’’ti.
సో హిమవన్తా ఓతరిత్వా అనుపుబ్బేన చారికం చరమానో బారాణసిం పత్వా సూరియత్థఙ్గమనవేలాయ వసనట్ఠానం ఓలోకేన్తో రాజుయ్యానం దిస్వా ‘‘ఇదం పటిసల్లానసారుప్పం, ఏత్థ వసిస్సామే’’తి ఉయ్యానం పవిసిత్వా అఞ్ఞతరస్మిం రుక్ఖమూలే నిసిన్నో ఝానసుఖేన రత్తిం ఖేపేత్వా పునదివసే కతసరీరపటిజగ్గనో పుబ్బణ్హసమయే జటాజినవక్కలాని సణ్ఠపేత్వా భిక్ఖాభాజనం ఆదాయ సన్తిన్ద్రియో సన్తమానసో ఇరియాపథసమ్పన్నో యుగమత్తదస్సనో హుత్వా సబ్బాకారసమ్పన్నాయ అత్తనో రూపసిరియా లోకస్స లోచనాని ఆకడ్ఢేన్తో నగరం పవిసిత్వా భిక్ఖాయ చరన్తో రఞ్ఞో నివేసనద్వారం పాపుణి. రాజా మహాతలే చఙ్కమన్తో వాతపానన్తరేన బోధిసత్తం దిస్వా ఇరియాపథస్మిఞ్ఞేవ పసీదిత్వా ‘‘సచే సన్తధమ్మో నామ అత్థి, ఇమస్స తేన అబ్భన్తరే భవితబ్బ’’న్తి చిన్తేత్వా ‘‘గచ్ఛ, తం తాపసం ఆనేహీ’’తి ఏకం అమచ్చం ఆణాపేసి. సో గన్త్వా వన్దిత్వా భిక్ఖాభాజనం గహేత్వా ‘‘రాజా, భన్తే, తం పక్కోసతీ’’తి ఆహ. బోధిసత్తో ‘‘మహాపుఞ్ఞ, అమ్హే రాజా న జానాతీ’’తి ఆహ. ‘‘తేన హి, భన్తే, యావాహం ఆగచ్ఛామి, తావ ఇధేవ హోథా’’తి గన్త్వా రఞ్ఞో ఆరోచేసి. రాజా ‘‘అమ్హాకం కులూపకతాపసో నత్థి, గచ్ఛ, నం ఆనేహీ’’తి సయమ్పి వాతపానేన హత్థం పసారేత్వా వన్దన్తో ‘‘ఇతో ఏథ, భన్తే’’తి ఆహ. బోధిసత్తో అమచ్చస్స హత్థే భిక్ఖాభాజనం దత్వా మహాతలం అభిరుహి.
So himavantā otaritvā anupubbena cārikaṃ caramāno bārāṇasiṃ patvā sūriyatthaṅgamanavelāya vasanaṭṭhānaṃ olokento rājuyyānaṃ disvā ‘‘idaṃ paṭisallānasāruppaṃ, ettha vasissāme’’ti uyyānaṃ pavisitvā aññatarasmiṃ rukkhamūle nisinno jhānasukhena rattiṃ khepetvā punadivase katasarīrapaṭijaggano pubbaṇhasamaye jaṭājinavakkalāni saṇṭhapetvā bhikkhābhājanaṃ ādāya santindriyo santamānaso iriyāpathasampanno yugamattadassano hutvā sabbākārasampannāya attano rūpasiriyā lokassa locanāni ākaḍḍhento nagaraṃ pavisitvā bhikkhāya caranto rañño nivesanadvāraṃ pāpuṇi. Rājā mahātale caṅkamanto vātapānantarena bodhisattaṃ disvā iriyāpathasmiññeva pasīditvā ‘‘sace santadhammo nāma atthi, imassa tena abbhantare bhavitabba’’nti cintetvā ‘‘gaccha, taṃ tāpasaṃ ānehī’’ti ekaṃ amaccaṃ āṇāpesi. So gantvā vanditvā bhikkhābhājanaṃ gahetvā ‘‘rājā, bhante, taṃ pakkosatī’’ti āha. Bodhisatto ‘‘mahāpuñña, amhe rājā na jānātī’’ti āha. ‘‘Tena hi, bhante, yāvāhaṃ āgacchāmi, tāva idheva hothā’’ti gantvā rañño ārocesi. Rājā ‘‘amhākaṃ kulūpakatāpaso natthi, gaccha, naṃ ānehī’’ti sayampi vātapānena hatthaṃ pasāretvā vandanto ‘‘ito etha, bhante’’ti āha. Bodhisatto amaccassa hatthe bhikkhābhājanaṃ datvā mahātalaṃ abhiruhi.
