| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / संयुत्तनिकाय (टीका) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
८. सङ्खधमसुत्तवण्णना
8. Saṅkhadhamasuttavaṇṇanā
३६०. ‘‘यो कोचि पुरिसो पाणातिपाती मुसावादी, सब्बो सो आपायिको’’ति वत्वा पुन ‘‘यंबहुलं यंबहुलं करोति, तेन दुग्गतिं गच्छती’’ति वदन्तो अत्तनाव अत्तनो वादं भिन्दति। एवं सन्तेति यदि बहुसो कतेन पापकम्मेन आपायिको, ‘‘यो कोचि पाणमतिपातेती’’तिआदिवचनं मिच्छाति। चत्तारि पदानीति ‘‘यो कोचि पाणमतिपातेती’’तिआदिना नयेन वुत्ता चत्तारो अत्थकोट्ठासा। दिट्ठिया पच्चया होन्ति ‘‘अत्थि खो पन मया’’तिआदिना अयोनिसो उम्मुज्जन्तस्स। बलसम्पन्नोति समत्थो। सङ्खधमकोति सङ्खस्स धमनकिच्चे छेको। अदुक्खेनाति सुखेन। उपचारोपि अप्पनापि वट्टति उभिन्नं सामञ्ञवचनभावतो। अप्पमाणकतभावो लब्भतेव। तथा हि तं किलेसानं विक्खम्भनसमत्थताय दीघसन्तानताय विपुलफलताय च ‘‘महग्गत’’न्ति वुच्चति।
360. ‘‘Yo koci puriso pāṇātipātī musāvādī, sabbo so āpāyiko’’ti vatvā puna ‘‘yaṃbahulaṃ yaṃbahulaṃ karoti, tena duggatiṃ gacchatī’’ti vadanto attanāva attano vādaṃ bhindati. Evaṃ santeti yadi bahuso katena pāpakammena āpāyiko, ‘‘yo koci pāṇamatipātetī’’tiādivacanaṃ micchāti. Cattāri padānīti ‘‘yo koci pāṇamatipātetī’’tiādinā nayena vuttā cattāro atthakoṭṭhāsā. Diṭṭhiyā paccayā honti ‘‘atthi kho pana mayā’’tiādinā ayoniso ummujjantassa. Balasampannoti samattho. Saṅkhadhamakoti saṅkhassa dhamanakicce cheko. Adukkhenāti sukhena. Upacāropi appanāpi vaṭṭati ubhinnaṃ sāmaññavacanabhāvato. Appamāṇakatabhāvo labbhateva. Tathā hi taṃ kilesānaṃ vikkhambhanasamatthatāya dīghasantānatāya vipulaphalatāya ca ‘‘mahaggata’’nti vuccati.
न ओहीयतीति यस्मिं सन्ताने कामावचरकम्मं, महग्गतकम्मञ्च कतूपचितं विपाकदाने लद्धावसरं हुत्वा ठितं, तेसु कामावचरकम्मं इतरं नीहरित्वा सयं तत्थ ओहीयित्वा अत्तनो विपाकं दातुं न सक्कोति, महग्गतकम्ममेव पन इतरं पटिबाहित्वा अत्तनो विपाकं दातुं सक्कोति गरुभावतो। तेनाह ‘‘तं कामावचरकम्म’’न्तिआदि। किलेसवसेनाति पापकम्मस्स मूलभूतकिलेसवसेन। पाणातिपातादयो हि दोसमोहलोभादिमूलकिलेससमुट्ठाना। किलेसवसेनाति वा कम्मकिलेसवसेन। वुत्तञ्हेतं – ‘‘पाणातिपातो खो, गहपतिपुत्त, कम्मकिलेसो’’तिआदि (दी॰ नि॰ ३.२४५)। यथानुसन्धिनाव गतन्ति यथानुसन्धिसङ्खातअनुसन्धिना ओसानं गतं संकिलेससम्मुखेन उट्ठिताय वोदानधम्मवसेन निट्ठापितत्ता।
Na ohīyatīti yasmiṃ santāne kāmāvacarakammaṃ, mahaggatakammañca katūpacitaṃ vipākadāne laddhāvasaraṃ hutvā ṭhitaṃ, tesu kāmāvacarakammaṃ itaraṃ nīharitvā sayaṃ tattha ohīyitvā attano vipākaṃ dātuṃ na sakkoti, mahaggatakammameva pana itaraṃ paṭibāhitvā attano vipākaṃ dātuṃ sakkoti garubhāvato. Tenāha ‘‘taṃ kāmāvacarakamma’’ntiādi. Kilesavasenāti pāpakammassa mūlabhūtakilesavasena. Pāṇātipātādayo hi dosamohalobhādimūlakilesasamuṭṭhānā. Kilesavasenāti vā kammakilesavasena. Vuttañhetaṃ – ‘‘pāṇātipāto kho, gahapatiputta, kammakileso’’tiādi (dī. ni. 3.245). Yathānusandhināva gatanti yathānusandhisaṅkhātaanusandhinā osānaṃ gataṃ saṃkilesasammukhena uṭṭhitāya vodānadhammavasena niṭṭhāpitattā.
सङ्खधमसुत्तवण्णना निट्ठिता।
Saṅkhadhamasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / संयुत्तनिकाय • Saṃyuttanikāya / ८. सङ्खधमसुत्तं • 8. Saṅkhadhamasuttaṃ
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / संयुत्तनिकाय (अट्ठकथा) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ८. सङ्खधमसुत्तवण्णना • 8. Saṅkhadhamasuttavaṇṇanā