అథ నం రాజా వన్దిత్వా రాజపల్లఙ్కే నిసీదాపేత్వా అత్తనో సమ్పాదితేహి యాగుఖజ్జకభత్తేహి పరివిసిత్వా కతభత్తకిచ్చం పఞ్హం పుచ్ఛి. పఞ్హబ్యాకరణేన భియ్యోసోమత్తాయ పసీదిత్వా వన్దిత్వా ‘‘భన్తే, తుమ్హే కత్థవాసికా , కుతో ఆగతత్థా’’తి పుచ్ఛిత్వా ‘‘హిమవన్తవాసికా మయం, మహారాజ, హిమవన్తతో ఆగతా’’తి వుత్తే పున ‘‘కింకారణా’’తి పుచ్ఛిత్వా ‘‘వస్సారత్తకాలే, మహారాజ, నిబద్ధవాసో నామ లద్ధుం వట్టతీ’’తి వుత్తే ‘‘తేన హి, భన్తే, రాజుయ్యానే వసథ, తుమ్హే చ చతూహి పచ్చయేహి న కిలమిస్సథ, అహఞ్చ సగ్గసంవత్తనికం పుఞ్ఞం పాపుణిస్సామీ’’తి పటిఞ్ఞం గహేత్వా భుత్తపాతరాసో బోధిసత్తేన సద్ధిం ఉయ్యానం గన్త్వా పణ్ణసాలం కారేత్వా చఙ్కమం మాపేత్వా సేసానిపి రత్తిట్ఠానదివాట్ఠానాదీని సమ్పాదేత్వా పబ్బజితపరిక్ఖారే పటియాదేత్వా ‘‘సుఖేన వసథ, భన్తే’’తి ఉయ్యానపాలం సమ్పటిచ్ఛాపేసి. బోధిసత్తో తతో పట్ఠాయ ద్వాదస సంవచ్ఛరాని తత్థేవ వసి.
Atha naṃ rājā vanditvā rājapallaṅke nisīdāpetvā attano sampāditehi yāgukhajjakabhattehi parivisitvā katabhattakiccaṃ pañhaṃ pucchi. Pañhabyākaraṇena bhiyyosomattāya pasīditvā vanditvā ‘‘bhante, tumhe katthavāsikā , kuto āgatatthā’’ti pucchitvā ‘‘himavantavāsikā mayaṃ, mahārāja, himavantato āgatā’’ti vutte puna ‘‘kiṃkāraṇā’’ti pucchitvā ‘‘vassārattakāle, mahārāja, nibaddhavāso nāma laddhuṃ vaṭṭatī’’ti vutte ‘‘tena hi, bhante, rājuyyāne vasatha, tumhe ca catūhi paccayehi na kilamissatha, ahañca saggasaṃvattanikaṃ puññaṃ pāpuṇissāmī’’ti paṭiññaṃ gahetvā bhuttapātarāso bodhisattena saddhiṃ uyyānaṃ gantvā paṇṇasālaṃ kāretvā caṅkamaṃ māpetvā sesānipi rattiṭṭhānadivāṭṭhānādīni sampādetvā pabbajitaparikkhāre paṭiyādetvā ‘‘sukhena vasatha, bhante’’ti uyyānapālaṃ sampaṭicchāpesi. Bodhisatto tato paṭṭhāya dvādasa saṃvaccharāni tattheva vasi.
అథేకదివసం రఞ్ఞో పచ్చన్తో కుపితో. సో తస్స వూపసమనత్థాయ గన్తుకామో దేవిం ఆమన్తేత్వా ‘‘భద్దే, తయా నగరే ఓహీయితుం వట్టతీ’’తి ఆహ. ‘‘కిం నిస్సాయ కథేథ, దేవా’’తి. ‘‘సీలవన్తం తాపసం, భద్దే’’తి. ‘‘దేవ, నాహం తస్మిం పమజ్జిస్సామి, అమ్హాకం అయ్యస్స పటిజగ్గనం మమ భారో, తుమ్హే నిరాసఙ్కా గచ్ఛథా’’తి. రాజా నిక్ఖమిత్వా గతో, దేవీపి బోధిసత్తం తథేవ సక్కచ్చం ఉపట్ఠాతి. బోధిసత్తో పన రఞ్ఞో గతకాలే నిబద్ధవేలాయం ఆగన్త్వా అత్తనో రుచితాయ వేలాయ రాజనివేసనం గన్త్వా భత్తకిచ్చం కరోతి.
Athekadivasaṃ rañño paccanto kupito. So tassa vūpasamanatthāya gantukāmo deviṃ āmantetvā ‘‘bhadde, tayā nagare ohīyituṃ vaṭṭatī’’ti āha. ‘‘Kiṃ nissāya kathetha, devā’’ti. ‘‘Sīlavantaṃ tāpasaṃ, bhadde’’ti. ‘‘Deva, nāhaṃ tasmiṃ pamajjissāmi, amhākaṃ ayyassa paṭijagganaṃ mama bhāro, tumhe nirāsaṅkā gacchathā’’ti. Rājā nikkhamitvā gato, devīpi bodhisattaṃ tatheva sakkaccaṃ upaṭṭhāti. Bodhisatto pana rañño gatakāle nibaddhavelāyaṃ āgantvā attano rucitāya velāya rājanivesanaṃ gantvā bhattakiccaṃ karoti.
అథేకదివసం బోధిసత్తే అతిచిరాయన్తే దేవీ సబ్బం ఖాదనీయభోజనీయం పటియాదేత్వా న్హత్వా అలఙ్కరిత్వా నీచమఞ్చకం పఞ్ఞాపేత్వా బోధిసత్తస్స ఆగమనం ఓలోకయమానా మట్ఠసాటకం సిథిలం కత్వా నివాసేత్వా నిపజ్జి. బోధిసత్తోపి వేలం సల్లక్ఖేత్వా భిక్ఖాభాజనం ఆదాయ ఆకాసేనాగన్త్వా మహావాతపానద్వారం పాపుణి. తస్స వక్కలసద్దం సుత్వా సహసా ఉట్ఠహమానాయ దేవియా సరీరా మట్ఠసాటకో భస్సిత్థ, బోధిసత్తో విసభాగారమ్మణం దిస్వా ఇన్ద్రియాని భిన్దిత్వా సుభవసేన ఓలోకేసి. అథస్స ఝానబలేన సన్నిసిన్నోపి కిలేసో కరణ్డకే పక్ఖిత్తఆసీవిసో వియ ఫణం కత్వా ఉట్ఠహి, ఖీరరుక్ఖస్స వాసియా ఆకోటితకాలో వియ అహోసి. కిలేసుప్పాదనేన సహేవ ఝానఙ్గాని పరిహాయింసు, ఇన్ద్రియాని అపరిపుణ్ణాని అహేసుం, సయం పక్ఖచ్ఛిన్నకాకో వియ అహోసి. సో పుబ్బే వియ నిసీదిత్వా భత్తకిచ్చం కాతుం నాసక్ఖి , నిసీదాపియమానోపి న నిసీది. అథస్స దేవీ సబ్బం ఖాదనీయభోజనీయం భిక్ఖాభాజనేయేవ పక్ఖిపి. యథా చ పుబ్బే భత్తకిచ్చం కత్వా సీహపఞ్జరేన నిక్ఖమిత్వా ఆకాసేనేవ గచ్ఛతి, ఏవం తం దివసం గన్తుం నాసక్ఖి. భత్తం పన గహేత్వా మహానిస్సేణియా ఓతరిత్వా ఉయ్యానం అగమాసి. దేవీపి అస్స అత్తని పటిబద్ధచిత్తతం అఞ్ఞాసి. సో ఉయ్యానం గన్త్వా భత్తం అభుఞ్జిత్వావ హేట్ఠామఞ్చకే నిక్ఖిపిత్వా ‘‘దేవియా ఏవరూపా హత్థసోభా పాదసోభా, ఏవరూపం కటిపరియోసానం, ఏవరూపం ఊరులక్ఖణ’’న్తిఆదీని విప్పలపన్తో సత్తాహం నిపజ్జి, భత్తం పూతికం అహోసి నీలమక్ఖికాపరిపుణ్ణం.
Athekadivasaṃ bodhisatte aticirāyante devī sabbaṃ khādanīyabhojanīyaṃ paṭiyādetvā nhatvā alaṅkaritvā nīcamañcakaṃ paññāpetvā bodhisattassa āgamanaṃ olokayamānā maṭṭhasāṭakaṃ sithilaṃ katvā nivāsetvā nipajji. Bodhisattopi velaṃ sallakkhetvā bhikkhābhājanaṃ ādāya ākāsenāgantvā mahāvātapānadvāraṃ pāpuṇi. Tassa vakkalasaddaṃ sutvā sahasā uṭṭhahamānāya deviyā sarīrā maṭṭhasāṭako bhassittha, bodhisatto visabhāgārammaṇaṃ disvā indriyāni bhinditvā subhavasena olokesi. Athassa jhānabalena sannisinnopi kileso karaṇḍake pakkhittaāsīviso viya phaṇaṃ katvā uṭṭhahi, khīrarukkhassa vāsiyā ākoṭitakālo viya ahosi. Kilesuppādanena saheva jhānaṅgāni parihāyiṃsu, indriyāni aparipuṇṇāni ahesuṃ, sayaṃ pakkhacchinnakāko viya ahosi. So pubbe viya nisīditvā bhattakiccaṃ kātuṃ nāsakkhi , nisīdāpiyamānopi na nisīdi. Athassa devī sabbaṃ khādanīyabhojanīyaṃ bhikkhābhājaneyeva pakkhipi. Yathā ca pubbe bhattakiccaṃ katvā sīhapañjarena nikkhamitvā ākāseneva gacchati, evaṃ taṃ divasaṃ gantuṃ nāsakkhi. Bhattaṃ pana gahetvā mahānisseṇiyā otaritvā uyyānaṃ agamāsi. Devīpi assa attani paṭibaddhacittataṃ aññāsi. So uyyānaṃ gantvā bhattaṃ abhuñjitvāva heṭṭhāmañcake nikkhipitvā ‘‘deviyā evarūpā hatthasobhā pādasobhā, evarūpaṃ kaṭipariyosānaṃ, evarūpaṃ ūrulakkhaṇa’’ntiādīni vippalapanto sattāhaṃ nipajji, bhattaṃ pūtikaṃ ahosi nīlamakkhikāparipuṇṇaṃ.
అథ రాజా పచ్చన్తం వూపసమేత్వా పచ్చాగతో అలఙ్కతపటియత్తం నగరం పదక్ఖిణం కత్వా రాజనివేసనం అగన్త్వావ ‘‘బోధిసత్తం పస్సిస్సామీ’’తి ఉయ్యానం గన్త్వా ఉక్లాపం అస్సమపదం దిస్వా ‘‘పక్కన్తో భవిస్సతీ’’తి పణ్ణసాలాయ ద్వారం వివరిత్వా అన్తోపవిట్ఠో తం నిపన్నకం దిస్వా ‘‘కేనచి అఫాసుకేన భవితబ్బ’’న్తి పూతిభత్తం ఛడ్డాపేత్వా పణ్ణసాలం పటిజగ్గాపేత్వా ‘‘భన్తే, కిం తే అఫాసుక’’న్తి పుచ్ఛి. ‘‘విద్ధోస్మి, మహారాజా’’తి. రాజా ‘‘మమ పచ్చామిత్తేహి మయి ఓకాసం అలభన్తేహి ‘మమాయనట్ఠానమస్స దుబ్బలం కరిస్సామా’తి ఆగన్త్వా ఏస విద్ధో భవిస్సతి మఞ్ఞే’’తి సరీరం పరివత్తేత్వా విద్ధట్ఠానం ఓలోకేన్తో విద్ధట్ఠానం అదిస్వా ‘‘కత్థ విద్ధోసి, భన్తే’’తి పుచ్ఛి. బోధిసత్తో ‘‘నాహం, మహారాజ, అఞ్ఞేన విద్ధో, అహం పన అత్తనావ అత్తానం హదయే విజ్ఝి’’న్తి వత్వా ఉట్ఠాయ నిసీదిత్వా ఇమా గాథా అవోచ –
Atha rājā paccantaṃ vūpasametvā paccāgato alaṅkatapaṭiyattaṃ nagaraṃ padakkhiṇaṃ katvā rājanivesanaṃ agantvāva ‘‘bodhisattaṃ passissāmī’’ti uyyānaṃ gantvā uklāpaṃ assamapadaṃ disvā ‘‘pakkanto bhavissatī’’ti paṇṇasālāya dvāraṃ vivaritvā antopaviṭṭho taṃ nipannakaṃ disvā ‘‘kenaci aphāsukena bhavitabba’’nti pūtibhattaṃ chaḍḍāpetvā paṇṇasālaṃ paṭijaggāpetvā ‘‘bhante, kiṃ te aphāsuka’’nti pucchi. ‘‘Viddhosmi, mahārājā’’ti. Rājā ‘‘mama paccāmittehi mayi okāsaṃ alabhantehi ‘mamāyanaṭṭhānamassa dubbalaṃ karissāmā’ti āgantvā esa viddho bhavissati maññe’’ti sarīraṃ parivattetvā viddhaṭṭhānaṃ olokento viddhaṭṭhānaṃ adisvā ‘‘kattha viddhosi, bhante’’ti pucchi. Bodhisatto ‘‘nāhaṃ, mahārāja, aññena viddho, ahaṃ pana attanāva attānaṃ hadaye vijjhi’’nti vatvā uṭṭhāya nisīditvā imā gāthā avoca –
౧.
1.
‘‘సఙ్కప్పరాగధోతేన, వితక్కనిసితేన చ;
‘‘Saṅkapparāgadhotena, vitakkanisitena ca;
నాలఙ్కతేన భద్రేన, ఉసుకారాకతేన చ.
Nālaṅkatena bhadrena, usukārākatena ca.
౨.
2.
‘‘న కణ్ణాయతముత్తేన, నాపి మోరూపసేవినా;
‘‘Na kaṇṇāyatamuttena, nāpi morūpasevinā;
తేనమ్హి హదయే విద్ధో, సబ్బఙ్గపరిదాహినా.
Tenamhi hadaye viddho, sabbaṅgaparidāhinā.
౩.
3.
‘‘ఆవేధఞ్చ న పస్సామి, యతో రుహిరమస్సవే;
‘‘Āvedhañca na passāmi, yato ruhiramassave;
యావ అయోనిసో చిత్తం, సయం మే దుక్ఖమాభత’’న్తి.
Yāva ayoniso cittaṃ, sayaṃ me dukkhamābhata’’nti.
తత్థ సఙ్కప్పరాగధోతేనాతి కామవితక్కసమ్పయుత్తరాగధోతేన. వితక్కనిసితేన చాతి తేనేవ రాగోదకేన వితక్కపాసాణే నిసితేన. నాలఙ్కతేన భద్రేనాతి నేవ అలఙ్కతేన భద్రేన, అనలఙ్కతేన బీభచ్ఛేనాతి అత్థో. ఉసుకారాకతేన చాతి ఉసుకారేహిపి అకతేన. న కణ్ణాయతముత్తేనాతి యావ దక్ఖిణకణ్ణచూళకం ఆకడ్ఢిత్వా అముత్తకేన. నాపి మోరూపసేవినాతి మోరపత్తగిజ్ఝపత్తాదీహి అకతూపసేవనేన. తేనమ్హి హదయే విద్ధోతి తేన కిలేసకణ్డేనాహం హదయే విద్ధో అమ్హి. సబ్బఙ్గపరిదాహినాతి సబ్బాని అఙ్గాని పరిదహనసమత్థేన. మహారాజ, తేన హి కిలేసకణ్డేన హదయే విద్ధకాలతో పట్ఠాయ మమ అగ్గి పదిత్తానివ సబ్బాని అఙ్గాని డయ్హన్తీతి దస్సేతి.
Tattha saṅkapparāgadhotenāti kāmavitakkasampayuttarāgadhotena. Vitakkanisitena cāti teneva rāgodakena vitakkapāsāṇe nisitena. Nālaṅkatena bhadrenāti neva alaṅkatena bhadrena, analaṅkatena bībhacchenāti attho. Usukārākatena cāti usukārehipi akatena. Na kaṇṇāyatamuttenāti yāva dakkhiṇakaṇṇacūḷakaṃ ākaḍḍhitvā amuttakena. Nāpi morūpasevināti morapattagijjhapattādīhi akatūpasevanena. Tenamhi hadaye viddhoti tena kilesakaṇḍenāhaṃ hadaye viddho amhi. Sabbaṅgaparidāhināti sabbāni aṅgāni paridahanasamatthena. Mahārāja, tena hi kilesakaṇḍena hadaye viddhakālato paṭṭhāya mama aggi padittāniva sabbāni aṅgāni ḍayhantīti dasseti.
ఆవేధఞ్చ న పస్సామీతి విద్ధట్ఠానే వణఞ్చ న పస్సామి. యతో రుహిరమస్సవేతి యతో మే ఆవేధతో లోహితం పగ్ఘరేయ్య, తం న పస్సామీతి అత్థో. యావ అయోనిసో చిత్తన్తి ఏత్థ యావాతి దళ్హత్థే నిపాతో, అతివియ దళ్హం కత్వా అయోనిసో చిత్తం వడ్ఢితన్తి అత్థో. సయం మే దుక్ఖమాభతన్తి అత్తనావ మయా అత్తనో దుక్ఖం ఆనీతన్తి.
Āvedhañca na passāmīti viddhaṭṭhāne vaṇañca na passāmi. Yato ruhiramassaveti yato me āvedhato lohitaṃ pagghareyya, taṃ na passāmīti attho. Yāva ayoniso cittanti ettha yāvāti daḷhatthe nipāto, ativiya daḷhaṃ katvā ayoniso cittaṃ vaḍḍhitanti attho. Sayaṃ me dukkhamābhatanti attanāva mayā attano dukkhaṃ ānītanti.
ఏవం బోధిసత్తో ఇమాహి తీహి గాథాహి రఞ్ఞో ధమ్మం దేసేత్వా రాజానం పణ్ణసాలతో బహి కత్వా కసిణపరికమ్మం కత్వా నట్ఠం ఝానం ఉప్పాదేత్వా పణ్ణసాలాయ నిక్ఖమిత్వా ఆకాసే నిసిన్నో రాజానం ఓవదిత్వా ‘‘మహారాజ, అహం హిమవన్తమేవ గమిస్సామీ’’తి వత్వా ‘‘న సక్కా, భన్తే, గన్తు’’న్తి వుచ్చమానోపి ‘‘మహారాజ, మయా ఇధ వసన్తేన ఏవరూపో విప్పకారో పత్తో, ఇదాని న సక్కా ఇధ వసితు’’న్తి రఞ్ఞో యాచన్తస్సేవ ఆకాసే ఉప్పతిత్వా హిమవన్తం గన్త్వా తత్థ యావతాయుకం ఠత్వా బ్రహ్మలోకూపగో అహోసి.
Evaṃ bodhisatto imāhi tīhi gāthāhi rañño dhammaṃ desetvā rājānaṃ paṇṇasālato bahi katvā kasiṇaparikammaṃ katvā naṭṭhaṃ jhānaṃ uppādetvā paṇṇasālāya nikkhamitvā ākāse nisinno rājānaṃ ovaditvā ‘‘mahārāja, ahaṃ himavantameva gamissāmī’’ti vatvā ‘‘na sakkā, bhante, gantu’’nti vuccamānopi ‘‘mahārāja, mayā idha vasantena evarūpo vippakāro patto, idāni na sakkā idha vasitu’’nti rañño yācantasseva ākāse uppatitvā himavantaṃ gantvā tattha yāvatāyukaṃ ṭhatvā brahmalokūpago ahosi.
సత్థా ఇమం ధమ్మదేసనం ఆహరిత్వా సచ్చాని పకాసేత్వా జాతకం సమోధానేసి, సచ్చపరియోసానే ఉక్కణ్ఠితభిక్ఖు అరహత్తే పతిట్ఠహి. కేచి సోతాపన్నా, కేచి సకదాగామినో, కేచి అనాగామినో, కేచి అరహన్తో అహేసుం. ‘‘తదా రాజా ఆనన్దో అహోసి, తాపసో పన అహమేవ అహోసి’’న్తి.
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā saccāni pakāsetvā jātakaṃ samodhānesi, saccapariyosāne ukkaṇṭhitabhikkhu arahatte patiṭṭhahi. Keci sotāpannā, keci sakadāgāmino, keci anāgāmino, keci arahanto ahesuṃ. ‘‘Tadā rājā ānando ahosi, tāpaso pana ahameva ahosi’’nti.
సఙ్కప్పరాగజాతకవణ్ణనా పఠమా.
Saṅkapparāgajātakavaṇṇanā paṭhamā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / జాతకపాళి • Jātakapāḷi / ౨౫౧. సఙ్కప్పరాగజాతకం • 251. Saṅkapparāgajātakaṃ